SUBIEKTYWNY DOBROBYT

Subiektywny dobrobyt osobisty i społeczny w krajach europejskich
Tomasz Panek
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Konferencja „Polska a Europa. Kontynuacje i zmiany”
Warszawa, 15 stycznia 2014
1
PLAN PREZENTACJI
1. Definicja i struktura subiektywnego dobrobytu
2. Pomiar subiektywnego dobrobytu
3. Subiektywny dobrobyt w krajach europejskich w 2006 i 2012 r.
4. Nierównomierność rozkładu subiektywnego dobrobytu w krajach europejskich w
2012 r.
5. Subiektywny dobrobyt według grup typologicznych respondentów w Polsce w 2012 r.
2
SUBIEKTYWNY DOBROBYT (SUBJECITIVE WELL-BEING)
(F. Huppert, N. Marks, J. Siegrist, C. Vázquez, J. Vittersø)
„jak ludzie odczuwają i jak funkcjonują, zarówno na poziomie indywidualnym jak
i społecznym oraz jak oceniają swoje obecne życie”
 jak odczuwają:
doznania emocjonalne takie jak szczęście czy niepokój
 jak funkcjonują: poczucie posiadania określonych umiejętności i możliwości ich
wykorzystania oraz ocena relacji z otoczeniem
 jak oceniają:
satysfakcja z obecnego życia oraz jego ocena
3
Struktura subiektywnego dobrobytu osobistego i dobrobytu społecznego
Pozytywny, ogólny bilans
pomiędzy częstością
występowania pozytywnych i
negatywnych doświadczeń
emocjonalnych
Zakres i jakość wzajemnych relacji
z rodziną, przyjaciółmi i innymi
osobami
Subiektywny dobrobyt
osobisty
Emocjonalna
Szczęśliwe
jakość życia
życie
Witalność
Subiektywny
dobrobyt społeczny
Odporność i
Pozytywne
Wsparcie
samoocena
funkcjonowanie
społeczne
Zaufanie i
poczucie
przynależności
Pozytywna ocena
całości swojego
dotychczasowego
życia
Być pełnym energii, czuć
się silnym i zdrowym, być
aktywnym fizycznie
Samoocena
Optymizm
Odporność
Umiejęt-
Autonomia
ności
Optymistyczna ocena
swojej przyszłości
Dobra samoocena
Być w stanie poradzić
sobie z trudnościami
życiowymi
Czuć, że dobrze wykonuje
się to co się robi i
wykorzystuje się do tego
swoje umiejętności
Zaangażo-
Sens i cel
wanie
życia
Czuć się zaangażowanym
w to co się robi i
odczuwać, że ma się
możliwość uczenia się
czegoś nowego
Czuć się wolnym aby
robić to co się chce i
dysponować czasem aby
to robić
Zaufanie do innych osób,
bycie traktowanym
sprawiedliwie i z
szacunkiem przez inne
osoby, poczucie
przynależności i wsparcia
środowiska, w którym się
żyje
Odczucie, że to co się robi
w życiu jest wartościowe,
interesujące i doceniane
przez innych
4
POMIAR SUBIEKTYWNEGO DOBROBYTU
1. Szacunek wartości wskaźników cząstkowych dla respondentów, dla każdego pytania
uwzględnionego w analizie, w oparciu o formułę dystansową:
xhj,i 
xe.hj,i  xmin.hj
xmax.hj  xmin.hj
100
gdzie:
xe.hj,i – wartość
xmin.hj ,
rangi odpowiadającej wariantowi odpowiedzi na j-te pytanie, w h-tym komponencie
subiektywnego dobrobytu, wskazanemu przez i-tego respondenta,
xmax.hj – ranga odpowiednio minimalna (odpowiadająca najbardziej negatywnej ocenie na skali
ocen) i maksymalna (odpowiadająca najbardziej pozytywnej ocenie na skali ocen) dla
każdego z pytań:
 wartości minimalne - w przypadku stymulant są to wartości najniższe na skali, a w
przypadku destymulant wartości najwyższe na skali,
 wartości maksymalne - w przypadku stymulant są to wartości najwyższe na skali, a w
przypadku destymulant wartości najniższe na skali.
5
2. Szacunek wartości wskaźników cząstkowych dla wyróżnionych grup respondentów:
ns
xhj,s 
x
i 1
hj,i
 wi
ns
 wi
,
i 1
gdzie:
xhj,i
– wartość j-tego wskaźnika cząstkowego w h-tym komponencie subiektywnego
dobrobytu dla i-tego respondenta.
3. Szacunek wartości wskaźników grupowych dla respondentów:
kh
xh,j 
x
i 1
hj,i
kh
,
gdzie:
kh – liczba wskaźników cząstkowych w h-tym komponencie subiektywnego dobrobytu.
6
4. Szacunek wartości wskaźników grupowych dla wyróżnionych grup respondentów:
ns
xh,s 
x
i 1
h,i
 wi
n
 wi
.
i 1
5. Szacunek
wartości
wskaźników
syntetycznych
(subiektywnego
dobrobytu
osobistego
i subiektywnego dobrobytu społecznego) dla respondentów:
k SDO
SDO
i
x

x
h,i
h 1
SDO
k
oraz
k SDS
SDS
i
x

x
h,i
h 1
SDS
k
,
gdzie:
xiSDO , xiSDS
– wartości syntetycznych wskaźników odpowiednio subiektywnego dobrobytu osobistego
i subiektywnego dobrobytu społecznego dla i-tego respondenta,
kSDO, kSDS – liczba wskaźników grupowych odpowiednio dla kategorii subiektywnego dobrobytu
7
osobistego i subiektywnego dobrobytu społecznego.
6. Szacunek wartości wskaźników syntetycznych dla grup typologicznych respondentów:
ns
xsSDO 
x
SDO
i
i 1
 wi
ns
w
i
i 1
oraz
ns
x
SDS
s

x
i 1
 wi
SDS
i
ns
w
i 1
.
i
7. Szacunek wartości wskaźników subiektywnego dobrobytu (osobistego i społecznego łącznie)
dla respondentów:
xiSDO  xiSDS
xi 
2
8
8. Szacunek wartości wskaźników subiektywnego dobrobytu osobistego i subiektywnego
dobrobytu społecznego łącznie dla grup typologicznych respondentów:
ns
xs 
x
i 1
ns
i
 wi
w
i 1
i
9
Subiektywny dobrobyt w krajach uczestniczących w ESS w 2012 r.
80
Wskaźniki subiektywnego dobrobytu
70
60
50
40
30
20
10
Subiektywny dobrobyt
Subiektywny dobrobyt osobisty
HU
BG
EE
RU
CZ
PL
SK
XK
CY
PT
ES
GB
ESS-22
SI
BE
IE
IL
DE
FI
NL
SE
CH
IS
DK
NO
0
Subiektywny dobrobyt społeczny
Źródło: opracowanie własne.
10
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski i krajów europejskich łącznie
w latach 2006 i 2012
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
Pozytywne
funkcjonowanie
Szczęśliwe życie
Polska 2012
ESS-19 2012
Polska 2006
Witalność
ESS-19 2006
Odporność i samoocena
 Wzrost poziomu SDO i SDS oraz wszystkich jego komponentów zarówno w Polsce
jak i w ESS-19 w latach 2006-2012
 Wyższy poziom subiektywnego dobrobytu w ESS-19 niż w Polsce w 2012 r. poza
komponentami: witalność, samoocena, autonomia oraz cel i sens życia
11
Subiektywny dobrobyt osobisty a subiektywny dobrobyt społeczny w krajach
uczestniczących w ESS w 2012 r.
Żródło: opracowanie własne
12
NIERÓWNOMIERNOŚĆ ROZKŁADU I ZRÓŻNICOWANIE
SUBIEKTYWNEGO DOBROBYTU
 współczynnik Giniego
 współczynnik zróżnicowania decylowego
13
Bułgaria
Czechy
Rosja
Estonia
Cypr
Polska
Słowacja
Kosowo
Izrael
ESS-22
Słowenia
Portugalia
Hiszpania
Irlandia
Wielka Brytania
Węgry
Belgia
Niemcy
Szwecja
Holandia
Islandia
Finlandia
Dania
Szwajcaria
Norwegia
Współczynnik Giniego * 100
Nierównomierność rozkładu subiektywnego dobrobytu w krajach uczestniczących w ESS w 2012 r.
12
10
8
6
4
2
0
Źródło: opracowanie własne.
14
Bułgaria
Czechy
Estonia
Cypr
Rosja
Polska
Słowacja
Kosowo
Słowenia
ESS-22
Portugalia
Izrael
Irlandia
Hiszpania
Wielka Brytania
Węgry
Belgia
Niemcy
Holandia
Szwecja
Islandia
Finlandia
Dania
Szwajcaria
Norwegia
Współczynnik zróżnicowania decylowego
Zróżnicowanie subiektywnego dobrobytu w krajach uczestniczących w ESS w 2012 r.
1,80
1,60
1,40
1,20
1,00
0,80
0,60
0,40
0,20
0,00
Źródło: opracowanie własne.
15
Subiektywny dobrobyt w krajach uczestniczących w ESS w latach 2006 i 2012.
Wartości wskaźników, ranking krajów i jego zmian.
subiektywny dobrobyt w 2012 r.
Kraje
Niemcy
Słowenia
Rosja
Norwegia
Finlandia
Wielka Brytania
Portugalia
Polska
Słowacja
Szwajcaria
Szwecja
Holandia
Belgia
Bułgaria
Dania
Irlandia
Estonia
Węgry
Hiszpania
Cypr
ESS-19
subiektywny dobrobyt osobisty w 2012 r.
subiektywny dobrobyt społeczny w 2012 r.
wartość
wskaźnika
miejsce
w rankingu
zmiana
miejsca
w rankingu
wartość
wskaźnika
miejsce
w rankingu
zmiana
miejsca
w rankingu
wartość
wskaźnika
miejsce
w rankingu
zmiana
miejsca
w rankingu
73,83
72,28
65,51
78,78
74,42
71,93
70,21
69,22
67,87
76,83
76,36
75,63
72,55
64,31
78,41
73,62
67,03
60,90
71,63
69,30
72,13
7
10
18
1
6
11
13
15
16
3
4
5
9
19
2
8
17
20
12
14
-
4
3
2
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
-1
-2
-2
-2
-4
-4
-
73,35
72,71
64,18
77,46
74,19
71,78
65,87
70,36
67,46
76,97
74,89
74,61
72,23
60,88
78,09
72,95
65,73
54,71
68,61
70,54
71,14
7
9
18
2
6
11
16
13
15
3
4
5
10
19
1
8
17
20
14
12
-
5
4
1
1
0
0
1
1
1
-1
1
3
-1
1
0
-4
-2
-2
-4
-5
-
74,31
71,84
66,84
80,11
74,66
72,08
74,56
68,07
68,28
76,70
77,83
76,66
72,87
67,75
78,72
74,28
68,34
67,09
74,65
68,07
73,11
9
13
20
1
6
12
8
16
15
4
3
5
11
18
2
10
14
19
7
17
-
4
3
2
1
1
1
1
1
1
0
0
0
0
0
-1
-2
-2
-2
-4
-4
-
16
Subiektywny dobrobyt w krajach uczestniczących w ESS w latach 2006 i 2012.
Wartości wskaźników i ich zmiany.
Kraje
Niemcy
Słowenia
Polska
Norwegia
Słowacja
Rosja
Holandia
Szwecja
Wielka Brytania
Portugalia
Belgia
Dania
Finlandia
Bułgaria
Szwajcaria
Estonia
Irlandia
Hiszpania
Cypr
Węgry
ESS-19
subiektywny dobrobyt
w 2012 r.
zmiana
wartość
wartości
wskaźnika
wskaźnika
73,83
3,50
72,28
3,34
69,22
2,85
78,78
2,24
67,87
2,19
65,51
2,18
75,63
2,14
76,36
1,87
71,93
1,68
70,21
1,60
72,55
1,52
78,41
1,44
74,42
0,99
64,31
0,89
76,83
0,67
67,03
0,29
73,62
0,16
71,63
-0,81
69,30
-1,16
60,90
-4,33
72,13
1,77
subiektywny dobrobyt
osobisty w 2012 r.
zmiana
wartość
wartości
wskaźnika
wskaźnika
73,35
3,99
72,71
3,51
70,36
4,19
77,46
2,84
67,46
3,37
64,18
2,87
74,61
2,31
74,89
1,58
71,78
1,70
65,87
2,32
72,23
1,16
78,09
1,10
74,19
0,95
60,88
0,84
76,97
1,06
65,73
0,42
72,95
-0,69
68,61
-1,98
70,54
-2,18
54,71
-6,80
71,14
1,85
subiektywny dobrobyt
społeczny
zmiana
wartość
wartości
wskaźnika
wskaźnika
74,31
3,02
71,84
3,17
68,07
1,52
80,11
1,63
68,28
1,01
66,84
1,50
76,66
1,97
77,83
2,16
72,08
1,65
74,56
0,89
72,87
1,89
78,72
1,78
74,66
1,03
67,75
0,94
76,70
0,28
68,34
0,16
74,28
1,02
74,65
0,37
68,07
-0,15
67,09
-1,85
73,11
1,68
17
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według wieku respondenta w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Wsparcie społeczne
Emocjonalna jakość życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Szczęśliwe życie
ogółem
do 24 lat
25-34
35-44
Witalność
45-59
60 i więcej
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i samoocena
 Spadek poziomu SDP i SDS wraz ze wzrostem wieku, z wyjątkiem zaufania
i poczucia przynależności
18
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według płci respondenta w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
Pozytywne funkcjonowanie
Szczęśliwe życie
ogółem
kobiety
Witalność
mężczyźni
Odporność i samoocena
 Nieznacznie wyższy poziom SDO i SDS w grupie kobiet niż w grupie mężczyzn
19
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według miejsca zamieszkania
w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość
życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
ogółem
Szczęśliwe życie
duże miasto
Witalność
przedmieścia lub obrzeża
dużego miasta
średnie lub małe miasto
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i
samoocena
wieś
pojedyncze gospodarstwo
lub dom na terenie
wiejskim
 Nieznaczne różnice w poziomie SDO w grupach respondentów według typu miejsca
zamieszkania
 Znacząco najwyższy poziom SDS u respondentów zamieszkujących pojedynczy dom
lub gospodarstwo na terenie wiejskim
20
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według poziomu wykształcenia
w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
Pozytywne
funkcjonowanie
Szczęśliwe życie
ogółem
gimnazjum i niżej
szkoła zawodowa
Witalność
szkoła średnia
szkoła wyższa
Odporność i samoocena
 Wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia respondenta wyraźnie rośnie jego
poziom SDO oraz SDS
21
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według głównego źródła dochodów
w Polsce w 2012 r.
ogółem
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość
życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
pensja, pobory
Szczęśliwe życie
praca na własny rachunek
praca na roli
renta lub emerytura
Witalność
zasiłek dla bezrobotnych, odprawa
inne świadczenia społeczne lub zapomogi
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i
samoocena
inwestycje, oszczędności, ubezpieczenia,
własność
inne źródła
 Wyraźnie najwyższy poziom zarówno SDO jak i SDS wśród respondentów, których
głównym źródłem dochodów jest praca na własny rachunek
 Wyraźnie najniższy poziom SDO wśród respondentów, których głównym źródłem
dochodów są świadczenia społeczne lub zapomogi
22
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według poziomu dochodów netto
gospodarstwa domowego respondenta w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość
życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Szczęśliwe życie
ogółem
grupa kwintylowa dochodów 1
grupa kwintylowa dochodów 2
grupa kwintylowa dochodów 3
Wsparcie społeczne
Witalność
grupa kwintylowa dochodów 4
grupa kwintylowa dochodów 5
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i
samoocena
 Wraz ze wzrostem poziomu dochodów netto respondentów rośnie poziom ich SDO
i SDS
23
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według subiektywnej oceny sytuacji
dochodowej gospodarstwa domowego respondenta w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość
życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
Szczęśliwe życie
ogółem
żyjemy dostatnio przy obecnym poziomie
dochodów
dajemy sobie radę przy obecnym
poziomie dochodów
Witalność
z trudem dojemy sobie radę przy
obecnym poziomie dochodów
praktycznie nie dajemy sobie rady przy
obecnym poziomie dochodów
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i
samoocena
 Wraz ze wzrostem subiektywnej oceny sytuacji dochodowej respondentów rośnie
zarówno poziom ich SDO jak i SDS
24
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według typu aktywności
ekonomicznej w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
Pozytywne
funkcjonowanie
Szczęśliwe życie
ogółem
pracujący
bezrobotny
Witalność
bierny zawodowo
Odporność i samoocena
 Wyraźnie najwyższy poziom SDO i SDS wśród pracujących i wyraźnie najniższy
wśród bezrobotnych
25
Profile subiektywnego dobrobytu dla Polski według typu aktywności
w Polsce w 2012 r.
Zaufanie i poczucie
przynależności
Emocjonalna jakość
życia
100,00
90,00
80,00
70,00
60,00
50,00
40,00
30,00
20,00
10,00
0,00
Wsparcie społeczne
ogółem
praca odpłatna
Szczęśliwe życie
nauka
bezrobocie i aktywne poszukiwanie pracy
bezrobocie i nie poszukiwanie pracy
Witalność
trwała choroba lub niepełno-sprawność
Pozytywne
funkcjonowanie
Odporność i
samoocena
emerytura lub renta
zajmowanie się domem, opieka nad
swoimi dziećmi lub innymi osobami
 Wyraźnie najwyższy poziom zarówno SDO i SDS wśród respondentów uczących się
 Wyraźnie najniższy poziom SDO wśród respondentów trwale chorych lub
niepełnosprawnych oraz poziom SDS wśród respondentów bezrobotnych i
poszukujących pracy
26
Dziękuję
27