docEGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM
download 
Reklamacja Transkrypt
EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Centralna Komisja Egzaminacyjna Ukáad graficzny © CKE 2010 Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczĊcia egzaminu. WPISUJE ZDAJĄCY KOD PESEL Miejsce na naklejkĊ z kodem EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM ROZSZERZONY CZERWIEC 2012 Instrukcja dla zdającego 1. SprawdĨ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 17 stron (zadania 1 – 35). Ewentualny brak zgáoĞ przewodniczącemu zespoáu nadzorującego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. UĪywaj dáugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie uĪywaj korektora, a báĊdne zapisy wyraĨnie przekreĞl. 5. PamiĊtaj, Īe zapisy w brudnopisie nie bĊdą oceniane. 6. Podczas egzaminu moĪesz korzystaü z linijki. 7. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejkĊ z kodem. 8. Nie wpisuj Īadnych znaków w czĊĞci przeznaczonej dla egzaminatora. Czas pracy: 150 minut Liczba punktów do uzyskania: 60 MBI-R1_1P-123 Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 2 Zadanie 1. (1 pkt) KaĪdemu z wymienionych pierwiastków chemicznych przyporządkuj odpowiedni opis jego funkcji, wybrany spoĞród A–D. Pierwiastki 1. wapĔ .................... 2. sód .................... 3. fosfor .................... Funkcje A. Skáadnik kwasów nukleinowych, strukturalny skáadnik koĞci, peáni waĪną rolĊ w przekazywaniu energii. B. Gáówny kation páynów pozakomórkowych, waĪny dla utrzymania równowagi osmotycznej páynów ciaáa, niezbĊdny do przewodzenia impulsów nerwowych. C. Gáówny kation w komórkach ciaáa, peáni waĪną rolĊ w funkcjonowaniu ukáadu nerwowego, wpáywa na skurcz miĊĞni. D. Strukturalny skáadnik koĞci, peáni waĪną rolĊ w skurczu miĊĞni, przewodzeniu impulsów nerwowych i w krzepniĊciu krwi. Zadanie 2. (2 pkt) Na uproszczonym schemacie przedstawiono przebieg i wynik doĞwiadczenia, w którym badano wpáyw wysokiego stĊĪenia mocznika na strukturĊ przestrzenną cząsteczki biaáka wyizolowanego z komórki. Na podstawie: B. Alberts, D. Bray, A. Johnson, J. Lewis, M. Raff, K. Roberts, P. Walter, Podstawy biologii komórki, PWN, Warszawa, 1999. a) SpoĞród poniĪszych procesów, wybierz i zapisz nazwy tych, które naleĪy wpisaü w miejsca oznaczone na schemacie literami A i B. denaturacja, konformacja, A. ........................................ renaturacja B. ........................................ b) Na podstawie wyniku doĞwiadczenia sformuáuj wniosek dotyczący wpáywu wysokiego stĊĪenia mocznika na strukturĊ biaáka. ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 3 Zadanie 3. (1 pkt ) Charakterystycznym elementem budowy komórki roĞlinnej jest Ğciana komórkowa, która nadaje komórce odpowiedni ksztaát, wzmacnia ją i chroni przed mikroorganizmami. SpoĞród zamieszczonych poniĪej zdaĔ zaznacz zdanie nieprawdziwe. A. Cytokineza moĪe mieü róĪny przebieg w zaleĪnoĞci od tego, czy dzieląca siĊ komórka posiada ĞcianĊ komórkową, czy teĪ nie. B. W syntezie niektórych skáadników pierwotnej Ğciany komórkowej bierze udziaá aparat Golgiego oraz siateczka Ğródplazmatyczna. C. Skáadnikiem pierwotnych Ğcian komórkowych roĞlin są polisacharydy, natomiast brak jest w nich biaáek strukturalnych i enzymatycznych oraz wody. D. Po zakoĔczeniu wzrostu protoplast tworzy wtórną ĞcianĊ komórkową albo przez wzmocnienie Ğciany pierwotnej, albo przez nakáadanie na nią nowych warstw. Zadanie 4. (2 pkt) Przy uĪyciu mikroskopu Ğwietlnego przeprowadzono obserwacje przyĪyciowe dwóch preparatów mikroskopowych w celu zaobserwowania zjawiska plazmolizy. Na szkieáku podstawowym umieszczono fragment skórki liĞcia spichrzowego cebuli, dodano kilka kropli wody i caáoĞü nakryto szkieákiem nakrywkowym. Preparat umieszczono pod mikroskopem i wynik obserwacji jednej z komórek przedstawiono na rysunku 1. NastĊpnie wykonano podobny preparat, ale zamiast wody uĪyto 10% roztworu chlorku sodu. Zaobserwowane zmiany przedstawiono na rysunku 2. protoplast wakuola Ğciana komórkowa 1 2 Wybierz literĊ (A–E), którą oznaczono zdanie opisujące prawidáowy: a) problem badawczy do przeprowadzonych obserwacji ......................................... b) opis wyników przeprowadzonych obserwacji. ......................................... A. Plazmoliza w komórkach skórki liĞcia cebuli nastĊpuje zawsze na skutek odwodnienia jej protoplastu. B. Czy pod wpáywem 10% roztworu chlorku sodu nastąpi plazmoliza w komórkach skórki liĞcia spichrzowego cebuli? C. W jaki sposób róĪne stĊĪenia roztworu chlorku sodu wpáywają na protoplasty komórek skórki liĞcia spichrzowego cebuli? D. Plazmoliza jest to zjawisko odstawania protoplastu od Ğciany komórkowej w komórce roĞlinnej pod wpáywem roztworu hipertonicznego. E. Protoplasty komórek skórki liĞcia spichrzowego cebuli skurczyáy siĊ po ich umieszczeniu w 10% roztworze chlorku sodu, a wiĊc nastąpiáa w nich plazmoliza. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 4 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 5. (1 pkt) PoniĪszy tekst zawiera informacje dotyczące rybosomów, z których czĊĞü jest nieprawdziwa. Dokonaj korekty przedstawionych informacji, wykreĞlając w kaĪdej z nich okreĞlenie nieprawdziwe. 1. Rybosomy to organelle otoczone pojedynczą báoną Ğródkomórkową / nie otoczone báoną Ğródkomórkową. 2. Na rybosom skáadają siĊ dwie podjednostki – maáa i duĪa / dwie podjednostki jednakowej wielkoĞci. 3. Podjednostki rybosomów nie rozdzielają siĊ po procesie translacji / rozdzielają siĊ po procesie translacji. 4. Podjednostki rybosomów nie áączą siĊ w nowych konfiguracjach / áączą siĊ w nowych konfiguracjach. Zadanie 6. (2 pkt) Wakuola komórek roĞlinnych to struktura otoczona báoną cytoplazmatyczną – tonoplastem, wypeániona sokiem komórkowym. W skáad soku komórkowego wchodzą: woda, jony oraz rozpuszczalne i nierozpuszczalne związki mineralne i organiczne. Stwierdzono teĪ obecnoĞü w nim róĪnych enzymów hydrolitycznych, np. peptydaz, glikozydaz. Na podstawie tekstu podaj dwie funkcje wakuoli. 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... Zadanie 7. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji aktywnoĞci enzymatycznej w szlaku metabolicznym, na zasadzie ujemnego sprzĊĪenia zwrotnego. Na podstawie: L. Stryer, Biochemia, PWN, Warszawa 2000. a) Na podstawie schematu wyjaĞnij, na czym polega przedstawiony mechanizm regulacji aktywnoĞci enzymatycznej. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) WyjaĞnij na przykáadzie, jakie znaczenie dla komórki ma przedstawiony mechanizm regulacji. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 5 Informacje do zadania 8. W tabeli przedstawiono wyniki doĞwiadczenia, w którym przy wysokim stĊĪeniu CO2 badano wpáyw natĊĪenia Ğwiatáa na intensywnoĞü fotosyntezy w dwóch róĪnych temperaturach. NatĊĪenie Ğwiatáa (jednostki umowne) 0 2 4 6 IntensywnoĞü fotosyntezy (mm3 CO2/cm2h) 20°C 30°C 0 0 110 145 160 225 200 270 Na podstawie: A. Szweykowska, Fizjologia roĞlin, Wyd. Naukowe UAM, PoznaĔ, 1998. Zadanie 8. (3 pkt) a) Na podstawie danych w tabeli narysuj wykresy liniowe ilustrujące wpáyw natĊĪenia Ğwiatáa na intensywnoĞü procesu fotosyntezy w temperaturze 20 °C i 30 °C, przy wysokim stĊĪeniu CO2. Zastosuj jeden ukáad wspóárzĊdnych. b) Na podstawie wykresu sformuáuj wniosek dotyczący wpáywu natĊĪenia Ğwiatáa na intensywnoĞü fotosyntezy, przy wysokim stĊĪeniu CO2, w zaleĪnoĞci od temperatury. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 6 Zadanie 9. (1 pkt) W fazie fotosyntezy zaleĪnej od Ğwiatáa dochodzi do syntezy skáadników siáy asymilacyjnej, która jest niezbĊdna do przebiegu fazy niezaleĪnej od Ğwiatáa. PoniĪej zapisano niepeáne równanie reakcji fazy fotosyntezy zaleĪnej od Ğwiatáa. Wpisz w wyznaczonym miejscu substraty tej reakcji oraz podkreĞl wĞród jej produktów skáadniki siáy asymilacyjnej. Ğwiatáo ............................................................................. ATP + NADPH + H+ + ½ O2 Zadanie 10. (1 pkt) Przeprowadzono dwa doĞwiadczenia z roĞlinami pomidora i tytoniu. W pierwszym doĞwiadczeniu (rys. 1) zaszczepiono áodygĊ tytoniu na podkáadce z korzenia pomidora, w wyniku czego rozwinĊáy siĊ normalne liĞcie tytoniu, ale zupeánie pozbawione nikotyny. W drugim doĞwiadczeniu (rys. 2) zaszczepiono áodygĊ pomidora na korzeniach tytoniu i zaobserwowano, Īe liĞcie pomidora zawieraáy nikotynĊ. Wyniki obu doĞwiadczeĔ przedstawiono na rysunkach 1 i 2. 2. 1. liĞcie tytoniu bez nikotyny korzenie pomidora liĞcie pomidora z nikotyną korzenie tytoniu Na podstawie: P. B. Weisz, Biologia ogólna, PWN, Warszawa 1977. Na podstawie wyników eksperymentu sformuáuj wniosek dotyczący miejsca syntezy nikotyny. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 11. (1 pkt) Przez wzrost naleĪy rozumieü nieodwracalny przyrost ciaáa (jego objĊtoĞci lub masy, liczby komórek). W przypadku niektórych czĊĞci roĞlin ich wzrost moĪe odbywaü siĊ przez caáe Īycie – wzrost nieograniczony. Pewne czĊĞci roĞlin przestają rosnąü po osiągniĊciu okreĞlonych rozmiarów – wykazują wzrost ograniczony. Podaj przykáad organu roĞliny dwuliĞciennej, który moĪe rosnąü przez caáe Īycie roĞliny i wyjaĞnij, jaka cecha budowy umoĪliwia ten wzrost. Przykáad organu roĞliny dwuliĞciennej ........................................................................................ WyjaĞnienie .................................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 7 Zadanie 12. (1 pkt) Przeprowadzono doĞwiadczenie, do którego przygotowano dwa zestawy doĞwiadczalne: zestaw I – trzy ĞwieĪo odciĊte liĞcie kalarepy umieszczone w naczyniu z wodą zestaw II – trzy ĞwieĪo odciĊte liĞcie kalarepy umieszczone w naczyniu z roztworem cytokininy (kinetyny). Oba zestawy umieszczono w ciemnoĞci. Po szeĞciu dniach stwierdzono, Īe liĞcie kalarepy umieszczone w naczyniu z wodą zĪóákáy a ich chloroplasty ulegáy degeneracji, natomiast liĞcie umieszczone w roztworze cytokininy zachowaáy Īywozieloną barwĊ i normalnie wyksztaácone chloroplasty. Na podstawie przedstawionego opisu sformuáuj problem badawczy do tego doĞwiadczenia. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 13. (1 pkt) „Tlen, który bierze udziaá w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego (utleniania glukozy) w komórkach zwierząt i czáowieka, wraca do atmosfery jako skáadnik wydychanego CO2”. Uzasadnij, Īe powyĪsze stwierdzenie nie jest prawdziwe. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 14. (1 pkt) Podczas oddychania tlenowego w mitochondriach zachodzi tzw. reakcja pomostowa, w wyniku której powstaje acetylo–CoA. OkreĞl miejsce przebiegu reakcji pomostowej w mitochondrium i rolĊ koenzymu A (CoA) w procesie oddychania tlenowego. Miejsce reakcji ............................................................................................................................. Rola koenzymu A ......................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 8 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 15. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono przemiany kwasu mlekowego powstającego w miĊĞniach w warunkach deficytu tlenowego. Na podstawie: H. Wisniewski, Biologia dla III klasy LO, Agmen, Warszawa 1998. Korzystając ze schematu, zaznacz dwa zdania zawierające báĊdne informacje. A. Powstający w miĊĞniach kwas mlekowy przenika do krwi i wraz z nią jest transportowany do wątroby. B. Produktem oddychania beztlenowego (fermentacji) w wątrobie, moĪe byü kwas mlekowy. C. Proces syntezy glukozy z kwasu mlekowego jest jednym z przykáadów glukoneogenezy. D. W wątrobie powstaje glukoza, która przez krew ponownie transportowana jest do miĊĞni, gdzie wykorzystywana jest jako substrat oddechowy. E. Kierunek transportu glukozy oraz kwasu mlekowego przez krew jest taki sam. Zadanie 16. (1 pkt) Sok Īoáądkowy czáowieka ma pH zwykle w granicach 2–3, które jest zabójcze dla bakterii trafiających do Īoáądka wraz z pokarmem. Okazaáo siĊ, Īe bakterie Helicobacter pylori są oporne na dziaáanie kwasu Īoáądkowego. Wytwarzają one ogromne iloĞci enzymu ureazy, który rozkáada powszechnie wystĊpujący w organizmie czáowieka mocznik i uwalnia amoniak. Amoniak z kolei wiąĪe kationy wodorowe (tworząc jony NH4+) i zobojĊtnia Ğrodowisko wokóá bakterii. WyjaĞnij znaczenie opisanego procesu dla przeĪycia bakterii Helicobacter pylori w Īoáądku. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 9 Zadanie 17. (2 pkt) Pod koniec lat osiemdziesiątych XX w. w Stanach Zjednoczonych przeprowadzono eksperyment dotyczący wpáywu sposobu odĪywiania siĊ na rozwój choroby wieĔcowej. W eksperymencie wziĊáy udziaá osoby z zaawansowaną chorobą niedokrwienną serca. Podzielono je na dwie grupy: grupa I – stosowaáa dietĊ roĞlinną o bardzo niskiej zawartoĞci táuszczu grupa II – stosowaáa dietĊ zalecaną przez lekarzy dla osób z chorobą wieĔcową. Po roku trwania eksperymentu okazaáo siĊ, Īe stan zdrowia osób z drugiej grupy nie polepszyá siĊ – miaĪdĪyca postĊpowaáa. U 80% osób z pierwszej grupy, poziom cholesterolu wyraĨnie siĊ obniĪyá i nastąpiáo czĊĞciowe cofniĊcie siĊ zmian miaĪdĪycowych. W roku 2010 ten program leczenia chorych zyskaá aprobatĊ amerykaĔskiego departamentu zdrowia i jest refundowany, jako jedna z form leczenia pacjentów z niedokrwienną chorobą serca – kandydatów do wszczepienia by-passów, oraz dla pacjentów po zawale serca. a) Podaj, która z opisanych grup chorych w tym eksperymencie to grupa kontrolna. ....................................................................................................................................................... b) Sformuáuj wniosek wynikający z tego eksperymentu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 18. (2 pkt) Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, Īe są nosicielami HCV – wirusa powodującego wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C). KaĪdego roku roĞnie liczba nosicieli wirusa, roĞnie teĪ zagroĪenie epidemiologiczne. Wirus ten przenosi siĊ podczas kontaktu krwi osoby zdrowej z krwią nosiciela. Sformuáuj dwa zalecenia, które zmniejszają ryzyko zakaĪenia wirusem HCV podczas zabiegów medycznych. 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... Zadanie 19. (2 pkt) Ukáad nerwowy czáowieka zuĪywa okoáo 25% wytwarzanej w organizmie energii, a masa tego ukáadu stanowi 1–2% masy ciaáa, co oznacza, Īe zapotrzebowanie na energiĊ tkanki nerwowej jest znacznie wiĊksze niĪ innych tkanek. Podaj dwa przykáady procesów zachodzących w neuronie, które wymagają nakáadu energii (ATP). 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 10 Zadanie 20. (3 pkt) Oko i ucho są narządami zmysáów, które są zdolne do odbierania sygnaáów ze Ğrodowiska zewnĊtrznego i przetwarzania ich w impulsy pobudzające ukáad nerwowy. RóĪnią siĊ rodzajem odbieranych bodĨców i sposobem ich przetwarzania. Uzupeánij tabelĊ, w której zestawiono cechy tych narządów. Narząd Cecha Ucho Oko Rodzaj odbieranego bodĨca Komórki odbierające bodziec (receptorowe) Struktura, w której wystĊpują komórki receptorowe Zadanie 21. (1 pkt) W skáad biaáek osáonki niektórych bakteriofagów wchodzi siarka. Komórka bakteryjna zostaáa zainfekowana fagami, którym wczeĞniej wbudowano w biaáka osáonek radioaktywne izotopy siarki. OkreĞl, czy w osáonkach biaákowych fagów, które zostaną namnoĪone w opisanej komórce bakteryjnej, bĊdą wystĊpowaáy radioaktywne izotopy siarki. OdpowiedĨ uzasadnij. ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... Zadanie 22. (2 pkt) Tkanka táuszczowa brunatna jest tkanką charakterystyczną dla ssaków. U ssaków zapadających w sen zimowy nagromadzenie tej tkanki znajduje siĊ w okolicy áopatek lub obojczyków. RóĪni siĊ ona od zwyczajnej (Īóátej) tkanki táuszczowej bardzo obfitym unaczynieniem oraz duĪą liczbą mitochondriów w komórkach (stąd jej brunatna barwa). Gáówną funkcją tkanki táuszczowej brunatnej jest szybkie wytworzenie ciepáa podczas przebudzenia ze stanu hibernacji. WykaĪ za pomocą dwóch argumentów związek budowy tkanki táuszczowej brunatnej z funkcją peánioną przez tĊ tkankĊ. 1. ................................................................................................................................................... ............................................................................................................................. 2. .................................................................................................................................................. ............................................................................................................................. Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 11 Zadanie 23. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono mechanizm regulacji ciĞnienia osmotycznego krwi ssaka. Do dziaáania tego i innych mechanizmów homeostatycznych niezbĊdne są trzy podstawowe elementy: 1. receptor 2. centrum kontrolujące 3. efektor. Na podstawie: A. Mackenzie, Ekologia. Krótkie wykáady., Warszawa, 2005. a) W wyznaczone na schemacie miejsca A i B, wpisz numery wszystkich okreĞlających je elementów, wybranych spoĞród wyĪej wymienionych (1–3). c) Podaj nazwĊ przedstawionego mechanizmu regulacji ciĞnienia osmotycznego krwi. ....................................................................................................................................................... Zadanie 24. (2 pkt) Odzyskiwanie wody z moczu pierwotnego w nerkach ssaków odbywa siĊ w pĊtli nefronu (pĊtli Henlego). Ssaki pustynne, np. szczuroskoczki, wydalają bardzo zagĊszczony mocz. ZagĊszczony mocz wydalają równieĪ ssaki morskie. Natomiast bobry, spĊdzające wiĊkszoĞü Īycia w wodzie sáodkiej, wydalają duĪe iloĞci bardzo rozcieĔczonego moczu. Podaj, które z wymienionych zwierząt mają dáugie pĊtle nefronu, i wyjaĞnij, jakie to ma znaczenie przystosowawcze dla kaĪdego z nich. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 12 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 25. (2 pkt) PoniĪej przedstawiono wybrane cechy budowy i fizjologii ptaków. A. W szkielecie wiĊkszoĞci wystĊpują koĞci pneumatyczne – wypeánione powietrzem. B. Pas barkowy skáada siĊ z trzech par koĞci: kruczej, áopatki i obojczyka. C. Páuca są rureczkowate (kapilarne) o duĪej powierzchni wymiany gazowej. D. Mózgowie odznacza siĊ dobrze rozwiniĊtym kresomózgowiem i móĪdĪkiem. E. Jaja charakteryzują siĊ duĪą iloĞcią Īóátka i mocną skorupką. F. Serce jest czterodziaáowe zbudowane z dwóch przedsionków i dwóch komór. G. Podczas rozwoju zarodka wyksztaácane są báony páodowe: owodnia, omocznia, kosmówka. H. W ukáadzie wydalniczym brak pĊcherza moczowego. I. Mają wysokie tempo przemian metabolicznych. SpoĞród wymienionych cech wybierz i zapisz oznaczenia literowe: a) trzech, które są wspólne dla ptaków i gadów .................................................................... b) trzech, które są przystosowaniem ptaków do lotu. ........................................................... Zadanie 26. (2 pkt) Obserwowana wĞród osobników jednego gatunku zmiennoĞü fenotypowa moĪe mieü podáoĪe m.in. genetyczne i wynikaü z procesów rekombinacyjnych (zmiennoĞü rekombinacyjna) lub pojawiających siĊ w genomie mutacji (zmiennoĞü mutacyjna). Mutacje mogą zachodziü w komórkach somatycznych lub w komórkach macierzystych gamet. a) Podaj dwa przykáady rekombinacyjna. mechanizmów, dziĊki którym zachodzi zmiennoĞü 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... b) Podaj, która z wymienionych w tekĞcie mutacji nie jest dziedziczona przez potomstwo zwierząt. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 27. (1 pkt) Genom to caákowity DNA komórki. Podaj nazwy struktur komórkowych, w których znajdują siĊ cząsteczki DNA skáadające siĊ na caákowity genom komórki somatycznej: roĞlinnej ....................................................................................................................................... zwierzĊcej. ................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 13 Zadanie 28. (2 pkt) PoniĪej przedstawiono genotyp pewnej osoby ustalony dla trzech dziedziczących siĊ niezaleĪnie, jednogenowych cech. Aa BB XdY a) Zapisz wszystkie moĪliwe genotypy gamet, jakie wytworzy ten osobnik. ....................................................................................................................................................... b) Zaznacz wáaĞciwą odpowiedĨ. JeĪeli allel (d) warunkuje ujawnienie siĊ choroby recesywnej sprzĊĪonej z pácią, to badany osobnik pod wzglĊdem tej cechy jest: A. zdrowy, B. chory, C. nosicielem tej choroby. Zadanie 29. (1 pkt) Mukowiscydoza jest chorobą genetyczną wywoáywaną przez autosomalny allel recesywny (a). Dwie pary maáĪeĔskie poddaáy siĊ badaniu genetycznemu na obecnoĞü alleli warunkujących tĊ chorobĊ. W wyniku badania ustalono nastĊpujące genotypy: I para: II para: mĊĪczyzna – Aa, mĊĪczyzna – Aa, kobieta – AA kobieta – Aa OkreĞl, której parze, moĪe urodziü siĊ dziecko chore na mukowiscydozĊ. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 30. (2 pkt) Chromosom Y u czáowieka zawiera niewiele, bo zaledwie kilkadziesiąt genów. Jeden z nich, tzw. gen SRY, jest umieszczony na krótszym ramieniu chromosomu. O istotnej roli tego genu Ğwiadczą nastĊpujące fakty: I – U osób o genotypie XX, u których na jednym z chromosomów X wystĊpuje fragment krótszego ramienia chromosomu Y z genem SRY (na skutek translokacji), obserwuje siĊ wyksztaácenie jąder i innych cech charakterystycznych dla páci mĊskiej. II – Znane są teĪ przypadki osób o genotypie XY z delecją fragmentu chromosomu Y z genem SRY – fenotypowo są to kobiety. Natomiast, na dáuĪszym ramieniu chromosomu Y znajdują siĊ geny, których produkty odgrywają istotną rolĊ w spermatogenezie. a) OkreĞl rolĊ genu SRY w rozwoju zarodkowym czáowieka. ....................................................................................................................................................... b) Podaj, czy osoby opisane w przypadku I są páodne, czy bezpáodne. OdpowiedĨ uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 14 Zadanie 31. (1 pkt) Komórki pluripotentne to komórki, które mogą daü początek kaĪdemu typowi komórek dorosáego organizmu. W 2006 r. otrzymano indukowane komórki macierzyste (iPSC) myszy. Dokonano tego w nastĊpujący sposób: do komórek somatycznych myszy wprowadzono cztery geny, które są aktywne tylko w zarodku. W wyniku eksperymentu uzyskano komórki reprogramowane o wáaĞciwoĞciach komórek macierzystych, które wprowadzone do organizmu myszy mogą róĪnicowaü siĊ na wiele róĪnych typów komórek. Na podstawie: K. Hochedlinger, Lekarstwo z wnĊtrza ciaáa, ĝwiat nauki nr 6, 2010. Na podstawie tekstu oceĔ prawdziwoĞü stwierdzeĔ dotyczących moĪliwoĞci zastosowania pluripotentnych komórek reprogramowanych w medycynie. Wpisz w odpowiednie miejsca tabeli literĊ P, jeĞli stwierdzenie jest prawdziwe, lub literĊ F, jeĞli stwierdzenie jest faászywe. P/F 1. 2. 3. Uzyskane w ten sposób komórki reprogramowane (iPSC) myszy mogą byü wykorzystane w przeszczepach u chorego czáowieka. Hodowla iPSC pacjenta i przeksztaácenie ich w uszkodzony rodzaj tkanki pozwoli na badanie w tych komórkach rozwoju choroby i reakcji na stosowane lekarstwa. Uzyskane iPSC od chorego pacjenta mogą byü przeksztaácone w zdrowe komórki, które moĪna wszczepiü do jego organizmu, by otrzymaü prawidáowo rozwijające siĊ tkanki. Zadanie 32. (2 pkt) W latach 90. ubiegáego wieku oznaczono sekwencjĊ ponad 10 000 par zasad DNA pseudogenu hemoglobiny (niefunkcyjny odcinek DNA bĊdący duplikatem genu hemoglobiny), który wczeĞnie pojawiá siĊ w ewolucji naczelnych. W tabeli przedstawiono róĪnice (w %) miedzy sekwencjami nukleotydowymi pseudogenu hemoglobiny orangutana (Pongo), goryla (Gorilla), szympansa (Pan) i czáowieka (Homo). Hominidy Orangutan (Pongo) Goryl (Gorilla) Gorilla Pan Homo 3,39 3,42 3,30 1,82 1,69 Szympans (Pan) 1,56 Ustal, który z rodzajów hominidów jest najbliĪej spokrewniony z szympansem (Pan), a który z nim spokrewniony jest najdalej, i uzupeánij zdanie poniĪej. OdpowiedĨ uzasadnij. NajbliĪej spokrewniony z szympansem (Pan)) jest ..................................................., a najdalej z nim spokrewniony jest .................................................................. . Uzasadnienie ................................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 15 Zadanie 33. (3 pkt) Przy ocenie stanu zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami stosuje siĊ nastĊpujące normy: – Za wody zanieczyszczone uznaje siĊ wody podziemne, w których zawartoĞü azotanów wynosi powyĪej 50 mg NO3 / dm3 . – Za wody zagroĪone zanieczyszczeniem uznaje siĊ wody podziemne, w których zawartoĞü azotanów wynosi 40 – 50 mg NO3 / dm3 i wykazuje tendencjĊ wzrostową. Na wykresie przedstawiono zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami w trzech wybranych punktach krajowej sieci monitoringu w latach 1999-2004. Na podstawie: www.krakow.pios.gov.pl/raport04. a) Korzystając z danych przedstawionych na wykresie, podaj: 1. numer stanowiska, na którym woda podziemna byáa zanieczyszczona azotanami przez caáy okres prowadzenia monitoringu ................................................................................. 2. numer stanowiska, w którym w latach 2002-2003 nie wystąpiáo ani zanieczyszczenie, ani nawet zagroĪenie zanieczyszczeniem azotanami. ................................................................................. b) Podaj przykáad moĪliwego Ĩródáa zanieczyszczenia wód podziemnych azotanami i zaproponuj odpowiednie dziaáanie, które ograniczyáoby to zanieczyszczenie wód. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl 16 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 34. (2 pkt) SpoĞród poniĪszych stwierdzeĔ zaznacz dwa, które są prawdziwe. A. Granice tolerancji organizmu są staáe bez wzglĊdu na etap jego rozwoju. B. Zakres tolerancji i optimum rozwoju organizmów naleĪących do tego samego gatunku są niezaleĪne od ich rozmieszczenia geograficznego. C. Tolerancja wzglĊdem okreĞlonego czynnika moĪe ulec zmianie w wyniku zmiany natĊĪenia pozostaáych czynników ekologicznych. D. Efekt jednoczesnego dziaáania na organizm kilku czynników moĪe byü silniejszy niĪ suma efektów tych czynników dziaáających na organizm osobno. E. Brak jest jakichkolwiek róĪnic tolerancji wzglĊdem tego samego czynnika u osobników odmiennej páci. Zadanie 35. (3pkt) Jednym z najwiĊkszych problemów w walce z owadami szkodliwymi dla czáowieka jest nabywanie przez nie odpornoĞci na insektycydy. JeĪeli w obrĊbie duĪej populacji takiego gatunku owada, którą poddano dziaáaniu pestycydów, znajdzie siĊ pewna liczba genotypów niezwykle odpornych, to odpornoĞü na dziaáanie danego pestycydu w tej populacji rozprzestrzenia siĊ, szczególnie wtedy, gdy wiĊkszoĞü populacji poddano opryskom, a stosowanie pestycydu regularnie powtarzano. MoĪe równieĪ dojĞü do rozszerzenia odpornoĞci tych owadów takĪe na inne insektycydy, jeĪeli ich sposób dziaáania jest podobny. Dlatego teĪ coraz czĊĞciej stosuje siĊ metody biologicznej walki z owadami szkodliwymi. a) WyjaĞnij, dlaczego w opisanej populacji szkodliwego owada odpornoĞü gwaátownie siĊ rozprzestrzenia, mimo Īe opryski insektycydami obejmują prawie caáą populacjĊ i są stosowane regularnie. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... b) Przedstaw dwa przykáady róĪnych metod biologicznej walki z owadami szkodliwymi dla czáowieka. 1. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony BRUDNOPIS 17
