"Trzeba być historykiem własnego życia, umieć patrzeć i

Transkrypt

XII Powiatowy Konkurs Historyczny – 9 czerwca 2016
edycja 2016 „Polska okresu wolnej elekcji (1573-1795)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------"Trzeba być historykiem własnego życia, umieć patrzeć i przyczynowo łączyć,
wiążąc czas przeszły z przyszłym poprzez teraźniejszość ciągle w żywy sposób".
(Ks. prof. Wł. Sedlak)
XII KONKURS HISTORYCZNY – POLSKA KRÓŁÓW
ELEKCYJNYCH (09.06.2016 - czwartek)
Bezpotomna śmierć Zygmunta II Augusta 1572 zakończyła rządy Jagiellonów. Wszyscy
późniejsi królowie byli powoływani na tron przez ogół szlachty. Po krótkim epizodzie Henryka III
Walezego dziesięcioletnie Stefana Batorego wypełniły próby umocnienia władzy królewskiej
wewnątrz kraju oraz wojny z Moskwą o Inflanty (1579–81), zakończone pomyślnym rozejmem w
Jamie Zapolskim 1582. Następca Batorego, Zygmunt III Waza, swymi roszczeniami do tronu
szwedzkiego wprowadził Rzeczpospolitą w stan długotrwałego konfliktu zbrojnego ze Szwecją
(Kircholm 1605, rozejm altmarski 1629).
Bez sukcesu zakończyła się próba osiągnięcia tronu moskiewskiego (wojna 1609–18), choć
rozejm 1618 w Deulinie zapewnił Rzeczypospolitej znaczne zdobycze terytorialne, a także wojny z
Turcją (Cecora 1620, Chocim 1621).
Po pomyślnych czasach Władysława IV, dwudziestoletnie panowanie Jana II Kazimierza
przyniosło wyniszczenie gospodarcze i wyludnienie kraju, chaos w życiu politycznym, utratę
terytoriów i spadek międzynarodowego znaczenia Rzeczypospolitej (powstanie kozackie B.
Chmielnickiego, szwedzki potop, rokosz Lubomirskiego 1665–66).
Chwilowo tylko poprawiły sytuację znakomite zwycięstwa Jana III Sobieskiego (Chocim
1673, odsiecz wiedeńska 1683). Po jego śmierci Rzeczpospolita stopniowo stawała się przedmiotem
polityki mocarstw ościennych. Udział elektora saskiego, króla polskiego Augusta II w wojnie
północnej 1700–21 przyniósł mu klęskę i detronizację z rąk Szwedów. Krótkotrwałe rządy
Stanisława Leszczyńskiego, osadzonego przez nich na tronie, zakończyły się wraz z klęską Karola
XII pod Połtawą (1709). Dalsze rządy Augusta II i jego następcy, Augusta III, zostały
Strona 1 z 7
Organizator: STOWARZYSZENIE ROZWOJU GMIN I MIAST POWIATU GARWOLIŃSKIEGO
WSPÓLNOTA POWIATOWA
08-400 Garwolin, ul. Sikorskiego 39, tel/.fax 25-682-15-85, email: [email protected],
www.wspolnota.garwolin.pl
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------podporządkowane woli Rosji, Austrii i Prus, dążących do utrzymania słabości Rzeczypospolitej.
Wykorzystując prywatę wielu polskich i litewskich magnatów, bezsilność zrywanych sejmów,
niechęć uprzywilejowanych stanów do świadczeń finansowych na rzecz państwa, Rosja skutecznie
przeciwstawiła się próbom reform ustroju, stając się gwarantem istniejącej w Rzeczypospolitej
sytuacji (Sejm Niemy 1717, traktat Loewenwolda 1732).
Wybór na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego, kandydata Familii Czartoryskich i
cesarzowej Katarzyny II, umożliwił dokonanie (za zgodą Rosji) ograniczonych reform
wewnętrznych. Odpowiedzią konserwatywnej części szlachty na reformy, a także na ingerencję Rosji
w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej oraz prorosyjską politykę króla i Familii, była zbrojna
konfederacja barska 1768–72. Po jej rozbiciu nastąpił I rozbiór Rzeczypospolitej 1772 między
Austrię, Prusy i Rosję. Przeprowadzono jednak pewne reformy, inicjowane i wspierane przez króla:
1773 powstała Komisja Edukacji Narodowej, na Sejmie Czteroletnim uchwalono m.in. aukcję
wojska, rozszerzono prawa miast, uchwalono Konstytucję 3 maja 1791. Dzieło wewnętrznej
odbudowy kraju obaliły konfederacja targowicka 1792 i interwencja wojsk rosyjskich, po której
nastąpił II rozbiór przez Rosję i Prusy. Próba zachowania resztek bytu państwowego, którą było
powstanie kościuszkowskie 1794, zakończyła się klęską i III rozbiorem 1795 oraz utratą
państwowości na ponad stulecie.
Zasady ustrojowe ukształtowane w okresie jagiellońskim utrzymały się do upadku państwa.
Nastąpiły jednak zmiany w układzie sił politycznych wewnątrz kraju, rzutujące na działanie aparatu
państwowego. Uprzednio obok monarchy udział we władzy miał cały stan szlachecki, w XVII i
XVIII w. zdecydowaną przewagę w państwie zdobyli magnaci, którzy, zwłaszcza od końca XVII w.,
decydowali o sprawach politycznych i ustrojowych Rzeczypospolitej. Istotnym czynnikiem, który
ułatwił magnatom uzyskanie tej przewagi, była przyjęta 1572 zasada osobistego udziału w elekcji
ogółu szlachty (elekcja viritim). Dalszym osłabieniem władzy królewskiej był obowiązek
zaprzysięgania przez każdego elekta artykułów henrykowskich i pactów conventów.
Funkcjonowanie państwa było zakłócane przez zasadę jednomyślności (liberum veto) oraz
obowiązek ścisłego przestrzegania przez posłów instrukcji otrzymywanych od szlachty na sejmikach.
Strona 2 z 7
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Skostnienie ustroju, spowodowane obroną stanowych swobód i przywilejów (prawa kardynalne,
złota wolność) oraz niechęć do reform przeważającej części szlachty i magnatów, były przyczyną
powiększającej się niewydolności struktur państwa.
Gospodarka Rzeczypospolitej już od lat 20. XVII w. zaczęła wchodzić w stan regresu.
Załamanie się w zachodniej Europie popytu na polskie zboże i coraz mniejsza wydolność systemu
gospodarki rolnej opartej na pańszczyźnie zachwiały podstawami egzystencji folwarków. Katastrofę
przyniosły jednak dopiero wojny i epidemie połowy tego stulecia i pierwszych lat XVIII w., niosąc
za sobą wyludnienie i wyniszczenie wsi, miast i miasteczek. Próby przeprowadzenia zmian w
rolnictwie na szerszą skalę pojawiły się dopiero w 2. połowie XVIII w.; w rzemiośle przełom nastąpił
pod koniec XVIII w., gdy zaczęły licznie powstawać manufaktury. Położenie chłopów i
mieszczaństwa niewiele się zmieniło aż do upadku Rzeczypospolitej. Wśród szlachty powiększył się
odsetek nieposesjonatów, szukających zajęć poza wsią i coraz bardziej uzależnionych od magnatów.
W sferze spraw wyznaniowych wielkie znaczenie miała unia brzeska 1596, przynosząc trwały
podział Kościoła wschodniego na zwalczające się Kościoły: unicki i prawosławny. Wyrazem
zwycięstwa kontrreformacji nad prądami reformacyjnymi, a zarazem ważnym wyłomem w polskiej
tolerancji wyznaniowej było wypędzenie z kraju arian (1658), zakaz odstępstwa od katolicyzmu
(1668), zakaz publikacji protestanckich nabożeństw (1717) i wreszcie formalne wykluczenie
innowierców ze sprawowania urzędów państwowych i z sejmu (1733). Dyskryminacja niekatolików
stała się dla Rosji pretekstem do ingerencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Upadek
polityczny i gospodarczy kraju pociągnął za sobą obniżenie kultury i poziomu umysłowego
społeczeństwa, przy jednoczesnym istnieniu ośrodków wysokiej kultury na niektórych dworach
magnackich (sarmatyzm). Przełom nastąpił w okresie oświecenia stanisławowskiego. Zreformowano
szkolnictwo (działalność Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych),
rozwijały się teatr, muzyka, sztuki plastyczne, literatura piękna i publicystyka. Dwór królewski i
Warszawa stały się ośrodkami kultury promieniującym na całą Rzeczpospolitą.
Polska okresu wolnej elekcji to okres historii Rzeczypospolitej Obojga Narodów trwający
od 1573 do 1795 r.
Strona 3 z 7
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------Lista królów elekcyjnych panujących w Polsce:

Henryk Walezy 1573-1574

Anna Jagiellonka 1575-1586 (od 1576 faktyczną władzę sprawował Stefan Batory)

Stefan Batory 1576-1586

Zygmunt III Waza 1587-1632

Władysław IV Waza 1632-1648

Jan II Kazimierz Waza 1648-1668

Michał Korybut Wiśniowiecki 1669-1673

Jan III Sobieski 1674-1696

August II Mocny 1697-1706

Stanisław Leszczyński 1704-1709

August II Mocny 1709-1733

Stanisław Leszczyński 1733-1736

August III Sas 1733-1763

Stanisław August Poniatowski 1764-1795
Stowarzyszenie Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego ogłasza XII edycję
Konkursu Historyczny Z KART HISTORII pod nazwą „POLSKA
OKRESU WOLNEJ
ELEKCJI”.
Celem konkursu jest przybliżenie, popularyzacja i utrwalenie wiedzy o historii Polski wśród
uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z miasta Garwolina i powiatu
garwolińskiego, a także kształtowanie postaw patriotycznych i kształtowania szacunku dla dziejów
ojczystych. Celem jest także rozbudzanie zainteresowania epoką, rozwijania indywidualnych
uzdolnień uczniów, popularyzowanie tematyki historycznej wśród młodzieży, podniesienie poziomu
wiedzy historycznej, pobudzanie twórczego myślenia, rozwijanie umiejętności dostrzegania
złożoności związków przyczynowo - skutkowych, rozwijanie umiejętności poszukiwania i
wykorzystywania informacji z różnych źródeł.
Strona 4 z 7
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------XII Regionalny Konkurs Historyczny upowszechnia i poszerza wiedzę o HISTORII
Polski XVI-XVIII wieku.
Umożliwia ambitnej młodzieży pogłębianie wiedzy historycznej, o polityce wewnętrznej i
zagranicznej Rzeczypospolitej, zmianach kształtu terytorialnego, stosunkach demograficznych,
etnicznych i wyznaniowych, czy też o przemianach ustrojowych, społecznych, gospodarczych i
kulturalnych. .
Finał Konkursu zostanie przeprowadzony 9 czerwca 2016 roku (czwartek) – sala
konferencyjna CSiK, przy ul. Nadwodnej 1 (I piętro) i będzie dotyczył znajomości historii
Polski okresu panowania królów elekcyjnych, a w szczególności takich zagadnień jak:
Zakres tematyczny konkursu obejmuje między innym takie zagadnienia jak:
 Zasady wolnej elekcji.
 Artykuły henrykowskie i pacta conventa.
 Zmiany systemu polityczno -ustrojowego Rzeczypospolitej w XVII wieku.
 Panowanie Stefana Batorego. Wojny z Moskwą.
 Przyczyny, przebieg wojen z Szwecją, Rosją i Turcją.
 Najważniejsze bitwy, daty i pojęcia historyczne.
 Przyczyny, cele, przebieg, następstwa powstania Chmielnickiego na Ukrainie.
 Społeczno -gospodarcze i polityczne skutki wojen w XVII wieku.
 Kultura baroku. Sarmatyzm.
 Biogramy władców elekcyjnych i wielkich hetmanów.
 Ikonografia i kartografia epoki (w źródłach i opracowaniach).
Mile widziana znajomość mapy, dat i pojęć historycznych, biografii władców i ludzi kultury
polskiej XVI – XVIII wieku.
Konkurs będzie przeprowadzony w 4 grupach wiekowych: szkoła podstawowa, gimnazjum,
szkoła ponadgimnazjalna oraz dorośli.
Konkurs zostanie przeprowadzony 09 czerwca 2016 roku – czwartek (od godz. 9.00 –
szkoła ponadgimnazjalna, godz. 10.00 – gimnazjum, godz. 11.00 – szkoła podstawowa), w formie
Strona 5 z 7
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------testu pisemnego i będzie dostosowany do zakresu wiadomości objętych zakresem programu
nauczania w szkołach.
Nagrody i wyróżnienia zostaną wręczone podczas miejsko – powiatowych obchodów Dni
Garwolina i Powiatu Garwolińskiego – 19 czerwca 2016 roku, ok. godz. 14.00 na Zarzeczu
(amfiteatr) Konkurs organizowany jest w ramach realizacji zadania publicznego Miasta Garwolin
z zakresu „Pielęgnowanie polskości, dziedzictwa narodowego oraz rozwoju świadomości narodowej,
obywatelskiej i kulturowej”. Ma charakter miejsko – powiatowy (mogą w nim uczestniczyć osoby
zamieszkałe na terenie miasta Garwolina i powiatu garwolińskiego).
Projekt „Z kart historii. Zadanie jest współfinansowane przez Miasto Garwolin oraz
Stowarzyszenie Rozwoju Gmin i Miast Powiatu Garwolińskiego.
Starostwo Powiatowe w Garwolinie jest fundatorem nagród książkowych.
Patronat honorowy: Tadeusz Mikulski – Burmistrz Garwolina, Piotr Osmólski
-
Przewodniczący Rady Powiatu Garwolińskiego, Marek Chciałowski - Starosta Garwoliński.
Koordynatorem Projektu jest Zbigniew Marciniuk – e-mail:[email protected].
Laureaci Konkursu otrzymają dyplomy, statuetki i nagrody książkowe, zaś opiekunowie
uczniów (laureatów) – podziękowania i nagrody książkowe.
Jednocześnie nadmieniamy, że kolejny XIII KONKURS HISTORYCZNY będzie
przeprowadzony w I dekadzie listopada 2016 roku i tematem przewodnim jest ROZBIORY
POLSKI I PRZYCZYNY UPADKU RZECZYPOSPOLITEJ W XVIII WIEKU
KOORDYNATOR PROJEKTU
Zbigniew Marciniuk
Literatura tematu (2-3 pozycje do wyboru przez uczestnika)
 Podręczniki szkolne (do szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej).
 Mariusz Trąba, Lech Bielski: Władcy i królowie Polski. Warszawa: Reader’s Digest, 2005.
 Marek Kamiński, Robert Śniegocki „Historia Od Renesansu Do Czasów Napoleońskich.
Strona 6 z 7
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Dybkowska A., Żaryn J., Żaryn M., Polskie dzieje. Od czasów najdawniejszych po współczesność, wyd.
2, Warszawa 1995.
 Gierowski J.A., Rzeczpospolita w dobie złotej wolności (1648–1763), Kraków 2001.
 Grodziski S., Polska w czasach przełomu (1764–1815), Kraków 2001.
 Henryk Samsonowicz, Historia Polski do roku 1795.
 Wybrane zeszyty z serii Dzieje narodu i państwa polskiego.
 J. A. Gierowski – „Historia Polski” W-wa 1978r.
 Garlicki – „Poczet królów i książąt polskich” W-wa 1996r.
 J. Łojek –„ Kalendarz Historyczny” W-wa 1996r.
 Grzybowski S., Dzieje Polski i Litwy (1506–1648), Kraków 2000
 Morby J.E., Dynastie świata. Przewodnik chronologiczny i genealogiczny, Kraków 1995
 Królowie elekcyjni. Leksykon biograficzny. Wydawnictwo Literackie. 2006 Kraków
 Z. Stefanowski i J. Tazbir – Życiorysy historyczne, literackie i legendarne” W-wa 1980r.
 Nowak Tadeusz M., Wimmer Jan, Historia oręża polskiego 963 – 1795, Warszawa 1981.
 Bronisław Gebert, Gizela Gebert, Opowiadania z dziejów ojczystych tom V. Polska za królów
elekcyjnych. Od Jana III Sobieskiego do St. Augusta Poniatowskiego
 Przedmurze chrześcijaństwa. Czas królów elekcyjnych. Kościół na straży polskiej wolności. Tom 2 Robert Kościelny
 Słownik historii Polski, Warszawa 1973.
 Podręcznik do klasy drugiej liceum: Paweł Klint, Piotr Galik, Zrozumieć przeszłość. Dzieje nowożytne.
Część 2, Wydawnictwo Nowa Era.
 Julia Tazbir, Atlas historyczny –szkoła średnia do 1815, Wydawnictwo Demart.

Poczet władców Polski i Rzeczypospolitej – biogramy i kalendaria władców polskich.
 Inne: 2- 3 pozycje wybrane i wskazane przez nauczyciela prowadzącego.
 Strony internetowe poświęcone historii Polski, np. Wikipedia
Zgłoszenia uczestnictwa przyjmujemy do dnia 16 maja 2016 roku (poniedziałek), do godz.
17.00 (pocztą, e-mailem, faxem lub osobiście) wysyłając kartę zgłoszeniową (załącznik do
regulaminu i ogłoszenia konkursowego)
Strona 7 z 7

"Trzeba być historykiem własnego życia, umieć patrzeć i

Transkrypt

Podobne dokumenty

Nowy Staw, 10

Strategia pozycjonowania twarogu

Fotowoltaika (deklaracje)

DruŜyna

Kompetencje drogą do pracy – bezpłatny kurs

Druk do zbierania podpisów