Urząd Miejski w Szprotawie

Transkrypt

Urząd Miejski w
Szprotawie
ul. Rynek 45
67-300 Szprotawa
Strategia rozwiązywania problemów społecznych, ze
szczególnym uwzględnieniem programów pomocy
społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych, i innych, których celem jest integracja osób
i rodzin z grup szczególnego ryzyka na lata 2006-2013
SPIS TREŚCI
I PROCES TWORZENIA STRATEGII---------------------------------------------------------------------------------- 5
1. PRZEBIEG PRAC NAD STRATEGIĄ ---------------------------------------------------------------------------------------- 5
1.1. Przyjęte definicje --------------------------------------------------------------------------------------------------- 5
1.2. Przyjęte zasady ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 7
1.3 Wybór modelu strategii -------------------------------------------------------------------------------------------- 8
2. KORZYŚCI Z OPRACOWANIA GMINNEJ STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH -------------- 9
3. BUDOWANIE STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH ZGODNIE Z ZASADAMI ”STRATEGII
ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY I MIASTA SZPROTAWY” ORAZ ZGODNOŚCI CELÓW STRATEGII
ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH Z CELAMI POLSKICH STRATEGII NA RÓŻNYCH POZIOMACH. ----- 9
4. STRUKTURA STRATEGII ------------------------------------------------------------------------------------------------ 10
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY SZPROTAWA UWZGLĘDNIAJĄCA PROBLEMY SPOŁECZNE
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 11
1 KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA GMINY --------------------------------------------------------------------------------- 11
2 SYTUACJA SZPROTAWSKIEGO RYNKU PRACY ------------------------------------------------------------------------ 12
3 SYTUACJA DOCHODOWA MIESZKAŃCÓW SZPROTAWY -------------------------------------------------------------- 21
4 SYTUACJA RODZIN NIEPEŁNYCH --------------------------------------------------------------------------------------- 26
5 SYTUACJA ŚRODOWISKA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH-------------------------------------------------------------- 28
6. SYTUACJA ŚRODOWISKA OSÓB STARSZYCH ORAZ DŁUGOTRWALE CHORYCH ----------------------------------- 29
7. SYTUACJA BEZDOMNOŚCI MIESZKAŃCÓW GMINY I MIASTA SZPROTAWA ---------------------------------------- 34
8. SYTUACJA OSÓB POSIADAJĄCYCH PROBLEMY W PRZYSTOSOWANIU SIĘ DO ŻYCIA PO OPUSZCZENIU ZAKŁADU
KARNEGO. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ 36
9 SYTUACJA MŁODZIEŻY OPUSZCZAJĄCEJ PLACÓWKI OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE ---------------------------- 37
10. PROBLEMY UCHODŹCÓW --------------------------------------------------------------------------------------------- 38
11 PROBLEMY OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE RODZIN --------------------------------------------------------------- 38
12 SYTUACJA OSÓB UZALEŻNIONYCH OD ALKOHOLU I NARKOTYKÓW --------------------------------------------- 40
III. WYODRĘBNIENIE I POGRUPOWANIE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH--------------------------- 48
1. BEZROBOCIE.-----------------------------------------------------------------------------------------------------------2. UBÓSTWO. --------------------------------------------------------------------------------------------------------------3. PROBLEMY OPIEKUŃCZO-WYCHOWAWCZE RODZINY. -------------------------------------------------------------4. STAROŚĆ. ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------5. ALKOHOLIZM I NARKOMANIA ----------------------------------------------------------------------------------------6. NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ.------------------------------------------------------------------------------------------------7 BEZDOMNOŚĆ. ----------------------------------------------------------------------------------------------------------8. OSOBY OPUSZCZAJĄCE ZAKŁADY KARNE. --------------------------------------------------------------------------9. DŁUGOTRWAŁA CHOROBA. -------------------------------------------------------------------------------------------10. RODZINY NIEPEŁNE.---------------------------------------------------------------------------------------------------
48
48
48
49
49
49
49
50
50
50
IV. ANALIZA SWOT POSZCZEGÓLNYCH GRUP PROBLEMOWYCH ----------------------------------- 52
1. ANALIZA SWOT - PROBLEMY ZDROWOTNE. ----------------------------------------------------------------------2. ANALIZA SWOT – BEZROBOCIE. ------------------------------------------------------------------------------------3. ANALIZA SWOT - PROBLEMY SPOŁECZNE. ------------------------------------------------------------------------4. ANALIZA SWOT - PROBLEMY UZALEŻNIEŃ. ------------------------------------------------------------------------
52
53
55
56
V. KARTY DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH------------------------------------------------------------------------- 58
1 KARTA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH DLA GRUPY PROBLEMÓW ZWIĄZANYCH Z POMOCĄ SPOŁECZNĄ --------2 KARTA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH DLA PROBLEMU BEZROBOCIA -----------------------------------------------3 KARTA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH DLA GRUPY PROBLEMÓW UZALEŻNIEŃ ------------------------------------4 KARTA DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH DLA GRUPY PROBLEMÓW ZDROWOTNYCH ----------------------------------
59
61
63
65
VI. WDROŻENIE SYSTEMU MONITOROWANIA REALIZACJI STRATEGII POLITYKI
SPOŁECZNEJ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 67
1 ANALIZY, BADANIA ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 67
2 PROGRAMY – KONTYNUACJA, AKTUALIZACJA, TWORZENIE ------------------------------------------------------- 67
2
Zespół opracowujący „Strategię rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym
uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych, i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego
ryzyka”
Tabela nr 1 Lista osób pracująca przy strategii z uwagi na członkostwo w zespole powołanym
przez Burmistrza Szprotawy
L.P
Imię i Nazwisko
Pełnione funkcje
1.
Mariusz Leszczyński
Starszy pracownik socjalny w Ośrodku Pomocy Społecznej
w Szprotawie
2.
Tadeusz Pozaroszczyk
Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Szprotawie
3.
Krzysztof Sołtysiak
Z-ca dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w Żaganiu filia
w Szprotawie
4.
Emilia Domagała
Pedagog szkolny w Zespole Szkół Zawodowych w
Szprotawie
5.
Zenona Piwtorak
Lider Klubu Pracy w Szprotawie
6.
Zdzisława Sosnowska
Kierownik Zakładu Opiekuńczo-Leczniczego w Szprotawie
oraz konsultant wojewódzki w dziedzinie pielęgniarstwa
przewlekle chorych i niepełnosprawnych
7.
Piotr Sikorski
Referent do spraw społecznych w Urzędzie Miejskim w
Szprotawie
Tabela nr 2 Lista osób pracująca przy strategii z uwagi na społeczne konsultacje
L.P
Imię i Nazwisko
Pełnione funkcje
Tomasz Mendrek
Szprotawskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych w
Szprotawie oraz Dyrektor Warsztatów Terapii Zajęciowej
w Szprotawie - Lotnisko
Krzysztof Lewandowski
Członek Stowarzyszenia Ludzi Działających na Rzecz
Trzeźwości w Szprotawie
Zdzisław Paprocki
Radny Rady Miejskiej w Szprotawie
Władysław Sobczak
Sołtys wsi Leszno Górne
Krzysztof Wojciechowski
Komenda Policji w Szprotawie
Renata Felińska
Kurator sądowy przy Sądzie Rejonowym w Żaganiu
Zdzisław Mazgaj
Bezrobotny mieszkaniec Szprotawy
3
Andrzej Maraszkiewicz
Członek SLD oraz bezrobotny mieszkaniec Szprotawy
Dorota Sokołowska
Pedagog Gimnazjum nr 1 w Szprotawie
Agnieszka Wiech
Pracownik Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w
Szprotawie
Małgorzata Denkiewicz
Pedagog Zespół Szkół w Szprotawie
Wójtowicz Kazimierz
Dyrektor Szkoły Podstawowej w Siecieborzycach
4
I PROCES TWORZENIA STRATEGII
1. Przebieg prac nad strategią
Ośrodek Pomocy Społecznej w Szprotawie w dniu 8 października 2004 roku zwrócił się
do Burmistrza Szprotawy z prośbą o powołanie zespołu roboczego celem opracowania
„Gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym
uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego
ryzyka”- zwanej dalej Strategią, jako zadania własnego gminy o charakterze
obowiązkowym. wynikającym z treści art. 17.1 ust. 1 Ustawy o Pomocy Społecznej z dnia
12 marca 2004 rok (Dz. U. Nr 64, poz. 593), jednocześnie zaproponowano imienny skład
członków zespołu.
Wynikiem tych starań było powołanie w dniu 18 października 2004 roku Zarządzeniem
Burmistrza Szprotawy Nr 0151/94/04, zespołu, którego zadaniem było określenie celów i
kierunków działań na najbliższe lata.
Zadaniem zespołu budującego strategię było wskazanie kierunków polityki społecznej w
Szprotawie w odniesieniu do grup osób zagrożonych wykluczeniem społecznym do roku
2015. W tym celu wystosowano apel zapraszający wszystkie osoby, organizacje
społeczne, instytucje oraz stowarzyszenia zainteresowane tą tematyką do wypowiedzenia
się lub wzięcia udziału w pracach zespołu. Uznano, że relacje partnerskie rozmaitych
podmiotów sceny publicznej dają możliwości kreowania zmian przyszłej polityki
społecznej poprzez określenie problemów społecznych i wytyczenie celów realizacji
strategii gminy Szprotawa. Efektem były konsultacje społeczne z udziałem osób, które
odpowiedziały na zaproszenie.
1.1. Przyjęte definicje
Celem przeprowadzonej diagnozy był opis funkcjonowania struktury społecznej gminy
Szprotawa dokonany poprzez analizę podstawowych obszarów mających wpływ na
jakość życia gospodarstw domowych i poszczególnych jednostek. Opis ten wskazać miał
zarówno grupy społeczne jak i problemy je dotykające, których rozwiązanie wymaga
interwencji instytucjonalnej lokalnego samorządu. Aby działania prowadzonej polityki
społecznej były skuteczne, konieczne było określenie kryteriów, na podstawie, których
grupy te były później wyznaczane oraz jak najbardziej precyzyjne zdefiniowanie.
Podstawowymi pojęciami polityki społecznej Unii Europejskiej, poprzez akcesję
przeniesionymi na grunt polski, jest marginalizacja i wykluczenie społeczne.
Marginalizacja to: proces powstawania (powiększania) grup (zbiorowości) marginalnych.
Cechami tych grup są:
- brak uczestnictwa tam, gdzie jest ono oczekiwane;
- brak uprawnień, które mają inni;
- brak możliwości korzystania z posiadanych uprawnień;
- niska pozycja społeczna;
- kłopoty komunikacyjne wynikające z różnic kulturowych.
Międzynarodowe Forum Konsultacyjne w sprawie Edukacji dla Wszystkich (EFA
Forum, UNESCO) proponuje następującą definicję – „Marginalizacja ma miejsce wtedy,
gdy ludzie są systematycznie wykluczani z sensownego uczestnictwa w ekonomicznych,
społecznych, politycznych, kulturowych i innych formach ludzkiej aktywności w ramach
swoich społeczności i w ten sposób odmawia się im możliwości spełnienia się jako istoty
ludzkie”.
Innego opisu marginalności dostarcza definicja – „marginalność, to brak uczestnictwa
jednostek i grup społecznych w tych sferach życia, w których uzasadnione jest 5
stosownie do określonych kryteriów – oczekiwanie, że jednostki te i grupy będą w nich
uczestniczyły”.
Należy zwrócić uwagę, że zidentyfikowanie grupy marginalizowanej zależy od użycia w
pracach badawczych określonych kryteriów. Jednym z celów przedstawianej diagnozy
jest określenie kryteriów zarówno w sensie obiektywnym (parametry, wskaźniki), jak i
subiektywnym (odczucia i opinie). Dobór kryteriów determinuje skuteczność
prowadzonej polityki społecznej. Wynika również z przyjętego modelu polityki
(mniejsza lub większa ingerencja w życie społeczne).
Odmiennym - ważnym dla skuteczności prowadzonych działań - pojęciem jest
wykluczenie społeczne. Poniżej podajemy przykładowe definicje tego terminu.
Wykluczenie społeczne to:
1. Dynamiczny i wielowymiarowy proces pełnego odcięcia lub częściowego
ograniczenia dostępu do różnych społecznych, gospodarczych, kulturowych i
politycznych systemów, które pomagają jednostce w integracji ze społeczeństwem.
2. Wielowymiarowy i dynamiczny proces, który może wynikać z braku zasobów lub
odmowy praw socjalnych, ale który sam może generować rozmaite formy deprawacji,
np. zerwanie więzów rodzinnych, społeczną izolację.
3. Struktury i procesy, które uniemożliwiają osobom lub grupom pełne uczestnictwo w
społeczeństwie.
Opis wykluczenia społecznego trafnie uzupełnia głos z francuskiej debaty na ten temat –
„powstanie <<nadwyżkowej>> populacji, bezużytecznej podklasy, potencjalnie trwale
niedostosowanej, z którą nie wiadomo, co zrobić”.
W przypadku określenia grup podlegających wykluczeniu - podobnie jak przy opisie
marginalizacji - istotną rolę odgrywają kryteria, według których grupy te są
identyfikowane. Następnie powołany dla przygotowania strategii rozwiązywania
problemów społecznych przez Burmistrza miasta Szprotawy zespół roboczy wspólnie z
członkami z konsultacji społecznych przyjął jako wyjściową dla prac koncepcyjnych
definicje, określającą politykę społeczną - jako oparty na określonych zasadach,
normach i wartościach przewodnik działania państwa/władz publicznych rozmaitych
szczebli oraz innych podmiotów społecznych w celu:
• kształtowania warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich,
ogólnych warunków rozwoju (zdrowie, oświata, kultura, środowisko pracy,
mieszkania itp.)
• harmonizowania i godzenia rozbieżnych interesów różnych grup społecznych, a
tym samym tworzenia warunków dla pokoju społecznego między kapitałem a
pracą
• obrony człowieka przed niezaspokajaniem jego potrzeb – od najbardziej
podstawowych do wyższego rzędu, rozwojowych
• tworzenia warunków do dla postępu społecznego
• wpływania na ewolucję i zaspokajanie potrzeb
• sprostania aktualnym problemom i przyszłym nieprzewidywalnym /
nieoczekiwanym sytuacjom.
Słowo Polityka – wskazuje, jak określona strategia winna być realizowana, czego
oczekuje się od jej realizacji i jakie obejmuje możliwości i cele.
Natomiast strategia – wskazuje drogę osiągania celów w konkretnych warunkach i z
wykorzystaniem posiadanych zasobów, odzwierciedlając środki, za pomocą, których cele
te będą osiągane.
Strategia służy, zatem redukcji niepewności, bowiem minimalizuje nieoczekiwany i/lub
nieprzewidywalny przebieg działań, służy także osiąganiu zdolności rozwiązywania
problemów wywołanych przez zdarzenia i czynniki zewnętrzne w oparciu o zasoby i
działania generowane wewnątrz własnej struktury.
6
Polityka społeczna miasta Szprotawa w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu
społecznemu powinna, zdaniem zespołu, opierać się na:
1. przyjętych założeniach, wartościach i zasadach, z których zasada integracji społecznej
i dostępność wszystkich obywateli do wszystkich obszarów życia społecznogospodarczego winna stanowić fundament polityki społecznej,
2. rozmiarach problemów poszczególnych grup osób zagrożonych wykluczeniem
społecznym.
Aktualne statystyki prowadzone przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Szprotawie oraz
Powiatowy Urząd Pracy w Żaganiu wskazują na największe problemy społeczne
w grupach osób bezrobotnych i niepełnosprawnych.
3. celach uznanych za priorytetowe.
Narastający w Polsce i w samej Szprotawie problem bezrobocia wśród wszystkich
grup, a szczególnie osób zagrożonych wykluczeniem oraz rozmiar problemów, z
jakimi borykają się rodziny w Szprotawie nakazuje uznać za priorytetowe następujące
cele:
• Stworzenie systemu wspierania procesów integracji
i adaptacji na rynku pracy.
• Zbudowanie systemu działań wspomagających funkcjonowanie rodzin z grup
zagrożonych wykluczeniem społecznym.
W polityce społecznej terminem „problemy społeczne” oznacza się wszelkiego rodzaju
dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym. Kwestia
społeczna to: - szczególna dolegliwość dla potencjału osobowego społeczeństwa, następstwo niedostosowania sposobu, w jakim funkcjonuje społeczeństwo, do
podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych, - zjawisko niemożliwe do
rozwiązania siłami pojedynczych grup ludzkich. W węższym znaczeniu termin „kwestia
społeczna: oznacza konkretny problem o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla
życia i współdziałania członków społeczności. W szerszym znaczeniu „kwestia
społeczna” oznacza przeciwieństwo między zasadami obowiązującymi w danym
społeczeństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji a dążeniami jednostek i
zbiorowości do godnego życia.
Inne kluczowe słowa zawarte w strategii to także „Fundusze Strukturalne”, czyli zasób
finansowy UE umożliwiający pomoc w restrukturyzacji i modernizacji gospodarki
krajów członkowskich drogą interwencji w kluczowych sektorach i regionach (poprawa
struktury). Na fundusze strukturalne składają się: Europejski Fundusz Rozwoju
Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Europejski Fundusz Orientacji i
Gwarancji Rolnej oraz Finansowy Instrument Wspierania rybołówstwa. Istotne znaczenie
mające wpływ na treść strategii ma definicja Instytucji Rynku Pracy. Do celów
merytorycznych postanowiono do nich zaliczyć publiczne służby zatrudnienia,
Ochotnicze Hufce Pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu
społecznego i partnerstwa lokalnego, organizacje związków zawodowych, pracodawców
i bezrobotnych oraz organizacje pozarządowe współpracujące z publicznymi służbami
zatrudnienia.
1.2. Przyjęte zasady
Zespół opracowujący strategię rozwiązywania problemów społecznych wytyczył sobie
także kilka zasad, na których powinna opierać się strategia, a co za tym idzie polityka
społeczna gminy Szprotawa. Są to:
1. Zasada pomocniczości (subsydiarności)
• władze publiczne koncentrują się na tych zadaniach, których nie można
przekazać innym podmiotom i które winny być wypełniane przez sektor
publiczny w imię najszerzej rozumianego interesu publicznego.
• resztę własnych uprawnień (ustawy, rozporządzenia, uchwały władz
miejskich) władze publiczne powinny delegować na najniższe szczeble
7
realizacyjne (tyle państwa, ile to konieczne, ale zarazem tak mało, jak to
możliwe).
2. Zasada solidaryzmu
• rozłożenie na wszystkich członków społeczności obciążeń związanych z takimi
zadaniami, jak edukacja, bezpieczeństwo, komunikacja, ochrona środowiska,
kultura itp., oraz z zagrożeniami, które niesie choroba, niepełnosprawność,
przestępczość, wykolejenie itp. (redystrybucja)
3. Zasada sprawiedliwości i równego dostępu
• akceptacja równości w dostępie do urządzeń infrastruktury społecznej oraz
świadczeń i usług publicznych bez względu na cechy położenia społecznego
• mieszkańcy mają prawo oczekiwać zaspokojenia swych potrzeb w obrębie
społeczności, zwłaszcza wsparcia w sytuacjach trudnych
• władze publiczne dążą do rozwoju infrastruktury społecznej na miarę potrzeb
obywateli
4. Zasada współodpowiedzialności podmiotów
• współodpowiedzialność wszystkich aktywnych na scenie publicznej
podmiotów za kształt i realizację polityki społecznej – władz publicznych,
organizacji pozarządowych oraz beneficjentów polityki społecznej
• kooperacja wielu podmiotów w zaspokajaniu potrzeb i rozwiązywaniu
problemów społecznych
• uznanie równoważności świadczeń i usług dostarczanych przez instytucje
sektora publicznego (rządowe, samorządowe), prywatnego i organizacje
pozarządowe
• adresaci programów polityki społecznej są aktywnym partnerem i podmiotem
w podejmowaniu decyzji na temat zastosowanych wobec nich procedur i
rozwiązań oraz w działaniach służących rozwiązywaniu własnych problemów.
1.3 Wybór modelu strategii
Strategie możemy dzielić, uwzględniając wiele różnic, które w nich występują.
Dokonując podstawowego podziału, możemy wyróżnić:
• strategię zsynchronizowaną z katalogiem zadań ustawowo przewidzianych dla
pomocy społecznej
• strategię, w której podstawowym elementem jest rozwiązywanie problemów
społecznych z jednoczesnym planowaniem rozwoju pomocy społecznej
(diagnoza, programowanie, projektowanie)
• strategię, w której wskazujemy na rozwiązania problemów społecznych w
środowisku lokalnym, z uwzględnieniem specyfiki danej gminy
Każda z wymienionych strategii różni się nie tylko zawartością wewnętrzną, ale także
metodyką zbierania i opracowywania materiałów wyjściowych. Dlatego też zespół
postanowił oprzeć się na drugim modelu strategii, uznając go jednocześnie za model
najtrafniej i najpełniej obrazujący sferę socjalną mieszkańców Szprotawy.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych na lata 2005-2015 jest wieloletnim
dokumentem programowym, który ma istotne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa
społecznego mieszkańców naszego miasta w szczególności grup zagrożonych
wykluczeniem. Podmiotowość człowieka, odpowiedzialność za własne życie,
subsydiarność to wartości nadrzędne, do których odwołuje się przedstawiony Państwu
dokument.
Dziś, w skomplikowanej rzeczywistości, potrzeba jest budowania spójnej i trwałej
polityki społecznej, niezależnej od potrzeb politycznych, gdzie określone priorytety
i zadania mogą być niezmiennie realizowane. Dostrzegł to także ustawodawca,
kodyfikując konieczność konstruowania Strategii Rozwiązywania Problemów
Społecznych.
8
2. Korzyści z opracowania gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych
Strategia rozwiązywania problemów społecznych posłuży jako instrument długofalowej
polityki władz lokalnych nakierowany na problemy społeczne. Stanowić będzie także
trwały i ciągły kierunek działań, niezależny od zmieniających się układów politycznych
• Strategia stanowić będzie element służący do efektywnego gospodarowania własnymi
zasobami finansowymi oraz posłuży do absorpcji środków europejskich
• Proces tworzenia strategii miał wpływ na zaangażowanie się oraz uwzględnienie
opinii i pomysłów mieszkańców, władz lokalnych, instytucji i organizacji non profit,
podmiotów gospodarczych oraz lokalnych liderów. Ogrom prac, wielowątkowość
tematyczna, analityczna i diagnostyczna wymagała od osób tworzących strategię
otwartej dyskusji, czego efektem jest wypracowanie koncepcji opartej na poczuciu
identyfikacji z problemami społeczności lokalnej
• Strategia zawiera w sobie mocne i słabe strony gminy. Ich analiza pozwala na
określenie możliwości zabezpieczenia występujących w gminie problemów.
3. Budowanie strategii rozwiązywania problemów społecznych zgodnie z
zasadami ”Strategii Zrównoważonego Rozwoju Gminy i Miasta
Szprotawy” oraz zgodności celów Strategii Rozwiązywania Problemów
Społecznych z celami polskich strategii na różnych poziomach.
•
•
•
•
•
•
Cele Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych gminy Szprotawa zgodne są z
celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006: „Rozwijanie
konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do
długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia, poprawę
spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie
regionalnym i krajowym” oraz z celami cząstkowymi Narodowego Planu Rozwoju
2004-2006 : „zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia”, „wspomaganie
udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup
społecznych” .
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych zgodna jest też z sektorowymi
programami operacyjnymi: Sektorowym Programem Operacyjnym Rozwój Zasobów
Ludzkich.
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych zgodna jest też z głównym celem
Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju Zasobów Ludzkich tzn.
„osiągnięcie wyższego zaangażowania ludności w procesie pracy”. Działania
podejmowane w obrębie Narodowej Strategii Wzrostu Zatrudnienia i Rozwoju
Zasobów Ludzkich zmierzają do wyrównania szans na rynku pracy, w tym zwłaszcza
wobec kobiet i przedstawicieli mniejszości narodowych.
Cele Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych zgodne są
ze Strategią
Zrównoważonego Rozwoju Gminy i Miasta Szprotawy, przyjętą przy formułowaniu
wizji i celów strategicznych rozwoju Szprotawy do roku 2010 i zasadą
zrównoważonego rozwoju.
Strategia rozwiązywania problemów społecznych zgodna jest także z priorytetami
określonymi w Gminnym Programie Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych.
Za podstawowy cel strategii uznaje się poprawę jakości życia w środowisku lokalnym
ze szczególnym uwzględnieniem aspektów, społecznych, a za priorytet m.in.
wyrównywanie dysproporcji w jakości życia mieszkańców, co jest podstawowym
założeniem Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Szprotawie
wyrażonej w jej misji.
9
Tworzenie strategii było więc procesem społecznym polegającym na zaangażowaniu
mieszkańców w opracowanie optymalnych rozwiązań dla gminy. Apel, jaki został
wystosowany, skierowany był do rozmaitych środowisk, organizacji społecznych, instytucji i
stowarzyszeń oraz mieszkańców zainteresowanych tematyką społeczną. Spotkał się z dużym
zainteresowaniem, czego efektem było połączenie wiedzy członków zespołu z wiedzą i
doświadczeniem zespołu konsultantów zaangażowanych w prace nad strategią
4. Struktura strategii
MISJA STRATEGII
CEL NADRZĘDNY
CEL GŁÓWNY
Analiza słabych i mocnych stron
oraz szans i zagrożeń
PROBLEMY
CELE OPERACYJNE STRATEGII
Analiza podmiotów instytucjonalnych
i decydentów
PRZEDISĘWZIĘCIA/ ZADANIA
Zarządzanie realizacją
strategii
PROJEKTY
10
II. CHARAKTERYSTYKA GMINY SZPROTAWA
UWZGLĘDNIAJĄCA PROBLEMY SPOŁECZNE
1 Krótka charakterystyka gminy
Gmina Szprotawa leży na południu województwa lubuskiego i graniczy bezpośrednio
z gminami województwa dolnośląskiego. Obszar gminy to 232,31 km2 zamieszkały przez
22420 mieszkańców. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 96,5 osoby na 1 km2.
Gmina i Miasto położone są na pograniczu dwóch makroregionów Niziny ŚląskoŁużyckiej i Wału Trzebnickiego. Na terenie gminy można wyróżnić następujące
fragmenty mikroregionów, Kotlinę Żagańską, Równinę Nadodrzańską, Dolinę
Szprotawy, Wzniesienie Chocianowskie, Wzgórza Kożuchowskie.
Teren gminy należy do zlewni rzeki Bóbr. Lasy i grunty leśne zajmują 32,9 % ogólnej
powierzchni gminy, a użytki rolne 55 %. Gleby o dobrej wydajności rolnej (bielicowe i
pseudobielicowe) zajmują około 50 % gruntów ornych. Miasto i gmina należą do
Powiatu Żagańskiego. Największe miejscowości gminy to miasto Szprotawa (13 150
mieszkańców) oraz Wiechlice (1759 mieszkańców), Leszno Górne (1432), Długie (1008)
oraz Siecieborzyce (949 mieszkańców). Pozostałe miejscowości gminy Szprotawa to
Biernatów (32 mieszkańców), Bobrowice (165 mieszkańców), Borowina (314
mieszkańców), Buczek (13 mieszkańców), Cieciszów (132 mieszkańców),
Dziećmiarowice (262 mieszkańców), Dzikowice (518 mieszkańców), Henryków (436
mieszkańców), Kartowice (145 mieszkańców), Kopane (16 mieszkańców), Leszno Dolne
(275 mieszkańców), Nowa Kopernia (211 osób), Pasterzowice (587 osób), Polkowiczki
(65 osób), Rusinów (36 osób), Sieraków (133 osoby), Szprotawka (57 osób), Wiechlice
wieś (200 osób), Witków (507 osób).
Miasto pełni funkcję ośrodka usługowo-produkcyjnego a obszary wiejskie funkcje
rolnicze.
Południowa część gminy porośnięta jest zwartym kompleksem lasów pod nazwą „Bory
Dolnośląskie”.
Miasto i gmina posiadają więc charakter rolniczo- przemysłowy, z wyraźnym podziałem
na część północną typowo rolniczą oraz południową -kompleksy leśne. Miasto Szprotawa
jako lokalny ośrodek produkcyjno – usługowy skupia na swoim terenie większość usług
zarówno administracyjnych, publicznych jak i komercyjnych. Miasto pełni głównie
funkcje administracyjne jak również znajdują się tutaj zakłady przemysłowe: Fabryka
Świec, Lubuskie Zakłady Garbarskie, Zakłady Dziewiarskie SELENE, ASTRA oraz
SZAWIX, Przedsiębiorstwo-Produkcyjno Handlowe ASKO-VOGEL-NOT, Firma
SZMIDT -zajmująca się produkcją okien plastikowych. Firma SCHROEDER - zajmująca
się segregacją odpadów z drewna, Firma POLI-EKO - zajmująca się produkcją uszczelek.
Firma MARTPOL - producent kołder. Przedsiębiorstwo PICO -producent rusztowań
budowlanych, BEWA – elementy żelbetowe, HOSZMAN –producent drzwi i schodów
drewnianych, BOLEDO, LAKOS – konstrukcje stalowe, KAISER, ANTOM – konfekcja
damska, KONONOWICZ – konfekcja męska,
Transformacja gospodarcza lat 90-tych wywołała proces tworzenie nowych podmiotów
gospodarczych. W obecnej strukturze dominują małe i średnie firmy, w 90% stanowią
własność prywatną. Wśród podmiotów gospodarczych można wyróżnić następujące
gałęzie produkcyjne, usługowe, handel, transport gastronomia i tak ogółem na terenie
miasta i gminy Szprotawa zarejestrowanych jest 1277 podmiotów gospodarczych.
Na terenie miasta funkcjonują również publiczne jednostki administracyjne: Urząd
Miejski, Filia Starostwa Powiatowego w Żaganiu, Zakład Gospodarki Komunalnej i
11
Mieszkaniowej, Nadleśnictwo, Komisariat Policji, Bank Spółdzielczy. Bank PKO BP,
Bank Zachodni WBK, Poczta Polska, Oddział PZU, Jednostka Ratowniczo Gaśnicza
Straży Pożarnej. Filia Powiatowego Urządu Pracy, Polski Czerwony Krzyż, Szpital,
Przychodnia Zdrowia.
Na terenie miasta i gminy znajdują się również 3 zespoły szkół ( szkoła podstawowa +
gimnazjum), 3 przedszkola komunalne, i 3 szkoły średnie, ochotniczy hufiec pracy
kształcący i wychowujący młodzież z terenów zachodniej Polski. Bazę sportoworekreacyjną stanowią- 2 stadiony sportowe, 3 sale sportowe, basen miejski, 2 hotele.
Centrum kultury w gminie skupia się wokół Szprotawskiego Domu Kultury.
2 Sytuacja szprotawskiego rynku pracy
Najbardziej nasiloną przyczyną korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej na
przełomie lat 2003 – 2004 jest występujące bezrobocie, które implikuje pojawianie się
innych pośrednich problemów społecznych. Na terenie miasta i gminy Szprotawa
przyczyny zubożenia materialnego, implikują się przede wszystkim na poziomie rodziny.
Są to w szczególności tak negatywne skutki jak:
• dezintegracja rodziny (upadek autorytetów i zakłócenia w socjalizacji ról ) ,
• zmniejszenie wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami
rodziny,
• zwiększenie ryzyka zaistnienia patologii życia rodzinnego .Na poziomie
indywidualnym, powoduje brak wiary we własne siły , obniżenie samooceny,
wpływa na potęgowanie się niezdolności do pokonywania problemów ( syndrom
wyuczonej bezradności) .
• Szczególne zagrożenie dla jednostki, rodziny i dzieci niesie długotrwały brak
pracy. Szprotawa jest gminą zagrożoną strukturalnym bezrobociem. Likwidacja
wielu państwowych zakładów pracy ,np. Dolnośląskie Zakłady Odlewnicze
zatrudniające blisko 300 osób, Zielonogórskie Fabryki Mebli ZEFAM ponad
280 osób, jak również brak nowych alternatywnych form tworzenia miejsc
pracy, inwestycji , spowodowała iż stan na dzień dzisiejszy wg. danych
Powiatowego Urzędu Pracy w Żaganiu filia w Szprotawie wynosi 2620
(grudzień 2004) bezrobotnych - w gminie 1076 , miasto 1544 ,w tym 780
stanowią kobiety
Bezrobocie jest integralną częścią rynku pracy. W warunkach gospodarki
rynkowej stało się ono dotkliwym problemem społecznym. Rynek pracy jakim
jest Szprotawa i okolice, również nie ominęły problemy gwałtownego wzrostu
bezrobocia w związku z przemianami polityczno-gospodarczymi jakie dokonały
się z początkiem lat 90-tych. Z roku na rok popadające w coraz większe kłopoty
finansowe przedsiębiorstwa państwowe, oraz mała dynamika rozwoju prywatnej
przedsiębiorczości spowodowały, że Szprotawa stała się regionem zagrożonym
wysokim bezrobociem strukturalnym. Jednak już lata 1999-2003 charakteryzują się
dużą stabilizacją rynku pracy, nie notuje się ani gwałtownego wzrostu, ani też spadku
liczby bezrobotnych.
Poziom bezrobocia w gminie Szprotawa na koniec 2003r i 2004r.:
Rok
2003
Polska
Stopa bezrobocia
Liczba bezrobotnych
Stopa bezrobocia
2004
Liczba bezrobotnych
3.175.674
Województwo
lubuskie
108.026
Powiat
żagański
10.838
Gmina
Szprotawa
2942
16%
25,4%
33,3%
34,5
99389
25,6
9670
35,5
2620
35,8
12
Poziom bezrobocia w gminie Szprotawa na tle powiatu żagańskiego w latach
2003-2004 przedstawia poniższa tabela.
Bezrobotni
Wyszczególnienie
Ogółem
2003 r.
Kobiety
2004 r.
% udział
zasiłkobiorców w
ogólnej liczbie
bezrobotnych
Z prawem do zasiłku
2003 r.
2004 r.
Ogółem
Kobiety
2003 r. 2004 r.
2003 r. 2004 r.
2003 r.
2004 r.
Gmina Brzeźnica
493
482
249
266
64
59
12
25
12,98
12,24
Gmina Gozdnica
630
526
336
270
97
59
48
26
15,40
11,22
Gmina Iłowa
445
434
239
238
58
67
22
22
13,03
15,44
Miasto Iłowa
495
492
248
255
89
75
34
30
17,98
15,24
Gmina Wymiarki
296
276
165
156
44
64
18
31
14,86
23,19
Gmina Żagań
869
783
477
430
129
113
40
45
14,84
14,43
Miasto Żagań
3061
2621
1624
1428
527
455
227
213
17,22
17,36
Gmina Małomice
237
194
110
94
27
30
4
11
11,39
15,46
Miasto Małomice
621
546
300
280
60
69
19
34
9,66
12,64
Gmina Niegosławice
699
696
359
378
84
116
30
42
12,02
16,67
Gmina Szprotawa
1204
1077
639
563
213
200
98
82
17,69
18,57
Miasto Szprotawa
1738
1543
860
780
284
301
120
137
16,34
19,51
RAZEM
10788
9670
5606
5138
1676
1608
672
698
15,54
16,63
Na koniec 2003r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Żaganiu zarejestrowanych było 2942
osoby bezrobotne z terenu gminy Szprotawa, z tego ponad połowę 51% stanowiły
bezrobotne kobiety, natomiast na koniec 2004r. liczba bezrobotnych z terenu gminy
Szprotawa spadła do poziomu 2620 osób z czego kobiety stanowiły 51,3.
Na przełomie 2003 i 2004 roku, mimo wahań, można zaobserwować spadek bezrobocia
o 456 osób. Szacunkowa stopa bezrobocia w gminie Szprotawa na koniec 2002r. wynosiła
34,8% (miasto 37,6%, obszar wiejski 30,9%) natomiast na koniec grudnia 2004r. stopa
bezrobocia wniosła już 35,8% (miasto-36,2%, wieś-35,4%) .
Dynamika bezrobocia w gminie Szprotawa.
Ogółem
narastająco od
stycznia do
grudnia 2003r.
Nowozarejestrowani 2865
Całkowity odpływ z 2926
ewidencji
W tym podjęcia
1843
pracy
w tym kobiety
Ogółem
narastająco od
stycznia do
grudnia 2004r.
w tym kobiety
1218
1222
2423
2744
1068
1227
733
1511
665
Mimo znacznego poziomu bezrobocia wśród osób gotowych do podjęcia pracy
dostępna jest kadra z doświadczeniem nabytym w dotychczas istniejących
13
przedsiębiorstwach na terenie gminy Szprotawa tj. przemysł odlewniczy,
produkcja mebli, budownictwo, przemysł metalurgiczny, dziewiarski, odzieżowy,
produkcja rolna, a także handel. Dzięki finansowemu zaangażowaniu gminy oraz
środków Funduszu Pracy w sposób ciągły utrzymywana jest w śród mieszkańców
aktywność zawodowa. Tego typu działania maja ogromny wpływ na usuwanie
skutków bezrobocia, a co za tym idzie na charakter siły roboczej.
Szczególne znaczenie mają tu aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu, które
w bezpośredni sposób wpływają na rynek pracy, powiększając kwalifikacje
bezrobotnych oraz liczbę nowych miejsc pracy. Szprotawa jako rejon
administracyjny zagrożony szczególnie wysokim bezrobociem strukturalnym,
zmuszona jest do zwiększenia intensywności oddziaływania na rynek pracy za
pomocą aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu dzięki którym w ostatnich
latach poprawiono w sposób znaczny infrastrukturę gminy tak techniczną jaki i
instytucjonalną.
Struktura bezrobocia na terenie gminy Szprotawa na koniec 2003r i 2004r.
Rok 2003
Wyszczególnienie
Staż pracy ogółem
Wykształcenie
Wiek
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-65
wyższe
policealne i śr. zawodowe
średnie ogólne
zas. zawodowe
podstawowe
do 1 roku
1-5
5-10
10-20
20-30
30 i więcej
bez stażu
Ogółem
Liczba
bezrobotnych
718
861
702
614
45
2
56
672
129
1031
1054
233
577
463
596
361
25
687
2942
Z tego według czasu pozostawania bez pracy
do 1
1-3
3-6
6-12
12-24 pow. 24
124
84
75
61
4
0
16
92
18
110
112
41
63
61
60
31
5
87
348
122
123
108
83
6
0
9
96
21
161
155
42
87
61
87
57
2
106
442
123
137
67
53
5
0
8
105
24
138
110
34
83
59
60
34
5
110
385
110
118
100
80
5
1
6
100
10
145
153
24
78
66
87
62
6
91
414
113
173
120
107
4
0
10
137
24
179
167
25
94
89
105
74
3
127
517
126
226
232
230
21
1
7
142
32
298
357
67
172
127
197
103
4
166
836
14
Rok 2004
Wyszczególnienie
Wykształcenie
Wiek
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-65
wyższe
średnie ogólne
zas. zawodowe
podstawowe
do 1 roku
1-5
5-10
10-20
20-30
30 i więcej
bez stażu
Ogółem
Liczba
bezrobotnych
592
809
573
592
53
1
67
626
106
904
917
223
567
412
511
308
22
577
2620
do 1
1-3
3-6
6-12 12-24 pow. 24
49
64
52
32
0
0
8
52
9
68
60
22
34
45
36
22
1
37
197
88
84
53
49
1
0
8
72
14
96
85
26
66
37
40
40
2
64
275
110
144
77
66
9
0
24
118
17
143
104
31
96
69
66
39
6
99
4 06
112
133
99
95
6
0
11
129
18
149
138
33
101
77
93
53
7
81
445
133
149
104
101
15
1
8
119
17
160
199
50
116
69
90
57
3
118
513
100
225
188
240
22
0
8
136
31
279
321
61
154
115
177
97
3
168
784
W ogólnej liczbie bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy z terenu gminy
Szprotawa na koniec 2004r. kobiety stanowią 51,3% (1343 osób). Z ogólnej liczby
bezrobotnych 19,12% osób posiada prawo do zasiłku dla bezrobotnych (501 osób), oraz
1076 osób zamieszkuje obszary wiejskie, co stanowi 41,1% ogółu bezrobotnych.
W okresie od stycznia 2003r. do grudnia 2004r. udział osób bez pracy zamieszkałych na
wsi zmniejszył się o 147.
Na terenie gminy bezrobocie jest szczególnie dotkliwe dla osób legitymujących się
wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym oraz zasadniczym
zawodowym (odpowiednio 35% i 34,5% ogółu zarejestrowanych na koniec 2004r.).
Także największe przyrosty bezrobocia występują właśnie w tej grupie osób
(statystycznie najczęściej właśnie one tracą prace).
Biorąc pod uwagę dotychczasowy staż pracy dominującą grupę stanowią osoby z krótkim
stażem (do 1 roku) lub osoby nie pracujące do momentu rejestracji (w szczególności
absolwenci), łącznie około 30% ogółu, obserwuje się jednak największy przyrost
bezrobocia w grupie osób, które pracowały od 1 – 5 lat.
Dominującą wiekowo grupą bezrobotnych są osoby pomiędzy 18 – 34 rokiem życia
(ponad 50% zarejestrowanych bezrobotnych). W tej grupie wiekowej najtrudniej znaleźć
zatrudnienie osobom bezrobotnym, które posiadają staż pracy krótszy niż 5 lat i
legitymują się wykształceniem zasadniczym zawodowym bądź podstawowym (większość
z nich pozostaje bez pracy powyżej roku, a znaczna część dłużej niż dwa lata).
15
Wykształcenie bezrobotnych 2003
zas. zawodowe
35%
średnie ogólne
4%
policealne i śr.
zawodowe
23%
podstawowe
36%
wyższe
2%
Wiek bzrobotnych 2003r
.
25-34
29%
35-44
24%
18-24
24%
60-65
0%
55-59
2%
45-54
21%
16
zas. zawodowe
34%
średnie ogólne
4%
policealne i śr.
zawodowe
24%
wyższe
3%
podstawowe
35%
.
25-34
30%
35-44
22%
18-24
23%
60-65
0%
55-59
2%
45-54
23%
17
Bezrobocie na terenach wiejskich gminy Szprotawa.
Brak miejsc pracy to obecnie jeden z najgłówniejszych problemów naszego kraju.
Najważniejszą cechą polskiego rynku pracy jest jego wewnętrzne zróżnicowanie zarówno
pod względem poziomu bezrobocia, jak i struktury. Szczególnie niepokoją statystyki
dotyczące bezrobocia na obszarach wiejskich, z których wynika, iż w końcu grudnia 2004
r. na wsi w gminie Szprotawa mieszkało 1076 bezrobotnych, co stanowiło 41,1% ogółu
bezrobotnych zarejestrowanych w urzędzie pracy (odsetek zgodny ze średnią krajową).
Bezrobocie na wsi ma nieco inny charakter niż w mieście, jest trwalsze, a rynek pracy na
wsi jest mniej podatny na zmiany. Mieszkańcy obszarów wiejskich szczególnie dotkliwie
odczuli przemiany gospodarcze, jakie miały miejsce w ciągu ostatniego dziesięciolecia.
Sytuacja ta dotknęła zwłaszcza byłych pracowników państwowych gospodarstw rolnych,
szczególnie na wsiach, gdzie PGR był jedynym zakładem pracy.
Mieszkańcy wsi są grupą szczególnie zagrożoną bezrobociem, bowiem oprócz
rejestrowanego, występuje na tych obszarach bezrobocie ukryte, które jest przede
wszystkim wynikiem braku motywacji do rejestrowania się w celu uzyskania statusu
bezrobotnego,
a trudności finansowe tych rodzin uniemożliwiają kontaktowanie się z urzędem pracy.
Bezrobocie ukryte wynika także z faktu, że duża część ludności wiejskiej nie jest
uprawniona do rejestrowania się w urzędach pracy, ponieważ posiada gospodarstwa rolne
o powierzchni większej niż przewidują przepisy art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy z 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz.
1001).
Skala bezrobocia jest tak duża, że należy podejmować wszelkie działania mogące
łagodzić jego negatywne skutki i wpływać na poprawę sytuacji na rynku pracy.
Rok 2003
Wyszczególnienie
Wykształcenie
Wiek
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-65
wyższe
średnie ogólne
zas. zawodowe
podstawowe
do 1 roku
1-5
5-10
10-20
20-30
30 i więcej
bez stażu
Ogółem
Liczba
bezrobotnych
305
358
282
244
13
0
18
265
24
446
449
78
253
188
234
137
9
303
1202
do 1
1-3
3-6
6-12
12-24 pow.
24
51
39
29
30
0
0
4
41
2
51
51
15
27
29
24
21
1
32
149
42
45
43
34
3
0
1
37
2
62
65
11
35
21
39
23
0
38
167
55
50
33
16
1
0
2
41
5
64
43
9
38
27
27
10
1
43
155
42
57
42
80
38
54
39
38
1
0
0
0
1
4
32
65
3
3
59
80
67
77
9
6
28
45
22
38
39
45
23
27
3
1
38
67
162
229
58
102
85
87
8
0
6
49
9
130
146
28
80
51
60
33
3
85
340
18
Rok 2004
Wyszczególnienie
Wykształcenie
Wiek
18-24
25-34
35-44
45-54
55-59
60-65
wyższe
średnie ogólne
zas. zawodowe
podstawowe
do 1 roku
1-5
5-10
10-20
20-30
30 i więcej
bez stażu
Ogółem
Liczba
bezrobotnych
259
331
236
231
19
0
19
229
21
386
421
78
253
175
193
118
6
253
1076
do 1
1-3
3-6
6-12 12-24 pow. 24
19
21
21
12
0
0
1
17
2
27
26
4
14
17
16
10
0
12
73
43
36
27
15
1
0
4
30
2
44
42
12
36
18
16
14
0
36
122
42
68
35
21
3
0
4
46
5
66
48
9
47
35
30
9
0
39
169
43
48
32
43
2
0
6
41
4
51
66
15
38
26
33
24
3
29
168
59
53
41
56
6
0
1
43
2
68
101
15
45
30
37
33
2
53
215
53
105
80
84
7
0
3
52
6
130
138
23
73
49
61
28
1
94
329
zas. zawodowe
38%
średnie ogólne
2%
policealne i śr.
zawodowe
22%
wyższe
1%
podstawowe
37%
19
.
25-34
31%
35-44
23%
18-24
25%
60-65
0%
55-59
1%
45-54
20%
zas. zawodowe
36%
średnie ogólne
2%
policealne i śr.
zawodowe
21%
wyższe
2%
podstawowe
39%
20
.
25-34
31%
35-44
22%
18-24
24%
60-65
0%
55-59
2%
45-54
21%
3 Sytuacja dochodowa mieszkańców Szprotawy
Ubóstwo jest jednym z dominujących problemów w skali całego kraju. Dotyka coraz
większej rzeszy ludzi, w tym także mieszkańców Szprotawy. W chwili obecnej około 5
milionów mieszkańców naszego kraju (tj. ponad 13%) żyje w skrajnym ubóstwie a około 7
milionów (tj. ponad 18%) na granicy ubóstwa.
Gospodarstwa domowe wg głównego źródła utrzymania w 2002 r.
Wyszczególn
ienie
Ogółem
Główne źródło utrzymania
w tym
niezarobkowe źródło
dochody z pracy
poza
w rolnictwie
rolnictwem
emerytury
renty
w tys.
w%
Polska
13337
46,1
5,8
24,2
13,4
Lubuskie
345,7
46,5
3,2
21,1
17,7
Miasta
235,9
49,3
0,8
21,7
15,9
Wieś
109,8
40,6
8,3
19,7
21,6
Źródło: wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002
pozostałe
5,3
7,1
6,9
7,5
na
utrzymaniu
3,9
3,6
4,3
2,0
Najczęstszymi przyczynami kwalifikującymi mieszkańców gminy Szprotawa do uzyskania
pomocy jest występujące ubóstwo, traktowane przede wszystkim w kategoriach Ustawy o
Pomocy Społecznej, czyli z góry określonego koszyka dóbr i usług, i tak np.:
- w przypadku osób samotnie gospodarujących jest to kwota 461 zł.
- w przypadku rodziny 316 zł na każdego członka rodziny.
21
W przypadku ustawy o świadczeniach rodzinnych od 1 maja 2004r. prawo do zasiłku
rodzinnego ma każda rodzina, w której miesięczny dochód na osobę nie przekracza kwoty
504 zł netto, a 583 zł w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym
Bieda jest także skutkiem występowania skumulowanych w województwie lubuskim
przyczyn strukturalnych oraz specyficznego profilu socjo-psychologicznego i kulturowego
beneficjentów pomocy społecznej Bieda większości badanych zasiłkobiorców, klientów
OPS Szprotawy, jest bezpośrednio skorelowana z bezrobociem, złą sytuacją na
regionalnym rynku pracy, kurczeniem się lokalnego rynku pracy, upadłością przemysłu,
likwidacją PGR-ów, wielodzietnością, brakiem wykształcenia i niskimi kwalifikacjami
zawodowymi, życiową niezaradnością, niechęcią do wykonywania pracy za niskie
wynagrodzenie. Inne przyczyny – w opinii badanych to zbyt wysokie ceny, niskie
świadczenia z pomocy społecznej, niskie wynagrodzenia za pracę, niskie świadczenia
emerytalno-rentowe, nieopłacalność produkcji rolnej
Dochody netto lubuskich gospodarstw domowych w porównaniu do kraju w lutym 2000
r. oraz w lutym 2003 r.
Dochody netto w zł
Wyszczególnienie
na gospodarstwo domowe
Na osobę
2000 r.
2003 r.
2000 r.
2003 r.
Polska
1591
1886,51
562
676,30
Lubuskie
1552
1821,63
556
662,37
Dolnośląskie
1598
1869,87
536
679,97
Wielkopolskie
1703
1970,36
553
650,15
Zachodniopomorskie
1545
1830,56
560
680,75
Źródło: Diagnoza Społeczna 2003, pod red. J. Czaplińskiego i T. Panka.
na jednostkę
ekwiwalentną
2000 r.
2003 r.
735
927,74
722
903,58
717
924,36
756
921,45
728
916,28
W roku 2003 ubóstwo, jako pośrednia przyczyna ubiegania się o pomoc w OPS dotyczyła
1415 rodzin, czyli 4755 osób w tych rodzinach (tj. 21, 21% ogółu wszystkich
mieszkańców gminy Szprotawa) patrz tabela
W roku 2004 dotkniętych ubóstwem było 1323 rodziny czyli 4388 osób w tych rodzinach
(tj.19,57% ogółu wszystkich mieszkańców gminy) patrz tabela
Ubóstwo jako przyczyna ubiegania się o pomoc społeczną
2003 rok
rodziny
ilość osób
204 rok
%
rodziny
ilość osób
w
w
rodzinach
rodzinach
1415
4755
21.21 %
1323
4388
%
19.57 %
Źródło : Dane OPS Szprotawa
Ogólnie z różnych form pomocy społecznej świadczonej przez OPS w roku
skorzystało 2864 rodzin czyli 8860 osób w tych rodzinach co stanowi 39,31%
wszystkich mieszkańców gminy. patrz tabela
Ogólnie z różnych form pomocy społecznej świadczonej przez OPS w roku
skorzystało 2962 rodzin, czyli 12577 osób w tych rodzinach, co stanowi 56,09 %
wszystkich mieszkańców gminy. patrz tabela
2003
ogółu
2004
ogółu
22
Ilość osób korzystająca z pomocy społecznej
2003 rok
rodziny
2864
ilość osób
%
2004 rok
rodziny
ilość osób
w
w
rodzinach
rodzinach
8860
39,31 %
2962
12577
%
56,09 %
Źródło: Dane OPS Szprotawa
W 2004r. świadczenia rodzinne wraz z dodatkami przyznano 1536 rodzinom. 206 osób
pobiera zasiłek pielęgnacyjny, a 82 osoby posiada przyznane świadczenie pielęgnacyjne.
Należy przy tym zauważyć, że liczba ta może być zdecydowanie wyższa z uwagi na fakt,
iż nie wszyscy korzystają z pomocy społecznej, czego powodem jest wstyd itp.
W większości grup gospodarstw domowych wydatki są większe niż osiągane dochody.
Dochody obliczano biorąc pod uwagę następujące składniki: dochód z pracy, z pracy
najemnej, na własny rachunek, z indywidualnego gospodarstwa, z tytułu własności, z
wynajmu budynków, świadczenia z ubezpieczeń społecznych, emerytury i renty, zasiłki
dla bezrobotnych, zasiłki rodzinne i pielęgnacyjne oraz pozostałe udokumentowane źródła
dochodów. W świetle badań GUS, zamykających rok 2003, przeciętny miesięczny dochód
do dyspozycji na jedną osobę w gospodarstwach domowych w województwie lubuskim
wynosił 622,25 zł.
Dla oceny sytuacji socjalno-ekonomicznej gospodarstwa domowego kluczowe znaczenie
ma analiza struktury wydatków na poszczególne grupy towarów i usług konsumpcyjnych.
Przedstawia to tabela poniżej.
Przeciętne miesięczne wydatki na towary i usługi konsumpcyjne na jedną osobę w
gospodarstwach domowych w 1999 r. i w 2003 r.
Wyszczegól
nienie
Ogółem
Pracowników
Gospodarstwa domowe
Pracowników
użytkujących
gospodarstwo rolne
1999 r.
2003 r.
173,36
175,68
16,29
20,82
25,84
26,11
1999 r.
2003 r. 1999 r.
2003 r.
Żywność i napoje
176,46
182,94
161,42
173,97
bezalkoholowe
Używki
20
19,02
20,93
18,44
Odzież, obuwie
32,60
29,99
39,61
34,93
Użytkowanie
mieszkania,
108,51
125,78 102,87
134,19
44,12
nośniki energii
Wyposażenie
mieszkania i
prowadzenie
46,27
34,05
42,60
38,54
72,56
gospodarstwa
domowego
Zdrowie
21,26
27,38
15,76
19,31
14,61
Transport
70,17
49,33
69,06
45,18
115,28
Łączność
14,15
27,78
13,77
28,02
6,65
Rekreacja i
37,52
42,06
41,18
42,87
36,12
kultura
Edukacja
6,15
6,11
8,17
8,98
1,38
Restauracje i
6,55
13,27
7,34
15,31
0,97
hotele
Inne towary i
29,62
37,63
31,81
37,73
24,19
usługi
Kieszonkowe
3,39
9,31
4,95
8,81
2,06
Suma
572,65
604,65 559,47
606,28
533,43
Rolników
1999 r.
193,06
18,16
13,39
2003 r.
204,96
11,38
29,75
68,60
21,41
61,97
25,18
11,97
27,67
12,42
102,57
24,54
42,81
6,74
10,13
8,16
26,68
6,62
16,11
4,36
2,80
22,39
9,74
18,93
31,56
2,01
9,10
45,39
19,80
580,79
14,28
1,09
338,09
21,02
5,10
455,58
23
Przeciętne miesięczne wydatki na towary i usługi konsumpcyjne na jedną osobę w
gospodarstwach domowych w 1999 r. i w 2003 r. - cd.
Wyszczegól
nienie
Ogółem
Pracujących na
własny rachunek
1999 r.
2003 r.
196,45
198,56
26,72
28,93
37,47
40,29
Gospodarstwa domowe
Emerytów i
rencistów
1999 r.
2003 r.
213,12
203,33
17,94
17,64
24,73
21,22
1999 r.
2003 r.
Żywność i napoje
176,46
182,94
bezalkoholowe
Używki
20
19,02
Odzież, obuwie
32,60
29,99
Użytkowanie
mieszkania,
108,51
125,78
126,49
102,07
162,11
nośniki energii
Wyposażenie
mieszkania i
prowadzenie
46,27
34,05
52,14
39,24
51,68
gospodarstwa
domowego
Zdrowie
21,26
27,38
22,93
20,47
40,27
Transport
70,17
49,33
176,06
111,93
37,02
Łączność
14,15
27,78
24,61
45,02
17,71
Rekreacja i
37,52
42,06
44,91
71,04
33,44
kultura
Edukacja
6,15
6,11
8,56
4,80
3,50
Restauracje i
6,55
13,27
17,45
19,73
3,87
hotele
Inne towary i
29,62
37,63
34,79
42,11
30,31
usługi
Kieszonkowe
3,39
9,31
3,64
11,08
1,24
Suma
572,65
604,65
772,22
735,27
636,94
Utrzymujących się
z niezarobkowych
źródeł
1999 r.
2003 r.
126,72
144,10
17,41
16,93
10,50
24,73
148,40
61,83
72,90
31,19
20,16
19,08
50,60
33,85
27,95
39,08
2,81
8,99
7,74
12,54
3,55
21,09
3,38
6,92
11,37
16,50
10,09
15,55
1,00
14,08
38,94
8,50
632,5
13,74
0,18
305,76
19,31
2,39
368,03
Udział procentowy poszczególnych grup wydatków w wydatkach na towary
i usługi konsumpcyjne różnych typów gospodarstw w 1999 r. i 2003 r.
Wyszczególnie
nie
Ogółem
Pracowników
Gospodarstwa domowe
Pracowników
Rolników
użytkujących
gospodarstwo rolne
1999
2003
1999
2003
1999
2003
1999
2003
Żywność i napoje
30,8%
30,3%
28,9%
28,7%
32,5%
bezalkoholowe
3,5%
3,1%
3,7%
3,0%
3,1%
Używki
5,7%
5,0%
7,1%
5,8%
4,8%
Odzież, obuwie
Użytkowanie
18,9%
20,8%
18,4%
22,1%
8,3%
mieszkania,
nośniki energii
Wyposażenie
mieszkania i
8,1%
5,6%
7,6%
6,4%
13,6%
prowadzenie
gospodarstwa
domowego
3,7%
4,5%
2,8%
3,2%
2,7%
Zdrowie
12,3%
8,2%
12,3%
7,5%
21,6%
Transport
2,5%
4,6%
2,5%
4,6%
1,2%
Łączność
Rekreacja i
6,6%
7,0%
7,4%
7,1%
6,8%
kultura
1,1%
1,0%
1,5%
1,5%
0,3%
Edukacja
Restauracje i
1,1%
2,2%
1,3%
2,5%
0,2%
hotele
Inne towary i
5,2%
6,2%
5,7%
6,2%
4,5%
usługi
0,6%
1,5%
0,9%
1,5%
0,4%
Kieszonkowe
100,0%
Suma 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
30,2%
57,1%
45,0%
3,6%
4,5%
5,4%
4,0%
2,5%
6,5%
11,8%
6,3%
13,6%
4,3%
3,5%
6,1%
2,1%
17,7%
4,2%
2,4%
7,9%
2,0%
4,9%
2,1%
4,2%
7,4%
4,8%
6,9%
1,2%
1,3%
0,4%
1,7%
0,8%
2,0%
7,8%
4,2%
4,6%
3,4%
100,0%
0,3%
100,0%
1,1%
100,0%
24
Udział procentowy poszczególnych grup wydatków w wydatkach na towary
i usługi konsumpcyjne różnych typów gospodarstw w 1999 r. i 2003 r. - cd.
Gospodarstwa domowe
Wyszczególnie
nie
Ogółem
Pracujących na
własny rachunek
Emerytów i
rencistów
1999
2003
1999
2003
1999
Żywność i napoje
30,8%
30,3%
25,4%
27,0%
33,5%
bezalkoholowe
3,5%
3,1%
3,5%
3,9%
2,8%
Używki
5,7%
5,0%
4,9%
5,5%
3,9%
Odzież, obuwie
Użytkowanie
18,9%
20,8%
16,4%
13,9%
25,5%
mieszkania,
nośniki energii
Wyposażenie
mieszkania i
8,1%
5,6%
6,8%
5,3%
8,1%
prowadzenie
gospodarstwa
domowego
3,7%
4,5%
3,0%
2,8%
6,3%
Zdrowie
12,3%
8,2%
22,8%
15,2%
5,8%
Transport
2,5%
4,6%
3,2%
6,1%
2,8%
Łączność
Rekreacja i
6,6%
7,0%
5,8%
9,7%
5,3%
kultura
1,1%
1,0%
1,1%
0,7%
0,5%
Edukacja
Restauracje i
1,1%
2,2%
2,3%
2,7%
0,6%
hotele
Inne towary i
5,2%
6,2%
4,5%
5,7%
4,8%
usługi
0,6%
1,5%
0,5%
1,5%
0,2%
Kieszonkowe
100,0%
100,0%
100,0%
Suma 100,0% 100,0%
2003
Utrzymujących
się z
niezarobkowych
źródeł
1999
2003
32,1%
41,4%
39,2%
2,8%
3,4%
5,7%
3,4%
4,6%
6,7%
23,5%
20,2%
19,8%
4,9%
6,6%
5,2%
8,0%
5,4%
4,4%
2,5%
4,1%
1,2%
3,1%
4,5%
2,7%
6,2%
6,9%
4,2%
0,4%
1,1%
0,3%
1,4%
2,3%
3,8%
6,2%
4,5%
5,2%
1,3%
100,0%
0,1%
100,0%
0,6%
100,0%
Niepokojąco dużą liczbę gospodarstw domowych stanowią gospodarstwa, których
główne źródło utrzymania pochodzi z niezarobkowego źródła. Wśród nich najliczniejszą
grupę stanowią gospodarstwa utrzymujące się z emerytur i rent.
Wyraźną tendencją jest relatywnie wysokie zróżnicowanie dochodów gospodarstw
domowych. Grupami najbardziej tracącymi są rolnicy oraz utrzymujący się z
niezarobkowych źródeł i wykluczani z rynku pracy. Biorąc pod uwagę wydatki,
wszystkie grupy (poza pracownikami) wydawały więcej, niż miały do dyspozycji. Grupy
te są szczególnie podatne na mechanizm wykluczenia społecznego.
Podstawową metodą ograniczania wydatków (jedyną możliwą) jest minimalizowanie
wydatków na żywność i innych podstawowych wydatków konsumpcyjnych, w celu
zmniejszenia ich udziału procentowego w rozchodach rodziny.
W województwie lubuskim jedna czwarta rodzin nie mogła zamknąć budżetu domowego
(w tym dokonywać spłat zobowiązań).
Analiza sytuacji ekonomicznej gospodarstw domowych według typu gospodarstwa
wskazuje, że dochodowość maleje wraz ze wzrostem liczby dzieci. W szczególnie trudnej
sytuacji dochodowej znajdują się rodziny niepełne.
We wszystkich grupach gospodarstw domowych znikome były wydatki na edukację.
W 2003 r. znikomy odsetek gospodarstw domowych radził sobie z problemami
finansowymi. Z wielką trudnością wiązało koniec z końcem ponad połowa gospodarstw.
Odsetek tych gospodarstw był większy niż w kraju. Trudna sytuacja ekonomiczna
gospodarstw domowych ma w ich ocenie charakter ciągły i stały.
25
Poza OPS osobom dotkniętym ubóstwem pomaga także Caritas przy parafii WNMP w
Szprotawie zarówno w formie finansowej jak i rzeczowej oraz poradnictwa rodzinnego i
organizacji koloni letnich dla dzieci. Caritas przy parafii Św. Andrzeja prowadzi świetlicę
dla dzieci z terenu parafii. Pomaga także w formie rzeczowej oraz w organizacji imprez
okolicznościowych typu wigilia dla osób samotnych i starszych.
Ośrodek pomaga w następujących formach:
• pomoc finansowa
• bezpłatne posiłki
• pomoc w formie paczek żywnościowych
• pomoc usługowa
• poradnictwo socjalne
• pomoc rzeczowa w formie odzieży zimowej
• Punkt Usług Socjalnych (pralka, natrysk)
Innymi formami pomocy udzielanymi przez OPS osobom ubogim są:
- współorganizowanie i współfinansowanie imprez okolicznościowych jak np. paczki
mikołajkowe, szczepienia przeciw grypie, wigilie, tydzień seniora, dożywianie dzieci
w szkole
- prowadzenie Centrum Wolontariatu jako forma aktywizacji społeczno-zawodowej
- współpraca z instytucjami oraz organizacjami zajmującymi się pracą i pomocą
ludziom ubogim
- tworzenie nowych projektów (Punkt wsparcia psychologiczno-prawnego oraz
mieszkania chronione) jako alternatywne formy pomocy
- pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych na pomoc osobom potrzebującym
4 Sytuacja rodzin niepełnych
Zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych samotne wychowywanie dziecka oznacza
wychowywanie dziecka przez pannę, kawalera, osobę pozostającą w separacji orzeczonej
prawomocnym wyrokiem sądu, osobę rozwiedzioną, wdowę lub wdowca, jeżeli wspólnie
nie wychowuje dziecka z ojcem lub matką dziecka.
Na podstawie wyników spisu powszechnego uznano, że w Polsce mieszka nieco 2 mln.
samotnych rodziców. Oznacza to, że co piąta polska rodzina to rodzina niepełna. Wśród
samotnych rodziców ogromną większość (89%) stanowią samotne matki, jest ich 1 mln.
800 tys., wobec 230 tys. samotnych ojców. Ponad 2/3 rodzin niepełnych (1 mln. 395 tys.)
mieszka w miastach. Tylko co trzecia taka rodzina (635 tys.) mieszka na wsi. Przeszło
połowa rodzin niepełnych (55%) ma na utrzymaniu przynajmniej jedno dziecko w wieku
do 24 lat. Wśród rodzin niepełnych przeważają takie, które mają na utrzymaniu tylko
jedno dziecko: 65% matek i 70% ojców utrzymuje jedno dziecko, dwoje utrzymuje 26%
matek i 23% ojców, a troje – 9% matek i 8% ojców.
W 2002 r. było 58,9 tys. rodzin niepełnych tj. 21,1% do ogółu wszystkich rodzin w
województwie lubuskim. Spośród rodzin niepełnych w województwie lubuskim - 35,4
tys. (tj. 60,1%) ma przynajmniej jedno dziecko w wieku do lat 24 na utrzymaniu. W
pozostałych rodzinach (39,9%) albo dzieci są starsze, albo mają własne źródła
utrzymania.
Rodziny samotnych matek z dziećmi na utrzymaniu stanowią 61,2% ogółu rodzin
samotnych matek, a 49,2% samotnych ojców ma dzieci na utrzymaniu
Rodziny niepełne mają znacznie mniej dzieci na utrzymaniu – większość z nich (64,9%
matek i 67,7% ojców) utrzymuje tylko jedno dziecko, dwoje odpowiednio po 25,8% a
troje i więcej – 9,3% matek i 6,5% ojców.
26
W roku 2003r z systemu pomocy społecznej korzysta 246 rodzin (tj. 663 osób, co
stanowi 2,95 % ogółu mieszkańców gminy), które z różnych przyczyn samotnie
wychowują dzieci. I tak sytuacja ta przedstawia się następująco: patrz tabela
• w 103 rodzinach wychowuje się 1 dziecko – tj. 103 osób
• w 76 rodzinach wychowuje się 2 dzieci – tj. 228 osoby
• w 40 rodzinach wychowuje się 3 dzieci – tj. 160 osób
• w 27 rodzinach wychowuje się 4 dzieci i więcej – tj. 172 osób
W roku 2004 z systemu pomocy społecznej korzysta 244 rodziny (tj. 661 osoby, co
stanowi 2,95 % ogółu mieszkańców gminy), które z różnych przyczyn samotnie
wychowują dzieci. I tak sytuacja ta przedstawia się następująco: patrz tabela
• w 101 rodzinach wychowuje się 1 dziecko – tj. 101 osób
• w 76 rodzinach wychowuje się 2 dzieci – tj. 228 osoby
• w 40 rodzinach wychowuje się 3 dzieci – tj. 160 osób
• w 27 rodzinach wychowuje się 4 dzieci i więcej – tj. 172 osób
Osoby samotnie wychowujące dzieci ubiegające się o pomoc z OPS
2003 rok
2004 rok
z1
rodziny niepełne – 246
rodziny niepełne – 244
(663 osoby w rodzinach)
(661 osób w rodzinach)
z2
dzieckiem dziećmi
z3
dziećmi
z4
z1
z2
dziećmi i dzieckiem dziećmi
z3
z4
dziećmi
dziećmi i
więcej
103
76
40
27
więcej
101
76
40
27
Jeżeli chodzi oświadczenia rodzinne sytuacja w kraju przedstawia się następująco patrz
tabela
Świadczenia rodzinne w kraju (dane z lutego 2005r.)
rodzaj świadczeń
liczba świadczeniobiorców w (tys.)
zasiłek rodzinny
dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka
dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka
i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych
dodatek za urodzenie dziecka
dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dzieci
niepełnosprawnych
dodatek za podjęcie nauki poza miejscem
zamieszkania
dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w czasie
urlopu wychowawczego
zasiłki pielęgnacyjne
świadczenia pielęgnacyjne
Źródło : KPRM
5493,6
812,0
10,5
7,1
225,0
405,0
131,5
604,8
63,3
W gminie Szprotawa dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka wraz z
zasiłkiem rodzinnym w roku 2004 pobierało 775 osób na 1252 dzieci, czyli znacznie
więcej niż samotnie wychowujących dzieci klientów OPS. W chwili obecnej trwają
weryfikacje sytuacji rodzinnej złożonych wniosków. I tak sytuacja przedstawia się
następująco:
27
•
•
•
•
zasiłek z tytułu wychowywania jednego dziecka pobierało 472 osoby
zasiłek z tytułu samotnego wychowywania dwoje dzieci pobierały 193 osoby
zasiłek z tytułu samotnego wychowywania trojga dzieci pobierały 74 osoby
zasiłek z tytułu samotnego wychowywania czworga i więcej dzieci pobierało 36 osób
Formy pomocy świadczone przez Ośrodek Pomocy Społecznej osobom samotnie
wychowującym dzieci to:
• pomoc finansowa
• pomoc usługowa
5 Sytuacja środowiska osób niepełnosprawnych
W Polsce jest 5 mln. 456 tys. osób niepełnosprawnych. Oznacza to, że co siódmy
mieszkaniec Polski (14% ludności) to osoba niepełnosprawna.
Większość niepełnosprawnych mieszka w miastach (3 mln. 213 tys., czyli 59%
niepełnosprawnych). Wśród niepełnosprawnych nieznacznie przeważają kobiety (53%).
Występowanie niepełnosprawności nasila się wraz z wiekiem – prawie 60% ogółu
niepełnosprawnych to osoby w wieku emerytalnym.
Ogromna większość niepełnosprawnych (82%) ma formalne orzeczenie stwierdzające
niepełnosprawność.
Spis
uwzględnił
również
osoby,
które
deklarowały
niepełnosprawność na podstawie swojego subiektywnego odczucia. Osoby
nieposiadające orzeczeń, ale odczuwające ograniczenie sprawności stanowią 18% ogółu
niepełnosprawnych. 88% osób nieposiadających orzeczeń odczuwa poważne
ograniczenie sprawności, a 12% całkowite. Co ciekawe, aż 30% osób mających
orzeczenie o niepełnosprawności deklaruje, że w ogóle jej nie odczuwa.
Wśród ogółu niepełnosprawnych największą grupę stanowią osoby z orzeczeniem o
lekkim (29%) i umiarkowanym (26%) stopniu niepełnosprawności.
Z dostępnych danych statystycznych wynika, że osobami niepełnosprawnymi jest 17,5%
populacji ludności województwa, podobnie jak i gminy i miasta Szprotawa. Wynika z
tego, że na 5,7 statystycznego mieszkańca lubuskiego przypada 1 osoba niepełnosprawna,
i tak samo sytuacja przedstawia się w przypadku statystycznych Szprotawian. W
kontekście faktu, że w skali kraju osoby niepełnosprawne stanowią 14,3 % populacji,
stanowi to sygnał, że problem niepełnosprawności w naszym regionie jest szczególnie
ważny i trudny.
Na terenie województwa żyje 176,4 tys. osób niepełnosprawnych, z czego 151,7 tys. ma
uregulowany status prawny osoby niepełnosprawnej (legitymuje się orzeczeniem o
stopniu niepełnosprawności lub z uprawnieniem do zasiłku pielęgnacyjnego).
W omawianej populacji ludności orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności
posiada 32 tys. osób, co stanowi 18,1%, o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
50,3 tys., czyli 35%. Pozostałe 46,9% stanowią osoby legitymujące się lekkim stopniem
niepełnosprawności oraz dzieci do 15 lat z uprawnieniami do zasiłku pielęgnacyjnego.
Jak i w innych zestawieniach demograficznych, tak w dotyczącym liczebności osób
niepełnosprawnych, grupą dominującą są kobiety. Na 81,5 tys. niepełnosprawnych
mężczyzn przypada 94,8 tys. kobiet. Ma to niewątpliwy związek z większą w ich
przypadku długością życia niż u mężczyzn. W grupie wieku 75 lat i więcej kobiety
stanowią 70,37% osób niepełnosprawnych. Tak znaczna przewaga procentowa pojawia
28
się w grupie wieku 65 lat i więcej. W grupach wiekowych niższych (od 0 do 44 roku
życia) zauważalna jest nieznaczna przewaga mężczyzn.
Współmierne do orzeczonego stopnia niepełnosprawności jest subiektywne poczucie
ograniczenia sprawności. O ile całkowite ograniczenie sprawności jest odczuwane przez
12,5 tys. kobiet, to wśród mężczyzn odczucie takie występuje w przypadku 10 tys. osób.
Analogicznie za poważne uważa odczuwane przez siebie ograniczenie sprawności 48,3
tys. kobiet i 40,7 tys. mężczyzn, a aż 34 tys. kobiet i 30,9 tys. mężczyzn nie odczuwa w
ogóle ograniczenia sprawności.
Dane te można oczywiście przenieść na grunt lokalny. 14 – 15% mieszkańców gminy i
miasta Szprotawa to osoby niepełnosprawne. Dane te obrazuje sytuacja na rynku pracy,
gdzie osoby niepełnosprawne znajdują zatrudnienie w zakładach pracy chronionej. Na
terenie Szprotawy są to P.P.H.U „Martpol” oraz Spółdzielnia Inwalidów „Fabryka
Świec”. Danych dotyczących osób niepełnosprawnych dostarczają także statystyki
Szprotawskiego Stowarzyszenia Osób Niepełnosprawnych .
6. Sytuacja środowiska osób starszych oraz długotrwale chorych
„Starzenie jest postępującym i uogólnionym uszkadzaniem funkcji organizmu, który
powoduje utratę adaptacyjnej odpowiedzi na stres i rosnące ryzyko chorób zależnych od
wieku”(Kirkwood T.B.:Oxford Textbook of Geriatric Medicine, 1992).
W świetle badań GUS w naszym kraju już od kilkunastu lat obserwuje się wzrost ludzi
starych, długość życia ulega zwiększeniu (średni wiek mężczyzn wynosi 69,7 lat, a kobiet
78 lat), co nie oznacza, że poprawie uległa jego jakość. Wiele różnych uwarunkowań
wpływa na fakt, że w Polsce niemal wszystkim ludziom po 65 roku życia towarzyszy
jakieś schorzenie, wymagające interwencji.
Jak wynika z badań statystycznych, prawie 4.980,690 Polaków ma powyżej 65 lat, co
stanowi 12,5% całej populacji Polski. W województwie lubuskim jest 115.845 osób
powyżej 65 roku życia co stanowi 11,47% całej populacji.
W gminie Szprotawa żyje 4,429 osób po 65 r.ż., co stanowi 19,75% wszystkich
mieszkańców.
Według danych epidemiologicznych ok. 95% Polaków starzeje się w sposób
niefizjologiczny, wraz z wiekiem pojawia się niedołężność, niedowidzenie, głuchota,
otępienie, niesprawność ruchowa. Niepokojąco wzrasta liczba osób chorych na cukrzycę,
parkinsonizm, ludzi przewlekle chorych i niepełnosprawnych.
Charakterystyczne cechy choroby przewlekłej to niemożność jej wyleczenia postępowość
skutkująca pogłębiającą się niepełnosprawnością. Obecnie szacuje się, że w Polsce jedna
osoba na 600 potrzebuje opieki długoterminowej, do 2010 roku ponad milion osób będzie
wymagała jakiejś opieki pielęgnacyjnej o różnym okresie trwania.
Problem ten jest bardzo wyraźnie widoczny na przykładzie Gminy Szprotawa. Poniższy
wykres przedstawia liczbę osób objętych stacjonarną opieką długoterminową w
kolejnych latach
29
140
120
100
80
Liczba
pacjentów
60
40
20
0
1998
2000
2002
2004
:
W roku 2004 obserwujemy spadek hospitalizacji, co spowodowane jest brakiem zgody
NFZ na leczenie paliatywne.
Wiek pacjentów hospitalizowanych w ZOL w Szprotawie w roku 2004:
19-40 lat
41-61 lat
62-74 lat
powyżej 75 lat
Jak wynika z powyższego wykresu ¾ wszystkich pacjentów to osoby powyżej 75 r.ż.
Aktualnie w Polsce potrzeba 14 łóżek na 10.000 mieszkańców, w naszej gminie na
22.423 mieszkańców przypada 25 łóżek , docelowo należy zwiększyć o 10-20 łóżek.
W województwie lubuskim działa obecnie 16 Zakładów Opiekuńczo-Leczniczych w tym
3 o profilu psychiatrycznym (w Ciborzu, Międzyrzeczu, Gorzowie Wlkp.), 1 Zakład
Opiekuńczo-Leczniczy Dla Dzieci z niedorozwojem psychicznym i fizycznym, 2
Zakłady Opiekuńczo-Pielęgnacyjne. Wszystkie zakłady funkcjonują w strukturach
szpitali.
Poniższa tabela przedstawia adresy zakładów w województwie lubuskim oraz wskaźnik
wykorzystania łóżek:
Międzyrzecz ul.
Konstytucji 3 maja 35
ZOL
Międzyrzecz ul.
Tel.742-82-35
97,65 %
Tel.742-87-79
100 %
30
Poznańska 109 ZOL .
dla N i P Ch.
Gorzów Wlkp. Ul.
Walczaka 42 ZOL o
profilu psychiatrycznym
i poudarowym
Kostrzyn ul.
Narutowicza 6 ZOL
Skwierzyna ul. Szpitalna
5 ZOL
Lubsko ul. Poznańska 2
ZOL
Nowa Sól ul.
Chałubińskiego 7 ZOL
Cibórz ul. Podgórna 7
ZOL
Zielona Góra ul. Zyty 26
ZOL
Drezdenko ul.
Piłsudskiego 8 ZOL
Krosno Odrzańskie ul.
Piastów 3 ZOL
Lubsko ul. Poznańska 2
ZOP
Gubin ul. Śląska 35
ZOL
Klenica ul. Chrobrego
69 ZOL Dla Dzieci
Torzym ul. Wojska
Polskiego 52 ZOL
Wschowa ul. Ks. A.
Kostki 33 ZOL
Szprotawa ul.
Niepodległości 10 ZOL
Słubice ul.
Nadodrzańska 6 ZOL
Tel.733-16-29
94,63 %
Tel.752-30-11
77,2 %
Tel.717-03-21
88 %
Tel.372-42-97
88 %
Tel.388-23-49
100 %
Tel.341-94-55
105 %
Tel.329-63-08
93 %
Tel.762-05-05
90 %
Tel.383-50-39
100 %
Tel.372-42-94
85 %
Tel.359-30-18
100 %
Tel.352-38-80
100 %
Tel.341-30-74
97 %
Tel.540-27-61
100 %
Tel.376-52-62
100 %
Tel.758-20-74
98 %
W kolejnych latach należy oddzielić stacjonarną opiekę długoterminową od szpitali.
Zakłady Opiekuńczo-Lecznicze oraz Pielęgnacyjne powinny funkcjonować jako
Stowarzyszenia lub Fundacje, równocześnie uzyskując status organizacji pożytku
publicznego. Zgodnie ustawą z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności organizacji
pożytku publicznego i wolontariacie każdy obywatel może przekazać 1 % podatków
płaconych ze swoich dochodów na tego typu organizacje, co oznacza, że dzięki istnieniu
w gminie takich organizacji społeczność lokalna może zatrzymać znaczące środki u
siebie i wykorzystać na realizacje ważnych celów (zakup sprzętu medycznego,
rehabilitacyjnego, diagnostycznego, remonty budynków itp.).
Wśród innych instytucjonalnych form opieki nad ludźmi starymi, przewlekle chorymi
i niepełnosprawnymi należy wymienić Domy Pomocy Społecznej. Tabela poniżej
przedstawia tego typu placówki w województwie lubuskim.
31
ADRES
TELEFON
Gorzów Wlkp. ul.
Walczaka 27 (25 miejsc)
(0-95)732-49-24
Gorzów Wlkp. ul.
Podmiejska Boczna 10
(236 miejsc)
Gorzów Wlkp. ul.
Walczaka 42 (62
miejsca)
(0-95)732-35-22,
732-41-22
Gorzów Wlkp. ul.
Okrzei 39 (28 miejsc)
Kamień Wielki, pow.
gorzowski (103 miejsca)
(0-95)721-42-15,
721-46-73
(0-95)751-58-28
Kostrzyn ul.
Narutowicza 4a (58
miejsc)
Międzyrzecz ul.
Podbielskiego 2 (34
miejsca)
Jasieniec k. Trzciela
pow. międzyrzecki(70
miejsc)
(0-95)752-10-47
Rokitno 58 gm.
Przytoczna pow.
międzyrzecki (105
miejsc)
Rokitno 38 (99 miejsc)
(0-95)735-86-13
(0-95)741-17-92
(0-95)743-12-75
(0-95)749-30-24
(0-95)749-30-59
Szarcz k. Pszczewa (52
miejsca)
(0-95)749-10-09
Skwierzyna ul.
Przemysłowa 42 (47
miejsc)
Brzeżnica pow.
Krośnieński (99 miejsc)
Zielona Góra ul.
Słowackiego 29 (100
miejsc)
Zielona Góra ul.
Lubuska 11 (196 miejsc)
Trzebiechów pow.
zielonogórski (110
miejsc)
(0-95)717-04-31
(0-68)383-21-87
(0-68)320-20-64
(0-68)324-56-55
(0-68)351-41-11
DLA KOGO
Dla osób przewlekle
psychicznie chorych na
skutek nadużywania
alkoholu.
Dla osób
niepełnosprawnych
fizycznie i kombatantów.
psychicznie chorych oraz
niepełnosprawnych
fizycznie.
Dla matek z małoletnimi
dziećmi kobiet w ciąży.
Dla dorosłych
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla osób starych.
Dla dorosłych
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla dorosłych
niepełnosprawnych
intelektualnie oraz matek
z małoletnimi dziećmi
kobiet w ciąży.
Dla dorosłych
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla młodzieży i dzieci
niepełnosprawnych
intelektualnie.
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla dorosłych
niepełnosprawnych
intelektualnie.
psychicznie chorych.
Dla osób starych.
Dla osób starychkombatantów.
somatycznie chorych
oraz dla
32
Bełcz pow.
zielonogórski (70
miejsc)
(0-68)352-32-27
Kożuchów ul.
Szprotawska 19 (109
miejsc)
(0-68)459-93-92,
459-93-91
Wschowa pl. Św. Jana 1
(60 miejsc)
(0-65)540-22-27
Jordanów pow.
świebodziński (82
miejsca)
Glińsk pow.
świebodziński (130
miejsc)
Toporów ul.
Świerczewskego 11 (76
miejsc)
Tursk pow. sulęciński
(232 miejsca)
(0-68)381-10-10
niepełnosprawnych
fizycznie.
somatycznie chorych
oraz dla
niepełnosprawnych
fizycznie.
somatycznie chorych
oraz dla
niepełnosprawnych
intelektualnie.
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla osób starszych.
(0-68)382-38-64
psychicznie chorych.
(0-68)341-10-76
niepełnosprawnych
intelektualnie.
somatycznie chorych
oraz dla
niepełnosprawnych
fizycznie i osób starych.
Dla osób starszych.
0-95)755-32-86,
755-20-75
Żary ul. Piastowska 1
(65 miejsc)
Lubsko ul. Zamkowa 1
(110 miejsc)
(0-68)470-35-55
Miłowice k. Żar
(0-68)374-38-22
Dobiegniew ul. Gdańska
17 (51 miejsc)
(0-95)761-11-29
(0-68)457-41-11,
457-41-12
somatycznie chorych
oraz dla
niepełnosprawnych
fizycznie.
niepełnosprawnych
intelektualnie.
Dla osób
niepełnosprawnych
fizycznie.
Jak wynika z danych przedstawionych w tabeli Gmina Szprotawa nie posiada tego typu
placówki, najbliższe znajdują się w Kożuchowie (pow. nowosolski) oraz w Żarach. W
związku z nowelizacją ustawy z o pomocy społecznej (Ustawa z dn. 12 marca 2004r. o
pomocy społecznej Dz U.z dnia 15 kwietnia 2004) wprowadzone zostały nowe zasady
finansowania Domów Pomocy Społecznej. Gmina wydająca skierowanie do DPS
określonej osobie jest zobowiązana do zabezpieczenia części kosztów.
33
W Gminie Szprotawa w latach 2005-2006 należy utworzyć placówkę spełniającą funkcję
DPS (Dom Seniora), ale bardziej zreformowaną i nowoczesną. Dzięki temu powstaną
nowe miejsca pracy oraz zostaną zatrzymane środki finansowe w gminie.
Skala potrzeb zdrowotnych w sektorze opieki długoterminowej w woj. lubuskim,
podobnie jak w całej Polsce jest ogromna i znacznie przewyższa poziom środków
publicznych, które mogą być przeznaczone na ten cel. Sytuacja ta przesądza o
konieczności poszukiwania różnych rozwiązań systemowych w tym zakresie. Słuszny
wydaje się pogląd, że powinny być one ukierunkowane na wspomaganie możliwie jak
najdłuższej lub stałej obecności osoby przewlekle chorej i niepełnosprawnej w swoim
środowisku.
Przedmiotem szczególnej troski powinno być wzmocnienie wydolności opiekuńczej
rodziny poprzez koordynowanie zadań w zakresie dwóch systemów: ochrony zdrowia i
pomocy społecznej.
Spośród wszystkich form instytucjonalnej opieki długoterminowej pielęgniarska opieka
domowa wymaga najmniejszych nakładów inwestycyjnych. Ponadto jest to opieka
najtańsza i najlepsza dla chorego.
Opieką w domu mogą być objęci pacjenci przewlekle chorzy, unieruchomieni z powodu
urazu lub przewlekłej choroby, z dużym deficytem w samoopiece i samopielęgnacji (w
skali Barthel 0-40 pkt), którzy wymagają udzielania systematycznych świadczeń
pielęgniarskich. Należy spodziewać się, że w województwie lubuskim, również w
Gminie Szprotawa nastąpi szybki rozwój tego typu opieki. Narastające problemy
pacjentów i duże zainteresowanie wśród pielęgniarek problemem opieki długoterminowej
przyczyni się do powstania niepublicznych zakładów pielęgniarskich, które stworzą nowe
miejsca pracy dla pielęgniarek, fizjoterapeutów, pracowników socjalnych.
Tego rodzaju przedsięwzięcia wymagać będą wsparcia władz lokalnych m.in. w
pozyskiwaniu środków z Narodowego Funduszu Zdrowia, Powiatowego Urzędu Pracy
oraz środków z Unii Europejskiej.
Podsumowując działania w sektorze opieki długoterminowej nad ludźmi starymi i
niepełnosprawnymi w Gminie Szprotawa należy:
1.
Oddzielić stacjonarną opiekę długoterminową od szpitali, docelowo zwiększyć
liczbę łóżek o 10-20.
2.
Rozwijać Zakłady Pielęgniarskie świadczące domową opiekę długoterminową.
3
Utworzyć Dom Spokojnej Starości
7. Sytuacja bezdomności mieszkańców gminy i miasta Szprotawa
Za osobę bezdomną rozumie się osobę nie zamieszkującą w lokalu mieszkalnym w
rozumieniu przepisów o ochronie praw lokatorów i mieszkaniowym zasobie gminy i nie
zameldowaną na pobyt stały, w rozumieniu przepisów o ewidencji ludności i dowodach
osobistych, a także osobę nie zamieszkującą w lokalu i zameldowaną na pobyt stały w
lokalu, w którym nie ma możliwości zamieszkania. Bezdomność jest wynikiem
kumulacji problemów, których rozwiązanie stało się dla klienta OPS niemożliwe. Przede
wszystkim wpływ na utratę mieszkania ma bezrobocie, ubóstwo, alkoholizm.
We wszystkich obiektach w Polsce podczas spisu powszechnego spisano tylko 14 tys.
osób bezdomnych, w tym prawie 12 tyś. (11.9 tyś.), czyli 85% w miastach.
Szacunki środowisk zajmujących się pomaganiem osobom bezdomnym wskazują na
liczbę, co najmniej dwu-lub trzykrotnie wyższą.
34
Wśród bezdomnych spisanych w schroniskach, noclegowniach i innych skupiskach
prawie 80% stanowili mężczyźni. Wśród osób bezdomnych wyodrębniono tylko 554
rodziny(4% ogółu).
W gminie Szprotawa stan bezdomności przedstawia się następująco:
• 2003r. – całkowita liczba osób bezdomnych przebywających na terenie gminy wynosi
20 osób ( w tym 2 kobiety)
w tym na wsi 5 osób (0 kobiet)
rodzin 0
• 2004r. – całkowita liczba osób bezdomnych przebywających na terenie gminy wynosi
14 osób (w tym 1 kobieta)
w tym na wsi 3 osoby (0 kobiet)
rodzin 0
Liczba osób skierowanych do noclegowni na terenie innych gmin w latach 2003 – 2004
wynosi :
• 2003r. - 2 osoby
• 2004r. – 0 osób
Ośrodek Pomocy Społecznej corocznie aktualizuje bazę placówek zajmujących się
udzielaniem schronienia osób tego potrzebujących. Na terenie okolicznych gmin
występują:
♦ Dom Samotnej Matki w Żarach im. Św. Brata Alberta
(tel: 374 39 58)
♦ Dom Samotnej Matki w Żaganiu ul. Piłsudzkiego
♦ Noclegownia dla bezdomnych w Zielonej Górze ul. Bema 38
(tel: 324 15 86)
♦ Noclegownia dla bezdomnych w Nowej Soli ul. Staszica 2
♦ Schronisko dla matki i dziecka w Zielonej Górze ul. Piaskowa 9e
(tel: 324 40 00)
♦ Dom Readaptacyjny dla osób uzależnionych w Lutynce
(tel: 360 45 15)
♦ Ranczo Nadzieja w Mirostowicach Górnych koło Żar
(tel: 362 15 82)
♦ Dom Pomocy Społecznej w Kożuchowie ul. Słowackiego 20
(tel: 355 33 76)
♦ Dom Pomocy Społecznej w Lubsku ul. Zamkowa 27
(tel: 372 02 05)
Więcej informacji można uzyskać w Ośrodku Pomocy Społecznej w Szprotawie
ul. Sienkiewicza 5
tel. (068) 376 26 81 lub (068) 376 26 99
lub pod bezpłatnym numerem infolinii w Wydziale Zarządzania Kryzysowego w
Lubuskim Urzędzie Wojewódzkim 0 800 109 160
Ośrodek Pomocy Społecznej udziela pomocy osobom bezdomnym w następujących
formach:
• pomoc finansowa
• pomoc usługowa
• kontrole ogródków działkowych
OPS razem z zainteresowanymi osobami bezdomnymi może realizować indywidualne
programy wychodzenia z bezdomności, które zapewniają osobie bezdomnej wsparcie w
procesie wychodzenia z bezdomności. Szczegółowe zasady opracowywania programu
wychodzenia z bezdomności oraz zakresu i sposobu jego realizacji reguluje
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2001 roku
(Dz. U. Nr 126, poz. 1390). W przypadku osób bezdomnych z terenu Szprotawy nikt nie
wyraził zgody na przystąpienie do programu.
35
Poza OPS pomoc osobom bezdomnym oferuje także Caritas przy Parafii WNMP w
Szprotawie. Pomoc ta świadczona jest w formie finansowej oraz w formie rzeczowej.
W zakresie potrzeb należałoby wskazać :
- utworzenie miejskiej lub powiatowej noclegowni
- utworzenie CIS lub KIS
- utworzenie mieszkania chronionego
8. Sytuacja osób posiadających problemy w przystosowaniu się do życia
po opuszczeniu Zakładu karnego.
Zgodnie z Ustawą o Pomocy Społecznej pomocy udziela się osobom i rodzinom w
szczególności z powodu trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu
karnego.
• W roku 2003r. pomocy takim osobom udzielono w 21 przypadkach
• W roku 2004 takiej pomocy udzielono 10 osobom opuszczającym zakład karny.
W przypadku obydwu lat byli to w 100% mężczyźni.
Należy pamiętać, że osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje
prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Podobnie jest z osobą tymczasowo
aresztowaną, której zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Za okres
tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń.
Szczegółowe zasady i tryb udzielania pomocy osobom pozbawionym wolności,
zwalnianym z zakładów karnych i aresztów śledczych oraz ich rodzinom, a także
pokrzywdzonym przestępstwem i ich rodzinom, jak również szczegółowe zasady i tryb
tworzenia funduszu pomocy postpenitencjarnej oraz przeznaczania środków z tego
funduszu na taką pomoc reguluje Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18
września 1998r.
Pomoc OPS polega w szczególności na :
1. udzielaniu świadczeń pieniężnych
2. finansowaniu zakupów żywności, lekarstw, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji,
podręczników i innych pomocy do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia
mieszkania lub narzędzi i wyposażenia potrzebnych do wykonywania wyuczonego
zawodu albo prowadzenia na własny rachunek działalności gospodarczej
3. opłacaniu czynszu za lokal mieszkalny lub pokrywania kosztów czasowego
zakwaterowania
4. pokrywaniu kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub
zawodowych
5. pokrywaniu kosztów związanych z udziałem w kursach zawodowych
6. pokrywaniu kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją
zdrowotną
7. pokrywaniu kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych
niezbędnych dokumentów
8. finansowaniu przejazdów publicznymi środkami komunikacji masowej.
36
9 Sytuacja młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze
Art. 8 Ustawy o Pomocy Społecznej (Dz. U. Nr 60, poz. 593) precyzuje powody
ubiegania się o pomoc społeczną. Dotyczy to m. in. osób nie posiadających umiejętności
w przystosowaniu do życia a szczególnie młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczowychowawcze. Jest to nowe zadanie przypisane Ośrodkom wraz z nowelizacją ustawy z
dniem 12 marca 2004r. Wcześniej katalog przyczyn, z powodu, których udzielana była
pomoc społeczna był zawężony o tą kategorię osób.
• W roku 2004 r. OPS udzielił pomocy 1 osobie.
Zgodnie z art. 19 pkt. 6 i 7 W/w ustawy do zadań obowiązkowych powiatu należy pomoc
tej właśnie kategorii osób. Z danych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Żaganiu
widać, że osób biegających się o tą formę pomocy jest nie zbyt wielu. patrz tabela
Pomoc udzielana przez PCPR osobą opuszczającym placówki opiekuńczowychowawcze
Art. 19
Ust. 6
2003 rok
Świadczenie na
2004 rok
4 osoby
Świadczenie na
kontynuowanie
kontynuowanie
nauki
nauki
Świadczenie na
5 osób
usamodzielnieni
Świadczenie na
5 osób
--------------
usamodzielnienie
e
Ust. 7
----------------------
---------------------------
Należy zaznaczyć, że ust. 6 dotyczy pomocy finansowej na usamodzielnienie oraz na
kontynuowanie nauki osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze,
natomiast ust. 7 dotyczy pomocy (w szerszym tego słowa znaczeniu) w integracji ze
środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży
opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze. Widać od razu, że ust. 7 brzmi tak
samo jak art. 7 precyzujący powody ubiegania się o pomoc społeczną z Ośrodka Pomocy.
•
•
Dotychczas OPS-y świadczyły pomoc dla osób deklarujących się jako sieroty. I tak:
w 2003 r. – 8 osób ubiegało się o pomoc z uwagi na sieroctwo
w 2004 r. – 3 osoby otrzymało pomoc w związku z sieroctwem
Ważne jest aby w tym momencie przytoczyć dwie definicje precyzujące temat a
mianowicie :
OSOBA SAMOTNA – osoba nie pozostająca w związku małżeńskim i nie posiadająca
wstępnych ani zstępnych
OSOBA SAMOTNIE GOSPODARUJĄCA – osoba prowadząca jednoosobowe
gospodarstwo domowe.
37
Sytuacja osób opuszczających placówki opiekuńczo-wychowawcze w Szprotawie może
być problemem z uwagi na funkcjonujący na terenie miasta Ośrodek SzkolnoWychowawczy, którego mury co rok opuszczają wychowankowie.
10. Problemy uchodźców
Pomoc w trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy jest nowym
powodem ubiegania się o pomoc społeczną określoną w ustawie z 12 marca 2004r..
Ustawa ta także definiuje cudzoziemca jako osobę posiadającą prawo do korzystania ze
świadczeń z pomocy społecznej (Art. 5, pkt.2) i tak:
cudzoziemcem - jest osoba mająca miejsce zamieszkania i przebywająca na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej posiadająca zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt
tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej.
Jako nowe kryterium ubiegania się o pomoc w Ośrodkach Pomocy Społecznej istniej od
12 marca 2004 i do chwili obecnej OPS nie udzielił takiej osobie pomocy.
Uchodźcą pomaga także Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie zgodnie z 19 ust. 8
Ustawy o Pomocy Społecznej. Z danych PCPR wynika, że w latach 2003 i 2004 nikt nie
korzystał z tej formy pomocy. patrz tabela
Pomoc udzielana przez PCPR uchodźcą
uchodźcy
PCPR
2003 r.
----------
2004 r.
----------
OPS
----------
11 Problemy opiekuńczo-wychowawcze rodzin
Przez trudności wychowawcze w aspekcie diagnostycznym rozumie się „kłopoty
jednostek w dostosowaniu się do stawianych im wymogów i przybieranie niepożądanych
form zachowań i utrzymanie się ich przez dłuższy czas”. (M. Żebrowska).
Inni (J. Strelau, A. Jurkowski, Z. Putkiewicz) konstruują definicję trudności
wychowawczych następująco : „nieprawidłowe zachowanie jednostek, niezgodne z
przyjętymi normami życia społecznego spowodowane przez wszelkiego rodzaju czynniki
zewnętrzne i wewnętrzne:.
Z rozeznania służb społecznych wynika, iż wzrasta liczba rodzin, w których pojawiają się
problemy opiekuńczo-wychowawcze. W wielu domach dochodzi do konfliktów i
nieporozumień w sferze stosunków rodzice-rodzice i rodzice-dzieci, słabnie autorytet
niepracujących rodziców, zwłaszcza bezrobotnego ojca, nie ma właściwej organizacji
pracy i czasu wolnego. Większość rodziców, stykając się z trudnymi problemami
wychowawczymi ze swoimi dziećmi, odczuwa coś w rodzaju bezradności, niepewności,
a nawet złości. Z analizy kwestionariusza ankiety przeprowadzonej w szkole gminy
wynika, że bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych rodzin łączy się przede
wszystkim z:
• Pełnieniem ról rodzicielskich, małżeńskich, zawodowych
• rodziny niepełne. Separacja, rozwód, rozłąka z powodu wyjazdu do pracy poza
granice kraju - 200
• rodziny korzystające z pomocy OPS. Dożywiane w szkołach – 1006 oraz
wyprawki szkolne - 500
38
•
•
•
•
•
dzieci z opiniami PPP posiadające trudności w nauce i zachowaniu, zaburzenia
emocjonalne i inne dysfunkcje – 100
uczniowie drugoroczni – 45
uczniowie realizujący obowiązek szkolny w ośrodkach szkolnowychowawczych – 77
rodziny objęte nadzorem kuratorskim sądu rodzinnego nad nieletnim, nadzór
odpowiedzialny rodziców – 100
umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych z różnych
przyczyn oraz w domach dziecka, rodzinnych pogotowiach opiekuńczych, w
ośrodkach wychowawczych itp. – 32
• Zachowaniami buntowniczymi, agresywnymi i konfliktowymi dzieci i młodzieży
•
•
•
•
•
•
z problemami uzależnienia od alkoholu i narkomani – 50
stosujących przemoc – 25
dokonujących prób włamania, kradzież – 20
dokonujących rozbojów, wandalizmu, dewastacji mienia – 20
przejawiających przemoc, agresję na terenie szkoły i poza nią – 40
podejmujących ucieczki z domu – 5
• Przemocy domowej
• rodziny objęte nadzorem ze szczególnym uwzględnieniem uzależnienia ad
alkoholu – 100
Społeczne skutki bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych rodzin.
Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. Tu
nawiązuje ono pierwsze kontakty z innymi ludźmi i zdobywa pierwsze doświadczenia z
dziedziny współżycia społecznego. Na środowisko rodzinne składają się: struktura
rodziny, atmosfera wychowawcza w domu, warunki materialne i zdrowotne, stopień
wykształcenia rodziców i ogólna struktura środowiska.
W rodzinach zaburzonych rodzicom brakuje umiejętności tworzenia klimatu życia
rodzinnego, rozładowania napięć powstałych poza domem, właściwych wzorców
komunikacji i dawania rodzinie poczucia bezpieczeństwa, obdarzania dzieci uwagą.
Rodziny te często żyją w takich społecznościach, które nie chcą ingerować w życie
innych lub nie potrafią pomóc gdyż same nie posiadają właściwych wzorców.
W wielu sytuacjach dzieci pochodzące z tych rodzin pozostawione są same sobie.
Większość wolnego czasu spędzają wśród rówieśników na podwórku, częściej pojawiają
się u nich problemy w szkole (mniej czasu poświęcają przygotowaniu się do lekcji,
przeżywają więcej porażek szkolnych w efekcie czego rezygnują z podejmowania
wysiłku w zdobywaniu wiedzy). W takiej sytuacji rodzice nie pomagają, lecz
podwyższają wymagania w stosunku do ocen i zachowania dziecka lub też w ogóle
przestają się nim interesować. Dzieci odrzucone przez środowisko rodzinne zaczynają
szukać akceptacji wśród rówieśników, łączą się w grupy subkulturowe, zaczynają
wagarować, uciekać z domu i popadać w konflikt z prawem.
Problemy opiekuńczo-wychowawcze, przemoc w rodzinie, konflikty międzypokoleniowe
wielokrotnie są przyczyną umieszczania dzieci i młodzieży w placówkach opiekuńczowychowawczych lub resocjalizacyjnych. Dla dorosłych ofiar rodzinnej przemocy są
powodem schronienia i porad w placówkach i organizacjach pomocowych.
Aby skutecznie pomóc dziecku z rodziny dysfunkcyjnej, trzeba pomóc całej rodzinie.
Rodzice stwarzają taką, a nie inną atmosferę wychowawczą w domu, ponieważ
nieświadomie powielają wzorce zachowania przekazane im przez ich rodziców i
dziadków. Należy dążyć do przerwania negatywnej „sztafety pokoleń”, przezwyciężenia
39
destrukcyjnego dziedzictwa, a także zrozumienie, co dzieje się z dziećmi i nawiązanie
utraconego kontaktu.
Aktualnie w gminie Szprotawa oraz na terenie okolicznych gmin rodzice i ich dzieci
mogą skorzystać z pomocy instytucji wspomagających rodzinę.
1)
Pomoc dla dzieci krzywdzonych fizycznie i psychicznie
• telefon zaufania dla Osób Doznających Przemocy Domowej czynny całą dobę
Zielona Góra tel : 32 08 63
• Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Żaganiu ul. Śląska 1 tel : 477 77 77
Poniedziałek – psycholog
Wtorek – psycholog
Środa – psycholog
Czwartek – pedagog
Piątek – socjolog
2)
Uzależnienia – eksperymentowanie ze środkami odurzającymi
• Specjalistyczny Ośrodek Higieny i Terapii Psychicznej Nowa Sól ul. Witosa 18 tel:
387 30 40
• Poradnia Psychiatryczna Zielona Góra ul. Wazów 42 tel : 452 77 65
• Poradnia Leczenia Uzależnień Zielona Góra ul. Zamenhoffa 27 tel : 327 14 63
• Lubuski Ośrodek Profilaktyki i Terapii Uzależnień Zielona Góra ul. Batorego 33
tel: 327 17 06
• Punkt konsultacyjny Stowarzyszenia „Powrót z U” Żagań ul. Szprotawska 4 tel:
377 34 61
3)
Pomoc w nadpobudliwości psychoruchowej
• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Żarach ul. Wrocławska 5 tel : 479 43 83
4)
Zaburzenia emocjonalne i psychiczne
• Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Dzieci i
Młodzieży Zabór ul. Zamkowa 1
5)
Pomoc w przezwyciężaniu trudności w nauce
• Oddział Polskiego Towarzystwa Dyslekcji Oddział Terenowy nr 17 Zielona Góra
ul. Wyszyńskiego 101 tel : 326 36 80 czynne we wtorki 16.00 – 17.30
12 Sytuacja osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków
Pośród występujących problemów zdrowotnych jedno z ważniejszych miejsc zajmuje
alkoholizm i narkomania. Oba te zjawiska są bowiem istotnym zagrożeniem
występującym w życiu zarówno makro jak i mikrospołecznym – dotykającym rodziny i
jednostki.
Z badań przeprowadzonych przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych (PARPA) wynika, że w Polsce osoby uzależnione od alkoholu stanowią
od 2 do 3 % całej populacji. Dotyczy to około 7,8 milionów osób.
Bliżej charakteryzują zakres zagrożeń badania przeprowadzone w ramach „Diagnozy
Społecznej 2003”. Wynika z niej, że w województwie lubuskim 4,89% respondentów
przyznaje, że w minionym roku piło za dużo alkoholu. Jest to wynik wyższy, niż w skali
kraju (4,36%). W odniesieniu do województw ościennych jest to wynik wyższy, niż w
wielkopolskim i zachodniopomorskim (kolejno 3% i 3,72%). Za to zdecydowanie niższy
niż w dolnośląskim (5,58%). Zastrzec należy subiektywny charakter otrzymanych
odpowiedzi.
Innym problemem poruszonym w Diagnozie jest zwyczajowe reagowanie na kłopoty czy
trudne sytuacje życiowe poprzez picie alkoholu. W województwie lubuskim na problemy
40
życiowe reaguje tak 4,3% respondentów (w 2000 r. 4,68%), co zdecydowanie
przewyższa analogiczny wskaźnik dla kraju (3,4%). W porównaniu do województw
ościennych wskaźnik ten jest najwyższy.
Zebranie danych dotyczących rozmiaru zjawiska jest utrudnione, gdyż nie wszystkie
placówki deklarują gotowość do współpracy - dotyczy to szczególnie NZOZ-ów.
Pozyskane dane często dotyczą tych samych pacjentów, oddzielnie rejestrowanych w
każdej z tych instytucji np. oddziały szpitalne, poradnie. Odrębne rejestry sporządzają
również inne instytucje np. organy ścigania, miejskie i gminne komisje alkoholowe,
schroniska dla ofiar przemocy w rodzinie, instytucje oświatowe, organizacje
pozarządowe, izby wytrzeźwień. Niemożliwe jest uzyskanie danych z ruchu AA, gdzie
przestrzegana jest anonimowość. Utrudnia to również ustawa o ochronie danych
osobowych, której zapisy wielokrotnie są przeszkodą w uzyskaniu informacji.
W 2002 do placówek lecznictwa odwykowego w województwie zgłosiło się 5862
osób.
Diagnoza miasta i gminy Szprotawa dotyczy problemów alkoholowych.
1. Definicje.
Z obserwacji wynika, że problemy alkoholowe są najczęściej spotykanymi problemami
w polskich rodzinach. Natomiast wszelkie dane dotyczące skali zjawisk patologicznych
związanych z nadużywaniem alkoholu nie odzwierciedlają rzeczywistej skali problemu,
są to w większości dane szacunkowe. Świadczy o tym także fakt, że różne źródła podają
inne przybliżone dane dotyczące używania substancji alkoholowych.
Istotne jest, aby przy rozpatrywaniu problemów alkoholowych uwzględnić również,
że dotyczą one nie tylko osób uzależnionych, ale również osób nadużywających alkoholu
i ich rodzin. Konieczne jest więc rozróżnienie tych zjawisk.
Uzależnienie – zgodnie z kryteriami Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, Urazów
i Przyczyn Zgonów (ICD – 10) należy definiować jako występowanie przynajmniej
trzech z następujących objawów, w okresie przynajmniej jednego miesiąca lub w ciągu
ostatniego roku w kilkukrotnych okresach krótszych niż miesiąc:
1) silne pragnienie lub uczucie przymusu picia (głód alkoholowy),
2) upośledzenie zdolności kontrolowania zachowań związanych z piciem (upośledzenie
zdolności powstrzymania się od picia, trudności w zakończeniu picia, trudności w
ograniczeniu ilości wypijanego alkoholu),
3) fizjologiczne objawy zespoły abstynencyjnego w sytuacji ograniczenia lub przerwania
picia (drżenie, nadciśnienie tętnicze, nudności , wymioty, biegunka, bezsenność,
niepokój, w końcowej postaci majaczenia drżenie) lub używanie alkoholu w celu
uwolnienia się od objawów abstynencyjnych,
4) zmienione (najczęściej zwiększone) tolerancje alkoholu, potrzeba spożycia
zwiększonych dawek dla osiągnięcia oczekiwanego efektu,
5) koncentracja życia wokół picia kosztem zainteresowań i obowiązków,
6) uporczywe picie alkoholu mimo oczywistych dowodów występowania szkodliwych
następstw picia.
Uzależnienie od alkoholu jest chorobą chroniczną, postępującą i potencjalnie śmiertelną.
Nie jest możliwe całkowite jej wyleczenie, a jedynie zahamowanie narastania jej
objawów i szkód zdrowotnych z nią związanych.
W świetle nowoczesnej wiedzy uzależnienie od alkoholu jest chorobą wieloczynnikową,
bio-psycho-społeczną, uszkadzającą funkcjonowanie człowieka w sferze somatycznej,
psychologicznej, społecznej i duchowej.
Należy pamiętać, że w Polsce oprócz grupy osób uzależniony od alkoholu jest o wiele
liczniejsza grupa osób nadużywających alkoholu, czyli pijących duże ilości alkoholu,
często przekraczając wyraźnie barierę nietrzeźwości, nie troszcząc się o skutki swego
zmienionego stanu oraz czas i okoliczności picia.
41
Osoby uzależnione i nadużywające alkoholu wypijają 53% całego alkoholu spożywanego
przez społeczeństwo, mimo, że stanowią ok. 10 % tegoż społeczeństwa.
W gminie 10 – tysięcznej jest to ok. 200 osób.
Natomiast dorośli żyjący w otoczeniu alkoholika stanowią ok. 4 % populacji (czyli ok.
1,5 miliona osób w kraju, a 400 osób w gminie 10 – tys.). Podobnie 4 % populacji
stanowią dzieci wychowujące się w rodzinie alkoholika (czyli ok. 1,5 miliona dzieci w
kraju i 400 dzieci w gminie 10-tys.).
Wg danych PARPY osoby nadużywające alkoholu stanowią 5-7 % społeczeństwa, co
stanowi 2 – 2,5 miliona osób.
Natomiast inne źródła podają, że problem alkoholowy obejmuje większą grupę społeczną
np. Krzysztof Wojcieszek podaje, że:
o osób uzależnionych od alkoholu jest w Polsce 1,5 miliona ( w gminie 10-tys. nie
mniej niż 450 osób)
o osób nadużywających alkoholu jest ok. 3 miliony w Polsce (gminie 10 tys. ok. 900
osób)
o osób współuzależnionych jest około 4-6 miliony (gmina 10 tys. nawet do 2-3 tys.
osób).
Najbardziej niepokojący jest fakt (co zgodnie podają wszystkie badania) obniża się wiek
inicjacji alkoholowej oraz liczba osób nadużywających alkoholu. Szacuje się (dane
GUS), że średni poziom konsumpcji czystego alkoholu wyniósł w 2003 roku na jednego
mieszkańca ok. 8 – 10 litrów 100% alkoholu. Napoje alkoholowe są najbardziej
rozpowszechnioną substancją psychoaktywną wśród młodzieży szkolnej (podobnie
zresztą jak wśród dorosłych). Próby picia ma za sobą 92,5 % gimnazjalistów z kl. III oraz
96,7 % uczniów kl. II szkół ponadgimnazjalnych.
Wyniki badań ankietowanych ESPAD – Europejski Program Badań Ankietowych w
szkołach na temat używania alkoholu i narkotyków (zawartych w dokumencie : Alkohol i
młodzi Polacy) – przeprowadzonych przez Janusza Sierosławskiego podają, że w ciągu
ostatnich 30 dni :
o kontakt z alkoholem miało 65.8 % piętnastolatków (uczniów kl. III gimnazjum), w
tym 71,5 % chłopców, a 60,3 % dziewcząt,
o natomiast upiło się 29,2 % piętnastolatków, w tym 38,2 % chłopców i 20,8 %
dziewcząt,
o kontakt z alkoholem miało 78,9 % siedemnastolatków (uczniów kl. II szkół
ponadgimnazjalnych) w tym 84,6 % chłopców i 73,2 % dziewcząt,
o natomiast upiło się 37,2 % siedemnastolatków , w tym 47,7 % chłopców i 26,5 %
dziewcząt).
Wg PARPY liczba abstynentów wśród młodzieży stale maleje, natomiast upijających się
dziewcząt i chłopców stale rośnie. Potwierdzają to badania mokotowskie ( są to badania
realizowane cyklicznie, co 4 lata- począwszy od 198r. 4 roku – wśród 15 – latków
z warszawskiej dzielnicy Mokotów);
Realizatorem tych badań jest Pracownia Profilaktyki Młodzieżowej „Pro-M” Instytutu
Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.
Badania te pokazują też, że różnica między chłopcami i dziewczętami w piciu zaciera się.
Ostatnie badanie z 2000 roku wykazują, że upijających się piwem 15 – latków jest ok.
15,8 %, wódką 18,8%.
Pośród badanej młodzieży używającej alkoholu:
o w bójce lub kłótni w wyniku picia alkoholu uczestniczy ok. 13 % chłopców i ok. 8%
dziewcząt w wieku 15 lat, natomiast 20 % chłopców i 13 % dziewcząt w wieku 17
lat,
o wykroczenia i przestępstwa popełnione przez młodzież pod wpływem alkoholu
stanowią ogółem ok. 6 % popełnionych przestępstw, w tym 20 – 30 % w przypadku
zabójstw i zgwałceń.
42
3. Dane z miasta i gminy Szprotawa.
Problemami alkoholowymi w mieście i gminie Szprotawa zajmują się min:
o Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,
o Klub AA „Maratończyk”
o Poradnia Zdrowia Psychicznego,
o Komisariat Policji,
o Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna,
o Ośrodek Pomocy Społecznej.
Miasto i gmina Szprotawa liczy ok. 22 000 mieszkańców i wszelkie podane niżej dane
dotyczą tej społeczności.
Wg danych statystycznych PARPY jest, więc w Szprotawie:
o ok. 440 osób uzależnionych od alkoholu,
o ok. 880 osób dorosłych żyjących w otoczeniu alkoholika,
o ok. 880 dzieci wychowujących się w rodzinie z problemem alkoholowym.
Natomiast na podstawie szacunkowych danych z badań prowadzonych przez K.
Wojcieszka jest w Szprotawie:
o ok. 990 osób uzależnionych od alkoholu,
o ok. 2000 osób nadużywających alkoholu,
o ok. 5 – 6 tys. osób współuzależnionych.
Potwierdzają to dane gminne za rok 2003 zawierające adnotacje, że dane nie
odzwierciedlają skali problemu, gdyż można mówić jedynie o osobach, które podjęły
leczenie dobrowolnie lub pod przymusem oraz zgłaszają się o pomoc do w/w instytucji.
Z danych tych wynika, że :
o ok. 20 % rodzin w gminie dotkniętych jest problemem alkoholowym,
o ok. 26 % rodzin korzystających z Pomocy Społecznej to rodziny dotknięte
problemem alkoholowym.
Dane z Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych za rok 2004 podają, że:
o wpłynęło 98 wniosków o przebadanie na okoliczność uzależnienia,
o badaniami takimi objęto 46 osób (tylko w 9 przypadkach badanie nie potwierdziło
istnienia choroby alkoholowej).
Dane gminne dotyczące przestępstw lub wykroczeń popełnionych po alkoholu za rok
2003 i 2004 podają, że:
o osób kierujących w stanie nietrzeźwości było w 2003 roku – 242, w 2004 roku – 288,
o osób zatrzymanych do wytrzeźwienia było w roku 2003 – 92, w 2004 roku – 90,
o osób doprowadzonych nietrzeźwych w roku 2003 – 194 , w 2004 roku – 100,
o ujawnionych nieletnich po użyciu alkoholu było w 2003 roku – 30, a w 2004 roku 8,.
W Klubie AA zarejestrowanych jest 35 osób z problemem alkoholowym. Natomiast
tylko kilka z tych osób spotyka się regularnie.
NARKOMANIA
Podstawowe pojęcia i definicje:
Narkomania – to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach nie medycznych środków
odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku
czego może powstać lub powstała zależność (Uzależnienie).
Środek odurzający lub psychotropowy to każda substancja pochodzenia naturalnego albo
syntetycznego, działająca na ośrodkowy układ nerwowy.
Zależność psychiczna (uzależnienie psychiczne) ma miejsce wówczas, gdy dana osoba
bez środka odurzającego czuje się źle, nieswojo, jest niespokojna, przygnębiona lub
podniecona i odczuwa potrzebę zażycia środka, od którego jest uzależniona.
43
Zespół abstynencyjny obejmuje grupę objawów patofizjologicznych (pocenie się,
mdłości, drgawki, wymioty, biegunka) pojawiających się na skutek braku w organizmie
środka odurzającego.
Zjawisko tolerancji jest związane z zależnością fizyczną i polega na przystosowaniu się
organizmu do przyjmowania substancji, co zmusza jednostkę do systematycznego
zwiększania wielkości lub częstotliwości dawek dla osiągnięcia tego samego efektu.
Przedawkowanie to przyjęcie dawki narkotyku, której organizm nie może znieść.
Dotyczy to w większym stopniu jakości aniżeli ilości przyjętego narkotyku. Oznaki
przedawkowania to zaburzenia układu oddechowego, zakłócenia pracy serca, z
możliwością zgonu włącznie.
Przestępstwo narkotykowe polega na nielegalnym wytwarzaniu, przemycaniu bądź
dystrybucji środków odurzających i psychotropowych oraz ich posiadaniu.
Społeczny zakres zjawiska narkomanii w Polsce:
W Polsce ta patologia społeczna wskazuje tendencje wzrostowe . Dotyczy wszystkich
grup społecznych bez względu na wiek, wykształcenie, region zamieszkania; wzrasta
liczba przestępstw w związku z narkomanią i liczba ofiar śmiertelnych w wyniku
przedawkowania. Wyraźnie wzrasta liczba osób uzależnionych od opiatów,
halucynogenów, kokainy i amfetamin. Liczba zgonów w ostatnich latach oscyluje od 143
do 180 przypadków, co równa się wzrostowi w ciągu ostatnich trzech lat o 25%. Według
danych Komendy Głównej Policji w 1998 r. odnotowano w Polsce około 60 tys. osób
zażywających narkotyki, w tym nałogowo 18 tys. Wiek narkomanów wahał się od 18-20
lat. Do najbardziej zagrożonych województw o najwyższym nasileniu narkomanii należą:
województwa północno-zachodnie, szczecińskie, zielonogórskie, wrocławskie,
suwalskie, koszalińskie, legnickie, warszawskie (Serwis Informacyjny Narkomania, nr
1/10,1999, s. 9). Najczęściej była to młodzież nieucząca się i niepracująca (40%). Do
najczęściej używanych narkotyków należały: amfetamina (odnotowana w 47
województwach), konopie (42), ekstazy (36), LSD (24), grzyby halucynogenne (17), leki
(15), heroina, kokaina (11). W 1998 r. stwierdzono 16.432 przestępstwa związane z
narkomanią. W 1997 było ich 7.915, co wskazuje na wzrost o 108%. To jest bardzo
niepokojący przejaw patologii społecznej zwłaszcza w porównaniu do roku 1994, kiedy
zarejestrowano 4 000 przestępstw z tytułu narkomanii. W 1998 r. wykryto 4 714
przypadków nielegalnej produkcji narkotyków. W 1997 zlikwidowano 10 laboratoriów
amfetaminy a do roku 1998 łącznie 36 nielegalnych laboratoriów amfetaminy.
Zorganizowane grupy dealerów dostarczają praktycznie do każdego miejsca i w każdym
czasie amfetaminę narkomanom. I to też jest jednym ze społecznych uwarunkowań
sięgania po ten środek. Niezależnie od produkcji i dystrybucji amfetaminy w 1998 r.
zlikwidowano łącznie 470 miejsc produkcji "polskiej heroiny". Na terenie Polski w 1998
wykryto 1 375 przypadków nielegalnych upraw maku i konopi, w tym najwięcej w
województwie lubelskim (167), kieleckim (123), suwalskim (94), łomżyńskim (77).
Wśród zażywanych środków modna bywa kokaina i ekstaza oraz LSD i pochodne konopi
(haszysz i marihuana). Młodzież najczęściej nie jest zorientowana co do szkodliwości
danego środka.
Wśród narkomanów notuje się od 70-80 % zakażonych w Polsce,
zorganizowana produkcja narkotyków, ich przemyt stanowią jedno ze źródeł i
uwarunkowań narkomanii wśród młodzieży w Polsce. Udział obywateli polskich w
międzynarodowym przemycie świadczy o bezpośrednich kontaktach polskich grup
przestępczych z zagranicznymi organizacjami narkotykowymi. Najwięcej zatrzymanych
44
było na terenie Niemiec (63 osoby, ok.45% wszystkich zatrzymanych w 1997 r.), w
Austrii - 13 osób, Kolumbia - 9 osób, Szwecja - 23 osoby, Hiszpania - 13 osób. Wśród
zatrzymanych poza granicami kraju około 24% posiadało przeszłość kryminalną, w tym
około 14% notowanych było już wcześniej jako przestępcy związani z narkotykami.
W roku 1998, po wejściu w życie nowej ustawy antynarkotykowej stwierdzono 10. 662
przypadki nielegalnego udzielania narkotyków, to jest ich potrojenie w stosunku do
poprzedniego roku (1997 - 3. 507). Powyższe trendy świadczą o nasilaniu się aktywności
handlarzy w zakresie dystrybucji narkotyków oraz o zwiększaniu się popytu na
narkotyki. W 1998 stwierdzono znaczną liczbę przypadków nielegalnego posiadania
narkotyków (1.380),co nie było wcześniej rejestrowane. Na dynamikę zjawiska
narkomanii wskazuje również ilość narkotyków ujawnionych i zabezpieczonych bądź
skonfiskowanych w Polsce w latach 1992-1998. W 1992 r. wykryto i zabezpieczono 67,5
kg narkotyków, a w trzy lata później, w 1995 12.556,3 kg.. W ostatniej dekadzie wzrosły
również przestępstwa związane z narkotykami z 2278 w 1989 do 6877 w 1997 roku z
Ustawy o zapobieganiu narkomanii (1985) oraz z artykułów kodeksu karnego z 2681 w
1980 do 7323 w 1997.(Atlas Przestępczości w Polsce, nr 2, IWS, 1999, s. 38–39). Zbyt
liberalne prawo, niezbyt konsekwentne jego stosowanie zarówno wobec producentów,
dystrybutorów jak i konsumentów narkotyków stanowią jeszcze jeden społeczny czynnik
warunkujący zjawisko narkomanii wśród młodzieży (Robson 1997, 235).
Zjawisko narkomanii wśród młodzieży należy ujmować w szerokim kontekście patologii
społecznej, a więc w kontekście przestępczości nieletnich i dorosłych, w kontekście
podkultur młodzieżowych, nadużywania alkoholu, uzależnienia od tytoniu, od seksu,
prostytucji i konsumpcyjnego traktowania życia. Przestępczość nieletnich od lat 90-tych
wykazuje tendencje wzrostowe zarówno co do ilości popełnianych czynów jak i liczby
nieletnich sprawców. Zwiększeniu uległ udział nieletnich w zabójstwach, w bójkach i
pobiciach, w zgwałceniach, w rozbojach, kradzieżach, w znęcaniu się nad innymi.
Szczególnie niepokojącym zjawiskiem jest prostytucja nieletnich i młodocianych
dziewcząt zatrudnianych w agencjach towarzyskich. Znaczna część przestępstw i
wykroczeń, jak wskazują dane statystyczne z KG Policji popełniana jest pod wpływem
alkoholu lub po spożyciu narkotyków. Te środowiskowe uwarunkowania narkomanii
młodzieży pomijane są często w analizie zjawiska sięgania po narkotyki i uzależniania
się od nich.
Od 1992 r. stale wzrasta liczba uczniów sięgających po alkohol, papierosy i narkotyki. Te
pierwsze dwa środki często używane są za aprobatą rodziców i wychowawców.
Dane z 26.02.2003 - badania ogólnopolskie przeprowadzone przez Krajowe Biuro ds..
Przeciwdziałania Narkomanii.
• co 80 – ty kierujący samochodem lub innym pojazdem chociaż raz w ciągu roku siada
za kierownicę po użyciu narkotyku,
• oznacza to, że co najmniej 175 000 mieszkańców naszego kraju łamie bezwzględny
nakaz „ trzeźwości na drodze” przy użyciu narkotyków,
• 33,2 % spośród 751 narkomanów wskazanych przez badanych podejmowało leczenie
stacjonarne,
• wszystkich narkomanów jest 3, 02 razy więcej niż leczonych stacjonarnie,
• w 2000 r leczyło się stacjonarnie 9705 mieszkańców Polski, liczba narkomanów – ok.
30 000 osób,
• leczonych ambulatoryjnie – ok. 71 000 osób,
• zakażenia HIV – ok. 60 000 osób,
Narkotyki pojawiają się przede wszystkim wśród osób do 24 roku życia, chociaż są
również obecne w kategorii wiekowej 25 – 34 lata. Dostępność narkotyków oceniania
45
jest jako znaczna. Liczbę narkomanów w Polsce (2003) można oszacować na co najmniej
30 000 – 71 000 osób.
W !998 województwo zielonogórskie znajdowało się w pierwszej ósemce na 49
województw Polski pod względem liczby osób przyjętych do leczenia stacjonarnego z
powodu zaburzeń psychicznych i zaburzeń spowodowanych używaniem substancji
psychoaktywnych (295) osób – wg Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Badania mokotowskie – Krzysztof Ostaszewski ( 1984 – 2000) i Instytut Psychiatrii i
Neurologii
( respondenci – uczniowie klas I szkół średnich):
- trendy w używaniu narkotyków ( choć raz w ostatnim roku) w 1988 = 2,9 % a w 2000
– 20,6 %,
- popularność i dostępność narkotyków na młodzieżowych spotkaniach towarzyskich:
• w 1992 – konopie indyjskie – 11, 4 %; amfetamina – 0,6 %, LSD i inne halucynogeny
– 2,1%
• w 2000 – j.w. – 43,5 %;
j.w. – 14 %;
j.w. – 9,8%
• wzrost opiatów z 0,4%(1992) do 8,7%(2000) oraz ecstazy z 0 %(1992) na 7 , 7 %
(2000).
Wyniki: przez całe lata 90 następował duży wzrost dostępności i używania narkotyków.
Większa grupa chłopców niż dziewcząt sięgała po narkotyki. W l. 1996 – 2000 dynamika
wzrostu używania narkotyków była silniejsza wśród dziewcząt co potwierdzają badania
ogólnopolskie (ESPAD)
Z wyników badań przeprowadzonych przez ESPAD nastąpił wzrost rozpowszechnienia
używania narkotyków wśród młodzieży szkolnej z 5 % w 1992 do 20 % w latach 2000.
Wg GUS liczba zgonów związanych z narkotykami jest stosunkowo niewielka w
porównaniu do liczby zgonów związanych z alkoholem ( 80 tys. zgonów na 100 tys.
mieszkańców) i paleniem papierosów ( 30 tys. na 100 tys,. mieszkańców) i sięga od 0,5
do 4,5 tys. w zależności od regionu.
Społeczny zakres zjawiska narkomanii w Szprotawie:
• zatrzymani nieletni posiadający narkotyki – 2003 – 1 osoba na 14 ogółem a w 2004 –
2 osoby na 11 ogółem – Komisariat Policji 2005r,
• w 2003 – 14 osób uzależnionych od leków, narkotyków, sterydów podjęło leczenie
ambulatoryjne w Specjalistycznym Ośrodku Higieny i Terapii ul. Kościuszki,
• w 2004 - 11 osób – j. w,
• w 2004 w Punkcie konsultacyjnym udzielono porad 10 osobom z problemem
uzależnienia od narkotyków,
• do Gminnej Komisji ds. Przeciwdziałania Alkoholizmowi i Narkomanii nie zgłoszono
żadnej interwencji w stosunku do osób uzależnionych od narkotyków,
• na terenie gminy prowadzona była profilaktyka uzależnień, w tym od narkotyków –
przeważnie w szkołach i w ramach działalności świetlic socjoterapeutycznych i
letniego wypoczynku dzieci i młodzieży.
• badania przeprowadzone na próbie 70 uczniów klas technikum szkoły pozawodowej i
liceum zawodowego w roku 2000 wykazały, iż 80 % badanej młodzieży wykazywało
tendencję do zachowań zagrażających zdrowiu lub życiu - do palenia papierosów
przyznaje się 52 % respondentów, do picia alkoholu 82 %, a do zażywania
narkotyków 19 %. 67 % respondentów zadeklarowało kontakt z osobą zażywającą
46
narkotyki, tym samym stanowią oni grupę osób zagrożonych narkomanią, potwierdza
to również fakt, że prawie połowa badanych -43 % deklaruje, że może zdobyć
dowolny środek w dowolnym czasie i ilości.
• W wyniku badań ankietowych przeprowadzonych w 2001 roku wśród 1378 uczniów
szkół (w wieku 15 – 17 lat) ponadgimnazjalnych powiatu żagańskiego 354 tj. 25,68 %
młodzieży miało styczność z narkotykami,
• Wg. ankiety wiek młodych ludzi kiedy najbardziej ulegają wpływom i sięgają po
różnego rodzaju używki to okres między 12 a 15 rokiem życia,
• Większość z nich to użytkownicy okazjonalni (stosują: 4 – 5 razy w roku) – 83 , 6 %
tj. 21. 4 % ankietowanych stwierdza , że do zażycia narkotyków skusiła ich
ciekawość,
• 122 osoby czyli 34 % najczęstszy kontakt miała z narkotykami w szkole (!),
• 111 osób czyli 31 % miało kontakt z narkotykami podczas wakacyjnego wypoczynku,
• z narkotyków młodzież najczęściej stosowała: marihuanę, haszysz, amfetaminę,
grzyby halucynogenne,
• spośród 1378 ankietowanych 148 osób – tj. 10 % zadeklarowało, że nigdy nie
próbowało żadnych środków uzależniających z tego 80 osób to dziewczęta,
• z 354 osób mających kontakt z narkotykami 23 osoby tj. 6 % zadeklarowała, że już ich
nie bierze.
Dane z badań z rejonu województwa lubuskiego (łącznie ok. 6 000 osób)
przeprowadzonych w 1999r, WOTU w Zielonej Górze - Dostępne dane, wynikające z
doniesień naukowych, jak i praktyka wskazują, że populację osób sięgających po środki
narkotyczne stanowi młodzież, przy czym jej inicjacja narkotykowa przypada na wiek w
granicach od 14 do 16 lat.
W rankingu środków, po które uczniowie sięgnęliby najchętniej znalazły się następujące:
I
ranga
alkohol
(476
osób),
II
ranga
marihuana
(321
osób),
III
ranga
amfetamina
(211
osób),
IV
ranga
ekstazy
(181
osób),
V
ranga
grzyby
halucynogenne
(157
osób),
VI
ranga
inne
środki
(115
osób),
VII
ranga
“kwasy”
(86
osób),
VIII
ranga
heroina
(80
osób),
IX
ranga
kokaina
(79
osób),
X ranga - środki wziewne (34 osoby).
47
III. WYODRĘBNIENIE I POGRUPOWANIE
PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH
Na podstawie przedstawionych materiałów diagnostycznych zostały określone główne
problemy polityki społecznej miasta i gminy Szprotawa. Odnoszą się do wskazania
podstawowych adresatów grup społecznych, które mają być podmiotem polityki.
W kontekście bezrobocia, będącego niewątpliwie podstawowym problemem
społecznym , skoncentrowano się na grupach zagrożonych wykluczeniem społecznym
bądź już wykluczonych w odniesieniu do których przyjęta polityka przeciwdziałania
bezrobociu okazuje się nieskuteczna.
1. Bezrobocie.
Utrzymuje się wysoki poziom bezrobocia strukturalnego. Niepokojące jest długotrwałe
bezrobocie osób z niskim poziomem wykształcenia o niskiej mobilności życiowej i
zawodowej a także bezrobocie młodzieży kształconej niezgodnie z potrzebami rynku
pracy oraz przerywającej naukę w szkole. Występuje wysoki poziom bezrobocia
mieszkańców wsi, zwłaszcza z rejonów byłych PGR-ów, oraz kobiet z powodu ich
mniejszych szans na rynku pracy. Szczególnie niebezpieczna tendencją jest adaptacja do
długotrwałego bezrobocia i przenoszenia modelu życia w bezrobociu na następne
pokolenia.
2. Ubóstwo.
Ubóstwo jest skutkiem występowania skumulowanych przyczyn strukturalnych oraz
specyficznego profilu socjopsychologicznego i kulturowego beneficjentów pomocy
społecznej. Bieda większości klientów OPS jest skorelowana bezpośrednio z
bezrobociem. Także wychowywanie dzieci przez jedno z rodziców przyczynia się do
występowania biedy. Diagnoza społeczna wskazuje, iż bieda występuje na skutek braku
wykształcenia i niskich kwalifikacji zawodowych, życiowej niezaradności, niechęci do
wykonywanej pracy za niskie wynagrodzenie. Wpływ na nią ma również zły stan
zdrowia niepełnosprawność, wypadki w rodzinie, wypadki losowe. Ubóstwo rodzin
doprowadza do negatywnych konsekwencji społecznych do których zaliczyć można
adaptację do życia w biedzie, ograniczanie się do oczekiwania tylko na pomoc
materialną często w efekcie bezdomność. Osoby i rodziny ubogie podlegają procesom
wykluczenia społecznego i marginalizacji. Wykluczeniem zagrożone są osoby starsze,
niepełnosprawne, przewlekle chore i z zaburzeniami psychicznymi, które z powodu
ubóstwa nie mogą uzyskać pomocy. Ze względu na dziedziczny charakter ubóstwa,
rodziny nie wypełniają należycie funkcji opiekuńczo-wychowawczej i nie są zdolne
zapewnić odpowiednich warunków materialnych dzieciom i młodzieży. Pojawiają się
ograniczenia w dostępie do młodzieży ubogiej do różnych form edukacji, kultury,
kultury fizycznej i rehabilitacji w przypadku młodzieży niepełnosprawnej. W sferze
świadomości funkcjonować zaczynają negatywne stereotypy dotyczące grup socjalnie
zagrożonych.
3. Problemy opiekuńczo-wychowawcze rodziny.
1. Istotnym problemem stają się zaburzenia funkcjonowania rodziny. Zaburzenia
nastrojowe, nerwicowe, rozwoju psychicznego, zachowań i emocji prowadzą do
szeregu negatywnych konsekwencji społecznych. W dysfunkcjach rodziny źródło
mają również zaburzenia psychiczne i inne zachowania patologiczne w tym
przestępczość nieletnich. Innymi problemami wynikającymi z kryzysu wielu rodzin
jest przemoc oraz bezdomność. Niewypełnianie funkcji opiekuńczowychowawczych wobec dzieci powoduje wzrost zapotrzebowania na opiekę
48
zastępczą. W zakresie wskazań należałoby także dodać utworzenie świetlicy
środowiskowej z programem terapeutycznym lub środowiskowej poradni rodzinnej
lub punktu konsultacyjnego dla rodzin potrzebujących pomocy w zakresie
rozwiązywania problemów opiekuńczo-wychowawczych. Ewentualnie na terenie
Szprotawy powinny funkcjonować grupy wsparcia dla dzieci i rodziców.
4. Starość.
Jednym z dominujących problemów Szprotawy staje się systematyczny wzrost ludności
w wieku poprodukcyjnym (zmniejszenie dzietności, odpływ ludzi młodych,
nadumieralność w wieku największej aktywności zawodowej). Sytuacja ta oznacza
wzrost zapotrzebowania na usługi opiekuńcze dla osób starszych i samotnych.
Środowisko podlegać powinno działaniom aktywizującym społecznie i środowiskowo.
System wsparcia społecznego i aktywizacji osób starszych nie jest dostatecznie
wykorzystany w chwili obecnej i przygotowany do zapewnienia opieki tym osobom w
przyszłości.
5. Alkoholizm i narkomania
mimo podejmowanych działań leczniczych i profilaktycznych rozwijają się szczególnie
wśród dzieci i młodzieży. Działania podejmowane w zakresie profilaktyki zdrowotnej i
promocji zdrowego stylu życia nie przynoszą rezultatów. Wpływ alkoholu przenosi się
również na funkcje rodziny, co często powoduje ich zakłócenie a w ostateczności
zupełne zerwanie. W przypadku problemów alkoholowych oraz problemów związanych
z narkomanią do czynienia mamy także z problemem łatwej dostępności do alkoholu,
niskiej świadomości o skutkach jakie niosą za sobą środki uzależniające,
nieprzestrzeganie i naruszanie prawa na rynku alkoholowym oraz wypadków naruszania
porządku publicznego spowodowane nadużywaniem alkoholu Problem narkomani to
także towarzyszące HIV i AIDS, często pomijany i niedostrzegany.
6. Niepełnosprawność.
Odsetek osób niepełnosprawnych w Szprotawie jest bardzo wysoki. Osoby
niepełnosprawne charakteryzuje niska aktywność zawodowa (podstawowym źródłem
utrzymania 90% niepełnosprawnych są świadczenia społeczne) oraz niewystarczająca
adaptacja do pracy. Szczególnej pomocy wymagają osoby ze znacznym stopniem
niepełnosprawności, ze schorzeniami psychicznymi oraz dzieci do lat 15 z
uprawnieniami do zasiłku pielęgnacyjnego. Jedną z podstawowych przyczyn trudnego
położenia socjalno-bytowego jest utrudnienie w dostępie do edukacji osób
niepełnosprawnych uniemożliwiającej rekompensowanie ich dysfunkcji. Inną
przesłanką powodującą ograniczenie życiowe osób niepełnosprawnych są bariery
architektoniczne i urbanistyczne. Także bariery w sferze świadomości społecznej są
źródłem dyskryminacji osób niepełnosprawnych.
7 Bezdomność.
Problem bezdomności jest wynikiem takiego stanu rzeczy jak bezrobocie, ubóstwo,
często alkoholizm. Pomimo, że struktura bezdomnych podlega zmianom to pewną część
tych osób stanowią także bezdomni, którzy odbywali karę pozbawienia wolności. Na
terenie gminy Szprotawa brak jest placówki oferującej miejsca noclegowe przeznaczone
dla tej kategorii osób. Brak noclegowni, mieszkania chronionego, domu pomocy
społecznej itp. zmusza pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej do kierowania osób
bezdomnych do gmin ościennych, w których infrastruktura lokalowa jest rozwinięta w
stopniu zapewniającym realizację potrzeby, jaką jest zapewnienie noclegu. Ze
skierowaniem osoby bezdomnej do noclegowni związane są także środki finansowe.
Miesięczny koszt utrzymania waha się w przedziale od 1.000 do 1.500 zł i obejmuje
poza noclegiem także często koszty związane z wyżywieniem osoby bezdomnej.
Bezdomność to w przypadku gminy Szprotawa problem dotyczący mężczyzn i tkwi
głównie w odrzuceniu emocjonalnym i przyjętego stylu życia. Bezdomność jest reakcją
49
na zachowania innych ludzi i wynika z chęci zachowania swojej godności osobistej. Ze
względu na swój wygląd (brud, smród) są odsuwani od głównego nurtu życia
społecznego. Ich reakcją jest zamykanie się we własnym środowisku, w którym mają
swoje odrębne kanony, morale, ale z podkreśleniem specyficznie pojmowanego honoru
i kultu siły fizycznej.
8. Osoby opuszczające zakłady karne.
W przypadku tej kategorii klientów ośrodka pomocy społecznej i jednocześnie
mieszkańców Szprotawy występują trudności adaptacyjne wynikające z faktu
opuszczenia zakładu karnego a w przypadku nasilenia się tych trudności, częste
powroty do zakładu. Osoby opuszczające zakłady karne, jak również recydywiści to w
zdecydowanym stopniu alkoholicy. Współwystępują tu także inne patologie jak
znęcanie się nad żoną, dziećmi, na ogół drobne przestępstwa, kradzieże oraz
bezdomność. Te cechy, a nie fakt powrotu do społeczeństwa, czy ich pobytu w
więzieniu, są dominującymi problemami tej kategorii osób. Występuje tu także
notoryczna niechęć do podjęcia pracy oraz postawy roszczeniowe wynikające z
uzależnienia od pomocy społecznej.
9. Długotrwała choroba.
Dla tej kategorii podopiecznych pomoc świadczona przez ośrodek pomocy społecznej
jest szczególnie potrzebna. Jest to poważny problem, który występuje na terenie gminy i
miasta Szprotawa. W przypadku osób chorych występuje deficyt nad osobami, które ze
względu na stan swojego zdrowia są uzależnieni od pomocy innych ludzi, czy instytucji,
jak również posiadają niski poziom zadowolenia z uzyskanych świadczeń. Osoby
długotrwale chore to także beneficjenci usług opiekuńczych świadczonych w miejscu
zamieszkania. W opinii samych zainteresowanych usługi te świadczone są na niskim
poziomie. W szczególności są zbyt drogie, co bezpośrednio wpływa na ich ilość. Różne
kwestie zagrożenia zdrowia (na przykład stresy, brak pieniędzy na właściwe
odżywianie, złe warunki higieniczne w mieszkaniach) oraz problemy opieki zdrowotnej
(w tym kupno leków i korzystanie z usług medycznych) to inne także istotne problemy
w środowisku osób długotrwale chorych
10. Rodziny niepełne.
Samotni rodzice borykają się z trudnymi, często ponad ich siły, problemami. Bywa, że
są to kobiety opiekujące się chorymi dziećmi, opuszczone przez męża gdyż opuścił on
rodzinę z uwagi na chorobę dziecka i wstyd z tym związany. Konieczność utrzymania
dziecka lub dzieci i jednocześnie sprawowanie nad nimi opieki stwarza kobiecie
ekstremalnie trudną sytuację bytową. Ubóstwo przeważnie jest większe w przypadku,
kiedy to kobieta samotnie wychowuje dzieci, niż gdyby to miał być mężczyzna.
Problem samotnego wychowywania dzieci to także fikcyjne samotne matki, które będąc
dodatkowo młodymi bezrobotnymi korzystają z różnych preferencji w uzyskaniu
pomocy.
Biorąc pod uwagę wcześniej przyjęte priorytety i zasady polityki społecznej gminy,
dokonano pogrupowania podstawowych problemów społecznych na wcześniej
wyodrębnione cztery podstawowe grupy problemów obejmujących obszar zarówno
osób zagrożonych wykluczeniem społecznym jak i problemów pomocy społecznej
oraz problemów dotyczących profilaktyki i przeciwdziałania problemom
alkoholowym.
1. Grupa – problemy zdrowotne
• Niepełnosprawność
• Długotrwała choroba
• Starość
2. Grupa – problemy bezrobocia
• Bezrobocie
50
3. Grupa – problemy uzależnień
• Alkoholizm
• Narkomania
• Problemy opiekuńczo-wychowawcze rodzin
4. Grupa – problemy pomocy społecznej
• Bezdomność
• Ubóstwo
• Zakłady Karne
• Rodziny niepełne
51
IV. ANALIZA SWOT POSZCZEGÓLNYCH GRUP
PROBLEMOWYCH
1. Analiza SWOT - problemy zdrowotne.
Analiza dotyczy problemu starości, długotrwałej choroby oraz niepełnosprawności
uwzględniającej dostęp do edukacji i rehabilitacji dzieci i młodzieży, aktywności
zawodowej osób dorosłych, barier architektonicznych i urbanistycznych, jak również
wykluczenia społecznego osób niepełnosprawnych i ich aktywizacji społecznej.
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Uregulowania prawne (ustawy i
zarządzenia) dot. rehabilitacji społecznej i
zdrowotnej.
Podstawowa infrastruktura rehabilitacyjna i
lecznicza (Zakład Opiekuńczo-Leczniczy,
Warsztaty Terapii Zajęciowej, Szpital
miejski)
Uregulowania prawne i standardy
budowlane stwarzające możliwości
likwidacji barier architektonicznych
Działalność organizacji pozarządowych w
zakresie integracji i przełamywania barier
Dobra współpraca organizacji
pozarządowych z samorządem lokalnym
oraz innymi stowarzyszeniami i fundacjami
Istnienie systemu edukacji dzieci i
młodzieży niepełnosprawnej
Istnienie systemu prawnego w zakresie
edukacji dzieci i młodzieży
Rodzina podstawowym źródłem wsparcia
osób starszych, długotrwale chorych i
niepełnosprawnych
Uregulowania prawne zabezpieczające
kompleksowe wsparcie osobom starszym,
długotrwale chorym
System organizacyjny pomocy społecznej
zapewniający podstawową opiekę nad
klientem (usługi opiekuńcze)
Wykwalifikowana kadra zdolna świadczyć
usługi środowiskowe i instytucjonalne
Dobrze zorganizowana działalność
organizacji pozarządowych (Związek
Bojowników o Wolność i Demokarację,
Polski Związek Emetytów, Rencistów i
Inwalidów, Polski Związek Niewidomych,
Polski Związek Głuchych. Szprotawskie
Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych)
Dostęp do rożnych form pomocy
świadczonej prze OPS i PCPR
Współpraca partnerska seniorów z
Sprembergu i Gewelsbergu
Organizacja cyklicznych imprez
okolicznościowych i integracyjnych
skierowanych do osób starszych i
niepełnosprawnych
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Źle
działający
sektor
pozarządowy
zajmujący się problemami osób starszych
Brak domów pomocy społecznej oraz
środowiskowych
domów
pomocy
społecznej
Wzrost w populacji odsetka osób starszych,
niepełnosprawnych
oraz
długotrwale
chorych
Niskie dochody osób wymagających
wsparcia, nie pozwalająca na korzystanie z
różnych form pomocy
Niedostatecznie
rozwinięte
usługi
opiekuńcze i specjalistyczne usługi
opiekuńcze w środowisku wiejskim
Brak kompleksowych programów pomocy
adresowanych do osób wymagających
wsparcia i aktywizacji
Mała ilość Zakładów Pracy Chronionej
będących źródłem zatrudnienia osób
niepełnosprawnych
Niska możliwość modelowania rynku pracy
przez oddziaływania na pracodawców
Niska aktywność społeczna osób starszych,
długotrwale chorych i niepełnosprawnych
Niska
aktywność
zawodowa
osób
wymagających wsparcia oraz ich stopień
wykształcenia
Niedostateczna
współpraca
między
podmiotami realizującymi różne formy
rehabilitacji społecznej i zawodowej
Złe proporcje w finansowaniu systemu
rehabilitacji
Trudna sytuacja finansowa chronionego
rynku pracy
Powszechność
występowania
barier
architektonicznych oraz brak egzekucji
prawa budowlanego
Brak alternatywnych form zatrudnienia
wobec wolnego rynku pracy
Utrudniony dostęp do edukacji osób z
terenów wiejskich
Zbyt wąska oferta kształcenia osób
niepełnosprawnych
Źle przygotowana kadra pedagogiczna w
placówkach szkolnictwa specjalistycznego i
klasach integracyjnych, jak również w
systemie szkolnictwa ogólnodostępnego.
52
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Szanse
Pozyskanie środków finansowych z
funduszy strukturalnych
Zwiększenie subwencji oświatowych na
edukację
dzieci
i
młodzieży
niepełnosprawnej
Zwiększenie środków na likwidację barier
architektonicznych
w
placówkach
oświatowych i instytucjach publicznych
Zwiększenie środków budżetowych na
likwidację
barier
w
istniejącej
infrastrukturze
Poprawa koniunktury gospodarczej w kraju
i gminie
Rosnąca świadomość społeczna na potrzeby
integracji osób wymagających wsparcia
Wykorzystanie
potencjału
kadry
i
wolontariatu.
Zwiększenie partycypacji państwa oraz
samorządów w kosztach funkcjonowania
systemu wsparcia osób wymagających
pomocy
Wzrost świadomości społecznej w aspekcie
zrozumienia
potrzeb
osób
niepełnosprawnych, długotrwale chorych
oraz starszych
•
•
•
•
•
•
•
Nierozwinięty
sektor
pozarządowy
wsparcia dzieci niepełnosprawnych
Brak
niepublicznych
placówek
oświatowych
Powszechność
występowania
barier
architektonicznych
w
instytucjach
użyteczności publicznej
Zagrożenia
Niestabilność systemu prawnego
Ograniczenie
finansowania
działań
rehabilitacyjnych
Załamanie się systemu finansującego
edukację i rehabilitację dzieci i młodzieży
niepełnosprawnej
Trudna sytuacja budżetowa państwa i
samorządów
Pogorszenie się sytuacji socjalno-bytowej
osób wymagających wsparcia
Przemiany
kulturowo-społeczne
prowadzące do ograniczenia miejsca osób
starszych i chorych w rodzinie
Niska
aktywność
społeczna
osób
wymagających wsparcia
2. Analiza SWOT – bezrobocie.
Uwzględnione są tu problemy dotyczące zarówno braku miejsc pracy, jak i niskiej
mobilności życiowej i zawodowej osób bezrobotnych, ich niedostosowanych kwalifikacji
zawodowych do potrzeb rynku.
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Regulacje prane
Możliwość pozyskiwania środków
strukturalnych
Dobrze funkcjonująca infrastruktura
instytucjonalna (Powiatowy Urząd Pracy w
Żaganiu. Klub Pracy, Gminne Centrum
Informacji, Ośrodek Pomocy Społecznej)
Dobrze wykształcona kadra zatrudniona w
instytucjach rynku pracy oraz instytucjach
pomocy społecznej
Dobra oferta terenów inwestycyjnych oraz
mienia po JAR
Gmina przyjazna inwestorom poprzez
wprowadzenie ulg inwestycyjnych dla
przedsiębiorców
Uzbrojone tereny inwestycyjne
Duży rynek prac interwencyjnych
Duży rynek siły roboczej
Dobrze rozwinięty sektor handlowousługowy
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Wysoki poziom bezrobocia
Likwidacja PGR
Brak programów osłonowych dla
pracowników zatrudnionych w byłych
Państwowych Gospodarstw Rolnych
Brak dostatecznej ilości ofert pracy
Ograniczone środki na prace interwencyjne
Brak współpracy instytucji rynku pracy z
systemem edukacji
Brak środków finansowych osób
bezrobotnych na samokształcenie
Niewystarczające możliwości odbycia
praktyk zawodowych oraz staży
absolwenckich
Złe regulacje prawne skierowane do grupy
młodzieży praktykującej
Niedostosowana oferta edukacyjna do
potrzeb rynku pracy
Bariery komunikacyjne
53
•
•
usługowy
Dobra obsługa finansowo-bankowa firm i
ludności
Duże zasoby ziemi uprawnej
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Szanse
Pozyskiwanie środków unijnych
Poprawa koniunktury gospodarczej i
warunków życia w kraju
Bliskość granicy oraz głównych szlaków
komunikacyjnych
Pobudzenie inicjatyw społecznych
Doskonalenie form szkoleniowych
Rozwój szkolnictwa zawodowego
ukierunkowanego na potrzeby rozwoju
gospodarczego
Wzrost wykształcenia osób i kwalifikacji
zawodowych osób bezrobotnych
Uzupełnienie w zatrudnieniu kadr pomocy
społecznej
Poprawa promocji miasta
Efektywniejsze wspieranie lokalnego rynku
pracy przez samorząd lokalny
Wykorzystanie bazy po armii radzieckiej i
byłych zakładach funkcjonujących na
terenie gminy
Wprowadzenie większych ulg
inwestycyjnych
Zachowanie zwyczajów i tradycji regionu
gminy
Stworzenie własnego „produktu”
promującego gminę
Napływ inwestorów
Utworzenie Centrum Integracji Społecznej
lub Klubu Integracji Społecznej
Wzrost alternatywnych form zatrudnienia
socjalnego (np. spółdzielnie socjalne)
Powiększenie i unowocześnienie
gospodarstw rolnych
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Niska świadomość społeczna osób
bezrobotnych
Ograniczone możliwości zbytu produktów
rolnych
Utrudnione możliwości uzyskania
niskoprocentowych kredytów
inwestycyjnych
Brak funduszu poręczeń kredytowych
Niewystarczająca infrastruktura sanitarnościekowa
Słabo wykorzystane walory przyrodnicze w
promocji gminy
Zbyt małe wykorzystanie zasobów
naturalnych (żwir, runo leśne)
Nierównomierny rozwój miasta i gminy
Niski udział kapitału zagranicznego
Słaba integracja właścicieli przedsiębiorstw
Brak przemysłu, słabo rozwinięty sektor
produkcyjny
Zagrożenia
Brak stabilności systemu prawnego
Ciągły wzrost bezrobocia
Ubożenie społeczeństwa
Pogorszenie się sytuacji w kraju oraz na
terenie gminy
Ograniczenia nakładów finansowych na
prowadzenie programów aktywizujących
osoby bezrobotne
Trudności w pozyskaniu inwestorów
Rosnące koszty edukacji
Utrudnione pozyskanie specjalistów oraz
nauczycieli języków obcych,
Odpływ ludzi z wyższym wykształceniem
Niszczejąca infrastruktura po byłych PGRach
Pogarszający się stan dróg gminnych
Spadek opłacalności produkcji rolnej
54
3. Analiza SWOT - problemy społeczne.
Analiza dotyczy takich problemów jak bezdomność. ubóstwo, trudności w
przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego oraz problemy rodzin niepełnych
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Mocne strony
Regulacje prane
Możliwość pozyskiwania środków
strukturalnych
Dobrze funkcjonująca infrastruktura
instytucjonalna (Powiatowy Urząd Pracy.
Klub Pracy, Gminne Centrum Informacji,
Ośrodek Pomocy Społecznej, Punkt Usług
Socjalnych, Centrum Wolontariatu, Kluby,
Poradnie, Świetlice)
Dostateczna ilość Placówek Oświatowych
Dobrze wykształcona kadra zatrudniona w
instytucjach pomocy społecznej, instytucjach
rynku pracy oraz placówkach oświatowych
Dobrze funkcjonujący Caritas
Dobrze funkcjonująca Poradnia
Psychologiczno-Pedagogiczna oraz Punkt
Wsparcia Psychologicznego przy OPS
Szanse
Umiejętne i właściwe pozyskanie oraz
wykorzystanie środków unijnych Poprawa koniunktury gospodarczej i
warunków życia w kraju
Napływ inwestorów
Pobudzenie inicjatyw społecznych
Doskonalenie form szkoleniowych
Uzupełnienie w zatrudnieniu kadr pomocy
społecznej
Wprowadzenie większych ulg
inwestycyjnych
Aktywna promocja miasta
Zachowanie zwyczajów i tradycji regionu
gminy
Efektywniejsze wspieranie lokalnego rynku
pracy przez samorząd lokalny
Wzrost wykształcenia osób i kwalifikacji
zawodowych mieszkańców
Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w
infrastrukturę techniczną
Propagowanie i rozwój prac społecznie
użytecznych
Utworzenie Centrum Integracji Społecznej
lub Klubu Integracji Społecznej
Utworzenie noclegowni lub mieszkania
chronionego
Utworzenie Punktu wsparcia
psychologicznego
Utworzenie Punktu Interwencji Kryzysowej
Wzrost alternatywnych form zatrudnienia
socjalnego
Wzrost ofert edukacyjnych skierowanych
do potrzeb dzieci
Wzrost zatrudnienia w OPS
Wzrost środków przeznaczonych na pomoc
socjalną
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Słabe strony
Wysokie bezrobocie
Zbyt mała ilość pracowników socjalnych
zatrudnionych w instytucjach pomocy
społecznej
Brak noclegowni lub domu pobytu dziennego
Brak mieszkania chronionego
Wysokie odpłatności za pobyt w
noclegowniach oraz domach pomocy
społecznej
Zbyt niskie środki przeznaczane na zasiłki
socjalne
Brak CIS lub KIS
Niedostateczna ilość instytucji zajmujących
się wsparciem psychologicznym
Brak Punktu Interwencji Kryzysowej
Brak komunikacji między instytucjami
Zagrożenia
Pogorszenie się sytuacji w kraju oraz na
terenie gminy
Systematyczny wzrost bezrobocia i ubóstwa
mieszkańców
Ograniczenia nakładów finansowych na
prowadzenie programów aktywizujących
mieszkańców gminy
Postępujące koszty ubożenia społeczeństwa
Trudności w pozyskaniu inwestorów
Brak stabilności systemu prawnego
Pauperyzacja kadr pomocy społecznej
Odpływ ludzi z wyższym wykształceniem
Rosnące koszty edukacji
Utrudnione pozyskanie specjalistów oraz
nauczycieli języków obcych, jak również
wykwalifikowanych specjalistów.
Ograniczanie środków na pomoc społeczną
oraz edukację
55
4. Analiza SWOT - problemy uzależnień.
Uwzględnione są tu problemy opiekuńczo wychowawcze rodzin oraz alkoholizm i
narkomania.
Mocne strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Istnienie możliwość finansowania programów
dotyczących uzależnień i współuzależnień
Dobrze funkcjonujące lokalne programy
rozwiązywania problemów uzależnień i
współuzależnień
Dostateczna sieć podstawowych placówek
medycznych na terenie miasta
Dobrze prowadzona I-rzędowa profilaktyka
uzależnień i współuzależnień w szkołach
Dostateczna ilość organizacji III sektora
Sprawnie
funkcjonująca
Komisja
Przeciwalkoholowa
Prawne możliwości tworzenia programów
opieki nad dzieckiem i rodziną na poziomie
gminy oraz tworzenia zastępczych form
opieki
Akceptacja społeczna dla priorytetowego
traktowania działań na rzecz dzieci i rodzin
Zaangażowana i wykwalifikowana kadra
Funkcjonowanie programu Żółta Karta
Funkcjonowanie programu Niebieska Karta
Zabezpieczenie świadczeń finansowych z
OPS
Słabe strony
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Szanse
Członkostwo w UE
Korzystanie z rozwiązań unijnych oraz
innych, na zasadzie dobrych praktyk
Stworzenie
krajowego,
długofalowego
programu wspierania rodzin
Skupienie się na priorytetowych zadaniach
określonych w programach profilaktyki i
rozwiązywania problemów uzależnień
Zwiększenie swobody w realizacji programów
uzależnień w szkołach
•
•
•
•
•
•
Niedostosowane do potrzeb lokalnych
regulacje prawne związane z profilaktyką oraz
problemami uzależnień i współuzależnień
Niskie nakłady finansowe na profilaktykę i
rozwiązywanie problemów uzależnień i
współuzależnień
Brak ośrodków specjalistycznych
Brak placówek medycznych na terenach
wiejskich
Brak profilaktyki II i III rzędowej
Wysokie koszty leczenia i diagnozy osób
uzależnionych i współuzależnionych
Braki ilościowe w kadrze zajmującej się
problemami uzależnień i współuzależnień
Zła promocja działalności organizacji III
sektora
Niska świadomość osób uzależnionych
odnośnie możliwości leczenia odwykowego
oraz możliwości uzyskania wsparcia
Łatwa dostępność do alkoholu
Nieprzestrzeganie regulacji prawnych w
zakresie sprzedaży alkoholu
Stres w życiu codziennym
Brak analiz i statystyk osób uzależnionych
oraz narzędzi prowadzenia tych zjawisk
patologicznych
Brak
grup
wsparcia
dla
osób
współuzależnionych
Niezorganizowana
samopomoc
osób
uzależnionych
Brak
ośrodka
interwencji
kryzysowej
czynnego całą dobę
Brak skutecznych programów dla osób
uzależnionych i współuzależnionych
Przyzwolenie społeczne do picia alkoholu
Trudny dostęp do rehabilitacji i readaptacji dla
osób uzależnionych i współuzależnionych
Brak telefonu zaufania
Brak współpracy między instytucjami
zajmującymi się problemami uzależnień
Zbyt niska liczba członków Komisji
Przeciwalkoholowej
Zagrożenia
Niewydolność systemu kompleksowej opieki
nad dzieckiem i rodziną
Pogorszenie warunków egzystencji
Wzrost stresu i przemocy w rodzinie
Uzależnienie rodzin od instytucji pomocy
społecznej
Ograniczenie środków przeznaczonych na
profilaktykę uzależnień oraz wsparcie rodzin
Brak kontroli punktów zajmujących się
sprzedażą alkoholu
56
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kampania
społeczna
skierowana
do
mieszkańców gminy i miasta Szprotawa
Rosnąca świadomość zagrożeń wynikających
z uzależnień
Ograniczenie ilości sprzedaży alkoholu na
imprezach masowych
Stworzenie
zespołów
interwencyjnych,
profilaktycznych itp.
Utworzenie CIS lub KIS
Tworzenie alternatywnych form opieki nad
dzieckiem
Rozwój rodzinnych form opieki nad
dzieckiem
Stworzenie palcówek dla dzieci z rodzin
uzależnionych
Zniesienie kosztów pobytu dzieci z rodzin
uzależnionych w przedszkolach
Stworzenie
alternatywnych
źródeł
finansowania
programów
profilaktyki
uzależnień
Zwiększenie liczby szkoleń dotyczących
profilaktyki uzależnień
Zatrudnienie dodatkowej
ilości kadry
(terapeutów, psychologów)
•
Brak egzekucji przepisów dot. sprzedaży
alkoholu i jego reklamy
57
V. KARTY DZIAŁAŃ STRATEGICZNYCH
Tak przeprowadzona analiza SWOT poszczególnych grup problemów społecznych
wyodrębnionych w trakcie diagnozy, pozwala na sformułowanie celów operacyjnych
odnoszących się do wyznaczonych priorytetów. Poniżej przedstawiamy karty strategiczne
zawierające konkretne działania wraz z ich opisem, przewidywane efekty oraz zadania
stojące przed podmiotami kreującymi regionalną politykę społeczną. Karty strategiczne
pozwalają w miarę precyzyjnie oszacować i zaplanować efekty, jakie ma przynieść dane
działanie o charakterze publicznym.
58
1 Karta działań strategicznych dla grupy problemów związanych z
pomocą społeczną
Cel główny
Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin z grup szczególnego
ryzyka oraz ich integracja ze środowiskiem
Cel operacyjny Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób korzystających z systemu
pomocy społecznej poprzez stworzenie nowych warunków i możliwości
funkcjonowania w środowisku
Opis celu
Podstawowym celem pomocy społecznej jest umożliwienie osobom i
rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w
stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia
niezbędnych potrzeb i umożliwianie im życia w warunkach
odpowiadających godności człowieka. Realizowanie celu pozwoli, zatem,
na zapobieganie degradacji człowieka w kontekście społecznym,
materialnym i zawodowym. Umożliwi ponowną integrację ze
społeczeństwem, wsparcie w usamodzielnieniu się klientów OPS poprzez
informację oraz uczestnictwo w grupach samopomocowych oraz stosowanie
wczesnej interwencji. Realizacja celu to także praca ze specjalistami
Przedsięwzięcia
1. Wypracowanie i promocja innowacyjnych metod (programów) na
rzecz wspierania osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka
2. Opracowanie i realizacja programów wsparcia dla grup osób i rodzin
wykluczonych społecznie
3. Stosowanie pracy socjalnej jako metody pracy z klientem
4. Systematyczne podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadry
pomocy społecznej
5. Tworzenie bazy umożliwiającej zwalczanie skutków marginalizacji
społecznej i umożliwiającej readaptację społeczną i zawodową
6. Pozyskiwanie środków zewnętrznych
Zadania
1. Utworzenie CIS lub KIS jako miejsca readaptacji społecznej i
zawodowej osób wykluczonych społecznie
2. Powołanie rzecznika praw klientów instytucji samorządowych ich
jednostek podległych oraz klientów organizacji pozarządowych na
bazie Punktu Informacyjnego
3. Ustawiczne i permanentne szkolenia pracowników socjalnych
4. Zatrudnienie dodatkowej liczby pracowników socjalnych
5. Powołanie zespołu osób zajmujących się aplikowaniem o środki
unijne
6. Wspieranie profesjonalnego wolontariatu
7. Opracowanie praktycznych form współpracy z organizacjami
społecznymi w celu poprawy skuteczności oferowanej pomocy.
8. Stworzenie systemu informacyjnego na terenie gminy o istniejących
formach i miejscach pomocy „Punkt Informacyjny”
9. Rozbudowa Punktu Wsparcia Psychologiczno-Prawnego w
kontekście zatrudnienia specjalistów i włączenie ich w pracę z
klientem
10. Utworzenie noclegowni dla osób, które znalazły się w sytuacji
kryzysowej
11. Utworzenie mieszkania chronionego na bazie budownictwa
59
socjalnego
12. Stworzenie wczesnego systemu interwencyjnego na bazie „Punktu
Interwencji Kryzysowej”
13. Powołanie „Ośrodka Mediacji” zajmującego się reprezentowaniem
spraw klienta przed Zarządcami budynków, dostarczycielami
mediów oraz reprezentowaniem go przed organami władzy
14. Wzmocnienie środowiskowych świetlic socjoterapeutycznych
15. Przeciwdziałanie tworzeniu tzw. „skupisk biedy”
Efekty
1. Zapewnienie kompleksowego wsparcia dla osób z grup
szczególnego ryzyka
2. Zmniejszenie zjawiska wykluczenia społecznego poprzez
podejmowanie
działań
zmierzających
do
życiowego
usamodzielnienia i integracji ze środowiskiem
3. Zwiększenie szansy na powrót osób wykluczonych do życia w
społeczeństwie
4. Sprawna i profesjonalnie działająca kadra Ośrodka Pomocy
Społecznej
5. Wzrost świadomości na temat form i miejsc udzielanej pomocy
Podmioty
1. Urząd Miejski
uczestniczące i
2. Ośrodek Pomocy Społecznej
odpowiedzialne
3. Organizacje pozarządowe (NGO)
4. Powiatowy Urząd Pracy
5. OHP
6. Pracodawcy
Źródła
1. Urząd Wojewódzki
finansowania
2. Urząd Marszałkowski
3. Starostwo Powiatowe
4. Urząd Miejski
5. Organizacje pozarządowe
6. Prywatni sponsorzy
7. Fundusze strukturalne w tym EFS
Monitoring
Monitoring z realizacji zadań określonych w strategii prowadzony będzie
systematycznie przez Ośrodek Pomocy Społecznej według odpowiednio
dobranych wskaźników tj.:
1. Ilość oferowanych form pomocy przez OPS
2. Ilość osób ubiegających się o pomoc w OPS
3. Ilość wydanych decyzji administracyjnych przez OPS
4. Ilość złożonych skarg na funkcjonowanie OPS
5. Ilość zatrudnionych pracowników socjalnych (docelowo 1 prac. na
2.000 mieszkańców)
6. Ilość zrealizowanych programów celowych finansowanych ze
środków publicznych
Narzędzia monitoringu to sprawozdania, analizy, diagnozy, rejestry i raporty
wewnętrzne.
Ewaluacja
Ewaluacja powinna wykazać efekty oddziaływania realizowanych zadań.
Ewaluacja prowadzona będzie, co roku przez Ośrodek Pomocy Społecznej.
Narzędziem ewaluacji są sprawozdania, rejestry, analizy, diagnozy i raporty
wewnętrzne.
60
2 Karta działań strategicznych dla problemu bezrobocia
Cel główny
Promocja zatrudnienia oraz aktywizacja lokalnego rynku pracy
Cel operacyjny Tworzenie klimatu przedsiębiorczości. Promocja miasta i jego walorów
inwestycyjnych oraz poszukiwanie inwestorów.
Opis celu
Zwiększenie mobilności rynku pracy poprzez kształcenie ustawiczne kadry
i samych osób bezrobotnych, wspieranie sektora małych i średnich
przedsiębiorstw, uproszczenie i redukowanie lokalnych przeszkód
administracyjnych oraz pośrednictwo pracy i doradztwo zawodowe.
Realizacja celu strategii odbywać się będzie także poprzez pomoc w
zakładaniu i prowadzeniu działalności gospodarczej oraz promowanie i
pomoc w dostosowaniu się osób i firm do zmieniającego się rynku pracy
Przedsięwzięcia
1. Pozyskiwanie inwestorów
2. Pozyskiwanie środków zewnętrznych
3. Utrzymanie i doskonalenie standardów usług świadczonych przez
Powiatowy Urząd Pracy, Gminne Centrum Informacji, Klub Pracy,
Ośrodek Pomocy Społecznej
4. Zwiększenie
liczby
wykwalifikowanej
kadry
doradców
zawodowych, pośredników pracy, liderów klubu pracy,
pracowników socjalnych
5. Podnoszenie kwalifikacji kadr instytucji rynku pracy i pomocy
społecznej
6. Integracja działań publicznych służb zatrudnienia z Ośrodkiem
Pomocy Społecznej oraz pozostałymi partnerami
7. Nawiązywanie kontaktów z partnerami lokalnymi i zagranicznymi
8. Projektowanie i wdrażanie nowych rozwiązań organizacyjnych oraz
instrumentów rynku pracy wzmacniających powiązania partnerskie
9. Promowanie innowacyjnych projektów z zakresu usług pośrednictwa
pracy i doradztwa zawodowego
10. Promowanie oraz wspieranie osób samozatrudniających się oraz
tworzących nowe miejsca pracy.
11. Przeciwdziałanie i piętnowanie nieuczciwej konkurencji wśród
pracodawców.
12. Wykorzystanie promocji– „Gmina Fair Play”
Zadania
1. Prowadzenie analiz i prognoz rynku pracy
2. Skorelowanie kształcenia ustawicznego do potrzeb zmieniającego się
rynku pracy
3. Oferowanie osobom poszukującym pracy dostępu do efektywnych
instrumentów (Powiatowego Urzędu Pracy, Gminnego Centrum
Informacji, Klubu Pracy) zwiększających ich zdolność zatrudnienia
w szczególności pracowników byłych PGR.
4. Dostosowanie aktualnych form przeciwdziałania bezrobociu do
indywidualnych potrzeb osób bezrobotnych, w szczególności do
osób zamieszkujących tereny wiejskie.
5. Pozyskiwanie funduszy strukturalnych na realizację programów
związanych z aktywnymi formami przeciwdziałania bezrobociu
6. Rozszerzenie kontaktów z partnerami lokalnymi i zagranicznymi
7. Rozwój i promocja zajęć w Gminnym Centrum Informacji i Klubie
Pracy
8. Inwestycja w zasoby ludzkie
9. Sprzyjanie w tworzeniu warunków dla rozwoju stowarzyszeń i
organizacji pozarządowych (społeczeństwo obywatelskie)
61
Efekty
1. Wsparcie osób bezrobotnych aktywnymi formami, jakie daje ustawa
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawa o
zatrudnieniu socjalnym, ustawa o spółdzielniach socjalnych oraz
ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie
2. Udzielanie indywidualnej pomocy osobom bezrobotnym w dojściu
do zatrudnienia
3. Nabycie umiejętności poszukiwania pracy.
4. Promocja aktywności zawodowej
5. Wykształcona i mobilna kadra instytucji rynku pracy i pomocy
społecznej
6. Wykształcona i mobilna kadra gotowa do podjęcia zatrudnienia
7. Powstanie programów aktywizujących osoby bezrobotne
8. Powstanie miejsc pracy w organizacjach pozarządowych
9. Rozwój wolontariatu
Podmioty
1. Powiatowy Urząd Pracy w Żaganiu
uczestniczące i
2. Urząd Miejski
odpowiedzialne
3. Ośrodek Pomocy Społecznej
4. Pracodawcy prywatni
5. Firmy szkoleniowe
6. OHP
Źródła
1. Starostwo Powiatowe w Żaganiu
finansowania
2. Urząd Miejski w Szprotawie
4. Fundusze strukturalne
Monitoring
systematycznie przez Powiatowy Urząd Pracy w Żaganiu przy współpracy
Klubu Pracy oraz Gminnego Centrum Informacji w Szprotawie według
odpowiednio dobranych wskaźników tj.:
1. Ilość osób zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy
2. Ilość osób korzystających ze wsparcia Klubu Pracy
3. Ilość osób korzystających z pomocy Gminnego Centrum Informacji
4. Ilość osób uczestniczących w oferowanych przez Klub Pracy
szkoleniach
5. Ilość szkoleń, w których uczestniczy kadra zatrudniona w Urzędzie
Pracy, Klubie Pracy oraz Gminnym Centrum Informacji
6. Ilość funkcjonujących na terenie gminy organizacji pozarządowych
7. Ilość zrealizowanych programów aktywizujących osoby bezrobotne
8. Ilość zarejestrowanych podmiotów gospodarczych
wewnętrzne.
Ewaluacja
Ewaluacja prowadzona będzie, co roku przez Powiatowy Urząd Pracy.
wewnętrzne.
62
3 Karta działań strategicznych dla grupy problemów uzależnień
Cel główny
Cel operacyjny
Opis celu
Przedsięwzięcia
Zadania
Efekty
Podmioty
uczestniczące i
odpowiedzialne
Źródła
finansowania
Zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób i rodzin oraz ich integracja ze
środowiskiem
Profilaktyka i rozwiązywanie problemów uzależnień
Zapobieganie degradacji zawodowej, zdrowotnej, społecznej osób
uzależnionych i współuzależnionych oraz umożliwienie ponownej integracji
ze społeczeństwem. Projektowanie działań profilaktycznych mających na
celu wspomaganie i aktywizowanie osób i rodzin w radzeniu sobie z
zagrożeniami
1. Zidentyfikowanie rozmiaru uzależnień oraz określenie przyczyn
używania środków uzależniających ze wskazaniem grup
szczególnego ryzyka.
2. Projektowanie działań mających na celu ograniczenie konsumpcji
substancji psychoaktywnych
3. Stworzenie warunków do efektywnej terapii i leczenia
uzależnionych i ich rodzin
4. Stworzenie systemu rehabilitacji i readaptacji osób uzależnionych i
wspołuzależnionych
1. Sporządzenie raportu o rozmiarach zjawiska uzależnień,
identyfikacja głównych obszarów zagrożeń i wskazanie grup
będących adresatami programów
2. Kontynuacja realizacji programów profilaktycznych
3. Organizowanie kampanii informacyjnych i edukacyjnych
4. Wspieranie poradnictwa specjalistycznego skierowanego na pomoc
osobom i rodzinom dotkniętym problemami uzależnień
5. Zapewnienie dostępności do placówek lecznictwa odwykowego i
terapii oraz placówek pierwszego kontaktu ze szczególnym
uwzględnieniem terenów wiejskich
6. Promowanie idei grup wsparcia
7. Promowanie zdrowego stylu życia
8. Udzielanie wsparcia inicjatywom tworzenia infrastruktury
rehabilitacyjnej, resocjalizacyjnej i reintegracyjnej w formie CIS lub
KIS
9. Rozwój rodzinnych form opieki nad dziećmi
10.
Zatrudnienie
dodatkowej,
wyspecjalizowanej
kadry
specjalistów z zakresu terapii II i III rzędowej
11. Kontrola placówek handlowych zajmujących się sprzedażą
alkoholu
1. Określenie zakresu zjawiska uzależnień i wyodrębnienie grup
szczególnego ryzyka
2. Wzrost wiedzy na temat zachowań ryzykownych
3. Ograniczenie szkód społecznych wynikających z uzależnień
4. Efektywne i kompleksowe wsparcie osób uzależnionych
2. Ośrodek Pomocy Społecznej w Szprotawie
3. Placówki Oświatowe funkcjonujące na terenie gminy
4. Polska Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
5. Poradnia psychologiczno-pedagogiczna w Szprotawie
2. Narodowy Funduszu Zdrowia
63
Monitoring
Ewaluacja
systematycznie przez Pełnomocnika Burmistrza Szprotawy do Spraw
Rozwiązywania Problemów Alkoholowych przy współpracy Komisji
Przeciwalkoholowej, Policji, Ośrodka Pomocy Społecznej oraz Placówek
Oświatowych
i
Poradni
Psychologiczno-Pedagogicznej
według
odpowiednio dobranych wskaźników tj.:
1. Ilość osób wezwanych do wstawienia się na Gminną Komisję do
spraw rozwiązywania problemów alkoholowych
2. Ilość interwencji policji
3. Ilość zgłoszonych interwencji w ramach niebieskiej karty
4. Ilość spraw kierowanych do sądu
5. Ilość wyroków
6. Ilość osób ubiegających się o pomoc społeczną w OPS, czego
powodem jest problem uzależnień
7. Ilość oferowanych przez OPS i inne instytucje form pomocy dla
osób uzależnionych i współuzależnionych
8. Ilość członków organizacji pozarządowych i grup aa
9. Ilość
dzieci
uczestniczących
w
zajęciach
świetlic
socjoterapeutycznych
10. Ilość zrealizowanych programów profilaktycznych
11. Ilość odbytych szkoleń przez kadrę zajmującą się profilaktyką i
rozwiązywaniem problemów alkoholowych
wewnętrzne.
Ewaluacja prowadzona będzie, co roku przez Pełnomocnika Burmistrza
Szprotawy do Spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
wewnętrzne.
64
4 Karta działań strategicznych dla grupy problemów zdrowotnych
Cel główny
Doskonalenie systemu wsparcia społecznego
Cel operacyjny Wspieranie samorządu lokalnego w zapewnieniu usług opiekuńczych
Opis celu
Stworzenie
rozwiązań
dotyczących
wsparcia
osób
starszych,
niepełnosprawnych, przewlekle chorych oraz osób z zaburzeniami
psychicznymi
Przedsięwzięcia
1. Tworzenie kompleksowego systemu wsparcia osób starszych,
niepełnosprawnych, przewlekle chorych i osób z zaburzeniami
psychicznymi
2. Analiza potrzeb w zakresie usług opiekuńczych
3. Poprawa infrastruktury urbanistycznej i technicznej umożliwiającej
samodzielne poruszanie się osób niepełnosprawnych
Zadania
1. Prowadzenie monitoringu w zakresie potrzeb na usługi opiekuńcze
w gminie
2. Systematyczna likwidacja barier architektonicznych
3. Tworzenie rodzinnych domów pomocy
4. Tworzenie dziennych domów pomocy
5. Tworzenie i finansowanie alternatywnych programów skierowanych
na rzecz osób starszych, niepełnosprawnych, przewlekle chorych
oraz osób z zaburzeniami psychicznymi
6. Przeszkolenie kadry specjalistów
7. Wspieranie i promowanie opieki rodzinnej nad ciężko chorym
członkiem rodziny – minimalizowanie instytucjonalizacji
8. Organizacja cyklicznych i okazjonalnych imprez integracyjnych dla
osób starszych i niepełnosprawnych
9. Zapewnienie odpowiednich środków finansowych na pokrycie
pobytu osób starszych w Domach Pomocy Społecznej
Efekty
1. Udoskonalenie
systemu
wsparcia
osób
starszych,
niepełnosprawnych, przewlekle chorych i osób z zaburzeniami
psychicznymi
2. Zmniejszenie zapotrzebowania na usługi w domach pomocy
społecznej oraz Zakładzie Opiekuńczo-Leczniczym i szpitalu
3. Powstawanie różnorodnych form usług opiekuńczych
4. Integracja środowiska osób starszych i niepełnosprawnych
5. Zwiększenie świadomości o potrzebach osób starszych i
niepełnosprawnych
Podmioty
uczestniczące i
2. Organizacje pozarządowe (Polski Związek Emerytów, Rencistów i
odpowiedzialne
Inwalidów,
Szprotawskie
Stowarzyszenie
Osób
Niepełnosprawnych, Polski Związek Niewidomych, Związek
Bojowników o Wolność i Demokrację, Polski Związek Głuchych,
Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Społecznych i inne)
3. Firmy prywatne
4. Ośrodek Pomocy Społecznej w Szprotawie
5. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
6. Zakład Opiekuńczo-Leczniczy
7. Szpital miejski
Źródła
finansowania
4. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
65
Monitoring
Ewaluacja
systematycznie przez Ośrodek Pomocy Społecznej przy współpracy Zakładu
Opiekuńczo-Leczniczego według odpowiednio dobranych wskaźników tj.:
1. Ilość osób ubiegających się o umieszczenie w DPS-ach, ZOL-u czy
szpitalu
2. Ilość osób ubiegających się o usługi opiekuńcze świadczone w
miejscu zamieszkania
3. Ilość osób ubiegających się o pomoc z OPS z uwagi na długotrwałą
chorobę oraz niepełnosprawność
4. Ilość instytucji i organizacji zajmujących się problemami osób
starszych i niepełnosprawnych
wewnętrzne.
Prowadzona będzie, co roku przez Ośrodek Pomocy Społecznej Narzędziem
ewaluacji są sprawozdania, rejestry, analizy, diagnozy i raporty wewnętrzne.
66
VI. WDROŻENIE SYSTEMU MONITOROWANIA
REALIZACJI STRATEGII POLITYKI
SPOŁECZNEJ
Realizacja Strategii będzie wymagała opracowania i wdrożenia programów celowych oraz
badawczych. Poniżej przedstawiamy proponowane i wydzielone przez Zespół programy
służące poprawie sytuacji społecznej mieszkańców gminy i miasta Szprotawa.
1 Analizy, badania
1. Stworzenie systemu informacyjnego na terenie gminy o istniejących formach i
miejscach pomocy socjalnej („Punkt Informacyjny”)
2. Prowadzenie analiz i prognoz rynku pracy
3. Sporządzenie raportu o rozmiarach zjawiska uzależnień, identyfikacja głównych
obszarów zagrożeń i wskazanie grup będących adresatami programów
4. Prowadzenie monitoringu w zakresie potrzeb na usługi opiekuńcze w gminie
5. Rozpoznanie potrzeb szkoleniowych służb społecznych w kontekście prowadzenia
efektywnej pracy z klientem pomocy społecznej
6. Tworzenie bazy umożliwiającej zwalczanie skutków marginalizacji społecznej i
umożliwiającej readaptację społeczną i zawodową
7. Wyszukiwanie lokalnych liderów oraz środowisk aktywnych społecznie.
2 Programy – kontynuacja, aktualizacja, tworzenie
1. Opracowanie i realizacja innowacyjnych programów na rzecz wspierania osób i rodzin
z grup szczególnego ryzyka
2. Opracowanie i realizacja programów wsparcia dla grup osób i rodzin wykluczonych
społecznie
3. Opracowanie i realizacja programów szkoleń w zakresie polityki społecznej
4. Opracowanie i realizacja programu w zakresie powołania „Rzecznika Praw Klienta”
5. Opracowanie i realizacja programów w zakresie współpracy z organizacjami
społecznymi w celu poprawy skuteczności oferowanej pomocy, jak również w
zakresie kontaktów z partnerami lokalnymi i zagranicznymi
6. Opracowanie i realizacja programu w zakresie utworzenia na terenie gminy Szprotawa
noclegowni dla osób bezdomnych
mieszkania chronionego.
wczesnego systemu interwencji na bazie „Punktu Interwencji Kryzysowej”
„Ośrodka Mediacji”
10. Opracowanie i realizacja programu mającego na celu powołanie zespołu osób
zajmujących się aplikowaniem o środki z funduszy strukturalnych w tym EFS jako
elementu inwestowania w zasoby ludzkie
11. Rozbudowanie funkcjonującego przy Ośrodku Pomocy Społecznej Centrum
Wolontariatu
12. Opracowanie i realizacja programów mających na celu wzmocnienie funkcjonujących
świetlic socjoterapeutycznych
13. Opracowanie i realizacja programów mających na celu zwiększenie zdolności
zatrudnienia, w szczególności byłych pracowników PGR, poprzez dostęp do
efektywnych instrumentów przeciwdziałania bezrobociu
67
14. Opracowanie i realizacja programów mających na celu dostosowania aktualnych form
przeciwdziałania bezrobociu do indywidualnych potrzeb osób bezrobotnych, w
szczególności osób zamieszkujących tereny wiejskie
15. Realizacja funkcjonujących programów profilaktycznych
16. Opracowanie i realizacja programów związanych z kampanią informacyjną i
edukacyjną w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych
17. Opracowanie i realizacja gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania
problemów alkoholowych, narkomanii i przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
18. Opracowanie i realizacja programów celowych mających na celu wspieranie
poradnictwa specjalistycznego skierowanego do osób i rodzin dotkniętych problemem
alkoholowym, jak również zwiększenia dostępności do placówek lecznictwa
odwykowego oraz placówek pierwszego kontaktu ze szczególnym uwzględnieniem
terenów wiejskich
19. Opracowanie i realizacja programów mających na celu promocję idei grup wsparcia
20. Opracowanie i realizacja programów mających na celu tworzenie infrastruktury
służącej readaptacji społecznej i zawodowej osób wykluczonych społecznie („CIS”
lub „KIS”)
21. Opracowanie i realizacja programów mających na celu rozwój rodzinnych form opieki
nad dzieckiem
22. Opracowanie i realizacja programów mających na celu likwidację barier
architektonicznych w obiektach użyteczności publicznej
23. Opracowanie i realizacja programu mającego na celu stworzenie rodzinnego domu
pomocy
24. Opracowanie i realizacja programu mającego na celu stworzenie dziennego domu
pomocy
25. Opracowanie i realizacja alternatywnych programów skierowanych na potrzeby osób
starszych, niepełnosprawnych, przewlekle chorych oraz osób z zaburzeniami
psychicznymi
26. Opracowanie i realizacja programów mających na celu przyciąganie inwestorów
poprzez promocję gminy oraz adaptację terenów poradzieckich
27. Realizacja cyklicznych i okazjonalnych imprez integracyjnych dla osób starszych i
niepełnosprawnych
28. Tworzenie i wdrażanie programów mających na celu organizowanie społeczności
lokalnej i budzenie inicjatyw społecznych lub samopomocowych.
68

Urząd Miejski w Szprotawie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Burmistrza Szprotawy Pa eł Chylak

pobierz

OGŁASZA NABÓR NA WOLNE STANOWISKO PRACY Animator

Regulamin. IMP. ART. 200820081001132138

55 PRZYJAZNYCH DŁONI UŚMIECH NA 55 LECIE NS

I przetarg ustny niegraniczony

Urząd Miejski w SzprotUwie - Urząd Miejski w Szprotawie