Strategia Zarządzania Gospodarką Wodną w

Transkrypt

KRUGER A/S
Gladsaxevej 363; DK-2860 Soborg; Denmark
AQUATOR SPÓŁKA Z O.O.
Pracowania Projektowa
Ul. Świeża 7; 54-060 Wrocław; tel. (71) 3542534 fax. (71) 3540273
PLAN STRATEGICZNY WYKORZYSTANIA ZASOBÓW
WÓD PODZIEMNYCH W REJONIE
STRZELEC OPOLSKICH
Luty 2002
Wrzesień 2001
Plan strategiczny wykorzystania zasobów wód podziemnych
strona: 2/40
w rejonie Strzelec Opolskich
_________________________________________________________________________________________
SPIS TREŚCI
1. ZAKRES PLANU STRATEGICZNEGO ....................................................................4
2. STATUS ZASOBÓW WODNYCH REJONU STRZELEC OPOLSKICH
2.1. Jakość wód podziemnych
........... 6
.................................................................................
6
2.2. Wodociągi i ujęcia wody
.................................................................................
8
3. ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ W GMINIE STRZELCE OPOLSKIE .....................
11
3.1. Zapotrzebowanie perspektywiczne
.....................................................................
12
4. OPCJE ZARZĄDZANIA ZASOBAMI WODNYMI
............................................. 13
4.1. Alternatywne obszary dla budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie
4.2. Kopalnia „Strzelce Opolskie”
.......... 13
.................................................................................
24
4.3. Reinfiltracja wód ogólnospławnych
.....................................................................
27
4.4. Odwodnienie obszaru Mokre Łany
..................................................................... 28
4.5. Reinfiltracja oczyszczonych ścieków
..................................................................... 29
4.6. Składowisko „Szymiszów”
.................................................................................
30
4.7. Działania zmierzające do poprawy jakości wód podziemnych ..................................32
4.8. Zanieczyszczenie wód pitnych związkami azotowymi ..............................................
33
5. WNIOSKI I ZALECENIA .................................................................................
............35
5.1. Zalecenia krótkookresowe
.................................................................................
______________________________________________________________________________________
_
KRUGER INTERNATIONAL CONSULT A/S; AQUATOR SPÓŁKA Z O.O.
Wrzesień 2001
strona: 3/40
_________________________________________________________________________________________
37
5.2. Zalecenia długookresowe
.................................................................................
38
Aneks
Spis tabel:
1. Stan formalno-prawny ujęć wód podziemnych w gminie Strzelce Opolskie
2. Produkcja i zużycie wody w jednostkach osiedleńczych gminy Strzelce Opolskie
w latach 1996-1999
3. Kwalifikacja perspektywicznych rejonów dla lokalizacji obszarów wodociągowych dla
nowego ujęcia wód podziemnych miasta Strzelce Op
4. Wybrane elementy jakości wody w rejonach potencjalnej lokalizacji nowych ujęć wodnych
(najwyższe obserwowane wartości w mg/l).
5. Szacowane koszty budowy nowych ujęć wodnych dla potencjalnych rejonów
5.1. Spodziewane koszty rozbudowy ujęcia Kosice-Rozmierz.
5.2. Spodziewane koszty odwiercenia jednej studni w Jędryniu-Osiek.
6. Szacunkowe koszty reinfiltracji wód kopalnianych.
7. Szacunkowe koszty monitoringu oczyszczalni ścieków.
8. Szacunkowe koszty monitoringu wysypiska „Szymiszów”
Spis rysunków:
1. Wskaźniki zanieczyszczenia wód – wartości ponadnormatywne (1999 r)
2. Powierzchnia piezometryczna wokół strefy reinfiltracji wód kopalnianych.
3. Mapa zasobów wód podziemnych o parametrach wody pitnej z propozycją alternatywnych
lokalizacji nowych ujęć
4 a – d. Przekroje hydrogeologiczne przez obszary potencjalnych ujęć.
5. Powierzchnia piezometryczna projektowanego ujęcia Jędrynie-Osiek – wyniki
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 4/40
_________________________________________________________________________________________
modelowania
6. Zasięg 25-letniej strefy ochronnej projektowanego ujęcia Jędrynie – Osiek – wynik
modelowania
7. Reinfiltracja wód ogólnospławnych, oczyszczonych ścieków i kierunki spływu wód spod
składowiska odpadów – wynik modelowania
8. Propozycje odwodnienia obszaru Mokre Łany
1. ZAKRES PLANU STRATEGICZNEGO
Celem planu strategicznego jest dostarczenie administracji gminy Strzelce Op. materiałów
do podjęcia decyzji o uporządkowaniu i modernizacji gospodarki wodnej. Na podstawie
badań monitoringowych jakości wód podziemnych
oraz badań symulacji modelowych
zbiornika triasowego rozpatrzono różne scenariusze poszukując optymalnych rozwiązań
możliwości przyszłego zarządzania zasobami wodnymi. Plan strategiczny obejmuje
zagadnienia związane z eksploatacją zasobów wodnych, odwodnieniem kopalni surowców
cementowych, drenażem terenów miejskich oraz ochroną i regeneracją jakości zasobów
wodnych. Problemy te mogą być jedynie rozwiązane poprzez stworzenie integralnego planu
zarządzania zasobami wodnymi.
Plan strategiczny ocenia, na podstawie badań modelowych, zagadnienia dotyczące wpływu
odwodnienia podczas eksploatacji wyrobiska Cementowni „Strzelce Op.” na jakość i ilość
wód podziemnych. Określa wzajemną zależność pomiędzy intensywnością odwodnienia,
rozmieszczeniem i zasięgiem obszarów spływu wody do ujęć oraz wskazanych stref
reinfiltracji wód kopalnianych, wód spławnych miasta a także zrzutu oczyszczonych ścieków.
Wskazano również jak rozpatrywać istotne problemy związane z jakością wody,
zwracając szczególną uwagę na zanieczyszczenie azotanami i siarczanami.
W planie strategicznym zajęto się szczególnie oceną alternatywnych
obszarów dla
budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie. Muszą one zapewnić wysoką jakość wody
pitnej, powinny być rozpoznane ich
oddziaływania, wyznaczone strefy ochronne i
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 5/40
_________________________________________________________________________________________
ekonomiczne problemy związane z przebudową ujęć. Plan strategiczny daje propozycje
zmian reinfiltracji wód ogólnospławnych z terenu miejskiego w aspekcie ich jakości i skutków
tej działalności na środowisko wodne. Podobny charakter mają rozważania wpływu i skali
zmian w środowisku jakie powoduje reinfiltracja oczyszczonych ścieków. Rozważono kilka
scenariuszy dla optymalizacji ostatecznego rozwiązania.
Zakres Planu strategicznego podzielony został na:
Ocena potencjalnych obszarów zaopatrzenia w wodę miasta Strzelce Opolskie ze względu
na jakość i ilość wody jaka może być dostarczana, oraz propozycje planu przyszłego
zaopatrzenia w wodę.
Ocena konsekwencji odwodnienia kopalni wapieni „ Strzelce Opolskie” i eksploatacji
gminnych ujęć wodnych.
Wyznaczenie granic stref ochronnych dla obecnych i projektowanych ujęć.
Proponowane działania, które mogą generalnie poprawić jakość zasobów wodnych w
Strzelcach Opolskich, szczególnie związane z zanieczyszczeniem azotanami i
siarczanami
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 6/40
_________________________________________________________________________________________
2. STATUS ZASOBÓW WODNYCH REJONU STRZELEC OPOLSKICH
2.1. Jakość wód podziemnych
Gospodarka komunalna i przemysł korzystają z wód podziemnych zgromadzonych w
utworach triasu: w wapieniu muszlowym, recie i pstrym piaskowcu. Jakość wód poziomów
wodonośnych jest różna i zależy od stopnia ich odsłonięcia i nagromadzenia ognisk
zanieczyszczeń. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono poważne zagrożenie
dla zasobów wodnych rejonu [1]. W wodach występuje powszechnie nadmiar azotanów,
siarczanów oraz lokalnie wysoka mineralizacja, twardość i stront (rys.1).
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 7/40
_________________________________________________________________________________________
Wody wapienia muszlowego (Tm) charakteryzują się odczynem słabo zasadowym
lub rzadziej słabo kwaśnym (pH= 6,7 – 8,05 ), mineralizacją w granicach 230 - 500 mg/l,
twardością ogólną 4 –10 mvali. Wśród anionów przeważają siarczany lub wodorowęglany, a
wśród kationów wapń i magnez. Wysokie stężenia azotanów w wodach wapienia
muszlowego występują powszechnie. Generalnie w zakresie podstawowych elementów, z
wyjątkiem azotanów, nie obserwuje się wartości ponadnormatywnych Zanieczyszczenie jest
charakterystyczne dla płytkich nie izolowanych wód i maleje z głębokością.
Wszędzie tam, gdzie intensywnie rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej i bydła, co
jest związane z wytwarzaniem i odprowadzaniem dużej ilości ścieków hodowlanych, stężenia
azotanów w wodach podziemnych nie spadają poniżej 50 mg/l. Sytuacja taka występuje w
Suchej, Rożniątowie, Kalinowicach, Szczepanku, Dziewkowicach, Błotnicy Strzeleckiej i
Warmątowicach. W obszarach, gdzie nie ma odpowiedniej izolacji od powierzchni terenu i
gdzie ujmowane są wody ze strefy powyżej rzędnej filtru 170 m npm, istnieje skażenie wód
związkami azotu, głównie azotanami. Szczególnie niepokojące są ich ponadnormatywne
stężenia w studniach ujęciowych, zwłaszcza, że ich zawartość systematycznie wzrasta.
Problem ten dotyczy głównie ujęć komunalnych miasta Strzelce Opolskie, Cementowni
Strzelce Opolskie oraz ujęć wiejskich w Szczepanku, Suchej, Kalinowicach, Warmątowicach
i Farskiej Kolonii. Badania monitoringowe wskazały również, że część głębokich otworów jest
nieszczelna i azotany przedostają się do filtru ze strefy przypowierzchniowej [1].
Nie są zanieczyszczone związkami azotu wody wapienia muszlowego w północnej
części gminy, na obszarze ok. 40 km2, gdzie występuje izolująca utwory wodonośne pokrywa
kajpru. Natomiast w części południowej pozbawionej izolacji utworów pokrywowych tylko na
niewielkim obszarze na zachód od Szymiszowa i Suchej oraz w rejonie pomiędzy zachodnią
częścią Strzelec Opolskich i Szymiszowem nie odnotowuje się zanieczyszczenia związkami
azotu.
Wody retu (Tp3) wykazują znacznie wyższy od wód wapienia muszlowego stopień
mineralizacji (do 740 mg/l), wyższą twardość ogólną (do 18,7 mval/l) oraz wyższe zawartości
siarczanów (do 705 mg/l). Ponadnormatywne stężenia siarczanów (> 250 mg/l)
charakterystyczne są dla
wód retu prawie na całym badanym obszarze. Najwyższe
zawartości siarczanów są w wodach ujęć komunalnych i zakładowych w Strzelcach
Opolskich. Także wysokie koncentracje strontu (do 12 mg/l) występują w rejonie eksploatacji
wód retu w południowej części obszaru badań.
Wody pstrego piaskowca (Tp1,2) na terenie Strzelec Opolskich charakteryzuje niska
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 8/40
_________________________________________________________________________________________
mineralizacja (TDS = 130- 137 mg/l), niskie i stabilne zawartości siarczanów ( 5,19 – 5,29
mg/l) oraz bardzo niskie stężenia chlorków (<0,1 – 1,05 mg/l). Żaden z analizowanych w
trakcie monitoringu elementów nie przekraczał dopuszczalnych wartości normatywnych.
Wodę z pstrego piaskowca rejonu Strzelec Opolskich zaliczyć można do wód wysokiej klasy
jakości.
Zdecydowanie inną jakość wykazuje woda w studni nr 2 ujęcia wiejskiego w
Szymiszowie. Jest to woda o wysokiej mineralizacji (do 1300 mg/l), wysokiej twardości (do
36 mval/l) oraz wysokich stężeniach siarczanów (do 1838 mg/l), magnezu (do 95 mg/l),
wapnia (do 600 mg/l) i żelaza (> 15 mg/l). Natomiast związki azotowe występują w
śladowych ilościach.
Azotany
Szczegolowa analiza azotanow zostala przedstawiona w opracowaniu „Ocena jakosci
wod podziemnych rejonu Strzelc Opolskich” - listopad 2000, opracowanym na podstawie
trzech serii monitoringu przeprowadzonych w latach 1999-2000 w ramach niniejszego
projektu. Zakres stężeń
azotanow zmieniał się w szerokich granicach, od najniższych <
0,01 mg NNO3/l ) w głębokich studniach w Strzelcach Opolskich i Szymiszowie do ponad
50 mg NNO3/l w piezometrze pod wysypiskiem w Szymiszowie. Ponadnormatywne stężenia
azotanów (>10 mg/l) stwierdzono w okolo 50 % ( I seria badań) i 47% (II seria) wszystkich
badanych punktów. W III serii kiedy obserwacjami objęto 51 punktów, głównie ujmujących
wodę z utworów wapienia muszlowego wartości ponadnormatywne zawierało 43 % prób.
Zanieczyszczenie azotanami ma charakter przestrzenny. Przyczyną wysokich stężeń
jest głównie działalność rolnicza oraz niewłaściwa gospodarka ściekowa ( brak kanalizacji
wsi).Wszędzie tam gdzie intensywnie rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej i bydła, co jest
związane z wytworzeniem i odprowadzaniem dużej ilości ścieków, stężenie azotu
azotanowego w wodach podziemnych nie spada poniżej 10 mg/l. Sytuacja taka występuje w
Suchej, Rożniątowie, Kalinowicach, Szczepanku i Dziewkowicach. Wysoką ilość ładunków
BZT5 zawierają ścieki powstające w Rozmierzu, Suchej i Dziewkowicach. Dodatkowo
zanieczyszczenie azotanami
potęgowane jest w rejonie Szymiszowa oddziaływaniem
wysypiska komunalnego, gdzie w jego bezpośrednim otoczeniu stężenie NNO3 osiąga
wartość 50 mg/l.
Na podstawie badan stwierdzono, ze od lat postępuje stały wzrost azotanów w wodach
ujęć. Nalezy podkreslic ze przy niezmienionej gospodarce rolnej i braku kanalizacji wsi
zanieczyszczenie azotanami bedzie sie powiekszac.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 9/40
_________________________________________________________________________________________
2.2. Wodociągi i ujęcia wody
Gospodarka komunalna i przemysł w rejonie gminy Strzelce Opolskie w całości
korzystają z wód podziemnych. Eksploatacja płytkich studni gospodarskich jest zjawiskiem
marginalnym. Miasto i gmina Strzelce Opolskie czerpią wodę za pomocą studni wierconych z
utworów środkowego triasu (wapienia muszlowego) oraz triasu dolnego (dolnego i
środkowego pstrego piaskowca i retu). W północnej części gminy wykorzystywane są
głównie wody z utworów wapienia muszlowego, a w części środkowej i południowej z retu.
Wody pstrego piaskowca ujmowane są tylko trzema studniami, z tego dwie na terenie
miasta Strzelce Opolskie i jedna w Szymiszowie (aktualnie nieczynna).
2.2.1. Ujęcia komunalne
Aktualnie wszyscy mieszkańcy gminy są zaopatrywani w wodę z ujęć komunalnych
(wies Brzezina zostala podlaczona do ujecia Strzelce Opolskie w listopadzie 2001 roku).
Studnie aktualnie funkcjonujących ujęć, a mianowicie w Kadłubie, Szczepanku, Rozmierce,
Suchej, Farskiej Kolonii oraz Nowej Wsi Strzeleckiej (ujęcie „Kosice”, st. 2A i 3A) czerpią
wodę z utworów wapienia muszlowego, a studnie ujęcia „Wieża” w Strzelcach Opolskich,
Kalinowicach, Warmątowicach i Błotnicy Strzeleckiej z utworów retu.
Istniejące źródła wody w pełni pokrywają zapotrzebowanie mieszkańców miasta i
okolicznych wsi. Problemem natomiast jest zła jakość ujmowanej wody, gdyż znaczna część
ujęć wykazuje ponadnormatywne zanieczyszczenie wód, głównie azotanami oraz w
mniejszym stopniu siarczanami, żelazem. W części ujęć stwierdza się okresowo
zanieczyszczenie bakteriologiczne. Z tych powodów wyłączono już z eksploatacji studnie w
Szymiszowie, Jemielnicy i Dziewkowicach. Wszystkie funkcjonujące ujęcia mają aktualne
pozwolenia wodno-prawne na pobór wody i eksploatację urządzeń oraz z wyjątkiem ujęcia
„Kosice” i „Sucha” ustanowione strefy ochronne. Tabela 1 przedstawia status dziewięciu
wykorzystywanych ujęć w gminie.
Tabela 1. Stan formalno-prawny ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie
L.p.
Ujęcie
1
Strzelce Op.
„Wieża”
„Kosice”
Farska Kolonia
Błotnica Strz.
1
3
Pozwolenie
wodnoprawne na
pobór wody
Do 2005
Do 2005
Do 2010
Do 2010
Pozwolenie
Instrukcja
wodno-prawne na
obsługi
eksploatację
urządzeń
Do 2005
Do 2005
Do 2010
Do 2010
Tak
Tak
Tak
Tak
Strefy
ochrony
Do 2005
Nie
Do 2010
Do 2010
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 10/40
_________________________________________________________________________________________
4
5
6
7
8
9
Kadłub
Kalinowice
Rozmierka
Sucha
Szczepanek
Warmątowice
Do 2011
Do 2013
Do 2010
Do 2010
Do 2010
Do 2010
Do 2011
Do 2013
Do 2010
Do 2010
Do 2010
Do 2010
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Tak
Do 2011
Do 2013
Do 2000
Do 2010
Do 2010
D0 2010
Długość sieci wodociągowej na terenie miasta i gminy wynosi 161,16 km. Systemy
wodociągowe
nie
posiadają
urządzeń
do
uzdatniania
wody.
W
skład
systemu
wodociągowego wchodzą: studnie głębinowe, zbiorniki magazynujące wodę, pompownie II0,
hydrofory sieci wodociągowych magistralnych, rozdzielczych oraz przyłączy wodociągowych.
Mają one wyższe niż są aktualnie wykorzystywane możliwości techniczne dostawy wody.
2.2.2.Ujęcia przemysłowe i zakładowe
Ujęcia przemysłowe i zakładowe na terenie gminy skoncentrowane są głównie w
Strzelcach Opolskich. Są to studnie Zakładów Karnych 1 i 2, szpitala, bazy PKS, zakładu
„Agromet” oraz 3 studnie (S1, S2, S3) ujęcia Cementowni „Strzelce Opolskie”. Studnia
Zakładu Karnego nr1 czerpie wodę z dolnego pstrego piaskowca, Zakładu Karnego nr 2 i
bazy PKS z retu, a pozostałe ujęcia z poziomu wapienia muszlowego. W Okręgowej
Spółdzielni Mleczarskiej istnieje także głęboka studnia zafiltrowana na głębokości około 200
m w piaskowcach dolnego triasu. W studniach S2 i S3 ujęcia Cementowni w
ponadnormatywnych ilościach występują azotany, natomiast w bazie PKS problemem są
wysokie stężenia siarczanów. Jakość wód w pozostałych ujęciach jest dobra. Większość
ujęć zakładowych jest nieczynna lub okazjonalnie włączana. Wszystkie te ujęcia
wykorzystują nieznaczny procent swych zasobów eksploatacyjnych. Studnie zakładowe
mogą stanowić poważne zaplecze ujęć komunalnych gdyż ich łączne zasoby dyspozycyjne
przekraczają 10.000 m3 /d. Instalacja i obecna jakość wody w tych studniach może być
przypuszczalnie rozważana jako dodatkowe źródło zaopatrzenia lub punkty monitoringowe.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 11/40
_________________________________________________________________________________________
3. ZAPOTRZEBOWANIE NA WODĘ W GMINIE STRZELCE OPOLSKIE
Zarejestrowana w okresie 1996 – 1999 rzeczywista średnia produkcja wody wyniosła
w Strzelcach Opolskich – 2,1 milionów m3/rok, a w pozostałych stacjach wodociągowych na
terenie gminy – 0,5 miliona m3/rok. Ogółem w całej gminie wyprodukowano w tym czasie
średnio w roku 2,6 miliona m3 wody, co przy liczbie mieszkańców 35 369 daje wskaźnik
zużycia około 200 l/dobę na 1mieszkańca (tab.2 )
Tabela 2 Produkcja i zużycie wody w jednostkach osiedleńczych gminy Strzelce Opolskie
w latach 1996-1999
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 12/40
_________________________________________________________________________________________
System
wodociągowy
Strzelce
Opolskie
Farska
Kolonia
Kadłub
Warmątowice
Rozmierka
Kalinowice
Produkcja Jednostki osadnicze zasilane z systemu
wody
Miejscowość – ilość mieszkańców
(wartość
średnia)
M3/rok
2 130 391 Strzelce Op. Szymi– 21900
szów
– 2083
1 872
Farska
Kolonia – 52
105 716 Kadłub –
Grodzisk
1580
o
– 764
24 128
Warmątowice – 630
55 180
Rozmierka – Jędrynie
1163
– 126
66 706
Kalinowice – Kalinów –
403
335
Sucha
46 892
Szczepanek
69 237
Błotnica
Strzelecka
37 993
å = 2 538
115
Zużycie
wody na
1 mieszkańca
m3/rok
Zużycie
wody na
1 mieszkańca
l/d
Biadacz Rożnią
– 40
-tów
–886
-
85,5
234
36
99
Osiek
- 459
37,7
103,3
-
38,3
105
-
42,8
117,3
79,8
218,6
-
37,8
103,5
-
30,1
82,4
-
28,9
79,2
Dolna
Lipa -
Sucha – 720 Rozmierz
– 518
Szczepanek Dziewko– 723
wice1577
Błotnica
Płużnica
Strz.-1088
– 225
Sporok
–
Ligota
Dolna
- 97
å mieszkańców 35 369
Wielkość poboru wody podziemnej w 1998 roku
wyniosła ogółem 2 811 000 m3 .
Zużycie wody wodociągowej przez mieszkańców wiejskich na terenie gminy w 1998 roku
wyniosło około 480 000 m3. Średnio zużycie wody na 1 mieszkańca miasta Strzelce Opolskie
wyniosło 129 l/d, a na mieszkańca terenów wiejskich 105 l/d [2].
Wielkość poboru wody podziemnej w 1999 r. odnotowana w wodociągach Strzelce
Opolskie wynosiła 2 240 000 m3, w tym sprzedaż dla celów komunalnych 1 447 000 m3 , a
do celów przemysłowych 146 000 m3. Różnica pomiędzy wydobyciem a sprzedażą w 1999
roku wynosiła
647 000 m3
co daje około 20 % strat. Wysokie zużycie w Strzelcach i
Kalinowicach (w tabeli 2) jest związane z nieszczelnością systemu sieci wodociągowej.
Zużycie wody ma tendencję spadkową i w 1999 roku produkcja wody była o około
800.000 m3 mniejsza niż w 1998.
3.1. Zapotrzebowanie perspektywiczne
Przy utrzymującej się od kilku lat tendencji spadkowej zużycia wody trudno jest określić
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 13/40
_________________________________________________________________________________________
wielkość perspektywicznego zapotrzebowania na wodę. Tendencja spadkowa nie powinna
trwać w najbliższych latach z takim natężeniem jak dotychczas (28,5 % w roku 1999), co
związane jest ze spowolnionym rozwojem gospodarczym tego regionu.
Gmina nie posiada oficjalnego programu potrzeb wodnych na najbliższe dziesięciolecia
ale na podstawie prognoz rozwoju gospodarczego i zmian demograficznych Wodociągi S.A.
w Strzelcach Opolskich ustaliły następujące docelowe wartości potrzeb wodnych. W latach
do 2010 roku średnie dobowe wydajności ujęć powinny wynieść 10 000 m3/dobę.
Maksymalny rozbiór powinien zabezpieczać dostawę wody w ilości 12 000 m3/dobę. Na lata
2010-2015 maksymalne zapotrzebowanie jest szacowane na około 12 000- 13 000 m3/dobę.
Istniejące obecnie w Strzelcach Opolskich zakłady przemysłowe i instytucje posiadające
własne ujęcia dysponują rezerwą zasobową spełniającą ich zapotrzebowanie na najbliższe
kilkadziesiąt lat. Głównym problemem jest jakość wody.
4. OPCJE ZARZĄDZANIA ZASOBAMI WODNYMI
Podczas 50 letniego okresu zarządzania wodami na tym obszarze wydobyto około
300-500 milionów m3 wody licząc wraz z odwodnieniem kopalnianym. To jest około 50-80 %
podstawowych statycznych zasobów wodnych obszaru wokół Strzelec Opolskich. Stąd stała
konsumpcja będzie wynikać z odnawialności podstawowych zbiorników wodnych prawie
zależnej niemal całkowicie od zasilania wodami płytkich zanieczyszczonych zbiorników.
W podanych poniżej sugestiach opisano i oceniono jak poprawić integralne
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 14/40
_________________________________________________________________________________________
zarządzanie zasobami wodnymi. Przedsięwzięcia połączone z powstaniem nowych ujęć i
lepszą reinfiltracją będą głównym nastawieniem.
4.1. Alternatywne obszary dla budowy ujęć wody w gminie Strzelce Opolskie
Dla wyznaczenia optymalnych lokalizacji potencjalnych terenów wodociągowych dla
miasta Strzelce Opolskie uwzględniono szereg czynników. W oparciu o wcześniejsze
opracowania [2,3] i rezultaty modelowania wykonano badania hydrogeologiczne wybranych
obszarów potencjalnej lokalizacji nowych ujęć wodnych. Jako alternatywne do budowy ujęć
wybrano te obszary w których warunki hydrogeologiczne umożliwiają aktualnie i umożliwiać
będą w przyszłości utrzymanie naturalnych cech wody podziemnej w ilości około 20 000 –
25 000 m3/d.
W rejonie Strzelec Opolskich stopień izolacji zbiorników szybko wzrasta ku północy co
wiąże się z istnieniem formacji chroniącej - kajpru. Im bardziej na północ tym starsza jest
woda podziemna i tym mniejsze jest ryzyko jej zanieczyszczenia. W tym też kierunku maleje
znacznie przewodność hydrauliczna warstw, intensywność odnawiania zapasów wody oraz
potencjalna wydajność studni.
Warunki hydrogeologiczne stanowiły podstawowe kryterium wyróżnienia potencjalnych
stref wodociągowych. W obszarach przydatnych sytuacja ekologiczna i zagospodarowanie
przestrzenne powinny aktywnie chronić zasoby wodne. Poprzez aktywność należy rozumieć
utworzenie stref ochronnych lub ukierunkowanie zagospodarowania przestrzennego tego
terenu na „wodociągowy” charakter, którego głównym zadaniem byłaby produkcja czystej
naturalnej wody
Podstawowym zadaniem jest produkcja wystarczającej ilości i jakości wody pitnej. W
tabeli 3 wydzielono 5 obszarów dla których przedstawiono warunki hydrogeologiczne i
najważniejsze wskaźniki sytuacyjne. Każda z 5-ciu wydzielonych lokalizacji została opisana
w podanych niżej podrozdziałach.
Tabela 3. Kwalifikacja perspektywicznych rejonów dla lokalizacji obszarów wodociągowych
dla nowego ujęcia wód podziemnych miasta Strzelce Op
Nr
rejonu
I
Nazwa
obszaru
JędrynieOsiek
Odległość od
Strzelec
Op.
[km].
7
Formacje
wodonośne*
Głębokość
otworu
[m]
Tm / Tp 140/250
Potencjalna wydajność
studni
[m3/dobę]
Depresja
[m]
Przypuszczalna
koncentracj
a azotanów
(mg/l NO3)
3000**/
1000***
5**/
50***
5**/2.5***
Możliwe
Ogólzagrożenia
na
ekologi- ocena
czne
obsza
- ru
Brak
______________________________________________________________________________________
_
+++
Wrzesień 2001
strona: 15/40
_________________________________________________________________________________________
II
III
IV
V
Ligota
Czamborowa
Kosice –
Rozmierz
Księży
LasWinnica
KrośnicaBreguła
11
Tm
150
4000
3
9-35
Tereny
wiejskie
++
15**/
50***
10
22 **/
0.5***
5
Tereny
wiejskie
Brak
+
+++
10
2.5
Brak
+++
5
Tm / Tp 120/270
5
Tp + C
150-180
3000**/
1000***
1500
13
Tm +Tp
180
4000
Tm- wapień muszlowy; Tp- pstry piaskowiec; C – dolny karbon; ** przewidywana wydajność,
depresja oraz zawartość NO3 w studniach poziomu górnego, *** przewidywana
wydajność, depresja oraz zawartość NO3 w studniach poziomu dolnego
Jakość wód podziemnych w wyznaczonych alternatywnych obszarach do budowy ujęć, na
ogół nie budzi zastrzeżeń. W każdym z wytypowanych
rejonów
stężenia azotanów i
siarczanów, najistotniejszych składników obniżających jakość wód w rejonie Strzelec
Opolskich, są niskie. Najistotniejsze parametry jakości wody na wybranych obszarach (I-V)
zaprezentowano w tabeli 4. Należy zwrócić uwagę że zestawione w tabeli wartości są
najwyższymi obserwowanymi.
Tabela.4. Wybrane elementy jakości wody w rejonach potencjalnej lokalizacji nowych
ujęć wodnych (najwyższe obserwowane wartości w mg/l).
Elementy
jakości
wody
Sucha
pozost.
SO4
NO3
NO2
NH4
Fe
Mn
Sr
I Jędrynie – II Ligota
Osiek*
Czamborowa
200-500
200-400
III Kosice- IV Księzy
Rozmierz Las Winnica
400-500 300-600
150
33*
0,01
0,07
0,15
0,06
0,5
40
0,3
0,1
16
0,04
0,03
0,4
125
54
0,01
12,4
0,04
0,003
0,5
70
12
0
0,03
0,02
0,02
-
V Krośnica- Normy dla
Breguła
wód pitnych
100-600
-
110
10
0,4
0,08
0,04
0,04
0,04
250
50
0,1
1,5**
0,2
0,05
-
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 16/40
_________________________________________________________________________________________
* z powodu braku studni na wybranym obszarze wzięto wyższą wartość obserwowaną w
studni nr S1 Cementowni Strzelce Op. która jest zlokalizowana około 4km na południe od
wybranego obszaru. Studnia jest zlokalizowana na obszarze braku izolacji zbiornika od
powierzchni terenu;
** dla wód podziemnych nie chlorowanych (NH3 o naturalnym pochodzeniu)
Ocenę oddziaływania potencjalnych ujęć w poszczególnych wytypowanych obszarach
przeprowadzono w oparciu o wykonaną na modelu symulację warunków hydrodynamicznych
przy założonych wydajnościach ujęć. Symulację
zrealizowano
tworząc
pięć wariantów
eksploatacji projektowanych studni o łącznej wydajności każdorazowo od 15 000 do 26 000
m3/d [5].
Wymagania stawiane przez strefy ochronne zostały również opisane dla każdej
proponowanej lokalizacji.
4.1.1. Obszar I (Jędrynie- Osiek)
Obszar I znajduje się w umiarkowanej odległości 7 km od centrum Strzelec Op.
(rys.3). Studnie mogą tu osiągnąć głębokość do 250 m, (chociaż nawet mniejsza od 180 m
może być uznawana za wystarczającą), do tej głębokości zostanie przewiercony środkowy
trias i nawiercony strop triasu dolnego. Z jednej studni zafiltrowanej w utworach wapienia
muszlowego można uzyskać co najmniej 3000 m3/d wody o zawartości azotanów do 5 mg/l.
Ujęcie nie ma istniejącego otworu analoga, ale z przekroi geologicznych można
prognozować głębokość zalegania warstw wodonośnych (rys.4a). Płytsza warstwa posiada
na obszarze proponowanym strop na głębokościach poniżej 60 m ppt. Z warstwy dolnego
triasu uzyskać można by wydajność ze studni na poziomie 1000 m3/d, ale strop tej warstwy
leży głębiej (180-280 m ppt.). Pobór wody z tej warstwy wymaga stosowania znacznych
depresji (około 50 m).
Jakość wód podziemnych
Obszar leży w strefie występowania ponad 30 metrowej miąższości utworów kajpru,
stanowiących skuteczną izolację dla niżej ległych utworów wodonośnych wapienia
muszlowego, retu i pstrego piaskowca (rys.4a). Jakość wód jest dobra. Stężenia azotanów
nie przekraczają 5 mg /l w wapieniu muszlowym i 2,5 mg /l w recie i pstrym piaskowcu (na
podstawie wyników analiz wód w studni w Kadłubie i Grodźcu). Siarczany występują w
ilościach niższych od 100 mg/l, a sucha pozostałość
wynosi od 200 do 500 mg/l.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 17/40
_________________________________________________________________________________________
Prawdopodobieństwo zanieczyszczenia wód jest tutaj w przypadku triasu dolnego
minimalne, a triasu środkowego bardzo małe.
Warunki hydrogeologiczne
Obszar wodociągu można zabudować w obszarze leśnym lub na jego skrajach. W
obszarze spływu, w odległości do 5 km nie ma ognisk zanieczyszczeń. Nowe ujęcie w tym
rejonie, gwarantujące w pełni pokrycie perspektywicznego zapotrzebowania na wodę do
celów komunalnych gminy Strzelce Op. powinno składać się z pięciu studni (NI/1-5) o
głębokości około 140 m. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 60 do
140 m. Z każdej studni można by eksploatować 3000 m3/d. Studnie tworzyłyby dwie bariery
usytuowane prostopadle do strug przepływu w obszarze leśnym między wsiami Jędrynie i
Osiek (rys.5). Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości od 2 do 3 m
i
powierzchni około 12 km 2.
Strefy ochronne
W przypadku budowy wodociągu w obszarze leśnym lub na jego skrajach gdzie w
odległości do 5 km nie ma ognisk zanieczyszczeń można tutaj utworzyć teren wodociągowy
bez konieczności zmiany kierunku zagospodarowania. Obszary leśne mogą pełnić rolę
naturalnych stref ochronnych. Dla ujęcia tego sprawdzono na modelu
możliwości
wyznaczenia obszaru strefy ochronnej poprzez określenie obszaru spływu wód podziemnych
do ujęcia. Zgodnie z rozporządzeniem nr [4] teren ten delimitują strugi ograniczone
izochroną 25 letniego okresu dopływu wody do ujęcia. Na rycinie 6 pokazano linie 25letniego dfopływu wody do ujęcia oraz wyznaczono na modelu granice strefy ochronnej
projektowanego ujęcia Jędrynie – Osiek dla wydajności 15 000 m3/d. Strefa biegnie od
ujęcia ku wschodowi ku dolinie Małej Panwi. Dla izochrony 25 lat jej długość wynosi 6000 m.
Największa szerokość wynosi 2500 m. Średnia prędkość migracji wody w tym rejonie wynosi
około 240 m/rok. Jedynym ogniskiem zanieczyszczeń na tym obszarze jest mała
wieś
Gąsiorowice położona w pobliżu izochrony 25 lat. Obszar zajmują w ponad 90 % lasy.
Warstwa wodonośna ma charakter naporowy i znajduje się pod grubą warstwą iłołupków
kajpru (rys.4a).
4.1.1.1. Krótkookresowa alternatywa dla obszaru I (Jędrynie - Osiek)
Ujęcie Jędrynie -Osiek należy rozpoznać poprzez odwiercenie jednej studni, która w
krótkookresowej perspektywie powinna być wykorzystana dla zaopatrzenia wodnego
okolicznego obszaru w tym również istniejących zakładów. Do momentu długookresowych
rozwiązań ustalających wielko-skalowe zaopatrzenie w wodę, jakość wody, poziom oraz
wydajność powinny być monitorowane dla potwierdzenia wielkości i jakości zasobów
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 18/40
_________________________________________________________________________________________
wodnych.
Należy podkreślić, że w/w alternatywa dla obszaru I nie jest rozwiązaniem, które
może być rozważane niezależnie od dalej wymienionej alternatywy dla obszaru III, gdyż w/w
alternatywa sama nie rozwiązuje bezpośrednio problemów zaopatrzenia w wodę gminy
Strzelce Opolskie.
4.1.2. Obszar II (Ligota Czamborowa)
Obszar II (Ligota Czamborowa)
leży około 11 km od Strzelc Op (rys.3).
Perspektywiczne są tu utwory środkowego triasu. Dolny trias jest tu także możliwy do
ujęcia , ale jego strop leży poniżej 300 m ppt. Na podstawie studni rozpoznawczej w Ligocie
Czamborowej znane są parametry warstwy środkowego triasu. Z jednej studni wydobyć tu
można ponad 4000 m3/d przy depresji 3 m.
Obszar leży
na południowej granicy występowania utworów kajpru. Nadkład
stanowią tutaj 20-30 m miąższości utwory czwartorzędu i w części północnej obszaru także
iłołupki kajpru (rys.4b). Jakość wody w wapieniu muszlowym tylko w S części obszaru budzi
pewne wątpliwości z uwagi na wysokie stężenia NH4 dochodzące do 6 mg/l. Azotany
występują tutaj w ilościach poniżej 35 mg/l.
Na pozostałym obszarze związki azotowe
obecne są w ilościach śladowych. Sucha pozostałość 200 - 400 mg/l, siarczany poniżej 50
mg/l.
W rejonie tym istnieje zagrożenie wód górnego poziomu związkami azotu. Ujęcie
można rozmieścić w lasach nad Jeziorem Starym minimalizując to zagrożenie (4-10 mg /l
NO3). Pełna eliminacja może nastąpić po skanalizowaniu Izbicka , Ligoty Cz. i Rozmierza [3].
Nowe ujęcie w rejonie Ligoty Czamborowej powinno składać się z czterech studni (N II/1-4) o
głębokości około 150 m. Filtr ujmowałby wapienie środkowego triasu na głębokości od 70 do
145 m. Z każdej studni można by uzyskać 4000 m3/d. Studnie tworzyłyby jedną barierę
usytuowaną prostopadle do strug przepływu
w obszarze leśnym między wsiami Ligota
Czamborowa i Breguła. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 1,5 m i
powierzchni nie większej niż 10 km2.
Strefy ochronne
Utworzenie nowych terenów wodonośnych wymaga zaprojektowania w południowej
części zewnętrznego terenu ochrony pośredniej. Gdyby zająć jedynie północną część
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 19/40
_________________________________________________________________________________________
lokalizacji, takiej konieczności nie przewiduje się. Jakkolwiek dla obszaru tego byłoby
korzystne skanalizowanie i uporządkowanie gospodarki wodnościekowej.
4.1.3. Obszar III (Kosice - Rozmierz)
Obszar III jest zlokalizowany w południowej części gminy Strzelce Op. Jest on
obecnie wykorzystywany przez dwie studnie ujęcia „Kosice”. Rozbudować go można ku NW
o kilka nowych studni. Mogą one ująć poziom wapienia muszlowego (80-120 m ppt.)- wariant
IIIa lub sięgnąć po zasoby wodne ukryte w piaskowcach dolnego triasu (200- 270 m ppt.)wariant IIIb. Teren leży najbliżej Strzelec Op. i najłatwiej jest go powiązać z obecną
infrastrukturą gospodarki wodnej. Każda studnia w tym rejonie zapewnia wodę z wapienia
muszlowego w ilości 3000 m3/d, a z głębszego poziomu około 1000 m3/d. Obszar IIIb
związany jest z terenem wodociągowyn i infrastrukturą obecnego ujęcia „Kosice”. Najbliżej
usytuowane studnie ujmujące ten głębszy poziom triasowy znajdują się w Szymiszowie i
Strzelcach Op.
Obszar IIIa oddalony jest o ok.1,5 km na N od ujęcia „Kosice”. Utwory wapienia
muszlowego zalegają bezpośrednio pod powierzchnią terenu (rys.4c). Aktualnie w studniach
ujęcia „Kosice” występują wysokie stężenia azotanów, ponad 50 mg/l (54 mg/l). Sucha
pozostałość wynosi ok. 450 mg/l, a zawartość siarczanów 120-130 mg/l. Istnieje duże
prawdopodobieństwo, że w miejscu lokalizacji potencjalnych studni 1,5 km na N, jakość
wody będzie znacznie lepsza, a przy zafiltrowaniu studni na głębokości 70-150 m stężenia
azotanów będą dużo niższe (< 25 mg/l). Wody dolnego poziomu będą zawierać niższe
koncentracje siarczanów i bardzo niskie stężenia azotanów. Należy się liczyć z podwyższoną
zawartością jonów żelaza.
Obszar IIIa leży na terenie rolno- leśnym, ale otoczony jest wokół dużymi wsiami
(rys.3). W sześciu jednostkach osiedleńczych powstaje tu znaczny ładunek zanieczyszczeń
[3]. Nowe ujęcie w rejonie Nowa Wieś – Sucha powinno składać się z trzech nowych studni
(NIII/1/3-5) o głębokości około 120 m oraz dwóch starych studni nr 104 i 105. Filtr ujmowałby
wapienie środkowego triasu na głębokości od 50 do 120 m. Z każdej studni można by
eksploatować około 3000 m3/d. Studnie tworzyłyby jedną barierę o długości 4 km
usytuowaną równolegle do strug przepływu w obszarze leśnym i rolniczym między wsiami
Nowa Wieś Strzelecka i Sucha. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 3
m i powierzchni ok. 12 km2.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 20/40
_________________________________________________________________________________________
Na obszarze IIIb istnieje możliwość budowy 6-8 studni o łącznej wydajności około
10.000 m3/d. Większy pobór wymagałby najprawdopodobniej poszerzenia obszaru ujęcia.
Także lej depresyjny w tym wariancie będzie głębszy (30-40 m) i rozleglejszy (średnica 3- 4
km).
Strefy ochronne
W obszarze IIIa panują najtrudniejsze warunki do ochrony wód spośród 5
proponowanych obszarów. Istnieje tutaj najwięcej zagrożeń dla utworzenia dobrego terenu
wodociągowego. Aby uzyskiwać tu wody o normatywach wód pitnych niezbędne jest
utworzenie terenów ochronnych z dość daleko idącymi ograniczeniami dla gospodarki
przestrzennej. Obszar leży w pobliżu wyrobiska Cementowni, miejsca zrzutu wód
kopalnianych, oczyszczalni ścieków i wysypiska odpadów. Od tych obiektów potencjalne
studnie leżą w odległości 3-4 km, a symulacje modelowe pokazują
powiązania
projektowanego nowego ujęcia z obszarami spływu z w/w ognisk [5].
W wariancie IIIb nie będzie konieczności ustanawiania terenów pośredniej ochrony
ujęcia.
4.1.3.1. Krótkookresowa alternatywa Rozmierz-Kosice.
Najkorzystniejszym rozwiązaniem dla usunięcia obecnych trudności z jakością wody
w studniach funkcjonujących ujęć jest realizacja wariantu IIIb. Ujęcie Kosice-Rozmierz może
być w krótkookresowej perspektywie rozbudowane poprzez odwiercenie 1 lub 2 głębokich
otworów w dolnym triasie do pstrego piaskowca (230-270 m ppt). Woda z pstrego piaskowca
spodziewana jest jako nisko zmineralizowana o niskiej zawartości azotanów. Osiągalna
wydajność z pojedynczego otworu oszacowana została na 1.000 m3/d. Dzięki tej inwestycji
spodziewana jest bezpośrednia poprawa jakości wody na ujęciu Kosice.
4.1.4. Obszar IV (Księży Las)
Obszar IV posiada ze wszystkich wytypowanych obszarów najtrudniejsze warunki
ujmowania wód podziemnych. Może on zapewnić wodę w ilości tylko około 1/2
zapotrzebowania. Leży on blisko miasta (5 km) i tych wsi do których dostarczane są wody
nieprzydatne do picia (rys.3). Otworami potwierdzającymi przyjęte warunki zawodnienia są
studnie w Sieroniowicach i Księżym Lesie. Ujęty tu być może dolny trias z podścielającym
go karbonem. Studnie, które można by tu zaprojektować powinny być odwiercone do
głębokości około 150-180 m.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 21/40
_________________________________________________________________________________________
Z rejonu tego nie ma aktualnych analiz wody, dlatego oparto się na wynikach
archiwalnych z lat 1972 i 1981. Jakość wody w utworach triasu dolnego, który występuje
bezpośrednio pod kilkumetrowej miąższości nadkładem utworów czwartorzędu była dobra
(rys.4d). Stężenia azotanów nie przekraczały 12 mg/l, siarczany występowały w ilości 40 70 mg/l, sucha pozostałość w granicach 290 – 600 mg/l. W miejscu lokalizacji potencjalnego
ujęcia na głębokości ok. 100 m nie należy się spodziewać azotanów w stężeniach wyższych
od 5 mg/l.
W rejonie południowym obszaru IV teren proponowany pod budowę ujęcia ma
charakter leśno- rolny (rys.3). Nowe ujęcie w rejonie Księżego Lasu powinno składać się z
trzech studni (NIV/1-3) o głębokości około 150-180 m. Filtr ujmowałby piaskowce dolnego
triasu na głębokości od 110 do 180 m. Z każdej studni można by eksploatować 1 500 m3/d.
Studnie tworzyłyby jedną barierę usytuowaną prostopadle do strug przepływu w obszarze
leśnym na zachód od wsi Księży Las. Efektem eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości
do 3,5 m (rys.5).
Strefy ochronne
Budowa
nowego
ujęcia
nie
spowoduje
kolizji
zagodpodarowaniem. Izolacja warstw dolnego triasu wyklucza
z
dotychczasowym
negatywny wpływ dwóch
niewielkich siedlisk i budowanej w pobliżu autostrady A4.
4.1.5. Obszar V (Krośnica - Breguła)
Obszar V leży na granicy z gminą Izbicko, po północnej stronie stawów w Utracie
(rys.3). Bardzo dobra wodonośność zbiornika triasowego jest potwierdzona czterema
studniami w Krośnicy, Bregule i Borzyczu. Studnie leżą w północnej części gminy Izbicko
około 13 km od Strzelc Op.(rys.3). Studnia w Borzyczu jest najlepszym ujęciem wody w
gminie Izbicko. Ujęcia korzystają z warstwy środkowego triasu ale, niektóre są dowiercone
do stropowych partii retu. Potencjalne studnie mogły by tu być odwiercone do głębokości
180 m. Można też wykorzystać nieczynne studnie istniejące. Każda ze studni może być
zaprojektowana dla uzyskania wody w ilości około 4000 m3/d przy depresji 5 – 10 m.
Warunki hydrogeologiczne sprzyjają budowie w tym rejonie dużego ujęcia wody (20-30 tys.
m3/d). W przypadku koordynacji planów przebudowy ujęć gminy Strzelce Opolskie i Izbicko
w obszarze tym uzyskać można najkorzystniejsze wskaźniki dla budowy i eksploatacji
przyszłego ujęcia.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 22/40
_________________________________________________________________________________________
Wody wapienia muszlowego znajdują się tutaj pod nadkładem 40 – 60 m miąższości
utworów czwartorzędu i kajpru (ryc.4b). Jakość wód jest dobra. Związki azotu występują w
niewielkich ilościach ( 0,05-8 mg NO3/l, < 0,08 mg NH4/l, 0,05-0,4 mg NO2/l), siarczany od
10 –100 mg/l, a sucha pozostałość od 120 do 550 mg/l.
Nowe ujęcie w rejonie Krośnicy mogło by się składać z siedmiu studni (NV/1-7), o
głębokości około 180 m przy akceptacji wariantu dostarczania wody zarówno dla gminy
Strzelce Op. jak i gminy Izbicko. Natomiast dla pozyskiwania wody tylko dla gminy Strzelce
Op. wystarczająca byłaby adaptacja istniejących studni. Filtr ujmowałby wapienie
środkowego triasu na głębokości od 75 –do 175 m. Z każdej studni można by eksploatować
4 000 m3/d. Studnie tworzyłyby jedną barierę o długości 3,9 km, usytuowaną równolegle do
strug przepływu
w obszarze leśnym między wsiami Krośnica i Grodzisko. Efektem
eksploatacji byłby lej depresyjny o głębokości do 1,5 m i powierzchni ok. 20 km2.
Strefy ochronne
Obszar V użytkowany jest jako lasy i łąki. Warstwy wodonośne są dobrze izolowane.
W obszarze spływu znajduje się duży kompleks jezior utworzonych na rzece Suchej. Brak
jest ognisk zanieczyszczeń. Obszar nie wymaga zmian w zagospodarowaniu przestrzennym
ani tworzenia terenu pośredniej ochrony ujęcia.
4.1.6. Ocena kosztów
Koszty związane z przebudową ujęć wód podziemnych w gminie zależeć będą głównie
od parametrów przedstawionych w 4 grupach. W kosztach należy uwzględnić następujące
elementy:
1.
Koszty wiercenia studni uwzględniające potrzebną ilość otworów i ilość mb.
do odwiercenia w celu uzyskania odpowiedniej wydajności
2.
Długość sieci wodociągowej zależną od odległości obszaru wodociągowego
od Strzelec Op.
3.
Koszty ustanowienia stref ochronnych
4.
Pozostałe koszty np. doprowadzenie energii
Ad 1. Do obliczenia kosztów wykonania studni przyjęto cenę za 1 metr bieżący 900
zł. W cenie tej zawarte są koszty wiercenia otworu, zafiltrowania, opróbowania, pompowania
badawcze
oraz
opracowanie
dokumentacji.
Zestawienie
kosztów
wierceń
dla
poszczególnych wariantów przedstawiono w tab 5. Koszty oparte są o wymagania gminne
związane z oczekiwaną ilością uzyskiwanej wody na poziomie 6000-8000 m3/d.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 23/40
_________________________________________________________________________________________
Ad. 2. Największe koszty budowy sieci wodociągowej byłyby związane z obszarem II
i V. Ich odległość od Strzelec Op. wynosi 11-13 km. Mniejsze nakłady poniesiono by przy
realizacji wariantu I (odległość 5,5 km), a najmniejsze przy przyjęciu obszaru III i IV (5 km).
Zakłada się że niepotrzebne będą stacje przepompowe dla obszarów I, III i IV gdyż
zamontowane pompy w studniach będą zdolne dostarczać wodę do miasta. Cena wyjściowa
pompy jest szacowana na 50.000,- zł. Dla obszarów II i V niezbędna jest budowa stacji
przepompowej wraz ze zbiornikami. Koszt budowy stacji przepompowej zawierającej
budynek ze zbiornikiem to około 2.000.000 ,- zł. Dla wszystkich obszarów pozostałe koszty
(koszty urzędowe) około 100.000,- zł
Ad.3.
Dwa z proponowanych obszarów II i III wymagałyby utworzenia strefy
ochronnej. Obszary I, IV i V nie wymagałyby tworzenia zmian w zagospodarowaniu, gdyż
posiadają naturalną ochronę. Jakkolwiek nakreślenie strefy ochronnej w oparciu o model
byłoby uzupełnieniem. Należy wskazać że koszty ustanawiania stref ochronnych są bardzo
trudne do określenia.
Należy podkreślić, że roczne koszty operacyjne funkcjonowania ujęć nie zostały
zawarte w tabeli 5, a dla obszarów II i V są one z pewnością większe
Tabela.5. Szacowane koszty budowy nowych ujęć wodnych dla potencjalnych rejonów (dla
wydajności 6 000 - 8000 m3/d).
60-130
3.000
Numer i nazwa rejonu
II Ligota III Kosice –
IV Księży
Czambo- Rozmierz
Las –
rowa
a
b Winnica
150
120
/
180
270
70-150
50-110 180-260 110-180
4.000
3.000
1.000 1.500
2
2
I Jędrynie
– Osiek
Głębokość studni
[m]
Zafiltrowanie [m]
Potencjalna
wydajność
Studni [m3/d]
Ilość studni do
odwiercenia
140
2
6
4
V Krośnica –
Breguła
180
70-180
4.000
2 (adapatacja
obecnie
istniejących
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 24/40
_________________________________________________________________________________________
Przewidywana
wydajność
Studni [m3/d]
Koszty 1 studni w
zł,Suma kosztów
wiercenia w zł,Charakter strefy
ochronnej
6,000
8,000
6,000
126,000
135.000
108.000
8.000
50.000
(koszty
adaptacyjne)
252.000
270.000 216.000 1.458.000
648.000 (koszty
adaptacji 2
studni )
100.000
Naturalna Należy
Należy
Naturalna Naturalna *1
*1
stworzyć naturalna
*1
Stworzyć
10.000
100.000
100.000
10
10.000
10.000
000
Koszty
ustanowienia
strefy ochronnej
Długość sieci
5
11-13
wodociągowej
(km) ? 315
Koszty sieci ö 315 : 1.000.000 2.400.000
200.000 zł/km
Zaopatrzenie w
300.000
300.000
energię *2
Stacje
35.000
35.000
transformatorowe,
250.000 2.250.000
Pompy itp.
Oszacowane
koszty całkowite
6.000 6,000
243 000 162.000
5
5
11-13
900.000
900.000
2.400.000
300.000
300.000
300.000
35.000
250.000
35.000
250.000
35.000
2.250.000
(zł,-)
2.143.000
(zł,-)
5.095.000
(zł,-)
(zł,-) (zł,-)
1.847.000 5.355.000 1.801.000
2 953
000
*1 należy przyjąć nakreślone uzupełnienie
*2 przyjęta wartość 60.000 zł,-/km ooszacowano odległość około 5 km
4.1.6.1. Krótkookresowa alternatywa
Krótkookresową alternatywą nowego ujęcia jest rozbudowa istniejącego ujęcia
Kosice-Rozmierz poprzez odwiercenie 1 lub 2 głębokich do pstrego piaskowca otworów.
Spodziewane koszty dla tego rozwiązania podano w tabeli 5.1.
Tabela 5.1. Spodziewane koszty rozbudowy ujęcia Kosice-Rozmierz
Głębokość studni [m]
Zafiltrowanie [m]
Potencjalna wydajność studni [m3/d]
Kosice-Rozmierz
270
180-260
1.000
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 25/40
_________________________________________________________________________________________
Ilość studni do odwiercenia
Przewidywana wydajność studni [m3/d]
Koszt 1 studni [zł,-]
Suma kosztów wiercenia [zł,-]
Koszty dodatkowe [zł,-]
Oszacowane koszty całkowite [zł,-]
2
2.000
243.000,-
486.000,13.000,499.000,-
Alternatywa ta powinna zostać uzupełniona odwierceniem na obszarze I (JędrynieOsiek) nowej studni o średnicy 216 mm celem monitorowania dostępnych zasobów wodnych
jak również zaspokojenia lokalnych potrzeb. Oszacowane koszty tej alternatywy podano w
tabeli 5.2.
Tabela 5.2. Spodziewane koszty odwiercenia jednej studni w Jędryniu-Osiek
Głębokość studni [m]
Zafiltrowanie [m]
Potencjalna wydajność studni [m3/d]
Ilość studni do odwiercenia
Przewidywana wydajność studni [m3/d]
Koszty 1 studni [zł,-]
Suma kosztów wiercenia [zł,-]
Koszty dodatkowe (dokumentacja i próbne pomp.) [zł,-]
Oszacowane koszty całkowite [zł,-]
Jędrynie – Osiek
135
60-130
3.000
1
3.000
112.000,112.000,18.000,130.000,-
4.2. Kopalnia „Strzelce Opolskie”
Pierwotnie planowano stworzenie sieci studni odwodnieniowych wokół wyrobiska i w
ten sposób doprowadzić do odwodnienia kopalni a jednocześnie stworzyć źródło
zaopatrzenia w wodę. Jednak taka koncepcja jest niemożliwa do wykonania z powodu
nieodpowiedniej jakości wody na obszarze wokół wyrobiska. Koncentracja związków azotu w
wodach podziemnych jest zbyt wysoka na tym obszarze.
Eksploatacja wapieni i odwadnianie kopalni nie wywierają dużego wpływu na jakość
wód podziemnych w rejonie. Podczas dwoch serii pomiarowych, w wodach pompowanych z
wyrobiska kopalni obserwowano zawartosc azotanow przekraczajaca dopuszczalne normy
dla wod pitnych. Jest to spowodowane doplywem zanieczyszczonych azotanami wod do
wyrobiska. Podczas monitoringu zaobserwowano rowniez podwyzszona koncentracje strontu
w stosunku do koncentracji obserwowanej w studniach eksploatujacych wode z wapiena
muszlowego. Swiadczy to o doplywie do kopalni wod retu od strony poludniowej wyrobiska.
Wytworzony w wyniku odwadniania lej depresyjny kopalni spowodowal zmiane
regionalnego przeplywu wod podziemnych oraz zmiane warunkow hydrologicznych wokol
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 26/40
_________________________________________________________________________________________
kopalni. Ma to dwojaki wplyw na jakosc wod podziemnych. Istniejacy gradient hydrauliczny
powoduje migracje zanieczyszczonych azotanami wod do kopalni, ak rowniez jest powodem
intruzji wod retu do slabiej zmineralizowanych wod wapienia muszlowego. Odwodnienie
wyrobisk kopalni powoduje rownoczesnie stopniowe rozcienczenie koncentracji azotanow w
wodzie.
W 1999 roku całkowity dopływ wody do wyrobisk kopalni „Strzelce Opolskie” wynosił
5,690 mln m3. W programach rozwoju wydobycia surowca do produkcji cementu przewiduje
się, że w ciągu najbliższych 65 lat wydobędzie się z tego złoża 115 mln ton skał
węglanowych. Wydobycie ograniczy się do trzech najpłytszych poziomów I-III i odwodnienie
nie przekroczy rzędnej 175 m npm. Pierwotnie planowano je do głębokości 155 m npm.
Służby geologiczne kopalni, w oparciu o prognozę przyrostu powierzchni wydobycia obliczyły
metodami empirycznymi wielkość dopływów w latach 2010, 2020 i 2040. Całkowity dopływ
oszacowany został w poszczególnych latach na 6,973 mln m3/rok, 7,190 mln m3/rok i 7,698
mln m3/rok. W stosunku do dzisiejszych dopływów przewiduje się docelowo (rok 2040)
wzrost dopływów o 35 %. Tylko nieznaczny procent tych wód będzie bezzwrotnie
wykorzystywany w procesie technologicznym Cementowni, reszta musi być odprowadzona
do cieków powierzchniowych.
Na modelu symulowano odwodnienie kopalni do rzędnej 155 m [5]. Uzyskany obraz
powierzchni piezometrycznej wskazuje na wzrost leja depresji do głębokości 55 m i jego
zasięg najdalej do 8 km od kopalni. Spowoduje to znaczne ubytki w zasobach wodnych
obszaru i odpływ w pobliżu ujęć wodnych. Sposób przebiegu reinfiltracji wód kopalnianych
jest bardzo ważny dla zasobów wodnych tego obszaru.
4.2.1. Reinfiltracja
Wody kopalniane powinny być wykorzystane w gospodarce wodnej rejonu Strzelec
Op. Dotychczasowe rozwiązanie odprowadzania nadwyżek wód kopalnianych
wykorzystanych w procesie technologicznym do rowu A61
nie
na północ od odwadnianego
wyrobiska nie jest wyjściem optymalnym. Szczególnie w sytuacji gdy ilość tych wód może w
przyszłości znacznie wzrosnąć po rozbudowie kopalni. Należy przywrócić stosowany w tym
rejonie przez dziesiątki lat system reinfiltracji wód kopalnianych do masywu skalnego dla
poprawy uszczuplonych zasobów zbiornika i poprawy jakości wody. Takie metody są coraz
częściej zalecane przez Polskie Ministerstwo Środowiska.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 27/40
_________________________________________________________________________________________
Realizowano go poprzez odprowadzenie wód do szczelin krasowych w niewielkiej
odległości od odwadnianej kopalni. Proces ten nie może jednak wpłynąć negatywnie na
wzrost zawodnienia kopalni i podtopienia terenów. Na modelu został rozpatrzony scenariusz
zrzutu wód kopalnianych do stawów i studni rozlokowanych wzdłuż pierwotnej strefy
drenażowej między Strzelcami i Suchą. Wariant ten oprócz przywracania warstwom
wodonośnym triasu 12 tysięcy m3 wody dziennie izolował by zanieczyszczone czynnikami
geogennymi (SO4, Sr, TDS) i antropogenicznymi (wpływ składowiska i cmentarza) wody
podziemne południa od wód północy. Funkcjonowanie takiego systemu zweryfikowano na
modelu [5].
Wykluczyć więc należy obszary leżące na wschód od kopalni ( 100 % wód wracałoby
do wyrobiska i podtapiało wschodnią część miasta). Także terytorium położone na północ od
wyrobiska jest nieprzydatne do procesów reinfiltracyjnych ze względu na izolację warstw
wodonośnych pokrywą kajpru. Realizacja wtłaczanie wód do zbiornika środkowego triasu z
wykorzystaniem studni napotkać tu może wiele ekonomicznych i technicznych ograniczeń.
Nieprzydatny dla reinfiltracji jest także pas wychodni środkowego triasu przylegający do
kopalni od zachodu z powodu istnienia tu leja depresyjnego kopalni.
Symulowano odprowadzenie wód kopalnianych razem z wodami ogólnospławnymi z
miasta do skał triasu w rejonie obecnie pozbawionej wody doliny rzecznej (rys.2).
Powrotne wprowadzenie do masywu skalnego 26 000 m3/d wód spowoduje znaczne zmiany
powierzchni piezometrycznej wzdłuż doliny na przestrzeni blisko 10 km2. Zwierciadło wody
podniesie się o 2-3 m. Bariera podwyższonych zwierciadeł wody będzie miała szerokość
około 3 km .
Zmniejszą się o około 1-2 m depresje studni ujęć w „Kosicach” oraz
nieznacznie wzrośnie dopływ wody do kopalni „Strzelce Opolskie”.
4.2.2. Kalkulacja kosztów reinfiltracji wód kopalnianych.
Koszty zawierają jedynie koszty sieci rurociągowej. Brana jest pod uwagę możliwość
wykorzystania istniejących przepompowni oraz innych urządzeń. Koszty te mogą być
poniesione przez kopalnię.
Tabela 6. Szacunkowe koszty reinfiltracji wód kopalnianych.
Rurociąg (km) f 315
Cena rurociągu f 315/ 200.000 zł/km
Szacunkowe koszty całkowite (zł,-)
4
200.000,800.000,-
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 28/40
_________________________________________________________________________________________
4.3. Reinfiltracja wód ogólnospławnych
Główny punkt zrzutu wód miejskich znajduje się obecnie na północny-wschód od
Strzelec Opolskich w pobliżu drogi do wsi Szczepanek. Odprowadzane są tu wody
spływające z ulic i placów miasta, które mogą zawierać w sobie również wyciekające z
nieszczelnych szamb ścieki.
Jakość wód
Jakość wód ogólnospławnych nie wzbudza bezpośredniego niepokoju, gdyż w czasie
monitoringu
nie
stwierdzono
w
nich
obecności
wysokich
stężeń
substancji
zanieczyszczających za wyjątkiem związków azotu. Jednakże na jakość tych wód mogą
wpływać warunki atmosferyczne
Prawdziwe niebezpieczeństwo może powstać w momencie wycieku substancji
toksycznych np. podczas wypadku drogowego. Mając taką sytuacje na uwadze byłoby
wskazanym posiadać plan skutecznej reakcji na taką sytuację aby zapobiec przedostaniu się
substancji toksycznych do środowiska.
Ocena oddziaływania
Zrzucane do gruntu poza terenem miejskim w znacznym oddaleniu od ujęć wód
podziemnych nie wywierają istotnego wpływu na jakość ujmowanych wód. Scenariusz 4
symulacji na modelu wskazuje, że infiltrujące wody ogólnospławne płyną w kierunku
wyrobiska Cementowni i docierają tutaj po ok. 6 latach. Cały strumień z pełnym ładunkiem
zanieczyszczeń będzie drenowany przez rząpie kopalni. Na modelu symulowano
odprowadzanie wód miejskich (razem z wodami kopalnianymi) do skał triasu w rejonie
obecnie pozbawionej wody doliny pomiędzy Strzelcami i Suchą (rys.7).
4.4. Odwodnienie obszaru Mokre Łany
Problemem
z zakresu gospodarki przestrzennej jest pojawianie się okresowo w
południowo-wschodniej części miasta, objawiające się szczególnie w rejonie Mokrych
Łanów, zjawisko podtapiania terenu i leżących na nim posesji. Jak wykazały badania
geofizyczne i wiercenia badawcze w tym obszarze, płytkie zaleganie wód gruntowych w tym
rejonie (czasem w warstwie glebowej ) spowodowane jest specyficzną naturalną budową
geologiczną. W obniżeniu zajętym przez Mokre Łany pod powierzchnią terenu zalegają iły i
gliny podścielone ilastymi marglami warstw gogolińskich. Utrudnia to drenaż wód opadowych
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 29/40
_________________________________________________________________________________________
i napływających od wododziału (Warmątowice-Brzezina) wód z formacji retu. Dodatkowym
czynnikiem zmniejszającym zdolności infiltracyjne terenu są naporowe wody retu leżące od
kilku do kilkunastu metrów poniżej terenu. Podtapiają one teren, szczególnie w czasie
silnych opadów, a ich wpływ uaktywniły wkopy fundamentowe nowo budowanych domów w
tej części miasta. Nadmienić należy także, że całkowitemu uszkodzeniu uległ system
odprowadzania wód ogólnospławnych w tym rejonie. Odprowadzane dawniej ku północy, w
rejon oczyszczalni ścieków, wody powierzchniowe wsiąkają obecnie w grunt wzdłuż torów
kolejowych (Opole – Gliwice), tworząc dodatkową przeszkodę odpływu dla wód gruntowych
płynących ku północy z Mokrych Łanów.
Poprawę warunków wodnych na obszarze Mokrych Łanów można uzyskać poprzez stałe
obniżenie położenia zwierciadła wód podziemnych na tym obszarze. Można to uzyskać
poprzez obniżenie ciśnień w warstwie naporowej retu i zdrenowanie warstwy wód
gruntowych. Obniżenie ciśnień może nastąpić poprzez uruchomienie kilku studni , które
poprzez samowypływ do poziomu rowów melioracyjnych będą odwadniać warstwę
zasilającą. Drenaż taki można połączyć z projektowanym systemem kanalizacyjnym osiedla i
w jednym wkopie układać rury kanalizacyjne i drenażowe.
Wody z obszaru Mokrych Łanów można odprowadzić do (rys. 8):

wyrobisk kopalni ( w przypadku likwidacji lub ograniczenia wydobycia tego zakładu)

rząpia nr II tejże kopalni (w przypadku przebudowy systemu odwodnienia zakładów tego
obszaru)

starych dolinek w rejonie parku i dalej do Adamowic ( założenia parkowo- pałacowe
wymagają restauracji, a niezbędnym elementem jest dostarczenie płynących wód)

rejonu stawów filtracyjnych oczyszczalni ścieków równolegle ze ściekami ze wschodniej
części Strzelec Opolskich i Szczepanka.
Wybranie wariantu osuszenia i odprowadzenia wód zależy w bardzo znacznej mierze od
określenia dalszych losów funkcjonowania odwodnienia wyrobisk Cementowni. Jeśli system
ten ma być utrzymany w dotychczasowej formie to gospodarka wodami drenażowospływowymi z terenu Strzelec powinna się oprzeć o rozwiązania niezależne od kopalni.
4.5. Reinfiltracja oczyszczonych ścieków
Wyniki analiz wskazują na wysoki stopień oczyszczania ścieków. Oczyszczone ścieki
charakteryzują się wysoką jakością. Odprowadzane na pola infiltracyjne mają skład zbliżony
do wód I klasy czystości.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 30/40
_________________________________________________________________________________________
Jakość wód
Obserwowane w nowo odwierconych
piezometrach wody zawierają, z wyjątkiem
azotanów i azotynów, znacznie wyższe od oczyszczonych ścieków stężenia oznaczanych
elementów. Pod dnem stawów infiltracyjnych doszło więc do nagromadzenia takich
składników jak NT, NH4, K, Na oraz niektórych metali: Fe, Mn, Sr, Zn, które potencjalnie
mogą przedostawać się do wód głębinowych. Wraz z głębokością ilość ich maleje.
Jest trudna do określenia jakość wód podziemnych przepływających przez teren
oczyszczalni , gdyż najbliższa studnia znajdująca się na drodze odpływu i
przyjęta do
monitorowania oddalona jest od oczyszczalni o 1,4 km. Aby prawidłowo obserwować wpływ
oczyszczonych ścieków na wody podziemne punkt monitoringu powinien być zlokalizowany
dokładnie na kierunku
przepływu od strony pól infiltracyjnych w odległości 50-100 m.
Nagromadzone w okresie funkcjonowania starej oczyszczalni w rejonie pól infiltracyjnych
składniki mogą nadal oddziaływać na jakość wód podziemnych.
Generalnie
można
stwierdzić
że
funkcjonująca
oczyszczalnia
nie
wywiera
negatywnego wpływu na jakość wód podziemnych wapienia muszlowego.
Na modelu testowano potencjalny wpływ oczyszczalni na środowisko wodne
zbiornika triasowego, odtwarzając strugi przepływu wód ku obszarom drenażu, zaznaczając
na nich izochrony od 5 do 50 lat w interwale co 5 lat.(rys.7 ). Po 50 latach wody infiltrujące
ze stawów oczyszczalni dopłyną w kierunku NW na odległość 8 000 m. Pasmo strug ma
szerokość ok. 3 000 m. Na drodze przepływu znajduje się tylko ujęcie w Rozmierce.
4.5.1. Kalkulacja kosztów monitoringu oczyszczalni ścieków
Koszty zawierają jedynie koszty związane z odwierceniem jednego punktu
monitoringowego.
Tabela .7. Szacunkowe koszty monitoringu oczyszczalni ścieków.
Odwiercenie 1 punktu monitoringowego
Ilość punktów
25.000,1
25.000,-
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 31/40
_________________________________________________________________________________________
4.6. Składowisko „Szymiszów”
W wyniku infiltracji opadów atmosferycznych przez warstwę składowanych odpadów
tworzą się odcieki.
Pod wysypiskiem i w jego bezpośrednim otoczeniu wody podziemne wykazują wysoki
stopień zanieczyszczenia poprzez wysokie koncentracje elementów podstawowych i metali
ciężkich. Pod wysypiskiem mineralizacja sięga 2.200 mg/l, w odległości 200 m od wysypiska
mineralizacja osiąga wartość 800-950 mg/l a w piezometrze zlokalizowanym około 500 m od
granic wysypiska wciąż występuje wysoka mineralizacja (716-740 mg/l). Jest ona jeszcze o
ok. 300 mg/l wyższa niż w źródle powyżej wysypiska, ale już w granicach norm dla wód
pitnych. Ponadnormatywne są tutaj stężenia NH4, SO4, Mn i NO3.
Pod składowiskiem na głębokości prawie 40 m znajduje się słabo zawodniona
warstwa margli o swobodnym zwierciadle, która ku północy przechodzi w silnie zawodnione
wapienie. Na większych głębokościach pod składowiskiem występuje druga naporowa
warstwa w piaskowcach i wapieniach na głębokości od ok. 70 do 250 m. Jest ona chroniona
przed kontaminacją wysokimi artezyjskimi naporami.
Wody podziemne płytszego poziomu zanieczyszczone przesączami ze składowiska
płyną ku północy ku źródłom rzeki Suchej we wsi Sucha. W rejonie składowiska panuje
tendencja
do ucieczki wód w głąb masywu.
Jak
wynika z modelu
szerokość
zanieczyszczonego strumienia wód płynącego spod wysypiska może wynosić około 500 m
(rys.7). Zgodnie z modelem cały ładunek zanieczyszczeń płynie w kierunku źródła w Suchej.
Prędkość przepływu wynosi tu ok. 180 m/rok. Po 50 latach wody docierają w okolice ujęcia w
Suchodańcu.
W roku 2000 zrealizowane zostały prace zmierzające do ograniczenia infiltracji
przesiąków. Zmniejszy to ilość przesączy do maksymalnie 8 m3/d (prognozy potencjalnego
rozszczelnienia izolacji). W rzeczywistości będzie on jeszcze mniejszy. Obecnie w odległości
około 800 - 1000 metrów od składowiska znaczna część zanieczyszczeń ulega
rozcieńczeniu a jakość wód w otworach obserwacyjnych jest zbliżona do typowej dla tego
rejonu.
Stężenia wszystkich substancji, za wyjątkiem związków azotu nie przekraczają
polskich norm dla wód pitnych. Wysokie stężenia w wodach podziemnych
azotowych
związków
są typowe dla znacznej części rejonu Strzelec Opolskich i nie są wynikiem
oddziaływania składowiska.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 32/40
_________________________________________________________________________________________
Jak wynika z doświadczeń niejednokrotnie przesiąki z wysypiska były wykrywane w
krytycznych koncentracjach 200-500 metrów od wysypiska. Nie ma jednoznacznej
odpowiedzi na zaistnienie takiej sytuacji ale rozpuszczanie, sorpcja i degradacja są
uznawane za najistotniejsze procesy. Biorąc to pod uwagę oraz fakt że podjęto środki
zapobiegawcze, ujęcie w Suchej oddalone o około 3 km od wysypiska nie jest uważane za
krytycznie zagrożoną.
Niemniej jednak migracja przesiąków powinna być stale monitorowana dla jej stałej
kontroli występowania. Dla orientacji jak daleko i jak głęboko migrują zanieczyszczenia,
monitoring winien być wykonywany wzdłuż przepływu w odległości 100-700 m od wysypiska.
Trzy otwory winny być wystarczające dla monitorowania przesiąków biorąc pod uwagę
podstawowe pomiary. Powinny być one zlokalizowane w różnych odległościach i na różnych
głębokościach np. w najbardziej przepuszczalnej warstwie gdzie spodziewana jest migracja
przesiąków. System monitoringowy powinien być budowany etapami począwszy od
wykonania najbliżej ległego otworu.
4.6.1. Kalkulacja kosztów monitoringu wysypiska „Szymiszów”.
W kosztach zawarte zostały tylko koszty trzech otworów monitoringowych.
Tabela.8 Szacunkowe koszty monitoringu wysypiska „Szymiszów”
Odwiercenie 1 punktu monitoringowego
Ilość punktów
25.000,3
75.000,-
4.7. Działania zmierzające do poprawy jakości wód zasilających zbiornik
Podstawowy problem jakościowy wód podziemnych w rejonie Strzelec Opolskich
stanowią występujące w nadmiernych ilościach azotany i siarczany.
Występowanie siarczanów w wodach jest wynikiem warunków geochemicznych
panujących w warstwie retu. Problemy związane z siarczanami pojawiają się gdy dochodzi
do intensywnego pompowania studni ujmujących wyżej ległe warstwy wapieni. W wyniku
wytworzonego ciśnienia w studni woda z warstw retu zawierająca wysokie stężenia
siarczanów migruje w górę. Redukcja depresji w studniach poprzez eksploatację z wapienia
muszlowego jest możliwym rozwiązaniem. Nowe lub przebudowa istniejących ujęć powinny
zawierać więcej studni o mniejszych wydajnościach.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 33/40
_________________________________________________________________________________________
Azotany dostają się do wód z powierzchni i są wynikiem zanieczyszczeń
antropogenicznych związanych głównie z odprowadzaniem ścieków z nieskanalizowanych
wsi i osiedli oraz z działalnością rolniczą. Pod względem ilości zużywanych nawozów
azotowych 65 kg/ha azotu (1992/93 r) województwo opolskie zajmuje I miejsce w kraju.
Migrujące do wód podziemnych związki azotu z uwagi na brak w rejonie Strzelec warstwy
przykrywającej, która zawierałaby wystarczającą do zaistnienia procesów sorpcji ilość frakcji
ilastej, nie mają możliwości redukcji. Jedynym sposobem ich redukcji jest ograniczenie tej
ilości, która jest przekazywana do środowiska. Nie istnieją żadne inne sposoby oczyszczenia
zasobów wodnych z azotanów.
Dla ograniczenia ilości wprowadzanych do wód podziemnych ładunków azotu należy
rozważyć możliwość podjęcia następujących działań:
- Stworzenie kanalizacji dla wsi i osiedli . Należy skanalizować w pierwszej kolejności te
miejscowości, które wnoszą znaczącą ilość zanieczyszczeń do nieizolowanego poziomu
wodonośnego
i
znajdują
się
w
zasięgu
obszaru
spływu
wód
podziemnych
do
eksploatowanych ujęć. W pierwszej kolejności wynikającej z w/w czynników powinny być
skanalizowane następujące miejscowości: Warmątowice, Błotnica Strzelecka, Rozmierka,
Rożniątów.
- Wprowadzenie odpowiednich zasad i regulacji nawożenia na hektar uprawianego obszaru
może stanowić skuteczne narzędzie ograniczające ilość stosowanych nawozów. Zasadą
powinno być stosowanie tylko takiej ilości nawozów na polach uprawnych, które w całości
zostaną „skonsumowane” przez rośliny, uniknie się przez to migracji nadmiaru związków
azotowych do wód podziemnych. Odpowiednie dawki w zależności od rodzaju upraw
powinny by ściśle określone i podane do wiadomości rolników. Z ekonomicznego punktu
widzenia będzie to również korzystne dla rolników gdyż będą mogli używać mniej drogich
nawozów.
- Optymalizacja terminów nawożenia. Ilość związków azotu przedostających się do
środowiska wodnego zależy od okresu stosowania nawozów sztucznych i naturalnych.
Można sprecyzować, w zależności od okresu wegetacyjnego, jakie ilości nawozów w jakim
okresie powinny być stosowane na terenach rolniczych. Metoda ta będzie prawdopodobnie
możliwa do zaakceptowania przez rolników wówczas, gdy widoczne będą skutki jej działania.
Będzie ona także korzystna z ekonomicznego punktu widzenia.
- Prawidłowe składowanie nawozów we wszystkich gospodarstwach oraz bezpieczna dla
środowiska dystrybucja.
- Przejście z nawozów sztucznych na naturalne. Szczególnym, radykalnym przykładem
działania
tej
metody
jest
przejście
rolników
na
stosowanie
upraw
organicznych
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 34/40
_________________________________________________________________________________________
(ekologicznych), gdzie nie używa się żadnych nawozów sztucznych ani pestycydów. To
ograniczy wielkość zapotrzebowania na nawozy.
- Zagwarantowanie respektowania stref ochronnych i zalegalizowanych zakazów i
ograniczeń.
Obszary
stref
ochronnych
mogą
być
wykupione
dla
zapewnienia
niekontrolowanego użytkowania na obszarze zasilania.
Należy podkreślić że likwidacja przyczyn zanieczyszczeń i ograniczenie ilości
infiltrujących do wód podziemnych związków azotu nie daje efektów natychmiastowym.
Jednak jest bardzo istotnym elementem. Radykalna redukcja związków azotu wstępnie
poprawi stan jakości górnego poziomu strefy zasilania. Znacząca poprawa w głębszych
studniach ujęć nie nastąpi natychmiast gdyż zgromadzone około 400 milionów m3 wody w
górnych warstwach zawierają ponad 45 mg/l azotanów. To może zająć ponad 10 lat zanim
zaobserwuje się jakiekolwiek poprawy jakości wody.
4.8. Usuwanie związków azotu w wodach pitnych
Generalnie usuwanie związków azotu z wód pitnych wykonuje się rzadko z uwagi na
wysokie koszty i skomplikowaną technologię. Jeśli można zlokalizować alternatywne źródła
zasobów wodnych to one powinny być wykorzystywane zamiast ponosić duże koszty
związane z usuwaniem związków azotu
oraz z powodów etycznych. Istnieją trzy
podstawowe metody usuwania związków azotu z wód pitnych:
1/ wymiana jonowa
2/ biologiczna lub chemiczna denitryfikacja
3/ techniki membranowe
Koszty kompletnej inwestycji usuwającej związki azotu z wody o wydajności 500 m3/h
około 12 milionów zł plus minus 20%. Koszty operacyjne wynoszą około 0,25 – 0,5 zł./m3
Metoda usuwanie związków azotu nie będzie opisywana bardziej szczegółowo w
Planie Strategicznym, gdyż nie jest ona rozważana jako możliwa do przyjęcia dla wód
pitnych na obszarze Strzelec Opolskich.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 35/40
_________________________________________________________________________________________
5. WNIOSKI I ZALECENIA
Uporządkowanie i modernizacja gospodarki wodnej wymaga od administracji gminy
Strzelce Op. podjęcia odpowiednich decyzji i działań. W planie strategicznym przedstawiono
różne warianty i scenariusze dla rozwiązania problemów dotyczących eksploatacji zasobów
wodnych, odwodnienia kopalni surowców cementowych, drenażu terenów miejskich oraz
ochrony i regeneracji jakości zasobów wodnych. Podstawę dla przyjętych optymalnych
rozwiązań stanowiły wyniki badań monitoringowych jakości wód podziemnych oraz badań
modelowych zbiornika triasowego.
Badania monitoringowe wskazują na poważne zagrożenie zasobów wodnych.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 36/40
_________________________________________________________________________________________
Wyraża się ono stale pogarszającą się ich jakością. W wodach obserwowano zbyt wysoką
mineralizację i twardość, nadmiar azotanów, siarczanów i strontu. Największy problem
stanowią ponadnormatywne stężenia azotanów w aktualnie eksploatowanych ujęciach wód
podziemnych. Zanieczyszczenie azotanami ma charakter przestrzenny. Przyczyną wysokich
stężeń jest głównie działalność rolnicza oraz niewłaściwa gospodarka ściekowa ( brak
kanalizacji wsi). Wszędzie tam gdzie intensywnie rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej i
bydła, co jest związane z wytworzeniem i odprowadzaniem dużej ilości ścieków, stężenie
azotu azotanowego w wodach podziemnych nie spada poniżej 10 mg/l. W podstawowej
warstwie wodonośnej zgromadzonych jest około 400 mln m3 wód zawierających ponad 45
mg azotanów w 1 litrze wody. Nalezy podkreslic ze przy niezmienionej gospodarce rolnej i
braku kanalizacji wsi zanieczyszczenie azotanami bedzie sie powiekszac. Likwidacja
przyczyn zanieczyszczenia i ograniczenie ilości infiltrujących do wód podziemnych związków
azotu może doprowadzić do radykalnego obniżenia
stężeń azotanów w wodach
podziemnych dopiero po upływie ok. 10 lat. W tej sytuacji należy dążyć do budowy nowego
ujęcia, które byłoby w stanie dostarczyć w przyszłości dobrej jakości wodę i w ilościach ok.
10.000 – 20.000 m3/d, odpowiednio do wielkości zapotrzebowania określonego na długi
okres a obecnie 6.000 m3/d..
Ujęcia wodne
Sprawdzone na modelu nowe lokalizacje ujęć dla gminy Strzelce Opolskie przyniosły
pozytywne rezultaty dla czterech z pięciu wybranych obszarów: Jędrynie –Osiek, Ligota
Czamborowa, Kosice – Rozmierz i Krośnica – Breguła mogą dostarczyć pożądaną ilość
wody dla Strzelc Opolskich. Ujęcie wód z dolnego triasu w Księżym Lesie może dostarczyć
tylko około 4,5 tys. m3/d wód o wysokiej jakości.
Najbardziej efektywnym rozwiązaniem pod względem ponoszonych kosztów w
krótkim okresie jest rozbudowa ujęcia Kosice-Rozmierz o 1-2 nowe studnie. Ujęcie Kosice
ma dobre jakościowo wody w warstwach pstrego piaskowca, jak również dobrą infrastrukturę
techniczną (sieć wodociągowa, pompy, zaopatrzenie energetyczne itp.). Stąd ujęcie Kosice
może już w 2002 roku istotnie poprawić jakość dostarczanych wód pitnych. Jakkolwiek to
rozwiązanie może być jedynie rozważane jako krótkookresowe, oczekiwane jako
rozwiązanie na zapotrzebowanie najbliższych 5-10 lat, zależnie od rozwoju ekonomicznego
regionu.
Do realizacji docelowej powinien być wybrany nowy duży obszar wodociągowy,
najlepszą lokalizacją jest obszar Jędrynie-Osiek. Potrzebne są jedynie nieznaczne
przystosowania na tym obszarze, a obszar ten ma duży potencjał dla pozyskiwania wody
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 37/40
_________________________________________________________________________________________
wysokiej jakości. Realizacja nowego ujęcia powinna być poprzedzona odwierceniem jednego
otworu badawczego do głębokości 135 m. W przypadku otrzymania pozytywnych rezultatów
wydajności i jakości wody studnia zostanie adoptowana do celów eksploatacyjnych. Jakość
oraz wydajność wód nowej studni powinny być monitorowane do momentu utworzenia
ujęcia.
W tym samym czasie należy podjąć dążenia zmierzające do redukcji wielkości
infiltrujących do wód podziemnych azotanów poprzez podjęcie następujących prac: budowa
kanalizacji wiejskich, optymalizacja ilości oraz okresu stosowania nawozów, sprawdzenie
bezpiecznego magazynowania i dystrybucji nawozów sztucznych i naturalnych, restrykcyjne
użytkowanie nawozów związane z uprawami rolnymi oraz instalacja kanalizacji w obszarze
stref ochronnych ujęć wodnych.
Wody kopalniane
Drenowane w wyniku odwadniania kopalni „Strzelce Opolskie”wody podziemne
powinny być właściwie wykorzystane w gospodarce wodnej. W wyniku planowanego
rozwoju kopalni dopływy do wyrobiska stanowić będą w przyszłości ponad 20 000 m3/d.
System odwadniania utrzymywany przez kopalnię powoduje lub będzie przyczyną
podwyższenia stężenia siarczanów oraz drenaż wód z wysokimi koncentracjami azotanów.
Proponuje się przywrócić system reinfiltracji tych wód do masywu skalnego poprzez ich
zrzuty do stawów i studni rozlokowanych wzdłuż pierwotnej strefy drenażowej między
Strzelcami i Suchą. Wariant ten przywrócił by warstwom wodonośnym triasu 12 tysięcy
m3/dziennie
stosunkowo
czystej
wody.
Izolował
by
wody
podziemne
południa
zanieczyszczone czynnikami geogennymi i antropogenicznymi od wysokiej jakości wód
podziemnych na północy.
Wody ogólnospławne
Jakość wód ogólnospławnych nie wpływa w sposób wyraźny na jakość wód
podziemnych na tym obszarze negatywnie.
Należy wykonać studium możliwości przywrócenia na terenie miasta i gminy pierwotnych
stosunków wód powierzchniowych. Istniejące obecnie odstępstwa są wynikiem wielu
procesów naturalnych i gospodarczych.
Wody ogólnospławne z obszaru miasta wraz z wodami kopalnianymi mogą być
infiltrowane poprzez drenaż w strefie pomiędzy Strzelcami a Suchą. Obecnie strefa zasilania
jest tuż poza miastem i migrują one do koplani w ciągu 6 lat.
Oczyszczalnia ścieków
Istniejąca oczyszczalnia ścieków nie wykazuje jednoznacznego negatywnego wpływu
na jakość wód podziemnych. Dla rejestracji tych zmian należy prowadzić szczegółowy
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 38/40
_________________________________________________________________________________________
monitoring jakości wody w studni nr S3 leżącej na drodze przepływu infiltrujących ścieków.
Dla potwierdzenia tego stwierdzenia w przyszłości można wykonać pojedynczy otwór
obserwacyjny jeśli studnia S3 zostałaby zniszczona przez kopalnię.
Składowisko Szymiszów
W
rejonie składowiska Szymiszów wody podziemne płytkiego poziomu są
zanieczyszczone przenikającymi z wysypiska przesiakami płynącymi w kierunku północnym
do źródeł rzeki Sucha i wsi Sucha. Należy zainstalować system monitoringowy zdolny do
obserwacji przepływu przesiąków ze składowiska. Nie uważa się aby ujęcie wody w Suchej
było poważnie zagrożone.
5.1. Krótkookresowe zalecenia
Na obszarze gminy Strzelce Opolskie pożądana jest szybka poprawa jakości
konsumowanej wody. Stąd poniższe zalecenia dla działań krótkookresowych.
Krótkookresowe zalecenia polegają na rozbudowie ujęcia „Kosice” o jedną lub dwie
nowe studnie, odwiercenie otworu badawczego w Jędryniu- Osiek, uruchomienie w nim
monitoringu, a także w rejonie składowiska odpadów „Szymiszów” oraz oczyszczalni
ścieków. Zaleca się również poprawę odwodnienia „Mokrych Łanów” oraz rozpoczęcie
szczegółowych badań celem planowania usuwania odwadnianych wód. W końcu zaleca się
również zintegrować gospodarkę wodną kopalni Strzelce Opolskie z ogólną gospodarką
zasobów wodnych.
Rozbudowa ujęcia „Kosice” o co najmniej 1-2 studnie (wraz z podłączeniem do
istniejącej sieci wodociągowej itp.) winna być wykonana do roku 2002 aby bezpośrednio
poprawić jakość spożywanych wód. Pierwszym krokiem będzie odwiercenie jednej lub
dwóch studni do głębokości 270 m. przy szacowanych kosztach 243 000,- zł/ 1 studnia.
Następnie studnia powinna być podłączona do istniejącego systemu wodociągowego gminy
Strzelce Opolskie.
Odwiercenie jednego otworu badawczego w Jedryniu-Osiek będzie zrealizowane w
przeciągu 3 miesięcy od momentu akceptacji Planu Strategicznego. Koszty studni
badawczej zawierające koszty próbnego pompowania oraz dokumentacji wyniosą 130.000,zł. Koszty te sfinansowane zostaną przez DEPA w ramach obecnego projektu.
Monitoring wokół składowiska Szymiszów jest rekomendowany w krótkookresowym
zaleceniu nie dalej niż od 2002 roku. Oszacowane koszty trzech otworów monitoringu
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 39/40
_________________________________________________________________________________________
wynoszą 75.000,- zl.
Monitoring
wokół
oczyszczalni
ścieków
jest
również
rekomendowany
w
krótkookresowym zaleceniu nie dalej niż od 2002 roku. Oszacowane koszty jednego otworu
monitorującego wynoszą 25.000,- zl.
Zaleca się również poprawę odwodnienia „Mokrych Łanów” jak również rozpoczęcie
szczegółowych badań celem planowania usuwania odwadnianych wód. Zalecane jest aby
odwodniane wody pompowane były na obszar infiltracji
do rowów powierzchniowych
podobnie jak wody kopalniane.
W najbliższej przyszłości zaleca się nadanie biegu sprawie dotyczącej poprawy
reinfiltracji wód kopalnianych nierozerwalnie związanych z zasobami wodnymi Strzelec Op.
Obecny zrzut do rowu poza gminą Strzelce Op. nie jest perspektywiczne, gdyż odwodnienie
powoduje duże uszczuplenie w dysponowaniu zasobami wodnymi regionu. Dalej idąc
Cementownia Strzelce Op. powinna zaprezentować analizy zmian jakie zajdą w zbiorniku
wód podziemnych gdy zaprzestana zostanie eksploatacja wapieni.
5.2. Długookresowe zalecenia.
W perspektywie długookresowej (prognozy po 2010 roku) powinno być stworzone w
miarę potrzeb oraz jeżeli zasoby wodne na tym obszarze pozwolą na to, nowe ujęcie w
obszarze Jędrynie-Osiek. Potrzeby będą ściśle związane z ekonomicznym rozwojem
regionu. Wydajność ujęcia Jędrynie - Osiek oraz systemu sieci przesyłowej dostarczającej
wodę do gminy Strzelce Op. powinny być przewidziane na 10.000 - 20.000 m3/d. Całkowite
koszty stworzenia ujęcia Jędrynie - Osiek z wydajnością 6 000 m3/d
(dwie studnie)
oszacowano na
1 847 000,- zł (tab.5). Natomiast dla wydajności 12 000 m3/d (4 studnie ) będą one wynosić
2 099 000,- zł. Realizacja prac związanych z ujęciem Jedrynie-Osiek jest sprawą
przyszłościową, obecnie nierealną z powodów ekonomicznych.
Wraz z planami stworzenia w/w ujęcia należy rozpatrzyć możliwość wybudowania
wspólnego ujęcia wody dla Strzelec Op., Izbicka i Jemielnicy zlokalizowanego w rejonie
Jędrynia-Osiek.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 40/40
_________________________________________________________________________________________
LITERATURA
1] Kryza H., Koscianski R., Dyekjćr-Hansen T., Kryza J. – Groundwater quality estimation of
the Strzelce Opolskie area. Kruger Int. Consult A/S, Denmark, Aquator Sp. z o. o.,
Polska. 2000
[2] Kryza H., Kryza J., Kryza G. – Koncepcja rozbudowy ujęć wód podziemnych w oparciu o
zasoby zbiorników triasowych GZWP-333 i GZWP-335 na obszarze gminy Strzelce
Opolskie. Aquator Sp. z o.o. Wroclaw, 2000
[3] Kryza, H., Kryza, J. i inni. – Zasoby wód podziemnych zbiorników triasowych GZWP-333 i
GZWP-335 na obszarze gminy Strzelce Opolskie. Aquator Sp. z o.o. Wroclaw, 2000
[4] Macioszczyk T i inni. – projektowanie stref ochronnych źródeł i ujęć wód podziemnych.
______________________________________________________________________________________
_
Wrzesień 2001
strona: 41/40
_________________________________________________________________________________________
Poradnik metodyczny. MOŚZNiL, Warszawa, 1993
[5] Kryza J., Koscianski. R, Hvilshřj S. - Model report, 2000
______________________________________________________________________________________
_

Strategia Zarządzania Gospodarką Wodną w

Transkrypt

Podobne dokumenty

W programie: królewski poczęstunek, wybory migdałowej pary

A-26 Decyzja œrod Powiat Casino

kryteria jakości (wód podziemnych)

Otwarte zajęcia tenisa stołowego z trenerem

Projektowanie, budowa i eksploatacja ujęć wód podziemnych

na dwumiesięczne szkolenie: „KOMPUTER BEZ

Jan Rychel

151 Zbiornik Turek - Konin - Koło Legenda