Marek Hawranek
Transkrypt
Marek Hawranek
Marek Hawranek PTOiTR Oddział Śląski Katowice, 12.01.2013 „CHWILECZKĘ, TEN PACJENT JEST PRAWNIKIEM, LEPIEJ UMYJMY RĘCE PRZED OPERACJĄ…” Dobre wyniki pooperacyjne -to: Właściwa kwalifikacja do operacji Dokładne badanie Prawidłowo wykonana operacja Indywidualne postępowanie pooperacyjne KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Wywiad z chorym: Oczekiwania chorego Wykonywany zawód Ocena przewidywanej współpracy z chorym Czynniki ryzyka chorego WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Czynniki ryzyka -pochodzące od pacjenta Ropnie okołozębowe Przewlekłe owrzodzenia na skórze Róża Infekcje dróg moczowych Ukryte źródła infekcji, np. zapalenie wsierdzia Przejściową bakteriemię i ryzyko zakażenia hematogennego powodują zabiegi: Dentystyczne, urologiczne, ginekologiczne, gastrologiczne KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Wyższe ryzyko infekcji Wpływ na obniżenie odporności ma: Palenie papierosów Niedożywienie Starszy wiek Nadużywanie alkoholu Przyjmowanie leków np. sterydów w RZS Powikłania infekcyjne TKA dotyczą 3-7% pacjentów z czynnikami ryzyka! Deirmengian S, Infection in Total Knee Arthroplasty KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Dokładne badanie Ocena kliniczna Ocena radiologiczna Ocena subiektywna – odczuwany ból 100 80 60 przykładowa ocena 40 20 0 klinicznie RTG subiekt. KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI BADANIE PRZEDOPERACYJNE Deformacja stawu kolanowego Zakres ruchomości Konieczność wydłużenia aparatu wyprostnego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Różne deformacje – to różne trudności techniczne WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Planowanie przedoperacyjne Ocena zakresu ruchomości Przykurcz zgięciowy Stopień deformacji Niestabilność więzadłowa Pogorszenie deformacji przy obiążaniu? Pogorszenie niestabilności w zgięciu? Ocena rtg: AP i boczne w obciążeniu, osiowe rzepki, ubytki kostne, rtg. sylwetkowe KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Badanie Rtg AP bez obciążenia AP z obciążeniem KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Właściwie zaplanowana operacja: Radiologiczne planowanie przedoperacyjne (ortho-view) Użycie gotowych szablonów endoprotez Próba wykonania operacji „na sucho” KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA Sala operacyjna Odpowiednie warunki środowiska na sali operacyjnej Instrumentarium i protezy dostępne na sali operacyjnej Laminarny przepływ powietrza Maski i kaptury chirurgiczne Osłonowo bolus antybiotykowy przed operacją REHABILITACJA WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Dostęp operacyjny Operacja endoprotezy kolana wymaga od chirurga: 1. Znajomości anatomii stawu kolanowego 2. Zasad dostępu operacyjnego do stawu kolanowego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Elementy anatomii kolana Ukrwienie rzepki przeważa od przyśrodkowej strony Cięcie- jak najbardziej od strony bocznej KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Planowanie dostępu operacyjnego: Ocena wcześniejszych dostępów operacyjnych KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Zasady cięcia skóry: Przy istniejących bliznach po cięciach • podłużnych wybrać dojście najbardziej bocznie • Unikać kątów ostrych <60° Unikać wąskich płatów z bocznej strony • • Odległość pomiędzy cięciami ma wynieść min. 6 cm WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI A może wcześniej poprosić chirurga plastycznego? KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Podczas operacji chirurg powinien: Ochraniać aparat wyprostny 2. Delikatnie obchodzić się z tkankami miękkimi 3. Odtworzyć linię stawu 4. Uzyskać dobry balans stawu 1. Właściwe usytuowanie linii stawu Anatomiczne punkty odniesienia 25 mm od nadkłykcia bocznego 10-15 mm od głowy strzałki 28 mm od nadkłykcia przyśrodkowe go •14 mm od dolnego bieguna rzepki •32 mm powyżej guzowatości piszczeli Stiehl JB, J Arthroplasty 1995 Laskin RS, Clin Orthop 2002 M.A.Kester, M.Mason, A.Belisle, P.Benutti, F.Kolistek KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI LINIA STAWU SZCZELINA STAWU STABILNOŚĆ RUCHOMOŚĆ KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Niewłaściwy balans kolana skutkuje: Niestabilnością zgięciową Przyśrodkowym lub bocznym przeciążeniem kolana Niewłaściwym torem rzepki Przykurczem stawu KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Zasady równowagi więzadłowej stawu kolanowego •szczelina zgięciowa równa szczelinie wyprostnej • szczelina zgięciowa i wyprostna równa po stronie przyśrodkowej i bocznej KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Zanim dotniesz kości … Usuń osteofity i uwolnij tkanki miękkie Nie docinaj nasady piszczeli aby wyeliminować ubytki kostne Umieść komponent piszczelowy bardziej bocznie aby uniknąć augmentacji KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI BALANS KOLANA Szerokość szczelin uzależniona jest od: • Cięć kostnych kości piszczelowej i udowej • Cięć tkanek miękkich WKT struktur tylnych więzadła pobocznego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Równe szczeliny • Piszczel: obie szczeliny • udo tylna str. – szczelina zgięciowa • Udo dystalnie: szczelina wyprostna WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Rotacja zewnętrzna jest kluczem do szczeliny zgięciowej i toru rzepki • linia nadkłykciowa jako wyznacznik rotacji Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Rotacja elemantu udowego: •Równolegle do linii nadkłykciowej •Prostopadle do linii Whiteside - „linia AP” (linia łącząca najgłębszy punkt wcięcia bloczkowego i środek wcięcia międzykłykciowego) WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Ogólne zasady balansu kolana: Linia stawu jest prostopadła do osi mechanicznej Cięcie piszczelowe jest prostopadłe do osi piszczeli Cięcie uda jest prostopadłe do osi mechanicznej uda i 6° (5-7 °) do osi anatomicznej uda Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA KOLANO SZPOTAWE Najczęstsza deformacja Erozje kostne na przyśrodkowym kłykciu piszczeli osteofity przykurcz: WPP Torby tylno-bocznej Ścięgien gęsiej stopy Mięśnia półbłoniastego Może współistnieć przykurcz zgięciowy Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Węzadła stabilizujące kolano od str.przyśrodkowej: WPP – przednie i tylne pasmo Torba stawowa tylno-przyśrokowa – tylko w wyproście Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Kolano szpotawe- etapy uwalniania tkanek WNIOSKI Usunąć osteofity piszczelowe po str.przyśrodkowej Użycie piły oscylacyjnej wg próbnego elementu piszczelowego Zawsze usunąć WKT 3-4 cm uwolnienia przyśrodkowego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolano szpotawe wymaga uwolnienia przyśrodkowego Stopniowe uwalnianie przykurczonych struktur przyśrodkowych Rozpocząć w wyproście Preparowanie w warstwie podokostnowej KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolejne etapy uwolnienia przyśrodkowego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Wskazówki dot.uwolnienia przyśrodkowego Więzadła, które przyczepiają się: od strony tylnej piszczeli są napięte w wyproście od strony przedniej – są napięte w zgięciu Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolano szpotawe – struktury napięte w wyproście 1. –WPP-pasmo tylne 2. –torba tylno-przyśrodkowa Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Kolano szpotawe-napięte w zgięciu: 1. WPP – pasmo przednie Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI 4° Kolano szpotawe Przy dużej deformacji: Zmiejszenie stopnia koślawości przy cięciu dystalnym uda 6° KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Kolano szpotawe 3° rotacji zewnętrznej + dopuszczalne więcej Rotacja wewnętrzna niedopuszczalne WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI „kolano koślawe nie jest odbiciem lustrzanym kolana szpotawego ” L. Barnes MD KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI KOLANO KOŚLAWE stanowi 10-15% pierwotnych TKA Częste ubytki kłykci bocznych Przykurcz więzadeł pobocznych piszczelowych, torby stawowej i pasma biodrowopiszczelowego Rzepka często w podwichnięciu bocznym KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Struktury stabilizujące kolano od str.bocznej: Ścięgno boczne m.brzuchatego łydki Torba tylno-boczna WPB Kompleks ścięgna podkolanowego Pasmo biodrowo-piszczelowe – tylko w wyproście Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolano koślawe – uwaga na: •Udo w rotacji wewnętrznej •Fałszywy wyprost stawu •Piszczel w nadmiernej rotacji zewnętrznej •Hipoplazja bocznego kłykcia udowego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Fałszywy wyprost stawu kolanowego •Dysplazja kłykcia bocznego uda •Niewydolność WPP •Najczęstrza przyczyna braku balansu zgięciowowyprostnego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Rozważ dostęp boczny WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolano koślawe –technika resekcji kostnej Cięcie dystalne- tylko kłykieć przyśrodkowy uda KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Najczęstsze problemy przy kolanie koślawym: •Ubytki kostne –najczęsciej BKU •Osteoporotyczna kość PKU •Przykurczone struktury więzadłowe po stronie bocznej •Przykurcz zgięciowy – fałszywy wyprost •Niewydolność WPP •Podwichnięcie boczne rzepki Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI KOLANO KOŚLAWE – technika resekcji kłykci tylnych uda Udo prawidłowe Udo koślawe Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Kolano koślawe- hypoplazja kłykcia bocznego uda KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA KOLANO KOŚLAWE - WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI KOLANO KOŚLAWE – ciasne w wyproście 2.- pasmo biodrowopiszczelowe 1. –torba tylno-boczna śc.m.podkolanowego Więzadło poboczne boczne Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI KOLANO KOŚLAWE – ciasne w zgięciu 1. –śc.mięśnia podkolanowego 2. –więzadło poboczne piszczelowe Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Charakterystyka KOLANO SZPOTAWE KOLANO KOŚLAWE stabilne w wyproście niestabilność wyprostna dobra trakcja rzepki podwichnięcie boczne rzepki ubytki kłykcia piszczelowego przyśrodk. bez zaburzeń rotacyjnych osteofity hypoplazja kłykcia bocznego uda rotacja wewnętrzna uda rotacja zewnętrzna piszczeli fałszywy wyprost kość słaba, osteoporotyczna Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Szczelina zgięciowa może być nieznacznie większa niż wyprostna Najczęstsze sytuacje: Szczelina wyprostna Ok. Zbyt duża Zbyt duża Zbyt ciasna zgięciowa Zbyt duża Ok. zbyt ciasna ok skutek Niestabilność zgięciowa Kolano przeprostowane słabe zgięcie, przeprost przykurcz zgięciowy Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Ciasna szczelina wyprostna •Usunąć osteofity •Wyciąć WKT •Efektywnie uwolnić struktury tylne •Uwolnić WPP przy kolanie szpotawym •Uwolnić WPB i pasmo b-p. przy kolanie koślawym Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA Jeśli nadal są problemy z wyprostem stawu: •Sprawdz ponownie linie stawu •Przytnij udo dystalnie 2 mm Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Ciasna szczelina zgięciowa: •Dotnij udo od str.tylnej i załóż mniejszy element udowy •Zwiększ nachylenie stoku piszczelowego Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI O czym należy pamiętać przy określaniu balansu kolana Problem z ciasną szczeliną w wyproście i zgięciu: przycięcie plateau piszczeli rozwiązuje oba problemy Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Określanie balansu kolana Izolowany problem z ciasną szczeliną w wyproście można korygować tylko dystalnym cięciem uda Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Izolowany problem ciasnego zgięcia: może być skorygowany przesunięciem elementu udowego ku przodowi lub poprzez zaimplantowanie mniejszego rozmiaru protezy udowej Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 KOLANO CIASNE / LUŹNE WYPROST prawidłowy ZGIĘCIE prawidłowe ZGIĘCIE ciasne ZGIĘCIE luźne JESTEM szczęśliwy -resekcja tylna uda przesunięcie przednie komponentu udowego -mniejszy rozmiar elementu udowego - przemieszczenie tylne elementu udowego -grubsza wkładka Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WYPROST ciasny -uwolnienie tylnej torby -resekcja dystalna uda -cieńsza wkładka -docięcie piszczeli Resekcja dystalna uda -większy rozmiar elementu udowego WYPROST luźny Augmentacja dystalna uda -mniejszy rozmiar elementu udowego -augmentacja dystalna uda - resekcja tylna uda przemieszczenie przednie elementu udowego Grubsza wkładka KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA PAMIĘTAJ !!! Instrukcje implantacji sa napisane dla zdrowych kolan Zaplanuj wcześniej cięcia kostne Pamiętaj zawsze o balansie tkanek miękkich i odtworzeniu linii stawu Leo A.Whiteside „Ligament Balancing in Total Knee Arthroplasty”, 2005 WNIOSKI KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Nie docinaj kości zbyt wcześnie, szczególnie zanim uwolnisz wszystkie tkanki miękkie KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Zbyt drastyczne przycięcie kości prowadzi do dużych problemów KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Niestabilność kolana To najczęstsza aseptyczna przyczyna rewizji TKA Dotyczy: Niewłaściwej linii stawu Niewłaściwego balansu w wyproście Niewłaściwego balansu w zgięciu Określenie prawidłowej linii stawu jest równie trudne w pierwotnej jak i rewizyjnej TKA Kevin J.Bozic et al., Clin Orthop Relat Res 2010 „The Epidemiology of Revision Total Knee Arthroplasty in the United States” KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Przyczyny wczenych rewizji TKA (do 5 lat, n=440) Infekcja 38% Niestabilność 27% Brak osteointegracji TKA bezcementowych 8% Problem rzepkowo-udowy 8% Zużycie i osteoliza 10% Thomas K.Fehring, Clin Orthop Rel Res.2001 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Wpływ czasu operacji Pierwotna TKA Rewizyjna TKA Czas bez Infekcji (minuty) 93 Czas z infekcją (minuty) 120 Ogólna ilość Przypadków n=6459 0,39% 96 160 0,97% HSS, Laskin et al., 2002 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Przyczyny rewizji endoprotez kolan 25 24 21 14,6 % Sharkey PF, Hozak WJ et al. Why are Total Arthroplasties failing today? Clin Orthop. 2002 4,2 2,8 Złamanie okołoprotezowe Aparat wyprostny Zła oś Zwłóknienie Niestabilność Obluzowanie Zużycie poly 6,6 AVN rzepki 11,8 KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Prawidłowo zaimplantowanych jest tylko 1-3 % endoprotez Keating E.M. et al., Clin Orthop Relat Res 2002 „Long-term followup of nonmodular total knee replacement” KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Profilaktyka antybiotykowa Jednorazowa dawka antybiotyku np.Cefazolin 2g i.v.+Metronidazol 500mg i.v. Jeżeli operacja trwa >1,5 godz. powtórzyć dawkę KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Postępowanie pooperacyjne Dren max.48 godz. (jeśli w ogóle) Rehabilitacja zgodnie z programem indywidualnie dostosowanym dla chorego KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Stosowanie się do wszytkich wytycznych i rad Daje szansę na powikłania <1% Przeżywalność TKA 10 lat 94% Przeżywalność TKA 15 lat 84% Przeżywalność TKA 20 lat 78% James A.Rand et al., JBJS Am 2003 „Factors affoecting the Durability of Primary Total Knee Prosthesis” KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Przyszłość TKA TKA przeprowadza się u coraz młodszych i bardziej aktywnych chorych Przeżywalność protez przekracza 90% w drugiej dekadzie po TKA Ilość przeprowadzanych rewizji TKA będzie znacząco wzrastała corocznie Do roku 2030 ilość przeprowadzanych TKA wzrośnie o 600% Fahad Hossain, Clin Orthop Relat Res 2010 Karel Hamelynck, Maastricht, 2009, Amsterdam/Roma KWALIFIKACJA BADANIE OPERACJA REHABILITACJA WNIOSKI Uczmy się lepiej operować ! •Kursy szkoleniowe w ośrodkach polskich i zagranicznych z bardzo dużym doświadczeniem w endoprotezoplastyce •Asystowanie przy operacji doświadczonemu w endoprotezoplastyce ortopedzie •Operacje na „kadawerach” •Filmy szkoleniowe •Warsztaty DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ