znaczenie szkolnictwa wyższego dla rozwoju gospodarczego kraju

Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae
Rok 17, Nr 1/2013
Wydział Zarządzania i Administracji
Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
Ludzie, zarządzanie, gospodarka
Aleksandra Pisarska1
ZNACZENIE SZKOLNICTWA
WYŻSZEGO DLA ROZWOJU GOSPODARCZEGO
KRAJU
Wstęp
W ustawie prawo o szkolnictwie wyższym (UPoSW) uczelnia jest definiowana
jako szkoła prowadząca studia wyższe, utworzona w sposób określony w tej ustawie [Dz.U. Nr 164, poz. 1365 z 27.07.2005 r.]. Jest ona autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w przepisach. Głównym zadaniem szkół wyższych jest prowadzenie wyspecjalizowanych badań naukowych i wszechstronnej działalności edukacyjnej z uwzględnieniem i poszanowaniem zasad humanizmu, demokracji i tolerancji. Idea poszukiwania prawdy
winna się wpisywać w przestrzeń akademickiej wolności badań naukowych i studiów2. Szkoły wyższe spełniając istotną rolę w procesie kształcenia i rozwoju nauki (jako podmioty wykonujące zadania publiczne), posiadają autonomię zagwarantowaną przepisami Konstytucji. Szkoły wyższe promują również ideę równości, co dotyczy także równego dostępu do nauki, badań naukowych oraz wszystkich innych osiągnięć szkół wyższych. Efektem takiego podejścia będzie równomierny i spójny rozwój społeczno-gospodarczy kraju i wszystkich wydzielonych
w jego obszarze terytoriów. W związku z tym finansowanie zadań szkół wyższych
powinno być adekwatne do nakładów, jakie należy ponieść, aby działania te były
realizowane na najwyższym poziomie, z uwzględnieniem dysproporcji rozwojowych danych obszarów. Adekwatne do zadań finansowanie szkolnictwa wyższego
nabiera znaczenia w kontekście czynników jakie odgrywają decydującą rolę
1
2
Dr Aleksandra Pisarska, adiunkt, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Misja i strategia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach na lata 2011-2020.
83
w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju. Najważniejszymi z nich są: mobilizacja społeczna, wykształcenie oraz import kulturowy3.
Zadaniem polityki państwa w stosunku do szkół wyższych jest tworzenie warunków i bodźców pobudzających uczelnie do osiągania wysokiego międzynarodowego poziomu w zakresie kształcenia i badań, do troski o studentów, a także do
budowania wartościowych relacji z otoczeniem społecznym, gospodarczym i międzynarodowym4.
Optymalne rozlokowanie zasobów państwa, uwzględniające potrzeby społeczeństwa i gospodarki, pozwolą na realizację zadań uczelni, zaspokojenie potrzeb
oraz wzrost dobrobytu w dłuższym okresie czasu. Produkt krajowy brutto (PKB)
jest istotnym miernikiem rozwoju gospodarczego, stanowiąc sumę wartości
wszystkich finalnych produktów wytworzonych na terenie kraju w ciągu określonego czasu. Stanowi kluczową wielkość wyliczaną w ramach Systemu Rachunków Narodowych. Wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca (PKBM)
analizowanego obszaru (w przypadku tego opracowania - województwa) jest ważną miarą poziomu rozwoju gospodarczego. Ponieważ najistotniejszy wpływ na
rozwój kraju mają: kapitał ludzki i społeczny, wiedza i innowacje oraz infrastruktura, szkoły wyższe, realizując swoje zadania (wpływają na wzmocnienie tych
czynników), w dużej mierze przyczyniają się do równomiernego rozwoju kraju.
W związku z tym rekomenduje się prowadzenie działań ukierunkowanych szczególnie na wzmocnienie tych czynników na obszarach słabo rozwiniętych (do których w największym zakresie należą obszary wiejskie). Rola kapitału ludzkiego
dla długookresowego wzrostu jest ogromna, wykazano to zarówno w pracach teoretycznych, jak i badaniach empirycznych. Wykształcenie i jego odpowiednie
wykorzystanie jest jednym z ważniejszych czynników rozwoju ekonomicznego
państwa5.
Cel i metody badań
Celem opracowania jest określenie wpływu zadań realizowanych przez szkoły
wyższe na rozwój gospodarczy kraju. W opracowaniu analizowano dane w podziale na obszary według Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS) na poziomie 2 (województwa) zgodnie z Krajowym Rejestrem
Urzędowym Podziału Terytorialnego Kraju (TERYT)6. Realizowane przez szkoły
3
4
5
6
J.T. Hryniewicz, Endo- i egzogenne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. [w:] Studia
Regionalne nr 2(2)/2000, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW (EUROREG) i Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2000, s. 53.
Misja, wizja i cele strategiczne szkolnictwa wyższego w Polsce w perspektywie 2020 roku Raport
cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst & Young Business Advisory, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, listopad 2009.
W. Kamińska, Kapitał ludzki i społeczny na obszarach wiejskich w Polsce. Uniwersytet Jana
Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011, s. 50.
TERYT, Krajowy Rejestr Urzędowy Podziału Terytorialnego Kraju – rejestr urzędowy podziału
terytorialnego kraju prowadzony przez GUS. Został wprowadzony rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów ad-
84
wyższe zadania decydują o poziomie przygotowania pracowników do pracy
w różnych sektorach gospodarki (prywatnym, publicznym i społecznym), jest to
szczególnie ważne dla województw, w których liczba mieszkańców wsi ma największy udział w liczbie ogółem (podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie), a liczba osób z wykształceniem wyższym (odnotowana w roku 2011) jest
najmniejsza (opolskie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, lubuskie
i podkarpackie). Ekonomiści różnych nurtów stali i stoją na stanowisku, że wykształcenie i jego odpowiednie wykorzystanie jest jednym z ważniejszych czynników rozwoju ekonomicznego kraju. Już Adam Smith w XVIII w. zauważył, że
kapitał trwały jest zawarty w człowieku, a stanowią go nabyte przez niego wiedza,
zdrowie i kompetencje7.
W opracowaniu przedstawiono cele funkcjonowania szkół wyższych, liczbę
uczelni w województwach Polski, w tym uczelni niepublicznych. Szkoły wyższe
pogrupowano według województw i ustalono ich liczbę w tych obszarach. Analiza
dotyczyła również liczby studentów w podziale na studentów w województwach
z uwzględnieniem ich liczby w uczelniach niepublicznych oraz pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych. Przedstawiono wartość produktu krajowego
brutto w województwach oraz w podziale na jednego mieszkańca analizowanego
obszaru (na poziomie NTS 2). Przeprowadzone badania dotyczyły wszystkich
szkół wyższych oraz wszystkich województw w Polsce. Badane szkoły wyższe
zostały podzielone na publiczne i niepubliczne według ich liczby w województwach naszego kraju, a PKB ustalone w wartościach przyporządkowanych województwom oraz ustalone na jednego mieszkańca w tych obszarach (zgodnie
z opracowaniami GUS).
Czasowy przedział badań wybrano, kierując się m.in. tym, że w 2005 roku weszła w życie ustawa prawo o szkolnictwie wyższym, wprowadzająca zmiany
w wielu obszarach działalności uczelni, które stopniowo mają doprowadzić do
reform systemu szkolnictwa wyższego. Bazą dla tych reform są postulaty zawarte
w Deklaracji Bolońskiej podpisanej 19.06.1999 roku przez ministrów edukacji
z 29 krajów [www.nauka.gov.pl]. W opracowaniu wykorzystano dane pochodzące
z zasobów GUS, zawarte w rocznikach statystycznych województw i rocznikach
statystycznych rolnictwa, według danych za lata 2005-2010 r. Wyniki badań analizowano zgodnie z podziałem Polski na województwa, zgodnie z zapisami ustawy, która wprowadziła trójstopniowy podział terytorialny kraju na gminy, powiaty
i województwa8.
7
8
ministracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego. z dnia 15 grudnia 1998 r. Dz.U. Nr
157, poz. 1031. Rejestr terytorialny jest jawny.
W. Kamińska, Kapitał ludzki i społeczny... op.cit., s. 50, za Smith 1776, wyd. polskie 1954.
Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24
lipca 1998 r., Dz.U. Nr 96, poz. 603 z późn. zm.
85
Wyniki badań
Uczelnie, realizując zadania, zgodnie z Ustawą Prawo o Szkolnictwie Wyższym (UPoSW) wywierają duży wpływ na wiele aspektów życia społecznogospodarczego kraju. Tabela 1 zawiera cele realizowane przez szkoły wyższej
zawarte w UPoSW oraz ustalone wymiary, prezentujące syntetycznie obszary
działań tych jednostek organizacyjnych. Ustalono grupy nakładów (kosztów),
które obciążają realizację ustalonych celów, pogrupowano je następująco: rozwój
dydaktyki mierzony nakładami poniesionymi na kształcenie studentów, doktorantów i uczestników innych form kształcenia w każdym aspekcie, rozwój postaw
obywatelskich ustalony jako nakłady poniesione na kształtowanie właściwych
postaw obywateli, rozwój nauki to nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie i promowanie kadr naukowych, rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej jako nakłady poniesione na działania rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym.
Tabela 1. Cele funkcjonowania szkoły wyższej.
Cele funkcjonowania uczelni
kształcenie studentów i przygotowanie ich do pracy,
wychowanie obywateli w poczuciu odpowiedzialności za państwo,
•
prowadzenie badań naukowych, prac rozwojowych
i świadczenie usług badawczych,
•
kształcenie i promowanie kadr naukowych,
•
upowszechnianie i pomnażanie osiągnięć nauki
i techniki, kultury narodowej, udostępnianie zbiorów
bibliotecznych,
•
kształcenie w celu zdobywania wiedzy i uzupełniania
wiedzy,
•
stwarzanie warunków do rozwoju kultury fizycznej
studentów,
•
działanie na rzecz społeczności lokalnych i regionalnych.
Natomiast uczelnia zawodowa, prowadząca wyłącznie studia
pierwszego stopnia, nie jest zobowiązana do prowadzenia
badań naukowych i prac rozwojowych, świadczenia usług
badawczych oraz kształcenia i promowania kadr naukowych.
•
•
•
•
•
•
Wymiary funkcjonowania uczelni
rozwój dydaktyki – wartość dydaktyczna (nakłady
poniesione na kształcenie studentów, doktorantów,
uczestników innych form kształcenia – w każdym
aspekcie),
rozwój postaw obywatelskich – wartość wychowawcza obywateli (nakłady poniesione na kształtowanie
właściwych postaw obywateli),
rozwój nauki – wartość naukowa (nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie
i promowanie kadr naukowych),
rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej – wartość rozwojowa społeczności i gospodarki
(nakłady poniesione na działania rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym).
Źródło: opracowanie własne na podstawie UPoSW.
Polska podzielona jest na 16 województw (mapa 1). W analizowanym okresie
(w latach 2005-2010) na terenie kraju przeważały województwa, na obszarze których większość mieszkańców to ludność miast. Do województw, na obszarze których mieszka najmniejsza liczba osób zaliczanych do ludności wiejskiej, należą:
śląskie, dolnośląskie i zachodniopomorskie (mapa 1). Województwa, w których
większość stanowią mieszkańcy wsi to 4 województwa, do których należą: podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie (mapa 1).
Najsłabiej rozwiniętymi gospodarczo obszarami, są tereny na których większość ludności stanowią mieszkańcy wsi. Aktualnie najistotniejszy wpływ na rozwój obszarów wiejskich mają czynniki, takie jak: kapitał ludzki i społeczny, wiedza i innowacje oraz infrastruktura, stąd rekomenduje się prowadzenie działań
86
ukierunkowanych szczególnie na wzmocnienie tych czynników na obszarach
wiejskich9.
21,8% 27,1% 32,4% 37,8% 43,1% 48,4% 53,8% -
27,1%
32,4%
37,8%
43,1%
48,4%
53,8%
59,1%
Miasto
Wieś
Mapa 1. Udział % ludności wiejskiej w ludności ogółem w województwach średnio za lata 2005-2010.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.
Sektor szkolnictwa wyższego zapewnia zaspokojenie oczekiwań otoczenia społeczno-gospodarczego w zakresie kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych
pracowników. Proces ten wymaga jednak szczególnego wsparcia ze strony państwa przede wszystkim dla tych uczelni, które mogą prowadzić kształcenie odpowiadające potrzebom gospodarki (ze szczególnym uwzględnieniem zróżnicowania
rozwojowego). Uczelnie przyjmują na siebie publiczną odpowiedzialność za promowanie równości społecznej oraz zasad społeczeństwa integrującego. Kapitał
intelektualny, odgrywa coraz ważniejszą rolę w nowoczesnym świecie kreowania
wartości. Szczególnie jest to zauważalne w organizacjach stosujących nowoczesne
technologie i usługi10. Najwyższe standardy (dotyczące działalności operacyjnej)
9
J. Rakowska, A. Wojewódzka-Wiewiórska, Zróżnicowanie przestrzenne obszarów wiejskich
w Polsce – stan i perspektywy rozwoju w kontekście powiązań funkcjonalnych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010, s. 2.
10
M.A. Leśniewski, Kapitał intelektualny w rozwoju organizacji. Wybrane aspekty teoretycznej
analizy problemu. [w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i Materiały, rok 15, nr 2/2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011, s. 14.
87
i ich wdrożenie w organizacjach funkcjonujących w danych obszarach zależą
w największym stopniu od optymalnie przygotowywanych do ich stosowania pracowników i zleceniobiorców (z uwagi na fakt, że w analizowanych latach, 20052010 zwiększyła się liczba osób studiujących nauczyciele akademiccy odgrywają
w tym zakresie znaczącą rolę).
Na rysunku 1. przedstawiono udział procentowy osób z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie osób mieszkających w obszarach (analizowanych na poziomie NTS 2) Polski (dane te pochodzą z przeprowadzonego w roku 2011 Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011). Liczba mieszkańców
z wykształceniem wyższym kształtowała się od 13,6% w województwie opolskim
do 23.6% w województwie mazowieckim. Największy udział osób z wyższym
wykształceniem odnotowano w województwie mazowieckim (23,6%) jest to przede wszystkim spowodowane tym, że tym województwie stwierdzono również
największą liczbę uczelni (publicznych i niepublicznych), studentów oraz nauczycieli akademickich. W pozostałych województwach ludność z wyższym wykształceniem nie przekroczyła 20% udziału.
Najmniejszy udział mieszkańców z wykształceniem wyższym stwierdzono
w województwach: opolskim (13,6%), warmińsko-mazurskim (14,0%), kujawskopomorskim (14,1%), lubuskim (14,4%) i podkarpackim (14,5%). W tych województwach udział osób z wykształceniem wyższym nie przekroczył 15%. W pozostałej grupie województw odnotowano od 15,9% w śląskim do 17,6% w województwie pomorskim udziału ludności z wykształceniem wyższym w ich liczbie
ogółem (rys. 1).
Rysunek 1. Udział % osób z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie mieszkańców (w województwach Polski) w roku 2011.
Źródło: opracowanie własne na podstawie opracowań GUS za 2011 r.
88
Uczelnia jest autonomiczna we wszystkich obszarach swojego działania na zasadach określonych w ustawie. Publiczne szkoły wyższe są jednostkami sektora
finansów publicznych (ponieważ wykonują zadania publiczne i finansowane są ze
środków publicznych). Niepubliczne szkoły wyższe, pomimo wykonywania zadań
publicznych, nie należą do sektora finansów publicznych, a są jednostkami organizacyjnymi sektora społecznego (non-profit)11.
W tabeli 2 zawarto liczbę szkół wyższych w województwach Polski, w tym
liczbę uczelni niepublicznych. We wszystkich województwach Polski (z wyjątkiem województwa opolskiego) w okresie od 2005 do 2010 roku stwierdzono
przeważającą liczbę niepublicznych szkół wyższych w stosunku do jej liczby ogółem. Najwięcej uczelni odnotowano w województwie mazowieckim w roku 2009,
było to 107 jednostek, w tym 91 niepublicznych. W tym województwie liczba
szkół wyższych przekracza dwukrotnie ich liczbę w stosunku do pozostałych analizowanych obszarów z największą liczbą uczelni (na poziomie NTS 2). Województwa śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie i małopolskie to obszary, w których
odnotowano od 32 uczelni (ogółem) w małopolskim w 2008 roku, do 46 w śląskim w roku 2008 roku. Były to województwa z największą liczbą uczelni ogółem
w analizowanym kresie.
Najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem i najmniejszą przewagę szkół niepublicznych nad publicznymi (w analizowanym) okresie stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim (tabela 2). W tych obszarach ich liczba ogółem (z niepublicznymi) nie przekroczyła liczby 10. Najmniejsza ich liczba funkcjonuje na terenie województwa opolskiego (6 szkół wyższych, w tym 2 niepubliczne), była to stała liczba w analizowanym okresie od
2005 do 2010 roku i lubuskiego (8 szkół wyższych, w tym 5 niepublicznych,
z wyjątkiem roku 2008, w którym w danych GUS wykazano w tym obszarze 6
szkół niepublicznych).
W województwach, w których przeważają mieszkańcy wsi (podkarpackie, lubelskie, świętokrzyskie i małopolskie, liczba szkół wyższych ogółem nie przekracza 20 (z wyjątkiem województwa małopolskiego). We wszystkich analizowanych
województwach (w latach 2005-2010) stwierdzono stosunkowo stabilną liczbę
szkół wyższych, pomimo prognoz dotyczących zmniejszającej się liczby studentów (tabela 2).
Rozmieszczenie szkół wyższych na mapie naszego kraju (mapa 2) jest nierównomierne, największa ich liczba występuje w obszarze województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i małopolskiego. Natomiast
najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem w analizowanym okresie stwierdzono
w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim. Jednak dla równomiernego rozwoju społeczno-gospodarcze go kraju ważny jest również fakt
równej dostępności do usług świadczonych (zadań realizowanych) przez uczelnie
11
Szerzej na temat w: A. Pisarska, Zasady zarządzania mieniem i finansami szkół wyższych Polsce.
[w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i materiały, rok 16, nr 2/2012, Wydawnictwo Uniwersytetu
Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2012.
89
zgodnie z zapisami UPoSW. Dla wzmocnienia tego założenia należy ze szczególną starannością (po dogłębnych analizach) przydzielać środki na rozwój wszystkich obszarów, z uwzględnieniem ich sytuacji społeczno-gospodarczej w chwili
podejmowania decyzji w tym zakresie.
Tabela 2. Liczba szkół wyższych w województwach (szt.).
Lata
Szkoły wyższe według województw
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Kujawsko-pomorskie
Razem
w tym niepubliczne
Lubelskie
Razem
w tym niepubliczne
Lubuskie
Razem
w tym niepubliczne
Łódzkie
Razem
w tym niepubliczne
Małopolskie
Razem
w tym niepubliczne
Mazowieckie
Razem
w tym niepubliczne
Opolskie
Razem
w tym niepubliczne
Podkarpackie
Razem
w tym niepubliczne
Podlaskie
Razem
w tym niepubliczne
Pomorskie
Razem
w tym niepubliczne
Śląskie
Razem
w tym niepubliczne
Świętokrzyskie
Razem
Warmińsko-mazurskie w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Wielkopolskie
Razem
Zachodniopomorskie w tym niepubliczne
Dolnośląskie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
34
22
21
35
23
20
36
24
20
36
24
19
38
26
21
38
26
21
16
20
15
20
15
19
14
19
16
19
16
18
13
8
5
27
20
34
20
101
85
6
2
17
10
13
8
5
28
21
34
20
101
85
6
2
17
10
12
8
5
29
22
34
20
104
88
6
2
17
10
12
9
6
31
24
32
18
105
89
6
2
16
9
12
8
5
32
25
33
19
107
91
6
2
15
8
11
8
5
30
23
33
19
106
90
6
2
16
9
19
14
28
20
43
19
14
28
20
44
19
14
28
20
44
18
13
28
20
46
17
12
28
20
45
18
13
28
20
45
32
14
12
33
14
12
33
15
12
35
15
12
34
15
12
34
15
12
9
7
9
7
9
7
9
7
9
7
9
7
36
23
21
14
36
23
22
15
38
25
22
15
38
25
22
15
39
26
22
15
40
27
22
14
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2011.
Finansowanie szkolnictwa wyższego, wynikające z algorytmów podziału dotacji dla szkół wyższych promują te obszary (te uczelnie), które w chwili przyznawania środków mają już największy potencjał12. Natomiast rolą polityki państwa
w stosunku do szkół wyższych powinno być tworzenie warunków i stwarzanie
12
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dotacji
z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych, Dz. U. Nr 160, poz. 957 z 19.07.2011 r.
90
bodźców angażujących uczelnie do osiągania wysokiego poziomu realizowanych
zadań.
6 - 20
20 - 34,1
34,1 - 48,1
48,1 - 62,2
62,2 - 76,2
76,2 - 90,3
90,3 - 104,3
publiczne
niepubliczne
Mapa 2. Szkoły wyższe w województwach średnio za lata 2005-2010.
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.
Tabela 3. Zawiera liczbę studentów w województwach z uwzględnieniem studentów uczących się w uczelniach ogółem, w tym uczących się w uczelniach niepublicznych oraz udział procentowy ogólnej liczby studentów w województwach
w liczbie wszystkich studentów w danym roku (ogółem w tym w uczelniach niepublicznych). Pomimo dużej liczby uczelni niepublicznych we wszystkich województwach Polski w okresie od 2005 do 2010 roku stwierdzono przeważającą
liczbę studentów w uczelniach publicznych w stosunku do jej liczby ogółem
w szkołach wyższych, jest to spowodowane zapewne dużym potencjałem naukowo-dydaktycznym oraz dużymi nakładami na rzeczowe aktywa trwałe (inwestycje
rzeczowe)13 w publicznych szkołach wyższych, co stanowi ważny czynnik ich
rozwoju i bodziec wpływający na decyzje w zakresie wyboru uczelni przez kandydatów na studentów. Z uwagi na fakt nierównomiernego rozmieszczenia szkół
wyższych na terenie kraju i umiejscowienie ich największej liczby w województwach: mazowieckim, śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim i małopolskim rów13
Szerzej na temat w: A. Pisarska, M. Poborski, Wybrane problemy inwestowania w rzeczowe aktywa trwałe (na przykładzie uczelni publicznych w Polsce), Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 241, Wrocław 2011.
91
nież największą liczbę studentów ogółem stwierdzono w tych obszarach. W województwie mazowieckim studiowało od 18,1% w roku 2005 do 17,8% w roku
2009 i 2010 wszystkich studentów (była to jednak jednolita tendencja malejąca),
około 10% w województwach: śląskim i małopolskim (tabela 3). Najmniejszy ich
udział w liczbie ogółem stwierdzono w województwach: opolskim (od 1,9%
w 2005 roku do 2,2% w roku 2010), w tym obszarze była to jednolita tendencja
rosnąca, lubuskim nastąpiło zmniejszenie liczby studentów w analizowanym okresie (od 2,0% w roku 2005 do 1,5% w roku 2010, w tym województwie była to
tendencja jednolita) i podlaskim (2,7% w latach 2005, 2007, wzrost do 2,8%
w latach 2006, 2008 i do 2,9% w latach 2009 i 2010) (tabela 3).
Tabela 3. Studenci w województwach z podziałem na studentów w publicznych
i niepublicznych szkołach wyższych (osoby w tys. i %).
Lata
Studenci w uczelniach według
województw
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Razem
2005
2006
2007
2008
2009
169,3
41,3
88,9
22,8
8,7
6,7
4,6
3,7
169,1
43,6
86,5
25,2
8,8
6,8
4,5
3,9
171,8
48,7
85,5
27,5
8,9
7,4
4,4
4,2
173,0
51,1
84,2
27,8
9,1
7,8
4,4
4,2
172,5
52,0
85,1
28,6
9,2
8,2
4,5
4,5
168,5
50,5
84,6
28,1
9,3
8,7
4,7
4,8
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
108,2
37,6
39,7
3,6
5,6
6,1
2,0
0,6
106,5
37,5
36,4
3,9
5,5
5,8
1,9
0,6
106,4
38,8
34,2
3,6
5,5
5,9
1,8
0,6
105,7
37,9
29,8
3,4
5,5
5,7
1,6
0,5
105,2
38,6
28,2
2,8
5,6
6,1
1,5
0,4
101,5
37,0
26,4
2,3
5,6
6,4
1,5
0,4
Razem
w tym niepubliczne
Razem
131,1
53,9
199,7
6,8
8,7
10,3
134,4
58,5
203,1
7,0
9,1
10,5
138,9
63,3
207,1
7,2
9,6
10,8
142,5
66,0
211,1
7,5
10,0
11,0
134,7
56,1
212,0
7,2
8,9
11,3
114,9
35,3
211,9
6,3
6,1
11,7
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
44,7
350,9
157,0
37,4
5,9
78,4
7,2
18,1
25,3
1,9
0,9
4,0
48,5
349,8
158,6
36,8
5,7
76,0
7,6
18,1
24,8
1,9
0,9
3,9
49,9
348,0
162,0
38,1
6,1
73,8
7,6
18,1
24,5
2,0
0,9
3,8
50,5
344,3
160,0
39,2
7,0
75,5
7,7
18,0
24,3
2,1
1,1
3,9
50,9
333,8
150,5
40,9
7,7
74,8
8,0
17,8
23,8
2,2
1,2
4,0
48,8
323,2
139,6
39,9
7,4
73,3
8,4
17,8
24,1
2,2
1,3
4,0
w tym niepubliczne
26,6
4,3
26,7
4,2
26,5
4,0
26,3
4,0
24,4
3,9
23,3
4,0
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
52,6
20,3
100,2
27,1
207,7
70,3
57,7
2,7
3,3
5,2
4,4
10,7
11,3
3,0
53,1
20,2
102,2
29,9
203,2
69,9
55,0
2,8
3,1
5,3
4,7
10,5
10,9
2,9
52,7
19,2
103,0
31,9
197,8
68,9
51,2
2,7
2,9
5,4
4,8
10,3
10,4
2,7
53,0
18,3
104,8
31,9
192,2
66,2
49,7
2,8
2,8
5,5
4,8
10,1
10,0
2,6
54,3
17,7
105,8
32,6
187,2
62,5
47,8
2,9
2,8
5,6
5,2
10,0
9,9
2,5
53,1
15,3
107,2
32,4
181,3
59,8
45,7
2,9
2,6
5,9
5,6
10,0
10,3
2,5
w tym niepubliczne
28,1
4,5
27,3
4,3
25,2
3,8
24,2
3,7
22,5
3,6
20,6
3,6
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
Razem
61,4
21,8
170,5
44,6
86,1
15,1
1939,9
3,2
3,5
8,8
7,2
4,4
2,4
100
60,2
20,6
172,6
49,2
82,9
15,1
1927,7
3,1
3,2
9,0
7,7
4,3
2,4
100
58,7
18,8
176,5
54,4
79,0
15,6
1922,7
3,1
2,8
9,2
8,2
4,1
2,4
100
54,5
17,3
173,9
55,2
78,2
16,2
1911,5
2,9
2,6
9,1
8,4
4,1
2,5
100
52,4
17,1
169,4
53,2
76,2
15,8
1880,2
2,8
2,7
9,0
8,4
4,1
2,5
100
50,0
15,3
164,2
48,8
71,8
15,9
1817,5
2,7
2,6
9,0
8,4
3,9
2,7
100
w tym niepubliczne
620,8
100
640,3
100
660,5
100
659,4
100
633,1
100
580,5
100
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2011.
92
2010
Razem
w tym niepubliczne
Razem
w tym niepubliczne
W tabeli 4 zaprezentowano liczbę nauczycieli w szkołach wyższych z podziałem na województwa w Polsce. Największa ich liczba pracuje w województwach
mazowieckim, małopolskim i śląskim. Pracownicy naukowo-dydaktyczni to największy potencjał wpływający na rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich obszarów. W tych województwach, w których liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy mają największą dostępność do efektów
ich pracy, a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na
promowanie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej
efektywnie pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują
jeszcze większy potencjał i mają możliwość dynamiczniejszego rozwoju.
Tabela 4. Liczba nauczycieli akademickich w województwach (osoby).
Lata
Szkoły wyższe
według województw
2005
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
8814
4208
6266
1681
7180
11874
16385
1631
3379
3012
5830
9921
1822
2647
8823
4229
2006
8781
4380
6417
1654
7224
12096
16325
1622
3239
3039
5850
9943
1825
2650
9042
4175
2007
8629
4420
6347
1501
7615
12206
17401
1625
3113
3036
5846
9633
1976
2555
9530
4059
2008
8801
4549
6492
1609
7777
12385
16770
1670
3125
3171
5948
9684
1833
2769
9355
4199
2009
2010
8 916
4 641
6 575
1 550
7 778
12 602
17 165
1 687
3 201
3 201
5 979
9 805
1 825
2 718
9 616
4 302
9 018
4 624
6 626
1 505
7 554
12 656
17 192
1 701
3 237
3 123
6 067
9 770
1 841
2 670
9 667
4 376
Razem
20102005
204
416
360
-176
374
782
807
70
-142
111
237
-151
19
23
844
147
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.
W niektórych województwach (tabela 4) stwierdzono nieznaczne zmniejszenie
liczby pracowników naukowo-dydaktycznych w szkołach wyższych (od 26 pracowników w województwie świętokrzyskim, do 226 pracowników w województwie lubuskim), jest to związane zapewne z restrukturyzacją, jaka stopniowo odbywa się w tych
jednostkach. Zmniejszanie liczby pracowników naukowo-dydaktycznych nastąpiło
również w województwach: warmińsko-mazurskim (o 57 pracowników i podkarpackim (o 115 pracowników). W większej liczbie województw nastąpiło zwiększenie
liczby nauczycieli, jednak z powodu zmniejszającej liczby studentów i związanej
z tym czynnikiem malejącej dotacji dla uczelni, zarządzający tymi podmiotami będą
musieli podejmować decyzje o stopniowym, ale systematycznym zmniejszaniu liczby
pracowników szkół wyższych (w tym również nauczycieli).
Tabela 5 zawiera wartość PKB w latach 2005-2010 według województw. We
wszystkich analizowanych latach najwyższą wartość PKB stwierdzono w województwie mazowieckim, która kształtowała się od 209 167 mln. zł w roku 2005 do
93
315 826 mln. zł w roku 2010 i była to jednolita tendencja rosnąca. Rozbieżność
w zakresie wartości wypracowanego PKB w analizowanych obszarach (na poziomie NTS 2) była bardzo duża i wynosiła od 22 352 mln. zł w roku 2005 w województwie opolskim do 315 826 mln. zł w roku 2010 w województwie mazowieckim. Najniższe wartości PKB w analizowanym okresie (2005-2010) ustalono
w województwie opolskim, wartości tego wskaźnika wynosiły od 22 352 mln. zł
w roku 2005 do 30 380 mln. zł w roku 2010.
Tabela 5. Wartość PKB w województwach (mln zł).
Lata
Szkoły wyższe
według województw
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Razem
20102005
76 770
46 411
38 487
23 413
61 307
72 118
209 167
22 352
37 564
22 952
55 825
130 849
24 816
28 125
93 047
40 101
85 648
50 098
40 858
24 894
65 812
79 094
229 223
23 293
40 006
24 405
60 393
138 168
27 037
29 815
98 774
42 514
96 385
55 414
45 504
27 473
73 117
86 974
255 560
26 478
43 823
27 321
66 962
153 066
30 424
32 681
109 028
46 529
103 412
59 634
50 297
28 898
79 218
95 020
275 345
29 239
48 404
29 059
70 342
167 817
34 048
35 242
118 483
51 051
110 541
61 788
51 142
30 398
81 976
99 610
293 949
29 730
50 740
30 941
76 307
175 503
34 777
37 160
127 489
52 454
120 120
64 379
54 042
31 684
86 765
104 089
315 826
30 380
52 512
32 090
79 577
184 038
35 681
38 871
131 885
54 647
43 350
17 968
15 555
8 271
25 458
31 971
106 659
8 028
14 948
9 138
23 752
53 189
10 865
10 746
38 838
14 546
Razem
20102005
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.
Tabela 6. Wartość PKBM w województwach (zł).
Lata
Szkoły wyższe
według województw
Dolnośląskie
Kujawsko-pomorskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Małopolskie
Mazowieckie
Opolskie
Podkarpackie
Podlaskie
Pomorskie
Śląskie
Świętokrzyskie
Warmińsko-mazurskie
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
2005
2006
2007
2008
2009
2010
26 560
22 445
17 637
23 199
23 743
22 102
40 613
21 297
17 906
19 111
25 410
27 879
19 291
19 689
27 622
23 669
29 695
24 244
18 783
24 686
25 593
24 204
44 383
22 304
19 078
20 378
27 438
29 542
21 093
20 892
29 269
25 103
33 470
26 828
20 979
27 242
28 551
26 560
49 350
25 473
20 895
22 872
30 346
32 831
23 816
22 908
32 236
27 487
35 946
28 859
23 249
28 650
31 046
28 948
53 002
28 260
23 079
24 380
31 756
36 098
26 733
24 707
34 938
30 165
38 427
29 866
23 679
30 108
32 204
30 251
56 378
28 811
24 157
25 983
34 296
37 800
27 357
26 029
37 462
30 978
41 750
31 107
25 079
31 348
34 180
31 501
60 359
29 498
24 973
26 985
35 597
39 677
28 134
27 228
38 629
32 268
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS za lata 2005-2010.
94
15 190
8 662
7 442
8 149
10 437
9 399
19 746
8 201
7 067
7 874
10 187
11 798
8 843
7 539
11 007
8 599
W tabeli 6 zawarto wartości PKBM według województw, w tym zakresie odnotowano znaczne rozbieżności. Województwo mazowieckie to obszar, w którym
w latach 2005-2010 PKBM był najwyższy kształtował się od 40 613 zł do 60 359
zł. W analizowanych latach stwierdzono w tym zakresie jednolitą tendencję rosnącą. Produkt krajowy brutto w przeliczeniu na mieszkańca był najniższy w województwach: lubelskim i podkarpackim. W obszarze województwa lubelskiego
wypracowane PKBM wynosiło od 17 637 zł w roku 2005 i wzrosło do 25 079
w roku 2010 (w tym okresie była to jednolita tendencja rosnąca). W województwie podkarpackim PKB na mieszkańca wynosiło od 17 906 zł w roku 2005 do
24 973 zł w roku 2010. W tym i we wszystkich pozostałych województwach Polski wystąpiła jednolita tendencja rosnąca PKBM.
Wnioski
W opracowaniu określono zadania szkół wyższych i ustalono ich znaczenie
w społeczeństwie i wpływ jaki wywierają na rozwój gospodarczy kraju (w podziale na województwa) mierzony wartością PKB i PKBM, szczególnie dla obszarów
najsłabiej rozwiniętych. Szkoły wyższe zostały pogrupowane według województw
i ustalono ich liczbę w tych obszarach. Ustalono również liczbę studentów i nauczycieli w obszarach na poziomie NTS 2. Przeprowadzone badania dotyczyły
wszystkich szkół wyższych funkcjonujących w Polsce (które podzielono na publiczne i niepubliczne) i wszystkich województw.
Na podstawie przeprowadzonych badań sformułowano następujące wnioski:
1. Sektor szkolnictwa wyższego zapewniając zaspokojenie oczekiwań otoczenia
społeczno-gospodarczego w zakresie kompetentnych i wysoko wykwalifikowanych pracowników wymaga szczególnego wsparcia ze strony państwa przede wszystkim w tych obszarach gdzie rozwój społeczno-gospodarczy jest najniższy. Zarządzający uczelniami przyjmując na siebie publiczną odpowiedzialność za promowanie równości społecznej oraz zasad społeczeństwa integrującego muszą ze szczególną troską realizować swoje zadania na obszarach o najsłabszym poziomie rozwoju gospodarczego.
2. Rozmieszczenie szkół wyższych na mapie naszego kraju jest nierównomierne,
największa ich liczba występuję w obszarze województw: mazowieckiego, śląskiego, wielkopolskiego, dolnośląskiego i małopolskiego. Natomiast najmniejszą liczbę szkół wyższych ogółem w analizowanym okresie stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i warmińsko-mazurskim. We wszystkich
analizowanych województwach (w latach 2005-2010) stwierdzono stosunkowo
stabilną liczbę szkół wyższych pomimo prognoz dotyczących zmniejszającej
się liczby studentów.
3. Na obszarach o najniższym poziomie PKB i PKBM stwierdzono również niski
wskaźnik procentowy udziału osób z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie mieszkańców. Natomiast w województwach, w których stwierdzono największy udział osób z wyższym wykształceniem (m.in. mazowieckie, dolnośląskie, małopolskie, pomorskie) wskaźniki PKB i PKBM były również naj
95
wyższe. Jest to zapewne spowodowane m.in. tym, że tych województwach
stwierdzono również największą liczbę uczelni (publicznych i niepublicznych),
studentów oraz nauczycieli akademickich. Najmniejszy udział mieszkańców
z wykształceniem wyższym stwierdzono w województwach: opolskim
(13,6%), warmińsko-mazurskim (14,0%), kujawsko-pomorskim (14,1%), lubuskim (14,4%) i podkarpackim (14,5%). W tych województwach udział osób
z wykształceniem wyższym nie przekroczył 15%. Na tych obszarach ustalono
również najniższe wartości PKB i PKBM. W tych województwach, w których
liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy
mają największą dostępność do efektów ich pracy, a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na promowanie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej efektywnie pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują jeszcze większy potencjał, mają
możliwość dynamiczniejszego rozwoju
4. W opracowaniu ustalono również grupy nakładów (kosztów), które obciążają
realizację ustalonych celów, pogrupowano je następująco: rozwój dydaktyki
mierzony nakładami poniesionymi na kształcenie studentów, doktorantów
i uczestników innych form kształcenia w każdym aspekcie), rozwój postaw
obywatelskich ustalony jako nakłady poniesione na kształtowanie właściwych
postaw obywateli, rozwój nauki to nakłady poniesione na naukę, jej upowszechnianie oraz kształcenie i promowanie kadr naukowych, rozwój społeczności/gospodarki lokalnej i regionalnej jako nakłady poniesione na działania
rozwojowe społeczeństwa i gospodarki, w wymiarze lokalnym i regionalnym.
Wysokość nakładów w tych obszarach w poszczególnych uczelniach odzwierciedla znaczenie poszczególnych celów dla zarządzających tymi jednostkami
organizacyjnymi i całej społeczności akademickiej.
Literatura
1.
Europen University Association, Deklaracja Lizbońska, Europejskie Uniwersytety po
2010 roku, Różnorodność przy wspólnym celu, 2007, Bruksela.
GUS, 2006-2012, Rocznik statystyczny województw. Wydawnictwo GUS, Warszawa.
GUS, 2006-2012, Rocznik statystyczny rolnictwa. Wydawnictwo GUS, Warszawa.
Hryniewicz J.T., Endo- i egzogenne czynniki rozwoju gospodarczego gmin i regionów. [w:] Studia Regionalne nr 2(2)/2000, Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych UW (EUROREG) i Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2000.
Kamińska W., Kapitał ludzki i społeczny na obszarach wiejskich w Polsce. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2011.
Leśniewski M.A., Kapitał intelektualny w rozwoju organizacji. Wybrane aspekty
teoretycznej analizy problemu. [w:] Miscellanea Oeconomicae, Studia i Materiały,
rok 15, nr 2/2011, Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach,
Kielce 2011.
Misja i strategia Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach na lata 2011-2020.
Misja, wizja i cele strategiczne szkolnictwa wyższego w Polsce w perspektywie 2020
roku Raport cząstkowy przygotowany przez konsorcjum: Ernst & Young Business Advisory. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową Listopad 2009.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
96
9.
Pisarska A., Rola i zasady funkcjonowania szkół wyższych we współczesnym społeczeństwie (na przykładzie systemu akademickiego w Polsce) [w:] The Peculiarity of
Man – Życie w konsumpcji – konsumpcja w życiu – konsumpcja życia: Współczesny
człowiek w społeczeństwie konsumpcyjnym, nr 15, red. Ryszard Stefański, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń-Kielce 2012.
Pisarska A., Poborski M., Wybrane problemy inwestowania w rzeczowe aktywa trwałe (na przykładzie uczelni publicznych w Polsce). Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 241, Wrocław 2011.
Rakowska J., Wojewódzka-Wiewiórska A., Zróżnicowanie przestrzenne obszarów
wiejskich w Polsce – stan i perspektywy rozwoju w kontekście powiązań funkcjonalnych. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2010.
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie sposobu podziału dotacji z budżetu państwa dla uczelni publicznych i niepublicznych, Dz.U. Nr
160, poz. 957 z 19.07.2011 r.
Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776, PWN, wyd.
polskie Warszawa 1954.
Ustawa prawo o szkolnictwie wyższym, Dz.U. Nr 164, poz. 1365 z 27.07.2005 r.
z późn. zm.
Ustawa o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa z dnia 24 lipca 1998 r., Dz.U. Nr 96, poz. 603 z późn. zm.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Abstrakt:
Celem opracowania jest określenie zadań i znaczenia szkół wyższych w społeczeństwie, jest to szczególnie dla obszarów wiejskich (w latach 2005-2011).
W opracowaniu przedstawiono liczbę szkół wyższych w województwach Polski,
w tym uczelni niepublicznych. Analiza dotyczyła również liczby studentów
w podziale na studentów w województwach z uwzględnieniem ich liczby w uczelniach niepublicznych oraz pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych.
Szkoły wyższe wpływając na osiąganie narodowych celów społecznych i gospodarczych, budują kapitał intelektualny i społeczny kraju. Jego dwie zasadnicze,
powiązane ze sobą funkcje (kształcenie i prowadzenie badań naukowych) mają
kluczowe znaczenie dla zdolności dostosowywania się jednostek gospodarczych
i społeczności do zmian oraz wpływają na kształtowanie przyszłości. Z uwagi na
fakt nierównomiernego rozmieszczenia szkół wyższych na terenie kraju i umiejscowienie ich największej liczby w województwach: mazowieckim, śląskim,
wielkopolskim, dolnośląskim i małopolskim również największą liczbę studentów
ogółem stwierdzono w tych obszarach. Najmniejszy ich udział w liczbie ogółem
stwierdzono w województwach: opolskim, lubuskim i podlaskim. Największa
liczba nauczycieli akademickich pracuje w województwach mazowieckim, małopolskim i śląskim. Pracownicy naukowo-dydaktyczni to największy potencjał
wpływający na rozwój społeczno-gospodarczy wszystkich obszarów. W tych województwach, w których liczba pracowników (nauczycieli akademickich) jest największa, mieszkańcy mają największą dostępność do efektów ich pracy,
a w związku z tym największą szansę na rozwój. Obszary te z uwagi na promowa
97
nie i dodatkowe dofinansowywanie uczelni z największą i najbardziej efektywnie
pracującą grupą pracowników naukowo-dydaktycznych kumulują jeszcze większy
potencjał, mają możliwość dynamiczniejszego rozwoju i wypracowują najwyższe
wartości PKB i PKBM.
The importance of higher education in economical development of the country
The aim of this paper is to determine the aims and importance of higher education institutions in society what is extremely important to rural areas (in the years
2005-2011). The number of public and non-public academies in voivodeships in
Poland is presented in the study. The analysis also concerns the number of students in repartition to students according to voivodeships, including the number of
students of non-public academies and the number of scientists and scientific and
didactic employees. Academies influence achieving national social and economical aims, build intellectual and social capital of the country. Both main and strongly related functions (that are educating and conducting research) have great significance to the ability of economical entities and societies to adapt to changes and
influence the shape of our future. In view of the fact that academies are distributed
unevenly among the country and the biggest number of them is set in voivodeships: mazowieckie, śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie and małopolskie. The
biggest number of students in general is also stated there. The lowest share in general number of students is stated in voivodeships: opolskie, lubuskie and podlaskie. The biggest number of academics work in voivodeships: mazowieckie,
małopolskie and śląskie. Scientific and didactic employees are the greatest potential influencing social and economical development of all areas. In the voivodeships, in which the number of academics is the biggest, the residents can access
the effects of their work most easily and as a result have the greatest chance to
develop. In view of promotion and additional financing of academies employing
the biggest and the most effectively working group of scientific and didactic
workers they cumulate even greater potential and the voivodeships can develop
dynamically and elaborate the highest value of GDP and GDP per capita.
PhD Aleksandra Pisarska, assistant professor, Jan Kochanowski University in Kielce.
98