NOWA KSIĄŻKA O KOMUNIKACJI W SZCZECINIE Autobusy

NOWA KSIĄśKA O KOMUNIKACJI W SZCZECINIE
Muzeum Techniki i Komunikacji – Zajezdnia Sztuki w Szczecinie wydało
bogato ilustrowaną ksiąŜkę autorstwa Remigiusza Grochowiaka i Marka Molewicza,
zatytułowaną:
Autobusy miejskie w Szczecinie 1928 - 2008
Dziś nikt nie moŜe juŜ sobie wyobrazić sprawnej komunikacji miejskiej bez
autobusów. A jakie one były?
Wydana ksiąŜka przedstawia historię miejskich autobusów kursujących
zarówno w niemieckim, jak i polskim Szczecinie. Historia napisana przez dwóch
pasjonatów, którzy zebrawszy wszystkie dostępne im materiały, opisali ją w liczącym
167 stron dziele. Publikację tę moŜna z powodzeniem zaliczyć do dzieł, które
wyznaczają nowe standardy w prezentowaniu dziejów tak powszechnych i znanych
miejskich autobusów. Dzieło ilustrowane jest bardzo bogato; nie tylko unikalnymi i po
raz pierwszy w Polsce publikowanymi zdjęciami, ale równieŜ zestawieniami danych o
wszystkich szczecińskich autobusach i mikrobusach, jakie zawitały do grodu Gryfa.
Zawiera równieŜ dokładne rysunki historycznych juŜ autobusów; wykonane na
podstawie zdjęć, fragmentarycznych schematów, a takŜe wsparte pamięcią tych,
którzy wówczas z tych pojazdów korzystali. Dzieło zawiera równieŜ krótką historię
rozwoju oznakowania autobusów, w tym tabliczek opisujących przebieg danej linii
autobusowej. Znajdziemy w niej równieŜ opis pierwszych, produkowanych w
Szczecinie autobusów w fabryce Stoewera (lata 1900 – 1916), próby uruchomienia
pierwszych linii autobusowych (juŜ w 1901 roku !), czy teŜ uruchomienie w 1928 roku
stałych linii łączących pętlę tramwajową przy lotnisku w Dąbiu z centrum Dąbia przez
dzisiejsze Zdroje.
Tak więc to juŜ 80 lat kursują po szczecińskich ulicach autobusy, woŜąc
mieszkańców i turystów. To miasto, połoŜone na obu brzegach ujścia Odry i
Regalicy, nie mogłoby sobie poradzić bez sprawnego systemu transportowania
tysięcy ludzi z jednej dzielnicy do drugiej, z jednego końca metropolii na drugi.
Istnieje wprawdzie gęsta sieć linii tramwajowych, ale tylko na lewobrzeŜu i tylko w
jego centralnej (z małymi wypustkami) części. Na pozostałych obszarach miasta
transport ludzi w zdecydowanie przewaŜającej mierze zapewniają miejskie autobusy.
Z nimi przegrała Ŝegluga, choć miasto ma wspaniałe warunki do jej rozwoju, z nimi
teŜ przegrała kolej (np. likwidacja linii do TrzebieŜy). Biorąc pod uwagę fakt, iŜ od
bardzo wielu lat nie wybudowano ani jednej nowej linii tramwajowej to właśnie
autobusy zadomowiły się we wszystkich dzielnicach budowanych po drugiej wojnie
światowej i królują tam do dziś.
Ile było wszystkich miejskich autobusów? Kto to zliczy? Nawet archiwa
firmowe i państwowe nie zawierają takich danych. Tymczasem pasjonaci dotarli do
dostępnych źródeł i ustalili, Ŝe od 1928 roku do 1945 roku w niemieckim wówczas
mieście eksploatowano 24 autobusy kursujące po miejskich ulicach. Zaś od 1947
roku doliczono się ich juŜ (jak twierdzą autorzy) 1.631 sztuk plus 45 przyczep
autobusowych.
Pierwsze, dostarczone w 1928 roku autobusy Mercedes-Benz były napędzane
przez silniki benzynowe o mocy 70 KM i zabierały łącznie 40 pasaŜerów, w tym 22 na
miejscach siedzących (stojących była tylko 18). A dziś przegubowy autobus Solaris
U18 napędzany jest silnikiem o mocy 310 KM i zabiera 175 pasaŜerów, w tym 45 na
miejscach siedzących. Zarówno moc silnika, jak i liczba pasaŜerów wzrosła przez 80
lat aŜ 4,4 raza. To bardzo duŜo, lecz dla mieszkańców ciągle za mało.
Autorzy dzieła wyliczają, iŜ w okresie międzywojennym były to autobusy marki
Mercedes-Benz, MAN, NAG i Hansa Lloyd, a takŜe tuŜ przed 1939 rokiem autobusy
Büssing-NAG. I to właśnie dwa autobusy tej marki, którymi przedwojenni pracownicy
zakładów komunikacyjnych wrócili do Szczecina w 1945 roku, rozpoczęły w 1947
roku powojenną historię miejskiej komunikacji autobusowej w polskim juŜ Szczecinie.
Wkrótce dołączyły do nich autobusy firmy Leyland i GMC. Dopiero na początku lat
pięćdziesiątych dostarczono pierwsze nowe miejskie autobusy z Węgier - Mavagi.
Potem przybyły polskie Star N52 i – co jest ciekawostką – francuskie autobusy
Chausson APH521, które poza Warszawą w innych miastach Polski nie były
eksploatowane. Połowa lat sześćdziesiątych to epoka masowo dostarczanych
polskich SANów, zaś koniec tej dekady i cała następna to epoka „ogórka” - czyli
Jelcza 272MEX i 043CAR (dostarczono ich aŜ 301 sztuk!) oraz pierwszych
przegubowych Jelczy AP 021. W międzyczasie był krótki epizod z czeskimi
autobusami Skoda SM11. W połowie lat siedemdziesiątych miała rozpocząć się era
francusko-polskich autobusów Jelcz-Berliet PR110, ale ta konstrukcja nie sprawdziła
się w polskich warunkach, nawet wspomagana przez kursujące do dziś polskowęgierskie Jelcze M11. Rok 1981 przyniósł pojawienie się przegubowych Ikarusów
280 i zarazem szczyt liczbowy ilości autobusów w miejskiej komunikacji. OtóŜ w
grudniu 1987 roku tabor autobusów liczył aŜ 422 sztuki. Liczba nigdy więcej juŜ nie
powtórzona. Początek lat dziewięćdziesiątych to próba powrotu Jelczy 120M oraz
zakup 80 sztuk przegubowych i bardzo trwałych (wszystkie, pomimo iŜ upłynęło juŜ
14 lat od pierwszej dostawy, nadal kursują na miejskich liniach) autobusów Volvo
B10MA. Natomiast w końcu ubiegłego wieku rozpoczęto systematyczne zakupy
nowych, a potem i uŜywanych autobusów firmy MAN, które w 2007 roku stanowiły
trzon taboru miejskiej komunikacji. Do nich dołączyły w niewielkiej na razie ilości
autobusy polskiej firmy Solaris, model U12 i U18.
Niektóre z informacji zawartych w ksiąŜce mogą zaciekawić tylko pasjonatów,
ale i zwykły czytelnik znajdzie tu wiele ciekawostek i wspomnień ówczesnych
mieszkańców Szczecina, którzy tymi autobusami na co dzień do szkół, na uczelnie i
do pracy dojeŜdŜali, albo teŜ dojechać nie mogli, gdyŜ albo autobusu nie było, albo
teŜ był tak zapełniony („nabity” jak wówczas mówiono), iŜ nowych chętnych juŜ nie
zabierał.
Brakuje w tej ksiąŜce jednego – historii miejskich linii autobusowych. Jest to
zamierzone, albowiem autorzy zapowiadają wydanie kolejnego tomu historii miejskiej
komunikacji w Szczecinie, opisującego zmiany w trasach miejskich autobusów.
Zachęcamy mieszkańców Szczecina (byłych i obecnych), a takŜe pasjonatów
rozwoju miejskiej komunikacji do zapoznania się z wydanym dziełem. Warto,
zarówno przypomnieć sobie, jak to było jak i zapoznać się z tym co juŜ minęło.
Liczymy teŜ na wydanie dalszych tomów tej pasjonującej historii, zarówno dotyczącej
linii autobusowych i tramwajowych, jak i historii szczecińskich tramwajów.
Muzeum Techniki i Komunikacji - Zajezdnia Sztuki w Szczecinie