Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Transkrypt
Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru
Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru Wpisany przez Marek Rotkiewicz Dyżur, w czasie którego pracownik nie wykonywał pracy, nie podlega wliczeniu do czasu pracy. Pracownicy ekipy wodociągowej naszej jednostki pełnią dyżury domowe, co oznacza, że uczestniczą w akcjach usuwania awarii wodociągów poza godzinami pracy. Czy mogą oni w świetle obowiązujących przepisów o pracownikach samorządowych oraz kodeksu pracy otrzymywać za pełnione dyżury dodatek? Jak powinno ich wynagradzać za godziny nadliczbowe, jak przyznawać wolne za nadgodziny? Nic nie stoi na przeszkodzie, by pracownicy samorządowi pełnili dyżury w rozumieniu art. 151 5 KP. Dyżury pracownicze polegają na pozostawaniu pracownika poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę, przy założeniu, że faktyczne jej wykonywanie może wcale nie nastąpić. Może zatem dotyczyć to wyłącznie pracy normalnie wykonywanej przez pracownika (określonej w umowie o pracę i zakresie obowiązków). Zadaniem pracownika jest tutaj samo oczekiwanie na pracę, przy zastrzeżeniu, że pozostaje zdolnym i gotowym do jej podjęcia (czyli np. nie może spożywać alkoholu) oraz podjęcie wykonywania pracy w razie zaistnienia takiej konieczności. Dyżur, podczas którego pracownik nie wykonywał pracy, nie podlega wliczeniu do czasu pracy. Za jego czas pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze równym długości dyżuru. Dopiero w razie braku możliwości udzielenia mu wolnego, należne mu będzie wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony, pracownikowi przysługuje 60% wynagrodzenia. 1/4 Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru Wpisany przez Marek Rotkiewicz Żadna rekompensata (czas wolny lub wynagrodzenia) za dyżur nie przysługuje za dyżur pełniony w domu. Oczywiście mówimy tutaj nadal o dyżurze, podczas którego pracownik nie wykonywał pracy. Podjęcie pracy (w przedstawionej sytuacji - w razie wystąpienia awarii) skutkować będzie zmianą dyżuru na pracę w godzinach nadliczbowych. W regulaminie pracy wynagrodzenia jednostki można przewidzieć wynagrodzenie także za dyżury domowe. Pracodawca samorządowy może bowiem wprowadzać szczególne składniki wynagrodzenia - dodatki, premie itp. W związku z tym, że dyżur jest pełniony poza normalnymi godzinami pracy, praca wykonywana w jego trakcie będzie co do zasady pracą w godzinach nadliczbowych. Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 31.1.1978 r., I PRN 147/77 (PiZS 1979/4/73) wskazując, iż godziny efektywnej pracy w czasie dyżurów jako przekraczające normalny czas pracy ustalone dla pracownika muszą być traktowane jako godziny nadliczbowe. W momencie podejmowania pracy pracownik przestaje pełnić dyżur (oczekiwać na pracę) a zaczyna efektywnie pracować. Rekompensata przepracowanego czasu odbywać się będzie na zasadach rozliczenia nadgodzin (dodatek do wynagrodzenia lub czas wolny). Inaczej może stać się jedynie w systemach równoważnego czasu pracy, gdzie niekiedy dyżur może odbywać się w dniach, w których przepracowany przez pracownika czas nie wyczerpał dobowej normy czasu pracy. W takich jednak przypadkach praca wykonywana podczas dyżuru może stać się pracą w nadgodzinach średniotygodniowych, czyli w rezultacie będzie droższa dla pracodawcy. 2/4 Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru Wpisany przez Marek Rotkiewicz Zaznaczmy, że cały czas mówimy o dyżurach pracowniczych, a nie pracy w systemie czasu pracy polegającym na pozostawaniu w pogotowiu pracy. Pamiętać musimy także o tym, że dyżury nie mogą być nieograniczenie długie - nie mogą ograniczać prawa do wypoczynku dobowego pracowników. Art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych wskazuje, iż w sytuacjach, w których wymagają tego potrzeby jednostki, w jakiej pracownik samorządowy jest zatrudniony, wykonuje on na polecenie przełożonego pracę w godzinach nadliczbowych, w tym w wyjątkowych przypadkach także w porze nocnej oraz w niedziele i święta. Pracownikowi samorządowemu za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego w godzinach nadliczbowych przysługuje, według jego wyboru, wynagrodzenie albo czas wolny w tym samym wymiarze, z tym, że wolny czas, na wniosek pracownika, może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu. Sprawa rekompensaty nadgodzin dla samorządowców jest kontrowersyjna. Kancelaria Premiera stoi na stanowisku, że dodatki do wynagrodzenia im nie przysługują, gdyż ustawa wskazuje tylko na wynagrodzenie albo czas wolny jako formy rekompensaty. Niektórzy prawnicy wskazują jednak, że takie rozumienie przepisów oznacza w rzeczywistości nierówność wobec prawa pracowników samorządowych. Uważam, że są podstawy do uznania, iż pracownikom samorządowym przysługują dodatki do wynagrodzenia za pracę nadliczbową. Ustawa w art. 42 odnosi się do sposobu rekompensaty (wynagrodzenie lub czas wolny) nie dookreślając jednak sposobu ustalania wynagrodzenia. Powinniśmy według mnie sięgnąć tutaj do przepisów KP w sprawie dodatku za taką pracę. 3/4 Rozliczanie nadgodzin w samorządzie przy pracy w czasie dyżuru Wpisany przez Marek Rotkiewicz Skorzystanie przez pracownika samorządowego z możliwości rekompensaty nadgodzin wskazanej w art. 42 ustawy o pracownikach samorządowych nie wyłącza moim zdaniem uprawnienia do dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (tak też do tej kwestii już na tle poprzednio obowiązujących przepisów odniósł się - w stosunku do mianowanych pracowników samorządowych, wobec których istniała zbliżona regulacja - T. Szewc w Komentarzu do art.24 ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, LEX/el 2003, stwierdzając: „Skorzystanie przez mianowanego pracownika samorządowego z przedstawionych uprawnień z tytułu pracy poza normalnymi godzinami pracy (czyli wynagrodzenia lub czasu wolnego - przyp. MR) nie wyklucza prawa do innych świadczeń płacowych. Należy do nich w szczególności dodatek za pracę w porze nocnej oraz dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych"). Prof. Szewc wskazuje także na prawo do tego dodatku pracowników samorządowych na tle aktualnie obowiązujących przepisów. Z całą pewnością dodatek do wynagrodzenia za nadgodziny można przyznać pracownikom samorządowym w przepisach regulaminu wynagradzania. W przypadku pracowników samorządowych czasu wolnego za nadgodziny udzielamy w wymiarze 1 do 1. Wniosek pracownika zmienia jedynie termin udzielenia czasu wolnego - uznać należy, że na podstawie tego wniosku czas wolny nie musi zostać udzielony za nadgodziny w tym samym okresie rozliczeniowym czasu pracy, w którym nadgodziny wystąpiły. 4/4