Rzepakowe wojny

uprawa
30
RZEPAK OZIMY. Wczesnowiosenna ochrona przed szkodnikami
Rzepakowe wojny
Już na przedwiośniu rzepak może zostać atakowany
przez szkodniki zwłaszcza, jeśli nadal będziemy mieli
włoską zimę, a pod koniec lutego temperatury powietrza
będą rosnąć i wegetacja ulegnie wznowieniu.
podjęcie decyzji o terminie wykonania zabiegu zwalczającego, kiedy
zostaną przekroczone progi ekonomicznej szkodliwości występowania określonego szkodnika. Są
to takie wartości liczbowe, dla których korzyści z wykonania zabiegu
chemicznego są wyższe niż koszt
zastosowanej ochrony. Zabiegi
ochronne wykonuje się po stwierdzeniu liczebności występowania
danego szkodnika powyżej progu
szkodliwości. Przy braku żółtych
naczyń, pozostaje nam bezpośrednia obserwacja roślin w różnych
częściach pola, bystry wzrok i znajomość wyglądu szkodników.
Największy z chowaczy
Gdy temperatura powietrza przekroczy 5 °C i będzie nadal rosnąć,
powinniśmy przystąpić do wystawienia w polu z uprawą rzepaku,
żółtych naczyń napełnionych wodą
z dodatkiem płynu zmiękczającego
napięcie powierzchniowe. To skuteczne narzędzie monitorujące aktywność szkodników pojawiających
się na plantacji. Umożliwia ono szacowanie zagrożenia i ułatwia podjęcie decyzji o ich zwalczaniu.
Nocne przymrozki
Na przedwiośniu, nocą pojawiają się przymrozki. Możemy wtedy
użyć wody z dodatkiem zimowego
płynu do spryskiwania szyb samochodowych. Sprawi to, że ciecz
w kuwetach nie będzie rano zamarznięta, zanim słońce je ogrzeje.
Mogłoby to wpłynąć na wyniki obserwacji szkodników. Naczynia te
mogą stać początkowo na ziemi, ale
w miarę wzrostu roślin powinny być
przesuwane w górę, tak aby znajdowały się na granicy górnych pędów.
Naczynia te powinny posiadać mały
otworek poniżej krawędzi, który zapobiegnie przelaniu się wody wraz
z odłowionymi owadami w przypadku większych opadów deszczu.
Dwa razy w tygodniu,
o tej samej porze
Do najczęściej występujących
szkodników rzepaku należy chowacz granatek, chowacz brukwiaczek, chowacz czterozębny, słodyszek rzepakowy, a w okresie
kwitnienia szkodniki łuszczynowe
‒ chowacz podobnik, pryszczarek
kapustnik i mszyca. Obserwacje
powinny być prowadzone dwa razy
w tygodniu, najlepiej o tej samej porze dnia, w południe, kiedy temperatura i aktywność szkodników jest
najwyższa.
Bystry wzrok
i wygląd szkodnika
Pomocne jest też mierzenie temperatury powietrza, które umożliwia
określenie przypuszczalnego terminu pojawienia się szkodników.
Monitoring ich nalotu ułatwi nam
02/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
Najgroźniejszym szkodnikiem łodygowym w rzepaku ozimym jest
na wiosną chowacz brukwiaczek.
To największy z chowaczy atakujących rzepak o tej porze roku. Jego
wymiary to od 3,2 do 4 mm. Ciało
ma koloru szarego, bez plamek. Jego
głowa jest zakończona wydłużonym
ryjkiem. Nalatuje na plantacje przy
wzroście temperatury do 10-12 oC,
kiedy temperatura gleby osiągnie
około 6oC. Ze złożonych jaj, w pędach, poniżej ich wierzchołków,
po 11-20 dniach, wylęgają się biało-żółte i beznogie larwy z ciemniejszą głową, o długości około 7 mm.
Wskutek ich żerowania wzrost rośliny zostaje zahamowany, jej łodyga esowato się wygina i pęka.
Na uszkodzenie bardziej narażone
są odmiany wcześnie wznawiające
wegetację. Zabieg wykonujemy najczęściej w marcu, po przekroczeniu
progu szkodliwości szkodnika, gdy
utrzymują się temperatury powyżej 6 oC, jeszcze przed złożeniem
jaj do wnętrza łodyg. W przypadku
długiej chłodnej wiosny konieczny
może być powtórny zabieg. Czy jest
on konieczny, ustalamy dzięki ob-
aktualności
uprawa
31
Tabela 1. Wybrane progi ekonomicznej szkodliwości owadów żerujących na rzepaku ozimym w okresie wiosennym
Owad szkodliwy
Chowacz brukwiaczek
Chowacz czterozębny
Słodyszek rzepakowy
Termin obserwacji lub faza fizjologicznego
rozwoju wg BBCH
marzec
BBCH 20-29
marzec i kwiecień
BBCH 25-39
kwiecień – zwarty kwiatostan
BBCH 50-52
Kwiecień – luźny kwiatostan
BBCH 53-59
Próg szkodliwości
10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu kolejnych 3 dni lub 2-4 chrząszczy na 25 roślinach
20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągi 3 dni
lub 6 chrząszczy na 25 roślinach
1 chrząszcz na roślinie
3-5 chrząszczy na roślinie
Tabela 2. Wybrane insektycydy do ograniczania chowaczy łodygowych i słodyszka rzepakowego w rzepaku ozimym
Nazwa insektycydu
chloronikotyle
Mospilan 20 SP, Stonkat 20 SP
Biscaya 240 OD
Etery arylo-propylowe – etofenproks
Trebon 30 EC
Fosforoorganiczne – chloropiryfos
Actipir 480, Isodex 480 EC,
Pyrifos 480 EC
Cyren 480 EC
Dursban Delta 200 CS
Dursban 480 EC, Jetban 480 EC, Klon 480 EC,
Owadofos Extra 480 EC
Pyrinex 250 EC
Pyrinex 480 EC, Pyrisimex 480 EC, Rook 480 EC
pyretroidy
Alfastop 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC,
Fiesta 100 EC, Jetstak 100 EC, Tak tak 100 EC
Fastac Active 050 ME
Alfazot 025 EC, Bulldock 025 EC,
Pitbull 025 EC,Tekapo 025 EC
Cyperkil Max 500 EC, Sorcerer 500 EC Super-Cyper
500 EC
Cyperkill Max 500 EC
Sherpa 100 EC
Decis Mega 50 EW, Delta 50 EW
Del Top 050 CS, DeLux 050 CS
Patriot 100 EC
Rapid 060 CS
Karate Zeon 050 CS, Arkan 050 CS
Wojownik 050 CS
Helm Lambda 100 CS
Kaiso 050 CS, Minori 050 CS
Nagomi 025 WG
Mavrik 240 EW
Alstar Pro 100 EW, Ammo Super 100 EW, Fury 100 EW,
Minuet 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW
Fosforoorganiczne + pyretroidy
Pyrinex Supreme 262 ZW
Nurelle D 550, Troll 550 EC
Chloronikotyle + pyretroidy (tiachlopryd + deltametryna)
Proteusz 110 OD
Dawka preparatu w kg, l/ha
Chowacz
czterozębny
Słodyszek
rzepakowy
0,2-0,25
0,2-0,25
0,3
0,08-0,12
0,3
0,2-0,3
0,2-0,3
0,2-0,3
Chowacz
brukwiaczek
0,6
0,6
0,65-1,0
1,5
0,65-1,0
1,5
0,65-1,0
1,5
0,6
0,6
0,6
0,75-1,0
0,6-0,8
0,75-1,0
0,6-0,8
0,75-1,0
0,6-0,8
0,1-0,12
0,15-0,3
0,1-0,12
0,1-0,12
0,2-0,3
0,25
0,25
0,05
0,05
0,075
0,08
0,1
0,25-0,3
0,1
0,08-0,1
0,05
0,06-0,08
0,1
0,25-0,3
0,1
0,08-0,1
0,05
0,06-0,08
0,125
0,12
0,12
0,075
0,15
0,3
0,2
0,06
0,15
0,3
0,2
0,06
0,15
0,15-0,3
0,2
0,1
0,1
0,1
1,0-1,25
0,6
0,6
0,6
0,5-0,6
0,5-0,6
0,5-0,6
0,15
02/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
aktualności
uprawa
serwacjom i monitoringowi nalotu
szkodników z wykorzystaniem żółtych naczyń.
Chodnik w łodydze
Na przełomie marca i kwietnia,
na plantacji rzepaku pojawia się
chowacz czterozębny. Jego nalot
trwa aż do momentu poprzedzającego okres kwitnienia. Chrząszcze są mniejsze, o długości od 2,5
do 3,0 mm, koloru brązowego, łuskowato owłosione, z charakterystyczną białawą plamką za tarczą
szyjną, u nasady pokrywy skrzydeł. Chrząszcze po dokonaniu
żeru uzupełniającego, składają jaja
do wygryzionych jamek w nerwach
głównych i ogonkach liściowych.
Larwy wylęgają się po 6-11 dniach
i przemieszczają się z ogonków liści do łodygi, gdzie drążą chodniki,
wygryzając miękisz i zanieczyszczając łodygi odchodami.
Wodne niedostatki
Osiągają długość do 4-5 mm, są
koloru białawego, beznogie, zakrzywione do wewnątrz i bez odnóży,
o żółto-brązowej głowie. Rośliny
nie mają zewnętrznych spękań,
nie widać też porażonych łodyg
(jak przy chowaczu brukwiaczku).
Objawy żeru są widoczne dopiero po wzdłużnym rozcięciu łodyg. W przypadku silnych wiatrów
są bardziej narażone na złamania
i wylegnięcie. Również na stanowiskach skłonnych do suszy, podczas
braku opadów, rośliny bardziej cierpią na niedostatek wody zwłaszcza,
gdy porażenie szkodnikiem nastąpi
wcześnie. Zwalczać musimy owady
dorosłe, przed złożeniem jaj do roślin, gdy ich liczebność przekroczy
ekonomiczny próg szkodliwości,
wyszczególniony w tabeli nr 1.
Niewielki jak słodyszek
Prawie równolegle z chowaczem
czterozębnym, na plantacje rzepaku nalatuje słodyszek rzepakowy.
Jest to niewielki, czarny chrząszcz
o wielkości 2,5 mm z metalicznym
granatowo-zielonym połyskiem, .
Nalot na plantację rzepaku z roślin żywicielskich (np. wierzba czy
podbiał) następuje, gdy temperatu-
32
32
ra wynosi około 15 oC. Szczególnie
szkodliwy jest, kiedy rośliny znajdują się w fazie zwartego pąka i po
ich nalocie nastąpi okres dłuższego
ochłodzenia. Szkodniki żywiące się
pyłkiem uszkadzają wtedy większą
liczbę małych pąków.
Mniej uszkodzeń,
mniej pyłku
Okres ciepłej pogody i szybkie
przejście roślin do fazy pąka luźnego, znacznie zmniejsza stopień
uszkodzenia plantacji rzepaku, ale
odbiera pyłek pszczołom. Nalot
słodyszka trwa od kilku do kilkunastu tygodni, nawet wówczas gdy
rzepak kwitnie, jednak w tej fazie
jego szkodliwość maleje.
W Polsce słodyszek zwalczany jest
od ponad 30 lat, najczęściej z użyciem insektycydów z grupy pyretroidów, na które lokalnie wykształcił
odporność. Tam, gdzie się obserwujemy ich skuteczne działanie
i nie wystąpiło zjawisko odporności,
insektycydy z grupy pyretroidów
mogą być nadal stosowane. Instytut
Ochrony Roślin w Poznaniu zaleca
do pierwszego zabiegu na słodyszka rzepakowego, w przypadku silnego ataku (powyżej 10 osobników
na roślinę), zastosowanie insektycydu zawierającego chloropiryfos np.
Pyrinex 480 EC (pod warunkiem
braku kwitnących chwastów w łanie). Preparaty oparte na chloropiryfosie nie powinny być stosowane
w okresie bezpośrednio poprzedzającym kwitnienie oraz w czasie
kwitnienia rzepaku.
Środki te mają zwalczają także
jaja szkodników rzepaku oraz larwy rozwijające się wewnątrz roślin. Działają one najbardziej efektywnie w zakresie temperatur od
15 do 25 oC, dlatego nie powinny
być stosowane do wczesnych zabiegów ochronnych w rzepaku, gdy
ryzyko spadku temperatury poniżej
efektywnego zakresu temperatur
jest duże.
Raz w sezonie
Preparaty zawierające chloropiryfos
mogą być stosowane tylko raz w se-
02/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK
zonie wegetacyjnym i dlatego lepiej
jest je zastosować później, gdy jest
dostatecznie ciepło. W okresie bezpośrednio poprzedzającym kwitnienie rzepaku, ze względu na konieczność ochrony pożytecznych
owadów zapylających, zastosujmy
preparaty zawierające acetamipryd
obecny w preparacie Mospilan lub
tau-fluvalinat znajdujący się w preparacie Mavrik 240 EW, które nie
stanowią zagrożenia dla pszczół.
Ma to najczęściej miejsce przy
ograniczaniu szkodników łuszczynowych, bowiem szkodliwość słodyszka rzepakowego podczas kwitnienia rzepaku ustaje.
Słodyszek i szkodniki
łuszczynowe
Preparaty stosowane na słodyszka rzepakowego zwalczają również chowacza czterozębnego, gdy
występuje on na plantacji. Wykaz
większości insektycydów do wiosennego ograniczania szkodników
w rzepaku podajemy w tabeli nr
2. W tym sezonie wegetacyjnym
dostępny będzie niedawno zarejestrowany preparat Biscaya 240 OD,
zawierający tiachlopryd, substancję czynną z grupy chloronikotyli,
w formulacji olejowej, który może
być wykorzystany w ochronie przed
słodyszkiem rzepakowym i szkodnikami łuszczynowymi.
Insektycydy w ochronie rzepaków
powinny być stosowane przemiennie, z użyciem substancji aktywnych o odmiennych mechanizmach
działania, tak aby nie doprowadzić
do powstania odporności na stosowane preparaty, z zachowaniem
szczególnej ostrożności, aby nie
wyrządzić szkody pożytecznym
owadom zasiedlającym chronione
plantacje.
Ochrona roślin rzepaku przed
szkodnikami jest jedną z metod
ograniczania chorób grzybowych,
bowiem zdrowe i nieuszkodzone
rośliny mają znacznie większą odporność na infekcje. Ograniczanie
szkodników rzepaku jest więc dobrą
profilaktyką w ograniczaniu chorób
grzybowych.
Marian Karasek DODR we Wrocławiu
uprawa
33
Szacunkowa kalkulacja kosztów uprawy 1 ha rzepaku ozimego w 2014 r.
1
2
3
4
klasa bonitacyjna ‒ IIIa IVa
przyjęta średnia cena skupu notowanie z 15.10.2014 - informacje własne DODR
ŚOR dopuszczone do obrotu na terenie Polski
sprzęt do uprawy własny
Wyszczególnienie
Lp.
A
zł.
Wartość produktu
dt
3
Ilość
Plon dt/ha
35,00
Kwota - złotych
5 599,33
136,26
35,00
zł/ha
4 769,03
830,30
Materiał siewny
z zakupu
2
Cena
zł.
Wartość produkcji
Dopłata bezpośrednia JPO
1
Jedn.
miary
164,29
kg
46,94
3,50
164,29
1 826,04
Nawożenie mineralne:
Polifoska 6:20:30
dt
184,40
4
737,60
sulfan 24%
dt
130,00
4
520,00
saletra amonowa 34 %
dt
142,11
4
568,44
1 080,24
Ochrona roślin:
Butisan STAR MAX 500 SE
l
112,60
2,5
281,50
Fusilade Forte 150 EC
l
132,08
2
264,16
Caryx 240 SL
l
130,70
1,5
196,05
Proteus 110 OD
l
115,01
0,6
69,01
Ammo Super 100 EW
l
135,48
0,1
13,55
Dursban 480 EC
l
52,45
0,6
31,47
Mavrik 240 EW
l
196,00
0,2
39,20
Pictor 400 SC
l
370,62
0,5
185,31
B
Koszty bezpośrednie
zł
3 070,57
C
Nadwyżka bezpośrednia (A-B)
zł
2 528,76
1
Usługi:
kombajnowanie
2
3
350,00
zł/ha
350,00
1
Inne:
350,00
500,76
paliwo
zł
5,20
90
468,00
oleje i smary 7% kosztu paliwa
zł
32,76
pozostałe koszty pośrednie bez amortyzacji
maszyn i urządzeń i KCZ
zł
449,05
D
Pozostałew koszty pośrednie
zł
1 299,81
E
Ogółem koszty na 1 ha
zł
4 370,38
F
Dochód z działalności z dopłatami
zł
1 228,95
G
Dochód z działalności bez dopłat
zł
398,65
H
Koszty produkcji 1 dt
(bez wyceny pracy własnej)
zł
124,87
* każde gospodarstwo płaci podatek rolny, który w 2014 roku wynosi 173,20 zł od 1 ha przeliczenioweg gruntów gospodarstw rolnych
** istnieje obowiązek ubezpieczenia 50% upraw
*** planowana stawka jednolitej dopłaty obszarowej za 2014 rok
**** dochód będzie wyższy o 81,70 zł, jeżeli rolnik skorzysta ze zwrotu podatku akcyzowego na paliwo rolnicze
02/2015 twój doradca ROLNICZY RYNEK