Pobierz

Wydzial Promocji Handlu i Inwestycji
Ambasady RP w Kairze
Publikacja własna
BIULETYN INFORMACYJNY
dot. rynku Egiptu
Nr 2/2012
Spis treści:
1. Gospodarka Egiptu po Rewolucji 25 stycznia 2011 roku
2. Czynniki rozwoju małych i średnich firm /SME/
3. Reforma ustawy o upadłości firm
4. Działalność funduszy powierniczych
5. Branża ubezpieczeniowa w 2011 roku
6. Tendencje rozwoju branży transportu
7. Zainteresowanie firm rynkami zagranicznymi
8. Firma Orascom – lider przedsiębiorczości
9. Sektor rolnictwa w 2011 roku
10. Perspektywa pokrycia zapotrzebowania energetycznego
11. Kontakt i informacje z WPHI w Kairze
Opracował: Tomasz Przygoda, I-szy Sekretarz
1
Gospodarka Egiptu po Rewolucji 25 stycznia 2011 roku
Egipt dysponuje specyficzną kombinacją zasobów ludzkich i naturalnych
sprawiającą, że kraj ten jest jedną z najbardziej zdywersyfikowanych gospodarek w
regionie Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu /MENA/. Jest to największy kraj arabski
oraz drugie państwo w Afryce pod względem liczby ludności. Blisko 45% społeczeństwa
Egiptu mieszka w obszarach miejskich.
Podstawowe dane przedstawiajace specyfikę demograficzną Egiptu w 2011 roku
przedstawia tabela niżej1.
region
powierzchnia kraju
liczba ludności
stopa przyrostu ludności
zamieszkała powierzchnia kraju
zamieszkała powierzchnia kraju /% całości powierzchni/
gęstość zaludnienia /dla powierzchni zamieszkałej/
siła robocza
współczynnik zależności od rynku pracy ludzi młodych
współczynnik zależności od rynku pracy ludzi starych
współczynnik analfabetyzmu /% populacji/
MENA
1.009.000 km2
86,1 mln
1,96%
79.000 km2
7,7%
1.399 osób/km2
26,8 mln
47,4%
7,9%
28,6%
GDP
Egipt został uznany przez Bank Światowy jako kraj najlepiej rozwijający się w
2008 roku oraz klasyfikowany był w gronie 10 wiodących gospodarek w czterech z
siedmiu kolejnych latach. W roku finansowym 2009/10 egipski GDP wzrósł o 5,1%
wykazując odporność gospodarki na kryzys globalny lat 2008-2009. W tym okresie
tempo wzrostu GDP Egiptu wyprzedzało rozwój krajów regionu MENA i innych rynków
wschodzących. W roku finansowym 2010/11 wzrost GDP wyniósł 1,8% - było to
najmniejsze tempo wzrostu od 1992 roku. Tempo wzrostu GDP w sektorze publicznym
wyniosło 3% /utrzymując się na poziomie z roku 2009/10 - 3,1%/, a w sektorze
prywatnym zaledwie 1,3% /spadek z 5,1% we wcześniejszym roku finansowym/. Udział
sektora prywatnego w roku finansowym 2010/11 w GDP Egiptu wyniósł 62,3%; w
1
dane egipskiego urzędu statystycznego CAPMAS, Economic Intelligence Unit i Banku Światowego
2
całkowitym zatrudnieniu 74,6% i w całkowitych inwestycjach 69,5%. 2 Po stagnacji w
okresie początkowym 2011 roku spowodowanej protestami społecznymi gospodarka
odczuwać zaczęła stopniową aktywnośc w drugim kwartale 2011 roku.
Większość ważnych sektorów gospodarki egipskiej doświadczyła negatywnego
wzrostu w I kwartale roku 2011/12. Rolnictwo było jedynym sektorem, który odnotował
rozwój w połączeniu z wysokim udziałem sektora w GDP. Sektory, które najmocniej
ucierpiały w wyniku niepokojów społecznych w Egipcie to turystyka, wytwórczość,
budownictwo oraz handel.3
Prognoza na rok finansowy 2011/12 sugeruje stopniowy rozwój działalności
gospodarczej oraz kontynuację presji ze strony bilansu płatniczego, który w I połowie
roku 2011/12 zanotował deficyt wartości 8 mld dol. USA /w roku 2010/11 bilans
płatniczy Egiptu zamknął się nadwyżką wartości 571 mln dol. USA/. Główne przyczyny
deficytu bilansu płatniczego w roku 2011/12 to spadek wpływów sektora turystyki,
zwiększony import, spadek napływu FDI i zwiększony odpływ inwestycji portfelowych.
Uwzględniwszy ciągłą niepewność polityczną, restrykcyjne uwarunkowania fiskalne oraz
trudności zewnętrzne ocenia się, że jakakolwiek poprawa realnego GDP Egiptu może
następować stopniowo.
Tabela niżej przedstawia główne wskaźniki makroekonomiczne uzyskane w
gospodarce Egiptu w roku finansowym 2010/11 i w latach poprzednich.4
wskaźnik makroekonomiczny
nominalny GDP /ceny rynkowe; mld dol. USA/
stopa wzrostu realnego GDP /%/
realny GDP per capita /dol. USA/
stopa inflacji
stopa bezrobocia
saldo wymiany handlowej z zagranicą /mld dol. USA/
rezerwy zagraniczne netto /mld dol. USA/
okres pokrycia importu /liczba miesięcy/
FDI netto /mld dol. USA/
inwestycje portfelowe netto /mld dol. USA/
dług zewnętrzny /% GDP/
stopa obsługi zadłużenia /% rachunku bieżącego/
deficyt budżetowy /% GDP/
kurs wymiany EGP/USD
2008/09
189,1
4,7
2.486
16,2
9,4
-25,2
31,3
7,5
8,1
-9,2
20,1
5,2
6,9
5,6
2009/10
218,9
5,1
2.817
11,7
9,1
-25,1
35,1
8,6
6,8
7,9
16,9
4,1
8,1
5,7
2010/11
236,1
1,8
2.966
11,0
11,8
-23,8
26,6
6,3
2,2
-2,6
15,9
4,3
9,8
5,9
Misja IMF do Egiptu w dniu 18 stycznia 2012 roku oceniła, że „gospodarka
Egiptu, mimo trwałych i efektywnych podstaw, napotyka wiele trudnych wyzwań, które
muszą zostać rozwiązane poprzez program ekonomiczny zabezpieczajacy
makroekonomiczną stabilność oraz stworzą warunki dla mocnego ożywienia
gospodarczego”.
2
dane Ministerstwa Planowania i Współpracy Międzynarodowej Egiptu
na podstawie Egypt – economic profile, ACCE, April 2012
4
dane Ministerstwa Finansów Egiptu
3
3
Bezpośrednie inwestycje zagraniczne /FDI/
FDI w Egipcie osiągnęły najwyższą wartość netto 13,2 mld dol. USA w roku
finansowym 2007/08, a w roku finansowym 2010/11 ich wartość spadła do 2,2 mld dol.
USA. Wartość FDI głównych inwestorów zagranicznych na rynku Egiptu w roku
finansowym 2010/11 prezentuje tabela niżej5.
kraj pochodzenia FDI
Wlk. Brytania
USA
Belgia
ZEA
Niemcy
2009/10 /w mld dol. USA/
4,9
1,4
0,9
0,3
0,1
2010/11 /w mld dol. USA/
4,3
1,8
0,8
0,4
0,3
Większość zagranicznych inwestycji kapitałowych jest lokowana w branży ropy
naftowej i gazu oraz w sektorze usług.
Inflacja
Inflacja w Egipcie w 2011 roku wyniosła 11%. Najwyższy wskaźnik 12,1%
inflacja osiągnęła w kwietniu 2011 roku - głównie w wyniku gwałtownie rosnących cen
żywności, które mają 44% udział w koszyku wskaźnika cen konsumpcyjnych. Roczny
wskaźnik wzrostu cen konsumpcyjnych w egipskich obszarach miejskich w styczniu
2012 roku zmniejszył się do 8,6% z 9,6% w grudniu 2011 roku w wyniku spadku cen
żywności.
Rynek pracy
W okresie 2011 roku roszczenia pracownicze w Egipcie odnotowały
niespotykany wcześniej wzrost. Przy braku dokładnych danych statystycznych szacunki
wskazują na ogromny wzrost uczestników strajków w okresie post rewolucyjnym - tylko
we wrześniu 2011 roku zorganizowano 7 strajków, w których uczestniczyło ponad 600
tys. osób /tylko strajk nauczycieli zgromadził od 250 tys. do 500 tys. uczestników/.
Wg danych statystycznych CAPMAS stopa bezprobocia w Egipcie wzrosła do
12,4% w IV kwartale 2011 roku z 11,4% w kwartale wcześniejszym i z 8,9% w IV
kwartale 2010 roku. Liczba bezrobotnych w Egipcie wyniosła 3,16 mln osób w 2011 r.
Każdego roku 700 tys. nowych absolwetnów uniwersyteckich zasila egipski rynek pracy,
niemniej tworzenie miejsc pracy nie następuje w tak szybkim tempie – vide tabela niżej.6
5
6
dane Centralnego Banku Egiptu
dane Information and Decision Support Center
4
nowe miejsca pracy /w tys./
w sektorze prywatnym
w sektorze publicznym
2010 rok
55,5
244,3
2011 rok
59,8
270,3
zmiana roczna /w %/
8
11
Oficjalne dane statystyczne nie uwzględniają jednakże wszystkich miejsc pracy z
uwagi na wysoki stopień – ok. 75% - zatrudnienia nieformalnego w Egipcie. Dane
statystyczne wskazują, że ponad 35% Egipcjan pracuje w szarej strefie nie korzystając z
ubezpieczenia socjalnego, ubezpieczenia zdrowotnego i praw pracowniczych. Sytuację
na rynku pracy pogorszyły w 2011 roku zwolnienia w sektorze prywatnym, załamanie
branży turystycznej i pogarszające się finanse publiczne. W ostatnim kwartale 2011 roku
liczba bezrobotnych w Egipcie wzrosła o ponad 300 tys. osób. Tabela niżej prezentuje
strukturę zatrudnienia wg branż działalności gospodarczej w Egipcie w 2011 roku.7
branża działalności gospodarczej
rolnictwo
ochrona zdrowia i edukacja
budownictwo
handel hurtowy i detaliczny
wytwórczość
transport i magazynowanie
hotelarstwo i gastronomia
usługi komunalne
pozostałe
udział w rynku pracy /w %/
29,9
11,8
11,2
10,7
9,8
6,8
1,9
1,8
16,1
W październiku 2011 roku rząd egipski zatwierdził podwyższenie minimalnej
płacy do 700,- funtów egipskich /EGP/ - równowartość ok. 118,- dol. USA - oraz plan jej
zwiększenia do 1.200,- EGP /równowartość ok. 200,- dol. USA/ w okresie 5 lat. W marcu
2012 roku rząd poinformowal o wprowadzeniu w życie podwyższonej płacy minimalnej
od stycznia 2012 roku oraz o ustanowieniu pułapu maksymalnej płacy dla pracowników
rządowych w wysokości 35-krotnej płacy minimalnej.
Rezerwy zagraniczne
W okresie od stycznia 2011 roku rezerwy dolarowe w Egipcie zmniejszały się
średnio o 2 mld dol. USA miesięcznie spadając do 16,4 mld dol. USA w styczniu 2012
roku, co stanowiło blisko połowę wartości rezerw zagranicznych ze stycznia 2011 roku –
35 mld dol. USA. Drenaż rezerw zagranicznych wynikał głównie z presji płatności na
rachunku bieżącym /głównie z tytułu eksportu i turystyki/ przy jednoczesnym
zahamowaniu napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Podtrzymywanie
wartości funta egipskiego przez Egipski Bank Centralny stanowiło dodatkowe obciażenie
dla rezerw zagranicznych – w okresie 2011 roku waluta egipska straciła 3,9% wartości w
stosunku do dolara USA /analizy podkreślają, że spadek wartości funta egipskiego był
mniejszy niż walut większości gospodarek wschodzących – np. Indii, Turcji, Polski czy
7
dane egipskiego urzędu statystycznego CAPMAS
5
Brazylii/. Stabilizowanie kursu wymiany waluty ma swoją cenę – w lutym
rezerwy zagraniczne w Egipcie wyniosły 15,7 mld dol. USA, stanowiąc
bezpieczny poziom pokrycia importu odpowiadającego 3 miesięcznemu
towarowemu /po zbilansowaniu finansowych zobowiązań Egiptu o wartości
USA/.
2012 roku
minimalny
importowi
5 mld dol.
Handel zagraniczny
Wymiana handlowa z zagranicą ma zasadnicze znaczenie dla gospodarki Egiptu.
W I kwartale roku finansowego 2011/2012 egipski eksport towarowy stanowił 10,7%
GDP, a import miał 23,1% udział w GDP Egiptu. W okresie tym eksport i import
zwiększyły się o 13% w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku
finansowego. Ponad 50% wymiany handlowej Egiptu z zagranicą realizowane jest w
oparciu o wielostronne umowy o strefach wolnego handlu /FTA/, a pozostała część w
ramach bilateralnych umów handlowych. Egipt jest sygnatariuszem ponad 100
bilateralnych porozumień o wzajemnej ochronie inwestycji oraz 49 porozumień o
unikaniu wzajemnego opodatkowania. Egipt przyjął 72 z wymienionych porozumień w
latach 1997 – 2010 – więcej niż którykolwiek inny kraj arabski lub afrykański.
Największym handlowym partnerem Egiptu jest Unia Europejska, a wśród
indywidualnych państw – USA, a następnie Włochy. Egipt jest eksporterem netto do
państw porozumienia z Agadiru, COMESA /Common Market for Eastern and Southern
Africa/ oraz GAFTA /Greater Arab Free Trade Area/. Ugrupowanie UEMOA /the West
African Economic and Monetary Union/ ma także istotny wpływ na zwiększanie
możliwości eksportowych Egiptu na rynki Afryki, będąc uzupełnieniem możliwości
współpracy handlowej kreowanej przez porozumienie COMESA w obrębie Afryki
wschodniej i porozumienie CEMAC w Afryce centralnej. Egipt rozwija współpracę z
Turcją na bazie handlowego porozumienia dwustronnego, a bilateralne porozumienia z
USA nt. Generalnego Systemu Preferencji /GSP/ i Kwalifikowanych Stref
Przemysłowych /QIZ/ umożliwiają bilateralną wymianę handlową na warunkach
preferencyjnych.
Egipt jest pierwszym krajem arabskim Afryki, który zawarł porozumienie o
wolnym handlu /FTA/ z krajami MERCOSUR w sierpniu 2010 roku. Największym
partnerem handlowym Egiptu z grupy państw MERCOSUR jest Brazylia, przyjmująca
ponad 53% egipskiego eksportu towarowego do Ameryki Południowej.
Główne 5 produktów eksportownych przez Egipt w 2011 roku to ropa naftowa,
oleje rafinowane, płynny gaz naturalny, złoto, mocznik – stanowią one łącznie 30,5%
egipskiego eksportu. Główne 8 produktów w imporcie Egiptu w 2011 roku to olej
napędowy, pszenica durum, płynny butan, kukurydza, ropa naftowa, żelazo i stal,
półprodukty z żelaza i stali, pojazdy samochodowe – łącznie mają one 26,8% udział w
egipskim imporcie towarowym. 8
8
dane egipskiego urzędu statystycznego CAPMAS
6
Czynniki rozwoju małych i średnich firm /SME/
Aktualnie w Egipcie występuje powszechny konsensus co do tego, że umocnienie
sektora SME jest jednym z kluczy do rozwiązania problemów ekonomicznych kraju.
Kwestia rozwoju sektora SME była także głównym filarem programów wyborczych
wszystkich kandydatów na prezydenta Egiptu.
Mimo takiego przekonania średnie firmy nadal stanowią zaledwie ułamek
egipskiej rzeczywistości ekonomicznej o przewadze firm małych i mikro, które nie
zdołały rozwinąć się do skali średniej. Ponad 90% firm w Egipcie stanowią firmy mikro
o liczbie zatrudnionych od 1 do 4 osób, dając pracę 58% zatrudnionych.9 Wg CAPMAS
firmy średnie stanowią zaledwie 0,13%firm i zatrudniają 3% siły roboczej.
Wg raportu o przyczynach niskiego rozwoju sektora SME, sporządzonego przez
Egyptian Center for Economic Studies /ECES/ we współpracy z German Development
Institute /GDI/, w Egipcie występuje sześć determinant rozwoju SME: jakość
wykształcenia właściciela firmy, rozwój zasobów ludzkich, dostępność środków
finansowych, badania rynkowe, konkurencja międzynarodowa i egzekwowanie regulacji
prawnych.10
Jakość wykształcenia obejmuje także szkolenie i doświadczenie zawodowe.
Właściciele, którzy potrafili rozwinąć kierowane firmy małe lub mikro do poziomu firm
średnich to w 76% byli pracownicy wiodących przedsiębiorstw międzynarodowych,
natomiast właściciele 97% firm małych, które nie zdołały się rozwinąć, to osoby bez
wyższego wykształcenia. Konkluzje raportu podkreślają, że poziom wykształcenia
właściciela firmy jest najważniejszym czynnikiem rozwoju firmy, gdyż wpływa na wiele
pozostałych czynników rozwojowych /np. zdolność wykonywania badań rynkowych,
możliwość wytwarzania wysokiej jakości produktów/.
Umiejętności i postępowanie pracowników zostały wskazane przez 67% sektora
SME jako główna przeszkoda w rozwoju firm, niemniej raport podkreśla niekompetencje
zarządu firmy jako ważny czynnik rotacji pracowników. Częstym powodem chęci
pracowników do wydłużenia okresu zatrudnienia w firmie jest oferowana im możliwość
podnoszenia umiejętności zawodowych. Umiejętne pozyskanie i zatrzymanie
wykwalifikowanych pracowników zależne jest od właściwego stosowania procedur
kadrowych przez właściciela i zarząd firmy.
Wg raportu prawdopodobnie najważniejszą barierą dla rozwoju firm mikro i
małych jest kwestia dostępności środków finansowych. Wprawdzie instytucje finansowe
Egiptu podejmują znaczące wysiłki na rzecz wprowadzenia produktów finansowych do
9
dane egipskiego urzędu staystycznego CAPMAS
wg Business Today Egypt – June 20112
10
7
SME, niemniej dotychczasowy skutek tych działań jest ograniczony. Jednak tylko 33%
SME wskazało niedostępność finansowania jako ograniczenie dla ich rozwoju. W gronie
firm, które osiągnęły w okresie ostatnich 5 lat pełny rozwój jedynie 20% wskazuje, że
dostępność finansowania stanowiła o sukcesie rozwojowym firmy, a 15% korzystało z
kredytów bankowych. Wg raportu jednakże 50% sektora SME wskazuje dostępność
źródeł finansowania jako czynnik rozwoju firmy.
Raport wskazuje także, że przedsiębiorcy egipscy posiadający wysoki poziom
wykształcenia, międzynarodowe doświadczenie, potrafiący wykonać analizy rynkowe
oraz zainwestować w rozwój kwalifikacji pracowników zazwyczaj wywodzą się z
zamożnych grup społecznych, a ich opinie kształtuje dostępność do kapitału rodzinnego
lub zaprzyjaźnionego środowiska.
W ocenie raportu aby nastąpił wzrost udziału SME w gospodarce egipskiej
niezbędne jest kształtowanie każdego ze wskazanych czynników decydujących o rozwoju
SME – promowanie umiejętności przedsiębiorczości już w szkołach podstawowej i
średniej, promowanie programów wymiany zagranicznej na uniwersytetach, promowanie
w środowisku właścicieli SME znaczenia podnoszenia kwalifikacji pracowników,
poprawa stanu przepisów prawnych poprzez wprowadzenie ustawy o upadłości firm.
Wśród wymienionych, ze swej istoty współzależnych, czynników rozwoju SME raport
wskazuje poziom wykształcenia właścicieli firm jako najważniejszy – przedsiębiorcy o
wysokim poziomie wykształcenia są bardziej skłonni do wprowadzania innowacyjnych
produktów i praktyk zarządzania.
Reforma ustawy o upadłości firm
W ostatnich 16 miesiącach w gospodarce Egiptu wystąpiła zwiększona liczba
upadłości prywatnych firm oraz wzmożone zostało oczekiwanie środowiska
przedsiębiorców na dostosowanie prawa o bankructwach do praktyki międzynarodowej.
Ustawa o upadłości firm obowiązująca w Egipcie została wprowadzona w 1883
roku i obowiązuje w zasadniczo niezmienionej postaci do chwili obecnej. W ocenie
analityków zakończenie działalności firmy w oparciu o tę ustawę jest zadaniem trudnym,
podobnie zresztą jak rozpoczęcie działalności gospodarczej i założenie firmy w Egipcie.
Stosowane obecnie prawo o upadłości firm zdołało przetrwać przez 20 wiek ponieważ w
Egipcie niemal cała działalność gospodarcza była realizowana przez przedsiębiorstwa
państwowe w warunkach obfitego napływu pieniądza na rynek powodującego wyjątkowo
sporadyczne obawy firm o bankructwo. Ustawa ta została poddana przeglądowi w 1999
8
roku, niemniej pozostała w zasadzie w niezmienionym zapisie. Poprzedzając kryzys
finansowy w 2003 roku egipskie Ministerstwo Przemysłu i Handlu wnioskowało zmianę
ustawy lecz wysokie wskaźniki wzrostu egipskiej gospodarki nie sprzyjały realizacji
postulatu.
Potrzeba reformy systemu upadłościowego w Egipcie nabrała aktualnie nowego
wymiaru – w 2011 roku w stanie upadłości w oparciu o nadal obowiązującą ustawę
znalazło się 785 firm egipskich - o 26% więcej niż w 2010 roku.11 W warunkach
zniżkowych trendów w działalności gospodarczej w 2012 roku liczba ta może ulec
zwiększeniu.12
Upadłość firmy jest wg aktualnego prawa egipskiego złym rozwiązaniem
zarówno dla dłużnika, jak i dla wierzyciela. Decyzja sądu o bankructwie firmy oznacza,
że wszystkie aktywa muszą zostać nieodwołalnie zlikwidowane /sprzedane/ w celu
pokrycia zobowiązań firmy. Nie jest określony termin likwidacji aktywów firmy co
sprawia, że wierzyciele nie wiedzą kiedy i w jakiej wysokości zostaną pokryte ich
należności. Jednocześnie dłużnik jest przez okres przynajmniej 3 lat pozbawiony prawa
zabierania głosu w sprawie i zajmowania stanowisk zarządczych oraz umożliwiających
dostęp do środków finansowych. Podlega on również aresztowi domowemu lub
więzienia oraz zakazowi opuszczania kraju - ograniczenie to może być wnioskowane
przez wierzycieli lub syndyka masy upadłościowej, a ostatecznie jest decydowane przez
sędziego orzekającego w sprawie upadłościowej.
W dyskusji egipskich prawników nad reformą ustawy upadłościowej podważana
jest potrzeba obecnie tak ostrych restrykcji wobec dłużnika – wskazuje się, że
ograniczają one podstawowe prawa człowieka, jak również na potrzebę rozróżniania
także w praktyce prawnej sytuacji upadłościowej, w której aktywa nie mogą pokryć
zobowiązań od sytuacji, w której firma cierpi na czasowy brak płynności finansowej. W
dotychczasowej praktyce egipskiego systemu upadłościowego czasowy brak płynności
firmy powoduje natychmiastową wymagalność płatności wszystkich zobowiązań
spłacanych w normalnej sytuacji przez długi okres czasu, co w większości przypadków
oznacza niewystarczającą wartość aktywów dla pokrycia wszystkich zobowiązań firmy i
w konsekwencji doprowadza do upadłości firmy de facto cierpiącej na czasowy brak
płynności finansowej.
Wierzyciele bankowi ponoszą przy obecnych prawnych regulacjach
upadłościowych ogromne straty – tracą spłatę oprocentowania udzielonych kredytów
oraz mogą nie odzyskać kredytu udzielonego firmie. Z tego względu banki domagają się
zwiększonego zabezpieczenia kredytu dostępem do aktywów firmy. Sytuacja ta ma
niekorzystny wpływ na finansowanie na warunkach kredytowych działalności
gospodarczej firm.
Strukturalnym problemem systemu upadłościowego w Egipcie jest także brak
komunikacji sądów egipskich z sądami zagranicznymi, co oznacza wnioskowanie
upadłościowe wyłącznie w odniesieniu do aktywów krajowych firmy. Sytuacja taka
11
12
dane egipskiego urzędu statystycznego CAPMAS
na podstawie Business Monthly, ACCE, June 2012
9
może być wykorzystana przez upadłą firmę do nadużyć. Kolejnym problemem systemu
jest słabość egzekucji regulacji upadłościowych, zwiększających kłopoty wierzyciela i
dłużnika. Sądy gospodarcze w Egipcie rozpoczęły działalność w 2007 roku, lecz
orzekający w sprawach gospodarczych sędziowie zostali przeniesieni z sądów cywilnych
lub kryminalnych. Poziom znajomości przez nich problematyki i praktyki gospodarczej
zależny jest od nich samych. Towarzyszy temu ustanawianie syndyków masy
upadłościowej bez rozeznania ich umiejętności, co powoduje niewłaściwą i zaniżoną
wycenę aktywów firmy oraz pogarsza sytuację finansową dłużnika i wierzyciela.
Obecny system upadłościowy w Egipcie nie jest zachęcający także dla
zagranicznych firm – inwestorzy chcą przed wejściem na rynek poznać obowiązujące
reguły zakończenia działalności gospodarczej. Ocenia się, że reforma systemu
upadłościowego winna sprzyjać napływowi FDI do Egiptu. Jedną z najbardziej
skutecznych zmian w nowej ustawie o upadłości firm winien być zapis dopuszczający
możliwość wyboru przez dłużnika opcji reorganizacji i spłaty zobowiązań firmy w
porozumieniu z wierzycielami, wskazując przy tym na rozwiązania przyjęte w
amerykańskim prawie o bankructwie gospodarczym. Proponowaną zmianą jest także
obowiązek ujawniania przez dłużnika wszystkich aktywów firmy – także zagranicznych.
Reforma systemu upadłościowego w Egipcie wymaga jedności działania
dłużników, wierzycieli i systemu prawnego. Jako podstawę reformy uznaje się ustawowy
zapis możliwości prawnego porozumienia się dłużnika i wierzycieli bez ingerencji sądu.
Podkreśla się, że w warunkach międzynarodowej współpracy firm egipskich konieczne
jest skorelowanie zapisów nowej ustawy upadłościowej w Egipcie ze standardami
międzynarodowymi w celu umożliwienia komunikacji sądów oraz zachęcenia
inwestorów zagranicznych do podejmowania działalności gospodarczej na rynku
egipskim.
Działalność funduszy powierniczych
Rok 2011 był okresem rzeczywistej stagnacji w działalności prywatnych
funduszy powierniczych z uwagi na wcześniejsze niemal pełne zaangażowanie środków
w przedsięwzięcia inwestycyjne przed 2006 rokiem oraz walkę o ich odzyskanie w
kontekście nagłego spadku wartości aktywów w 2008 roku w związku z globalnym
kryzysem finansowym. Również wnoszenie środków do funduszy było utrudnione w
ubiegłym roku, powodując ograniczenie nowych inwestycji powierniczych.
Niemniej część funduszy powierniczych w Egipcie z powodzeniem zwiększała
stan posiadania środków – np. fundusz Citadel Capital w październiku i listopadzie 2011
10
roku zgromadził 325 mln dol. USA w wyniku sprzedaży udziałów przy wsparciu
finansowym OPIC /Overseas Private Investment Corporation, USA/. Prywatne fundusze
powiernicze zazwyczaj pierwsze angażują się w gospodarkę o obniżonej wartości
aktywów, niemniej z zasady przyjmują pozycję wyczekującą jeśli wysokie ryzyko
przeważa. W tej sytuacji większość transakcji w 2011 roku z udziałem prywatnych
funduszy powierniczych polegała na zwiększeniu udziału w inwestycjach dokonanych.13
Istnieją duże możliwości dla transakcji inwestycyjnych prywatnych funduszy
powierniczych uwzględniając notowanie na giełdzie 213 firm funkcjonujących w 22
różnych branżach działalności biznesowej oraz 19 firm małych i średnich notowanych na
giełdzie NILEX dla sektora SME.
Na rynku egipskim działalność prowadzą zagraniczne i krajowe fundusze
powiernicze. Tabela niżej prezentuje najbardziej uznane na rynku prywatne fundusze
powiernicze w Egipcie.
prywatny fundusz powierniczy
Citadel Capital
EFG Hermes
Beltone Financial
Concord International
wartość i obszar działania funduszu14
- wiodący fundusz powierniczy w regionie MENA /Middle East
& North Africa/ o wartość powyżej 9 mld dol. USA; dysponuje
19 funduszami specjalistycznymi; zainteresowany 15 branżami,
w tym kopalnictwo, cement, transport, żywność, energia;
zarządza firmą mikrofinansowania Tanmeyah utworzoną w
2009 roku z kapitałem 6,2 mld dol. USA
- dysponuje środkami wartości 1,5 mld dol. USA
rozdysponowanymi w 9 funduszach; koncentruje działalność na
rozwoju infrastrukturalnym
- dysponuje aktywami wartości 300 mln dol. USA
angażowanymi głównie w branży nieruchomości, rolnictwa i
agrobiznesu; ustanowił w 2010 roku fundusz MAHASEEL o
docelowej wartości 1 mld dol. USA dla angażowania w projekty
inwestycyjne dużej skali w rolnictwie Sudanu i Egiptu
- wartość środków funduszu 1,4 mld dol. USA; koncentruje
działalność w branży farmaceutycznej
Poza wymienionymi w tabeli na rynku Egiptu funkcjonują prywatne fundusze
inwestycyjne – Abraaj Capital /wartość 6,6 mld dol. USA - opieka zdrowia, edukacja,
logistyka, opakowania/, Carlyle Group /wartość 100 mld dol. USA – angażuje się w
branże szpitalnictwa i telekomunikacji/, Actis /wartość 2,5 mld dol. USA – angażowany
w rozwój bankowości/ oraz mniejsze egipskie firmy – Sphinx /wartość 250 mln dol. USA
– zainteresowany sektorem SME/, CI Capital /wartość 1 mld dol. USA – bankowość
inwestycyjna – oddział Cairo Investment Bank/, Naeem /środki angażowane w branży
nieruchomości, przemysł petrochemiczny, materiały budowlane, handel detaliczny/,
Union Capital15, Nile Capital16.
13
na podstawie Egypt – economic profile, ACCE, April 2012
wg raportów wymienionych firm
15
brak danych szczegółowych
16
brak danych szczegółowych
14
11
Branża ubezpieczeniowa w 2011 roku
Wydarzenia 2011 roku w Egipcie uwidoczniły potrzebę rozwoju usług
ubezpieczeniowych – branży będącej na rynku egipskim nadal w początkowym stadium
rozwoju. Wpływy brutto branży ubezpieczeń w 2011 roku wyniosły 1.626 mln dol. USA
/w tym 674 mld dol. USA z tytułu ubezpieczeń na życie/, stanowiąc 1,1% GDP i wzrosły
w stosunku do roku poprzedniego o 4,9%.17
W egipskiej branży ubezpieczeń usługi świadczone są przez 29 firm, a dominują
ubezpieczyciele państwowi posiadający 47% udział w rynku. Publiczne firmy
ubezpieczniowe - Misr Insurance oraz Misr Life – będące oddziałami państwowego
holdingu Misr International Holding Company zmniejszyły w okresie od połowy 2010
roku do marca 2011 roku udział w rynku o 11% na rzecz firm międzynarodowych
posiadających 38% udzial w egipskim rynku ubezpieczeń. Największe zagraniczne firmy
ubezpieczeniowe obecne na rynku Egiptu to AIG, Arab Misr International Group,
Alliance, Bupa. Pozostali udziałowcy rynku ubezpieczeń to małe firmy egipskie – Suez
Canal Insurance, Mohandes Insurance, Delta Insurance – posiadające ok. 15% udział w
rynku.18
Usługi w segmencie ubezpieczeń na życie i ubezpieczeń z tytułu szkód
świadczone są przez 4 firmy z podanych 29, z których 10 firm świadczy usługi wyłącznie
w segmencie ubezpieczeń na życie i 15 firm wyłącznie w segmencie ubezpieczeń
odszkodowawczych. Egipski ubezpieczyciel państwowy dominuje w segmencie
ubezpieczeń szkodowych z 55% udziałem w rynku, a prywatni ubezpieczyciele krajowi i
zagraniczni mają udział w rynku odpowiednio 20% i 25%. Segment ubezpieczeń na życie
jest zdominowany przez zagranicznych ubezpieczycieli posiadających 58% udział w
rynku, a prywatne i państwowe firmy egipskie mają udział odpowiednio 7% i 35%.
Rok 2011 był burzliwy dla branży ubezpieczeniowej – wartość szkód
spowodowanych politycznymi niepokojami wyniosła 1,25 mld funtów egipskich /EGP/.
Klasyfikacja szkód była stopniowo rozstrzygana po podjęciu przez regulatora branży –
Egyptian Financial Supervisory Authority /EFSA/ - i organizacji branżowej Insurance
Federation of Egypt decyzji o pokrywaniu szkód spowodowanych w toku wydarzeń
rewolucyjnych w oparciu o przepisy o szkodach w wyniku niepokojów społecznych,
powszechnie uwzględnianych w polisach ubezpieczeniowych od pożaru. Decyzja ta,
17
18
dane Egyptian Financial Supervisory Authority, wrzesieo 2011 r.
na podstawie Egypt economic profile, ACCE, April 2012
12
korzystna dla ubezpieczonych, postawiła lokalnych ubezpieczycieli w trudnej sytuacji,
albowiem zagraniczne firmy reasekuracyjne akceptowały częściowe pokrycie szkód lub
odmawiały pokrycia szkód. Sytuacja ta zmusiła lokalne firmy ubezpieczeniowe do
poszukiwania reasekuracji na alternatywnych rynkach lub wypracowania polis
pokrywających ryzyko polityczne.
Rząd egipski, zarządzający systemem ubezpieczeń socjalnych, w ostatnim okresie
czasu przygotował znaczącą reformę systemu emerytur i rent, uwzględniającą przyszłe
wyzwania finansowe oraz bardziej sprawiedliwy podział środków.
Wschodzącym segmentem branży ubezpieczeniowej Egiptu jest system
ubezpieczeń islamskich – takaful. Ubezpieczenia islamskie, zainicjowane w 2002 roku
przez Egyptian Saudi Insurance House, są obsługiwane przez 7 towarzystw
ubezpieczeniowych i mają ok. 7% udział w egipskim rynku ubezpieczeń.
Tendencje rozwoju branży transportu
Znajdujący się na kluczowym szlaku dla europejskich i azjatyckich
przewoźników Egipt podejmuje działania na rzecz zwiększenia udziału w handlu
regionalnym w warunkach wzrostu uznania lądowych przewoźników dla rynku
egipskiego jako alternatywnej trasy transportu do rynków państw Zatoki i afrykańskich.
W grudniu 2011 roku egipskie Ministerstwo Transportu poinformowało o
wyborze Japońskiej Agencji Współpracy Międzynarodowej do zrealizowania projektu
nowego kompleksowego planu rozwoju transportu w Egipcie. Centralnym punktem planu
będzie propozycja połączenia drogowego i kolejowego portu Sokhna na Morzu
Czerwonym z portem El Dekheila na Morzu Śródziemnym na zachód od Aleksandrii.
Połączenie to umożliwi funkcjonowanie Egiptu jako wiodącego centrum tranzytowego
dla przewozów towarowych wschód – zachód. Zakłada się, że dla osiągnięcia takiej
pozycji zostaną utworzone centra spedycyjne w okolicy Kairu /rejon October City/ i na
terenach w pobliżu obu portów. Również istniejące urządzenia portowe zostaną
zmodernizowane i rozbudowane dla umożliwienia obsługi większych statków, co wiąże
się z adaptacją nowoczesnych sieci komunikacyjnych i systemów baz danych.
Idea unowocześnienia egipskiej infrastruktury transportowej, zwłaszcza trasy
łączącej Morze Czerwone z Morzem Śródziemnym, nie jest nowa, a próby jej realizacji
były podejmowane wielokrotnie w okresie ostatnich 20 lat. Niemniej opracowanie
analitycznego studium potrzeb egipskiej branży transportu stanowi znaczący postęp w
sporządzeniu planu perspektywicznego.
13
Zwiększa się oczekiwanie rynku międzynarodowego na rozwój przez Egipt
połączeń transportowych między Morzem Czerwonym i Morzem Śródziemnym. Pod
koniec grudnia 2011 roku egipski minister transportu poinformował środowisko
krajowego biznesu o podjętej przez Turcję - po zablokowaniu szlaku tranzytowego przez
Syrię - decyzji wykorzystania położenia Egiptu jako pomostu do rynków Bliskiego
Wschodu i Afryki Północnej. Około 46 tys. tureckich samochodów ciężarowych
przewiozło produkty w tranzycie przez Syrię w 2010 roku będącym ostatnim okresem
niezakłóconego transportu towarowego.19 Niemniej załamanie stosunków między
Damaszkiem i Ankarą – nałożenie przez Turcję sankcji wymuszajacych na Syrii
wprowadzenie reform demokratycznych, zawieszenie przez rząd syryjski dwustronnego
porozumienia o wolnej wymianie handlowej oraz wprowadzenie 30% stawki celnej na
wszystkie towary importowane z Turcji i prohibicyjnych opłat za paliwo i przewozy –
ułatwiło przejęcie przez Egipt większości tranzytowych przewozów towarów tureckiego
handlu w regionie. Turecki eksport towarowy na samochodach ciężarowych będzie
przewożony statkami z portu Mersin na tureckim wybrzeżu Morza Sródziemnego do
egipskich portów w Aleksandrii, Port Said i Damietta, a następnie transportem
drogowym do rynków państw Zatoki i Afryki.
W ocenie egipskiego Ministerstwa Transportu zmiana kierunku tureckiego
transportu towarowego może przynieść Egiptowi wpływy wartości 165 mln dol. USA
rocznie. Wspieranie tranzytu towarów przez egipskie porty i lądowe centra spedycyjne
jest korzystne dla gospodarki krajowej i zapowiadane jest podjęcie wszelkich działań
niezbędnych dla ułatwienia przewozów towarów tureckiego eksportu. W efekcie Egipt
będzie pełnić globalne centrum logistyczne, szczególnie dla przewozów towarowych
między Europą i Afryką. Turcja jest jednym z największych operatorów transportu
samochodowego w regionie i najbardziej dotkniętym długotrwałym pogorszeniem
warunków przewozów drogowych w tranzycie przez Syrię. Inne kraje regionie również
rozwijają samochodowy transport towarowy i mogą wkrótce potrzebować korzystać z
tranzytowych przewozów via Egipt dla obsługi ich wymiany handlowej.
Kontrolując Kanał Sueski, jeden z najważniejszych na świecie szlaków morskich,
Egipt ma znaczący udział w międzynarodowym transporcie towarowym. Rocznie ok. 18
tys. statków przeprawia się przez Kanał Sueski przewożąc łącznie około 850 mln ton
ładunków. Kanał Sueski jest jednym z głównych źródeł dochodów walutowych Egiptu
dającym miesięcznie wpływy wartości ponad 400 mln dol. USA. Wydarzenia społeczne
w 2011 roku w Egipcie nie wpłynęły na wartość dochodu z tytułu opłat za tranzyt
Kanałem Sueskim. Wg ocen Ministerstwa Transportu tranzyt Kanałem Sueskim może
jednak ulec zmniejszeniu w 2012 roku w wyniku niestabilnej sytuacji gospodarczej w
państwach Unii Europejskiej, powodującej spadek zapotrzebowania na import.
Interesującym jest na ile trudności gospodarki UE wpłyną na zmniejszenie przepraw
tranzytowych Kanałem Sueskim oraz na ile spadek tranzytu zostanie zrekompensowany
przewozami drogowymi. Niemniej przygotowanie kompleksowego planu rozwoju
19
na podstawie OBG – Egypt economic update, February 2012
14
transportu ma umożliwić Egiptowi rozwój w charakterze centrum tranzytowych
przewozów lądowych w regionie.
Zainteresowanie firm rynkami zagranicznymi
Egipskie firmy przemysłowe podejmują działania rozwojowe na rynkach
zagranicznych w warunkach niestabilności politycznej kraju i chwiejnej gospodarki
międzynarodowej. Jednocześnie rząd egipski realizuje promocję krajowego przemysłu i
towarów na rynkach zagranicznych dążąc do zwiększenia napływu walut zagranicznych
wspierających gospodarkę narodową.
Niestabilność polityczna spowodowała w Egipcie niekorzystną sytuację
gospodarczą. Na początku maja 2012 roku w Egipcie wartość rezerw zagranicznych
wyniosła 15,21 mld dol. USA, a bezpośrednie inwestycje zagraniczne /FDI/ zmniejszyły
się do 440 mln dol. USA w okresie lipiec – wrzesień 2011 roku w porównaniu do 1,6 mld
dol. USA rok wcześniej. Zadłużenie wewnętrzne zwiększyło się o 15%. W konsekwencji
część firm egipskich aktywnie poszukuje możliwości rozwojowych na rynkach
zagranicznych.20
Przykłady takich działań dają producent stali DSDFerrometalco/DSDF/ oraz
Ghabbour Auto /GB Auto/.21 Obniżając ceny w dążeniu do utrzymania pozycji
konkurencyjnej na rynku krajowym DSDF także angażuje się poza Egiptem, szczególnie
uczestnicząc w przetargach na rynkach Afryki Północnej i państw Zatoki. DSDF dąży do
umocnienia obecności na rynkach międzynarodowych mimo, że 35% wpływów firmy
pochodzi z eksportu stanowiącego 60% jej produkcji. W podobnej sytuacji jest firma GB
Auto, której zysk w 2010 roku wyniósł 43 mln dol. USA a w 2011 roku spadł do 32 mln
dol. USA. GB Auto prowadzi działalność gospodarczą w Iraku i aktualnie przygotowuje
rozszerzenie działalności na rynki 2 innych krajów w Afryce Północnej. Celem działań
jest odwrócenie aktualnej proporcji wartości przedsięwzięć gospodarczych GB Auto –
obecnie dwie trzecie wartości gospodarczej firmy generowane jest na rynku egipskim, a
jedna trzecia wywodzi się z działalności na rynkach zagranicznych.
Próbując wspierać ekspansję firm na rynkach zagranicznych rząd Egiptu podjął
zagranicą akcję promocyjną licząc na zwiększenie napływu FDI oraz korzystną
prezentację egipskiego przemysłu. Ministerstwo Zaopatrzenia i Handlu wskazuje
potrzebę sporządzenia szczegółowej kampanii promocji produktów wytworzonych w
20
21
dane Centralnego Banku Egiptu
na podstawie OBG - Egypt economic update; June 2012
15
Egipcie. Podobny cel miała konferencja w połowie maja 2012 roku nt. promocji
eksportu, sponsorowana przez globalną firmę spedycyjną DHL. Konferencja wskazała, że
dla ekspansji eksportu egipskich towarów potrzebne jest wzmocnienie realizacji
porozumień handlowych Egiptu z Unią Europejska, z Turcją i z państwami arabskimi.
Podkreślony został pewien postęp w promocji egipskich produktów zagranicą – np.
wznowiony został eksport ziemniaków do Rosji po zniesieniu przez rząd Rosji zakazu
importu egipskich ziemniaków, wprowadzonego w 2011 roku w obawie przed chorobą brunatną zgnilizną ziemniaka. Porozumienie międzyrządowe Egiptu i Rosji umożliwia
rosyjskiej służbie celnej inspekcję ziemniaków przed wysyłką z Egiptu.
Współpraca firm egipskich z rynkami zagranicznymi może mieć bardziej
wymierne korzyści dla gospodarki Egiptu. W maju 2011 roku hiszpański producent szyn
kolejowych uzyskał możliwość udziału w realizacji programu restrukturyzacji egipskiego
kolejnictwa. Potencjalnie przedsięwzięcie będzie wspierać gospodarkę Egiptu poprzez
napływ FDI oraz wprowadzenie pożądanej modernizacji niedomagającego systemu
egipskiego kolejnictwa.
Wg prezentowanych ocen koncentrowanie działań firm i przedstawicieli rządu na
umocnieniu współpracy Egiptu z zagranicą w okresie poprzedzającym powrót do
stabilnego wzrostu winno sprzyjać długookresowemu wsparciu gospodarki egipskiej. W
efekcie egipskie firmy mogą być lepiej powiązane z gospodarką światową po powrocie
gospodarki Egiptu do normalnego funkcjonowania w ustabilizowanych warunkach niż w
okresie poprzedzającym Arabską Wiosnę.
Firma Orascom - lider przedsiębiorczości
Klasyfikacja przedsiębiorstw egipskich notowanych na giełdzie kairskiej
wskazuje, że firmą egipską o największej wartości jest ORASCOM Construction
Industries Company /OCIC/, a na drugim miejscu plasuje się ORASCOM Telecom
Holding /ORTE/. W 2011 roku aktywa OCIC miały wartość 59.300,5 mln EGP, a aktywa
ORTE wartość 49.729,44 mln EGP; przychody tych firm w 2011 roku wyniosły
odpowiednio 32.722 mln EGP /wzrost o 18,76%/ i 21.615,84 mln EGP /wzrost o
0,18%/.22
Koncern ORASCOM Construction Industries jest kontraktorem konstrukcyjno –
budowlanym, składającym się z wielu firm budowlanych i powiązanych z branżą
budownictwa. ORASCOM – firma rodzinna założona w 1976 roku - systematycznie
rozwijała działalność i aktualnie zatrudnia ponad 50 tys. osób w oddziałach firmy
22
wg Egypt - Business Today; July 2012
16
funkcjonujących w ponad 20 krajach. OCIC jest także znaczącym udziałowcem egipskiej
branży nawozów sztucznych. Do właścicieli koncernu należy także ORASCOM Telecom
Holding operujący w branży telekomunikacyjnej w Egipcie i na rynkach zagranicznych.
Kontraktor budowlany OCIC świadczy usługi konstrukcyjne i budowlane oraz
uczestniczy w realizacji zamówień publicznych dla dużych, kompleksowych projektów.
Realizowane przez OCIC projekty obejmują budowy obiektów przemysłowych,
handlowych, transportowych, telekomunikacyjnych i morskich. Firma obsługuje klientów
publicznych i prywatnych, głównie w regionie Bliskiego Wschodu, w Europie i Azji
Środkowej. W ramach porozumień partnerskich z wiodącymi firmami przemysłowymi
OCIC produkuje wyroby stalowe oraz systemy okienne i elementy budowlanej
architektury osiedlowej.
Od 1999 roku ORASCOM jest notowana na giełdzie kairskiej oraz funkcjonowała
na rynku cementu w ramach posiadanej grupy firm produkujących cement w Egipcie,
Algierii, północnym Iraku, Pakistanie, Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Turcji i
Hiszpanii. W styczniu 2008 roku tę część działalności OCIC sprzedała francuskiej firmie
Lafarge za ok. 12,9 mld dol. USA. 23
Również w 2008 roku OCIC dokonała fuzji z Egyptian Fertilisers Company, a
obecnie dysponuje udziałami w wielu firmach egipskiej branży nawozów sztucznych, w
tym 60% udziałów w Egyptian Basic Industries Corporation, która w I połowie 2009
roku uruchomiła fabrykę nawozów sztucznych w Egipcie. OCIC buduje fabrykę
nawozów sztucznych także w Algierii w formie joint-venture z algierskim producentem
energii Sonatrach. OCIC posiada 13,5% udziałów w nigeryjskiej firmie produkcji
nawozów sztucznych Notore Fertilisers oraz 18,1% w firmie Gavilon, amerykańskiej
firmie dystrybucji nawozów sztucznych. W 2009 roku OCIC utworzyła joint-venture z
brazylijską firmą branży nawozów sztucznych, FITCO International, w celu dystrybucji
nawozów sztucznych w Ameryce Łacińskiej.
Strategia rozwoju firmy OCIC opiera się na dywersyfikacji geograficznej i
operacyjnej - aktualnie ORASCOM generuje poza rynkiem Egiptu blisko 80% dochodów
/dane za 2009 rok/.24 Strategia firmy przewiduje także rozszerzenie oferty produktowej i
zakresu dystrybucyjnego. W 2010 roku ORASCOM sfinalizowała przejęcie dwóch firm
branży nawozów sztucznych i logistyki - OCIC objęła 49% udziałów w joint-vanture w
partnerstwie z chińskim producentem nawozów sztucznych, oraz pozyskała firmę
logistyczną MICRO Chemie zapewniając sobie posiadanie, możliwość leasingu i
zarządzania zbiornikami amoniaku w europorcie Rotterdam.
ORASCOM wyemitowała akcje wartości 287 mln dol. USA, a zgromadzone
aktywa umożliwiły przeprowadzić przejęcia firm oraz uwolnić środki na realizację
projektów rozwojowych firmy - na zwiększenie udziału firmy w rynku nawozów
sztucznych w Algierii lub w Maroku, na pokrycie oferty zakupu firmy Copebras -
23
24
wg Egypt 2011 - The Oxford Business Group Report
wg Egypt 2011 - The Oxford Business Group Report
17
brazylijskiego producenta nawozów sztucznych, na uzyskanie licencji produkcyjnej
nawozów sztucznych w Indiach. 25
Rosnące ceny nawozów azotowych umożliwiły uzyskanie przez ORASCOM
korzystnego wyniku finansowego w 2011 roku, a potencjał biznesowy firmy umacnia się
w wyniku realizacji wielu projektów infrastrukturalnych w regionie Bliskiego Wschodu i
Afryki. Projekty rządowe Egiptu, szczególnie inicjatywy partnerstwa publiczno prywatnego /PPP/, stwarzają możliwości udziału kontraktorom budowlanym, w tym
ORASCOM, w realizacji projektów. Potencjał biznesowy ORASCOM jest akumulowany
także w wyniku angażowania kapitału firmy do realizacji projektów infrastrukturalnych
w Katarze w związku z organizacją mistrzostw świata w piłce nożnej w 2022 roku.
Sektor rolnictwa w 2011 roku
Branża produkcji rolnej należy do podstawowych dla gospodarki Egiptu,
aczkolwiek udział rolnictwa w GDP zmniejszał się w okresie minionych 20 lat. Wartość
produkcji sektora rolnego w Egipcie w roku finansowym 2010/11 wyniosła 24,6 mld dol.
USA, stanowiąc 13,3% GDP.
Tabela niżej prezentuje wielkość produkcji głównych upraw rolnych /w mln ton/
w Egipcie w latach finansowych 2008/09 – 2010/11.26
wielkość zbiorów
warzywa
cukier trzcinowy
owoce
buraki cukrowe
pszenica
kukurydza
ryż
cebula
2008/09
21,4
15,0
7,8
4,8
7,7
5,9
6,5
2,2
2009/10
15,9
14,0
9,1
7,1
6,4
5,5
3,9
2,0
2010/1127
21,0
16,9
9,3
6,3
6,9
5,6
3,9
2,3
Sektor rolny zatrudnia ok. jedną trzecią część egipskiej siły roboczej. Ziemia
uprawna skoncentrowana w delcie i dolinie Nilu liczyła w 2010 roku 8.421 tys. akrów, co
oznacza wzrost powierzchni upraw o 11% od 2001 roku.28
25
wg Egypt 2011 - The Oxford Business Group Report
dane Centralnego Banku Egiptu
27
wielkość szacunkowa
28
na podstawie Egypt - economic profile, ACCE, April 2012
26
18
Wartość eksportu produkcji rolnej Egiptu wyniosła 1,8 mld dol. USA. Główny
odbiorca egipskiego eksportu rolnego to Arabia Saudyjska. Egipski eksport rolny do Unii
Europejskiej uległ podwojeniu w latach 2007 – 2011, także w wyniku zniesienia przez
UE w czerwcu 2010 roku opłat celnych na większość importowanych z Egiptu towarów
rolnych.
Główne produkty rolne eksportowane przez Egipt to owoce, warzywa i zboża.
Podstawowy świeży produkt rolny eksportowany z Egiptu to owoce cytrusowe – wartość
ich eksportu w 2011 roku wyniosła 575 mln dol. USA, co stanowiło wzrost o 8% w
stosunku do 2010 roku. W 2011 roku nastąpił radykalny spadek eksportu ryżu, którego
wartość wyniosła zaledwie 18 mln dol. USA i była mniejsza o ok. 95% w stosunku do
2010 roku. Spadek eksportu ryżu wynika z wprowadzonego przez rząd egipski
ograniczenia eksportowego, którego termin ważności wydłużony został do października
2012 roku.
Wartość egipskiego importu produktów rolnych w 2011 roku wyniosła blisko 6,5
mld dol. USA. Główny eksporter produktów rolnych na rynek Egiptu w 2011 roku to
USA, będące także głównym dostawcą pszenicy na rynek egipski mimo, iż na początku
2012 roku dominowały dostawy pszenicy z regionu Morza Czarnego – z Rosji i Ukrainy.
Egipt jest największym na świecie importerem pszenicy. W roku finansowym 2010/11
Egipt zakupił na rynkach zagranicznych 9 mln ton pszenicy, której krajowa produkcja
wyniosła 44% konsumpcji, co stanowi wzrost o 3% w stosunku do pokrycia jej
konsumpcji w roku finansowym 2009/10. W Egipcie konsumpacja pszenicy wzrosła z
15,3 mln ton w roku finansowym 2008/09 do 17,2 mln ton w roku finansowym 2010/11,
a samowystarczalność zaopatrzenia w pszenicę w tym okresie zmniejszyła się z 50% do
44%.
Syntetyczną charakterystykę egipskiego sektora produkcji rolnej - wartość
eksportu, importu i inwestycji w roku finansowym 2010/11 /w mld dol. USA/ i zmiany
/w %/ względem roku 2009/10 prezentuje tabela niżej.29 Saldo egipskiego handlu
zagranicznego w rolnictwie jest dla Egiptu ujemne o wartości 4,7 mld dol. USA.
sektor produkcji rolnej
wartość produkcji rolnej
udział w GDP /w %/
inwestycje
eksport w 2011 r.
import w 2011 r.
rok finansowy 2010/11
24,6
13,3
1,0
1,8
6,5
zmiana wobec roku finansowego 2009/10
2,5
- 2,730
- 2,6
- 0,7
29,4
Inwestycje w sektorze rolnictwa Egiptu wyniosły ok. 1,07 mld dol. USA w roku
finansowym 2010/11, niewiele mniej niż w roku poprzednim, obejmując rekultywację
ziemi pustynnej o powierzchni 6.790 akrów w Beni Suef oraz Wadi El Rayan; rozwój
systemów osuszania gruntów, budowę stacji irygacyjnych i mostów nawigacyjnych;
budowę sześciu tam i trzech zbiorników wodnych.
29
30
dane Centralnego Banku Egiptu oraz General Organization for Export and Import Control /GOIEC/ w Egipcie
zmiana wyrażona w punktach procentowych
19
W ramach międzynarodowej współpracy rozwojowej w 2011 roku Egipt uzyskał
100 mln dol. USA pożyczki z Banku Światowego oraz 3 mln grant z Japonii na rzecz
modernizacji systemu irygacji i gospodarki wodnej. W ostatnim okresie firma Vodafone
w porozumieniu z Ministerstwem Rolnictwa i Rekultywacji Ziemi przeznaczyła 1 mln
dol. USA na telefonię komórkową dla farmerów w celu przekazywania informacji o
problematyce rolnej i weterynaryjnej służącej zwiększeniu produkcyjności i
konkurencyjności sektora rolnego.
Egipskie Ministerstwo Rolnictwa i Rekultywacji Ziemi realizuje Strategię
Zrównoważonego Rozwoju Rolnictwa /Sustainable Agriculture Development Strategy/
przyjętą w 2009 roku i zakładającą rekultywację ziemi na potrzeby rolnictwa w ilości 1,2
mln akrów do 2017 roku oraz 3 mln do 2030 roku. Największą rządową inicjatywą
uzdatniania ziemi jest projekt Toshka Valley, w ramach którego do końca 2011 roku
rekultywowano 8 tys. akrów, co jest znacznie mniej od przyjętego celu 1 mln akrów.
Projekt Toshka zakłada utworzenie 2,5 mln miejsc pracy oraz inwestycje w rolnictwie
wartości 25 mld dol. USA. Polityka liberalizacji gospodarki zainicjowana w latach 90tych w Egipcie faworyzuje agrobiznes o dużej skali. Farmy o dużej skali – np. Dina
Farms – mają zróżnicowaną produkcję: owoce, warzywa, produkty mleczarskie, produkty
mięsne. Agrobiznes dużej skali dysponuje aktualnie ok. 30% powierzchni uprawnej, a
farmy dysponujące ziemią uprawną o powierzchni 4,8 akra lub mniejszą stanowią ok.
90% wszystkich farm w Egipcie.
Perspektywa pokrycia zapotrzebowania energetycznego
Duża i rosnąca populacja, rozwijająca się gospodarka i duży sektor przemysłowy
Egiptu powodują, że rynek ten jest bardzo energochłonny, a jego zapotrzebowanie na
energię elektryczną ulegnie podwojeniu w okresie najbliższych 15 lat. Dla zaspokojenia
gwałtownie rosnącej konsumpcji energii w Egipcie podejmowane są od dawna działania
zwiększające jej podaż w wyniku budowy nowych elektrowni. Rozbudowa
konwencjonalnych możliwości generowania energii będzie jednym z komponentów
zwiększonych mocy wytwórczych, których rozwój będzie w części uwarunkowany
wzrostem wykorzystania energii odnawialnej. Energia odnawialna ma obecnie istotny
udział w mocy energetycznej Egiptu, niemniej w nadchodzacych latach rola „czystej
energii” znacząco wzrośnie - ten segment branży energetycznej w Egipcie pozostaje w
szczególnym zainteresowaniu zagranicznych inwestorów.
20
Zapotrzebowanie na energię w Egipcie wzrośnie wg szacunków do 50 GWh do
2025 roku, powodując w dużej skali ekspansję podaży. Z tego względu Egipt planuje
przyciagnąć 110 mld dol. USA inwestycji do sektora energii do 2027 roku. Sektor
prywatny odgrywa wiodącą rolę w budowie, wyposażeniu i finansowaniu, a w ramach
programu IPP /Independent Power Producer/ zwiększy zaangażowanie w wytwarzanie
energii i zarządzanie aktywami. Planowana jest budowa kilku zakładów energetycznych
w ramach programu IPP, powodując znaczne zainteresowanie publiczne.31
Rewolucja w 2011 roku spowodowała wstrzymanie realizacji wielu
długoterminowych planów rządowych, lecz obecnie zamierzenia rozbudowy mocy
energetycznej kraju nabierają dynamiki. We wrześniu 2011 roku amerykańska firma
sektora energii General Electric uzyskała kontrakt na dostawę sześciu turbin gazowych
dla 2 elektrowni gazowo-parowych w rejonie Kairu, planowanych do uruchomienia w
połowie 2013 roku, zwiększających łącznie o 2250 MW moc energetyczną Egiptu.
Niemniej najbardziej dynamiczny rozwój spodziewany jest w segmencie energii
odnawialnej, co nie powinno być zaskakujące wziąwszy pod uwagę różnorodność
wyzwań Egiptu. Jednym z nich jest nagląca potrzeba zdywersyfikowania źródeł energii
nie tylko z powodów środowiskowych. Egipt posiada znaczące zasoby gazu i ropy,
niemniej pola wyczerpują się i potrzebne jest zwiększanie wpływów z eksportu co
ogranicza możliwości ich wykorzystania dla potrzeb krajowej gospodarki. Poza tym
prawdopodobnie zostanie zwiększone wykorzystanie węglowodorów jako surowca dla
przemysłu petrochemicznego i innych branż przemysłowych wytwarzających wartość
dodaną w Egipcie. Zatem zapotrzebowanie na energię będzie musiało zostać pokryte
zwiększonym udziałem innych źródeł.
Również egipski skomplikowany i kosztowny system subsydiów powoduje, że
zwiększone zużycie ropy i gazu przez branżę energii jest kosztowne dla kieszeni
publicznej w sytuacji gdy brakuje środków finansowych dla innych dziedzin jak np. dla
opieki zdrowotnej i edukacji.
Rząd przyjął cel 20% udziału źródeł odnawialnych w wytwarzaniu energii
elektrycznej do 2020 roku – wg szacunku około trzy piąte /7200 MW/ ma być
uzyskiwane z energii wiatru, a pozostała część z energii słonecznej, wody i innych
źródeł. Przyjęty cel może się okazać optymistyczny uwzględniwszy spowolnienie
gospodarki wynikające ze zmian ekip rządzących w rezultacie protestu społecznego
zapoczątkowanego 25 stycznia 2011 roku. Obecnie Egipt dysponuje 550 MW
zainstalowanej mocy generowanej z wiatru, co stanowi mniej niż 3% całkowitej mocy
energetycznej kraju, oraz zainstalowaną mocą 2800 MW hydroenergii. Jednakże
długoterminowa funkcjonalność energii odnawialnej w Egipcie jest w zasadzie
gwarantowana. Egipt ma dobre położenie geograficzne w aspekcie energii wiatru i
energii słonecznej. Na wybrzeżu Morza Czerwonego zainstalowano dwie farmy wiatrowe
– wg danych New and Renewable Energy Authority /NREA/ Zatoka Sueska doświadcza
najsilniejszych wiatrów w regionie, wiejących ze średnią prędkością 8-10
31
na podstawie OBG - Egypt economic update , February 2012
21
metrów/sekundę. Egipski sektor prywatny uwzględnia w planach inwestycyjnych opinię
NREA, oceniając potencjał energii wiatru w Zatoce Sueskiej do 20 GW i podkreślając, że
branża energii odnawialnej w Egipcie może utworzyć 250 tys. miejsc pracy w okresie
najbliższych 5-10 lat.
Egipt dysponuje także zasobami energii słonecznej – NREA szacuje, że w Egipcie
średnie promieniowanie energii słonecznej jest trzykrotnie wyższe od średniej światowej
i wynosi 612 W/m2. Energia słoneczna jest nadal kosztowna, niemniej eksperci
przemysłowi są przekonani o perspektywie rozwoju tego źródła energii w długim okresie
czasu. W krótszej perspektywie czasu baterie słoneczne mogą być instalowane w
miejscach odległych, których podłączenie do energetycznej sieci przesyłowej jest
kosztowne.
Egipt dąży do osiągnięcia 20% celu energii odnawialnej. W grudniu 2011 roku
NREA podpisała kontrakt z hiszpańskim producentem turbin wiatrowych na
wyposażenie wiatrowni o mocy 200 MW, finansowanej przez konsorcjum
międzynarodowe z udziałem rządu Japonii i banków – niemieckiego KfW Development
Bank oraz European Investment Bank. Wiatrownia ma być gotowa w 2013 roku; rząd
Egiptu planuje budowę kolejnej elektrowni wiatrowej o mocy 1000 MW.
Prywatni inwestorzy obserwują z zainteresowaniem rozwój branży energii
odnawialnej w Egipcie – planowane inwestycje branżowe stwarzają firmom możliwości
budowy, finansowania, wyposażenia i zarządzania elektrowniami oraz infrastrukturą
stowarzyszoną, szczególnie w ramach programu IPP /Independent Power Producer/.
Egipski sektor energii nie był obojętny w 2011 roku wobec politycznej i ekonomicznej
perspektywy kraju, zwłaszcza w kontekście kontynuacji programu IPP, niemniej pewnym
jest ogromne i rosnące zapotrzebowanie Egiptu na energię oraz potrzeba dywersyfikacji
źródeł energii pozwalająca na oszczędzanie cennych paliw kopalnych. Pokrycie takiego
zapotrzebowania jest wyzwaniem zarówno dla gospodarki, jak też jedną z największych
możliwości rozwoju firm w Egipcie.
Kontakt i informacje z WPHI w Kairze
Strona internetowa Wydziału Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w
Kairze – www.cairo.trade.gov.pl prezentuje dane kontaktowe oraz informuje o
działalności Wydziału. WPHI w Kairze realizuje w 2012 roku działania promocyjne
adekwatne do sytuacji rynkowej występującej w Egipcie. Wśród działań promocji
gospodarczej realizowane są m.in. seminaria tematyczne i konferencje promujące
współpracę dwustronną, przeprowadzane w Egipcie i w Sudanie, oraz prowadzona jest
promocja polskich firm na stoisku informacyjno – promocyjnym organizowanym
podczas wybranych międzynarodowych targów w Kairze.
22
Kwartalna publikacja własna WPHI - Biuletyn Informacyjny dot. rynku Egiptu –
jest zamieszczona na stronie internetowej Wydziału - http://www.cairo.trade.gov.pl/pl/.
WPHI w Kairze zamieszcza na stronie internetowej także sporządzane na bieżąco
informacje rynkowe w publikowanym dwutygodniku Obserwator Gospodarczy – Egipt;
link - http://www.cairo.trade.gov.pl/pl/ObserwatorGospodarczy
Równolegle opracowywane analizy branżowe – Przewodnik branżowy po rynku
Egiptu – są na stronie http://www.cairo.trade.gov.pl/pl/PrzewodnikporynkuEgipt
Informacja zapraszająca polskie firmy do udziału w nieodpłatnej promocji na
stoisku własnym WPHI podczas targów międzynarodowych w Kairze znajduje się na
stronie http://cairo.trade.gov.pl/pl/kalendarium
Zapraszamy do odwiedzania strony internetowej WPHI w Kairze
www.cairo.trade.gov.pl i korzystania z zamieszczonych informacji oraz współpracy.
23