113 Danilowicz1.qxp

Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2007; 4(6); Vol. 23, 224-228
2
ZMIANY CZYNNOŒCI AUTONOMICZNEGO
UK£ADU NERWOWEGO NA SKUTEK
JEDNORAZOWEGO INTENSYWNEGO
WYSI£KU BEZTLENOWEGO
U ZAWODOWYCH BIEGACZY
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
ibu
-d
istr
EFFECT OF EXTREME ANAEROBIC EXERCISE EVENT ON
AUTONOMIC NERVOUS SYSTEM ACTIVITY IN PROFESSIONAL
RUNNERS
nly
S³owa kluczowe: wysi³ek fizyczny, wra¿liwoœæ baroreceptorów têtniczych,
zmiennoϾ rytmu serca
Key words: physical exertion, baroreflex sensitivity, heart rate variability
eo
Summary
for
pe
rs
on
al
us
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Background. The Wingate test is used in the evaluation of anaerobic power in
professional athletes. The influence of this test on autonomic nervous system (ANS)
activity is not fully explained. The aim of the study was to evaluate the influence of
such procedure on ANS activity in young healthy athletes.
Material and methods. Nine professional runners aged 17 1 years (16-19) were
included in the study. The ANS parameters (baroreflex sensitivity – BRS_WBA, short-term heart rate variability – HRV: SDNN, PNN50, RMSSD, TP, LF, LFnu, HF, HFnu,
LF/HF and mean HP were analyzed on the basis of 10-minute systolic arterial pressure (SAP) and heart period (HP) records during controlled breathing (0.23 Hz).
BRS_WBA, HRV indices and mean HP were analyzed twice: before (examination 1)
and within 1 hour after the Wingate test (examination 2).
Results. Statistically significant decrease in BRS_WBA in examination 2 in comparison to examination 1 was found: 9.9±3.9 vs 17.8±10.1 ms/mmHg respectively
(p=0.038). SDNN, PNN50, RMSSD, HF and HFnu were significantly lower in examination 2 comparing to examination 1 (p<0.05): 94 40 and 65 25 ms, 57 24 and 37 19
%, 109 64 and 62 26 ms, 7085 7241 and 4360 2993 ms2, 79 12 and 65 15 NU respectively. Similar trend was established in mean HP: from 965 121 to 860 74 ms
(p<0.05). LFnu and LF/HF increased significantly: 21 12 and 35 15 NU, 0.30 0.23
and 0.62 0.37 respectively (p<0.05). LF did not change significantly during the examinations (examination 1- 1270 7241 and examination 2 -1407 1223 ms2, p>0.05).
Conclusions. Extreme anaerobic physical exertion (Wingate test) leads to decrease in parasympathetic activity and to increase in sympathetic activity of ANS in
young healthy runners. These changes persist at least one hour after exertion.
op
2534
1
1
13
y is
-
Word count:
Tables:
Figures:
References:
Th
is c
Adres do korespondencji / Address for correspondence
dr med. Ludmi³a Dani³owicz-Szymanowicz
II Klinika Chorób Serca IK AMG
80- 952 Gdañsk, ul. Dêbinki 7, tel.: (0-58) 349-39-10, fax: (0-58) 349-39-20, e- mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
II Klinika Chorób Serca Instytutu Kardiologii Akademii Medycznej, Gdañsk
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu, Gdañsk
tio
np
roh
ibit
1
ed
.
Ludmi³a Dani³owicz-Szymanowicz1(A,B,C,D,E,F),
Grzegorz Raczak1(A,D,F), Ma³gorzata Szwoch1(B,E),
Wojciech Ratkowski2(B), Antoni Bogdan Toruñski1(B)
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
KRÓTKIE DONIESIENIE / SHORT REPORT
224
29.05.2006 r.
12.09.2006 r.
po Wingate teœcie (2). Wszystkie badane osoby powstrzymywa³y siê przynajmniej przez 4 godziny od
posi³ku, 12 godzin od palenia papierosów oraz picia
kawy. U ka¿dej osoby przeprowadzano 10-minutow¹
rejestracjê sygna³ów skurczowego ciœnienia krwi
(SAP – systolic arterial pressure) i d³ugoœci cyklu serca (HP – heart period). Rejestracje powy¿sze wykonywane by³y wed³ug szczegó³owo zaplanowanego protoko³u, w standaryzowanych dla oceny czynnoœci AUN
warunkach laboratoryjnych, szczegó³owo opisanych
w poprzednich publikacjach [8]. Przez pierwsze 15 minut po u³o¿eniu chorego oczekiwano na ustabilizowanie siê SAP i HP. Nastêpnie dokonywano podstawowej
rejestracji skurczowego ciœnienia krwi (SAP – systolic
arterial pressure) i d³ugoœci cyklu serca (HP – hart period) w czasie oddechu regularnego (RC) o czêstoœci 0,23 Hz, sterowanego g³osem z taœmy magnetofonowej nagranej za pomoc¹ programu komputerowego.
Na podstawie uzyskanych sygna³ów SAP i HP analizowano poszczególne parametry wra¿liwoœci baroreceptorów têtniczych oraz zmiennoœci rytmu serca, a tak¿e
œredni¹ d³ugoœæ cyklu serca (mean HP).
tio
np
roh
ibit
ibu
-d
istr
eo
nly
Wingate test
Test mocy beztlenowej wykonywany by³ w laboratorium Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu
w Gdañsku.
Zawodnicy poddani byli testowi oceny wydolnoœci
beztlenowej Wingate w 30-sekundowej wersji czasowej. Test rozpoczynano od 5-minutowej rozgrzewki
na ergometrze rowerowym do intensywnoœci wysi³ku
okreœlanej czêstoœci¹ rytmu serca do 140-150/min.
Nastêpnie po 5-minutowym odpoczynku rozpoczynano w³aœciwy test. W czasie testu zawodnik d¹¿y³ do
uzyskania jak najwiêkszej czêstotliwoœci peda³owania w jak najkrótszym czasie i utrzymywania jej jak
najd³u¿ej. Do badañ wykorzystano ergometr rowerowy typu „Monark” 824-E, w którym opór ko³a zamachowego regulowany jest mechanicznie. Poszczególne parametry oceniaj¹ce wydolnoœæ beztlenow¹ zawodnika (wartoœci mocy maksymalnej, czasu jej uzyskania
i utrzymania oraz iloœæ wykonanej pracy) obliczane by³y
z u¿yciem programu komputerowego MCE V 2.0.
for
Materia³ i metody
pe
rs
on
al
us
Wp³yw wysi³ku fizycznego na uk³ad kr¹¿enia jest
bardzo zró¿nicowany w zale¿noœci od intensywnoœci,
rodzaju zastosowanego obci¹¿enia oraz jego d³ugoœci. Wiadomo, ¿e zastosowanie umiarkowanych jednorazowych obci¹¿eñ w celach rekreacyjnych u osób
prowadz¹cych siedz¹cy tryb ¿ycia prowadziæ mo¿e
do wzmo¿enia aktywnoœci sk³adowej przywspó³czulnej autonomicznego uk³¹du nerwowego (AUN) [1].
Równie¿ wielomiesiêczne uprawianie sportu w takich
grupach osób, a tak¿e d³ugotrwa³e intensywne treningi
przygotowuj¹cych siê do startu w zawodach sportowców prowadz¹ do korzystnych zmian równowagi wspó³czulno-przywspó³czulnej [2,3].
Z drugiej jednak strony istniej¹ dowody na to, ¿e
zwiêkszenie intensywnoœci stosowanych obci¹¿eñ
do ekstremalnych, jak to mia³o miejsce w badaniu Lellamo i wsp., dotycz¹cym grupy mistrzowskiej wioœlarzy
w³oskich, prowadziæ mo¿e do niekorzystnego trwa³ego
przestawiania siê aktywnoœci AUN z dominacji przywspó³czulnej na wspó³czuln¹ [4]. Równie¿ utrzymuj¹ce siê wzmo¿enie adrenergiczne opisywane jest
w odpowiedzi na krótkotrwa³e jednorazowe obci¹¿enia, takie jak na przyk³ad bieg maratoñski czy udzia³
w zawodach sportów si³owych [5,6,7].
W dostêpnym piœmiennictwie nie ma jednoznacznych danych dotycz¹cych wp³ywu obci¹¿enia stosowanego podczas Wingate testu na czynnoœæ uk³adu wegetatywnego. Test ten jest powszechnie stosowany
u przygotowuj¹cych siê do startu w zawodach, profesjonalnych sportowców w celu oceny mocy beztlenowej zawodników. Wobec du¿ej intensywnoœci wysi³ku
w czasie Wingate testu nie mo¿na jednoznacznie przewidzieæ, jak siê zmienia równowaga wspó³czulno-przywspó³czulna pod wp³ywem takiego obci¹¿enia. Ponadto beztlenowy charakter testu stanowi dodatkowy czynnik obci¹¿aj¹cy dla uk³adu wegetatywnego.
Na uwagê zas³uguje te¿ fakt, ¿e istotny wp³yw na
czynnoœæ uk³adu wegetatywnego wywiera spontaniczne oddychanie badanej osoby. Zmniejszenie czêstoœci oddychania, jak to ma miejsce u zawodowych
sportowców, mo¿e wp³ywaæ na parametry AUN oceniane w paœmie niskich czêstotliwoœci (0,04-0,15 Hz).
Celem pracy by³a ocena wp³ywu jednorazowego
intensywnego wysi³ku stosowanego podczas Wingate
testu w celu oceny mocy beztlenowej u przygotowuj¹cych siê do startu w zawodach sportowców, na
czynnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego.
ed
.
Wstêp
Th
is c
op
y is
Badaniami objêto grupê 9 m³odych zdrowych sportowców w œrednim wieku 17±1 lat (16-19 lat), uprawiaj¹cych biegi œrednio- i d³ugodystansowe, w okresie
treningu startowego.
Kryteria w³¹czenia do badañ:
1. Negatywny wywiad chorobowy, szczególnie w zakresie chorób uk³adu kr¹¿enia.
2. Nieprzyjmowanie jakichkolwiek leków oraz u¿ywek
(tytoñ, alkohol).
3. Obecnoœæ prawid³owego rytmu zatokowego stwierdzanego w badaniu elektrokardiograficznym.
4. Zgoda na udzia³ w badaniu.
Badania zaplanowane w protokole pracy wykonywano w godzinach przedpo³udniowych dwukrotnie u ka¿dego zawodnika: przed (1) oraz w ci¹gu 1 godziny
Ocena parametrów odczynowoœci autonomicznej
Pomiaru skurczowego ciœnienia krwi drog¹ nieinwazyjn¹ dokonywano za pomoc¹ aparatu FINAPRES
(firmy Ohmeda), z u¿yciem mankietu nak³adanego
na œrodkowy paliczek trzeciego palca prawej rêki. Zapis czêstoœci akcji serca dokonywano przy u¿yciu aparatu MINGOGRAF 720C. Funkcjê self-adjustment aparatu FINAPRES wy³¹czano bezpoœrednio przed dokonywaniem w³aœciwego zapisu, nastêpnie w³¹czano j¹
ponownie w celu rekalibracji aparatu po zakoñczeniu
ka¿dej rejestracji.
Otrzymane w czasie rejestracji analogowe sygna³y SAP i HP przekazywano i opracowywano za pomoc¹ programu komputerowego POLYAN [9], umo¿liwiaj¹cego obliczenie poszczególnych wskaŸników BRS
i HRV. Przy ocenie BRS, z dokonanej rejestracji w pierwszej kolejnoœci usuwano pobudzenia przedwczesne
oraz trendy. Nastêpnie wybierano do analizy fragment stacjonarnego zapisu SAP i HP o czasie trwania nie krótszym ni¿ 240 sekund. Wartoœæ wskaŸnika
BRS_WBA mierzono na podstawie spektralnej analizy spontanicznej zmiennoœci SAP i HP, przy u¿yciu
algorytmu Blackmana-Tukeya, wykorzystuj¹c okna
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Dani³owicz-Szymanowicz L. i wsp., Intensywny wysi³ek beztlenowy a czynnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego
225
ed
.
tio
np
roh
ibit
Wyniki
eo
nly
-d
istr
ibu
Wra¿liwoœæ baroreceptorów têtniczych zmniejszy³a siê istotnie po Wingate teœcie w porównaniu do
wartoœci wyjœciowych: z 17,8±10,1 do 9,9±3,9 ms/mmHg
(p=0,038).
U wiêkszoœci osób kierunek zmian by³ zgodny, natomiast u 1 osoby wra¿liwoœæ baroreceptorów têtniczych wzros³a o oko³o 4 ms/mmHg po teœcie, a u jednego z zawodników nie uleg³a zmianie. Wyniki te graficznie ilustruje Rycina 1.
Tabela 1 zawiera dane dotycz¹ce poszczególnych
parametrów HRV oraz mean HP w kolejnych rejestracjach. Na uwagê zas³uguje fakt, ¿e w zakresie wszystkich wskaŸników analizy czasowej dochodzi³o do istotnego obni¿enia ich wartoœci po Wingate teœcie w porównaniu do wartoœci wyjœciowych. Podobny kierunek zmian stwierdzono w zakresie œredniej d³ugoœci
cyklu serca. W odniesieniu do wskaŸników analizy
czêstotliwoœciowej, zmiany parametrów TP, HF i HFnu
by³y podobne do zmian obserwowanych dla wskaŸników analizy czasowej. Natomiast inny kierunek zmian
stwierdzono w zakresie parametrów powszechnie
uznawanych za wskaŸniki aktywnoœci uk³adu wspó³czulnego AUN: LFnu i LF/HF wzrasta³y istotnie statystycznie po Wingate teœcie. Natomiast nie odnotowano istotnych zmian w odniesieniu do wskaŸnika LF.
al
on
pe
rs
for
y is
op
is c
Th
Ryc. 1. Wielkoœæ wskaŸnika BRS_WBA przed (1) oraz w ci¹gu 1 godziny po Wingate teœcie (2). BRS_WBA (1) vs
BRA_WBA (2) – p=0,038
Fig. 1. BRS_WBA before (1) and within 1 hour after Wingate test. BRS_WBA (1) vs BRA_WBA (2) – p=0,038
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Analiza statystyczna
Do analizy statystycznej u¿yto programu komputerowego STATISTICA 6.0. Dane zmiennych ci¹g³ych
przedstawiono jako œrednie odchylenie standardowe.
Istotnoœæ ró¿nic wartoœci poszczególnych wskaŸników w rejestracji 2 wzglêdem wartoœci wyjœciowych
oceniano testem kolejnoœci par Wilcoxona, w zwi¹zku z brakiem normalnoœci rozk³adu zmiennych. Wartoœæ p<=0,05 uznawano za istotn¹ statystycznie.
us
Parzena o szerokoœci 0,03 Hz, jako œredni¹ wartoœæ
modu³u funkcji przejœcia (TF – transfer function) w zakresie czêstotliwoœci 0,04-0,15 Hz, u¿ywaj¹c do obliczenia wszystkich punktów krzywych SAP i HP, bez
wzglêdu na wielkoœæ oraz zmiennoœæ koherencji [10].
Wynik badania wra¿liwoœci baroreceptorów têtniczych
przedstawiano w milisekundach na mmHg (ms/mmHg).
W badaniu krótkookresowej zmiennoœci rytmu
serca uwzglêdniano nastêpuj¹ce parametry [11]:
– SDNN – odchylenie standardowe od œredniej wartoœci wszystkich odstêpów RR rytmu zatokowego (ms),
– pNN50 – odsetek ró¿nic miêdzy kolejnymi odstêpami RR przekraczaj¹cych 50 ms (%) – percentage
of differences greather then 50 ms – odsetek ró¿nic miêdzy kolejnymi odstêpami RR przekraczaj¹cych 50 ms (%),
– RMSSD – pierwiastek kwadratowy ze œredniej sumy kwadratów ró¿nic miêdzy kolejnymi odstêpami
RR (ms),
– TP – ca³kowita moc widma (ms2),
– LF – moc widma w zakresie niskich czêstotliwoœci 0,04-0,15 Hz (ms2),
– H – moc widma w zakresie wysokich czêstotliwoœci 0,15-0,4 Hz (ms2)
– Lnu – wzglêdna moc widma w zakresie niskich
czêstotliwoœci, wyra¿ona w jednostkach znormalizowanych (NU),
– HFnu – wzglêdna moc widma w zakresie wysokich czêstotliwoœci, wyra¿ona w jednostkach znormalizowanych (NU),
– LF/HF – iloraz LF do HF.
Badania powy¿sze wykonywano w ramach szerszego programu badañ oceniaj¹cych wp³yw wysi³ku
fizycznego na aktywnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego. Na prowadzenie takiego programu uzyskano zgodê Niezale¿nej Komisji Bioetycznej do Spraw
Badañ Naukowych przy Akademii Medycznej w Gdañsku (NKEBN/10/2003).
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Dani³owicz-Szymanowicz L. i wsp., Intensywny wysi³ek beztlenowy a czynnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego
226
tio
np
roh
ibit
ed
.
Tab. 1. Poszczególne wskaŸniki HRV oraz mean HP przed (1) oraz w ci¹gu 1 godziny po Wingate teœcie (2)
Tab. 1. HRV indices and mean HP before (1) and within 1 hour after Wingate test (2)
¿e zastosowane u sportowców obci¹¿enie by³o nieporównywalnie krótsze ni¿ w czasie zawodów maratoñskich lub sportów si³owych, dochodzi³o do utrzymuj¹cych siê w ci¹gu co najmniej 60 minut cech
przestawienia siê równowagi autonomicznej z dominacji przywspó³czulnej na wspó³czuln¹. Nale¿y te¿
podkreœliæ, ¿e stwierdzone w niniejszej pracy cechy
wzmo¿enia adrenergicznego uk³adu wegetatywnego
w odpowiedzi na wysi³ek beztlenowy maj¹ szczególnie wa¿ne znaczenie ze wzglêdu na wykluczenie
ewentualnego wp³ywu spontanicznego oddychania,
które mo¿e mieæ u sportowców wp³yw na wskaŸniki
mierzone w zakresie niskich czêstotliwoœci (0,040,15 Hz).
-d
istr
nly
eo
Wnioski
Jednorazowe obci¹¿enie zastosowane podczas
testu beztlenowego u zawodowych biegaczy przygotowuj¹cych siê do startu w zawodach prowadzi do
zmniejszenia napiêcia przywspólczulnego oraz wzmo¿enia aktywnoœci wspó³czulnej AUN. Zmiany te utrzymuj¹ siê w ci¹gu co najmniej jednej godziny po zaprzestaniu wysi³ku.
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
Najwa¿niejszym spostrze¿eniem w przeprowadzonych badaniach jest fakt, ¿e jednorazowe intensywne
obci¹¿enie wysi³kiem fizycznym podczas Wingate testu, stosowanego powszechnie u przygotowuj¹cych
siê do startu w zawodach sportowców w celu oceny
ich mocy beztlenowej, prowadzi do zmniejszenia napiêcia sk³adowej przywspó³czulnej autonomicznego
uk³adu nerwowego oraz wzrostu aktywnoœci adrenergicznej, utrzymuj¹cych siê przynajmniej do 60 minut
po zaprzestaniu wysi³ku.
Dostêpne w piœmiennictwie dane oceniaj¹ce wp³yw
wysi³ków jednorazowych na czynnoœæ AUN nie s¹
jednoznaczne. Rozbie¿noœci wynikaj¹ przede wszystkim z ró¿nej intensywnoœci oraz d³ugoœci stosowanego obci¹¿enia. W odpowiedzi na wysi³ki umiarkowane (o œrednim stopniu ciê¿koœci) obserwuje siê wzmo¿enie aktywnoœci przywspó³czulnej uk³adu wegetatywnego. Na przyk³ad Pober i wsp., w grupie m³odych
wolontariuszy prowadz¹cych siedz¹cy tryb ¿ycia, odnotowali wzrost wskaŸnika HF oraz PNN50, a tak¿e
redukcjê LF i LF/HF w odpowiedzi na 60-minutow¹
jazdê na rowerze o takiej intensywnoœci, aby osi¹gn¹æ
65% pu³apu tlenowego [12]. We wczeœniej publikowanych doniesieniach w³asnych wykazano, ¿e 30-minutowy bieg na bie¿ni ruchomej w podobnej grupie
m³odych osób, do poziomu têtna ka¿dego uczestnika 130/min, powodowa³ istotny wzrost wskaŸnika
SDNN krótkookresowej zmiennoœci rytmu serca oraz
wskaŸnika TF-BRS [1]. Nale¿y podkreœliæ, ¿e zastosowane w cytowanych badaniach obci¹¿enia by³y zdecydowanie mniej intensywne ni¿ podczas testu beztlenowego u badanych w niniejszej pracy biegaczy.
Podobne do uzyskanych w przedstawianej pracy
wyniki, wskazuj¹ce na redukcjê napiêcia przywspó³czulnego oraz wzmo¿enie aktywnoœci wspó³czulnej
AUN, opisuj¹ inni autorzy w odpowiedzi na znacznie
bardziej intensywne (ekstremalne) obci¹¿enia [5,6,7,
13]. Na przyk³ad Bernardi i wsp., oceniaj¹c wp³yw 46kilometrowego biegu maratoñskiego w warunkach
górskich, wykazali obni¿enie wskaŸników SDNN i HF
oraz wzrost ilorazu LF/HF (Bernardi). W niedawno
opublikowanych badaniach w³asnych stwierdzono
zmniejszenie wra¿liwoœci baroreceptorów têtniczych
oraz trend w kierunku podwy¿szenia wskaŸnika LF/
HF po 42 km biegu maratoñskim w warunkach zwyk³ych [6]. Gratze i wsp. podaj¹ podobne wyniki w odniesieniu do sportowców uczestnicz¹cych w zawodach si³owych [7]. Równie¿ w niniejszej pracy, mimo
ibu
Dyskusja
Wniosek praktyczny
Wp³yw wysi³ku fizycznego na uk³ad kr¹¿enia zale¿y od intensywnoœci, rodzaju zastosowanego obci¹¿enia oraz jego d³ugoœci. Umiarkowane lub bardziej
intensywne, ale nie ekstremalne, obci¹¿enia stosowane zarówno w celach rekreacyjnych u osób prowadz¹cych siedz¹cy tryb ¿ycia, jak równie¿ u zawodowych sportowców powoduj¹ wzmo¿enie aktywnoœci
sk³adowej przywspó³czulnej AUN. Natomiast znaczne
zwiêkszenie intensywnoœci wysi³ku, jak wykazano
w niniejszej pracy, prowadziæ mo¿e do niekorzystnego przestawiania siê aktywnoœci AUN z dominacji
przywspó³czulnej na wspó³czuln¹, co nale¿y prawdopodobnie uznaæ za zjawisko niekorzystne. Stwierdzenie w badanej grupie zawodowych sportowców takiego profilu AUN mo¿e sugerowaæ podobny rodzaj reakcji ze strony uk³adu wegetatywnego w grupie osób
prowadz¹cych mniej aktywny tryb ¿ycia, a w czasie
uprawiania sportu rekreacyjnego obci¹¿anych nadmiernym, jak na ich mo¿liwoœci, wysi³kiem fizycznym.
Opieraj¹c siê na wiadomoœciach ogólnych, dotycz¹cych proarytmicznego dzia³ania stymulacji wspó³czulnej, mo¿na przypuszczaæ, ¿e ocena funkcji autonomicznego uk³adu nerwowego mo¿e byæ pomocna w do-
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Dani³owicz-Szymanowicz L. i wsp., Intensywny wysi³ek beztlenowy a czynnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego
227
7. Gratze G, Rudnicki R, Urban W, Mayer H, Schlogl A,
Skrabal F. Hemodynamic and autonomic changes induced by Ironman: prediction of competition time by
blood pressure variability. J Appl Physiol 2005; 99:
1728-1735.
8. Dani³owicz-Szymanowicz L, Raczak G, Ratkowski
W i wsp. Porównanie wp³ywu d³ugoterminowego wysi³ku wytrzyma³oœciowego oraz si³owego na czynnoœæ autonomicznego ukladu nerwowego. Med Sport
2005; 21: 263-270.
9. Maestri R, Pinna GD. POLYAN: a computer program
for polyparametric analysis of cardio- respiratory variability signals. Comput Methods Programs Biomed
1998; 56: 37-48.
10. Pinna GD, Maestri R, Raczak G, La Rovere MT. Measuring baroreflex sensitivity from gain function between arterial pressure and heart period. Clin Sci
2002; 103: 81-88.
11. Camm AJ, Bigger JT, Breithardt G i wsp. Heart rate
variability. Standards of measurement, physiological
interpretation, and clinical use. Eur Heart J 1996;
17: 354-381.
12. Pober DM, Braun B, Freedson PS. Effects of a single bout of exercise on resting heart rate variability.
Med Sci Sports Exerc 2004; 36: 1140-1148.
13. Heffernan KS, Kelly EE, Collier SR, Fernhall B. Cardiac autonomic modulation during recovery from
acute endurance versus resistance exercise. Eur J
Cardiovasc Prev Rehabil 2006; 13: 80-86.
ed
.
borze odpowiedniego obci¹¿enia wysi³kiem fizycznym
w poszczególnych grupach osób trenuj¹cych.
Piœmiennictwo
eo
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
1. Raczak G, Pinna GD, La Rovere MT i wsp. Cardiovascular Response to Acute Mild Exercise in Young
Healthy Subjects. Circ J 2005; 69: 976-980.
2. Hedelin R, Wiklund U, Bjerle P, Henriksson-Larsen
K. Pre- and post-season heart rate variability on adolescent cross-country skiers. Scand J Med Sci Sports
2000; 10: 298- 303.
3. Raczak G, Dani³owicz-Szymanowicz L, Kobuszewska-Chwirot M, Ratkowski W, Figura-Chmielewska M,
Szwoch M. Long-term exercise training improves autonomic nervous activity profile in professional runners. Kardiol Pol 2006; 64: 135-140.
4. Iellamo F, Legramante JM, Pigozzi F i wsp. Conversion from vagal to sympathetic predominance with
strenuous training in high-performance world class
athletes. Circulation 2000; 105: 2719-2724.
5. Bernardi L, Passino C, Robergs R, Appenzeller O.
Acute and persistent effects of a 46-kilometre wilderness trail run at altitude: cardiovascular autonomic
modulation and baroreflexes. Cardiovasc Res 1997;
34: 273-280.
6. Dani³owicz-Szymanowicz L, Raczak G, Pinna GD
i wsp. Wp³yw jednorazowego ekstremalnego wysi³ku
fizycznego o charakterze wytrzyma³oœciowym na czynnoœæ autonomicznego ukladu nerwowego. Pol Merk
Lek 2005; 109: 28-31.
-
Th
is c
op
y is
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
for
pe
rs
on
al
us
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Dani³owicz-Szymanowicz L. i wsp., Intensywny wysi³ek beztlenowy a czynnoœæ autonomicznego uk³adu nerwowego
228