Występowanie Argiope bruennichi Scopoli, 1772 (Aranei)

ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO
NR 449
ACTA BIOLOGICA NR 13
2006
DARIUSZ JANICKI
ANDRZEJ ZAWAL
PIOTR DĄBKOWSKI
WOJCIECH ZYSKA
WYSTĘPOWANIE ARGIOPE BRUENNICHI SCOPOLI, 1772 (ARANEI)
NA POMORZU ZACHODNIM
Occurrence Argiope bruennichi Scopoli, 1772 (Aranei)
on Western Pomerania
Słowa kluczowe: pająki, tygrzyk paskowany, Aranei, ochrona zwierząt, bezkręgowce
Key words: spiders, wasp spider, Aranei, animals protection, invertebrates
1. Wstęp
W ostatnich dekadach obserwuje się niekorzystny wpływ presji ludzkiej na
środowisko przyrodnicze. Powoduje ona pogorszenie parametrów środowis-ka,
a w ślad za tym nasila się proces zmniejszania się zasięgów czy wręcz zaniku
zwierząt, w tym bezkręgowców. Z drugiej strony przekształcanie środowiska
zwiększa możliwości migracyjne bezkręgowców, które zajmują wolne nisze
ekologiczne.
Pająk tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi Scop.), notowany na ziemiach polskich od 1874 roku, stale powiększa obszar swojego występowania.
Na terenie dawnego województwa szczecińskiego do końca ubiegłego wieku
stwierdzono go w dwóch miejscach: w rezerwacie Bielinek na obszarze Cedyń-
116
Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska
skiego Parku Krajobrazowego (Hesse 1939) oraz na wyspie Wolin (Urbański
1948; Rafalski 1953; Dziabaszewski 1965). Prowadzone badania wykazały
nowe miejsca jego występowania.
Celem pracy jest prezentacja nowych stanowisk tygrzyka na obszarze byłego województwa szczecińskiego.
2. Metodyka badań
W niniejszej pracy przedstawiono nowe stanowiska tygrzyka, stwierdzone
przez autorów w czasie prac terenowych nad innymi grupami bezkręgowców,
a także na podstawie informacji od osób postronnych. Większość danych pochodzi z lat 1997–2000. Każdorazowo notowano liczbę sieci, płeć i dokładne
umiejscowienie geograficzne. Stwierdzone stanowiska zostały przypisane do
kwadratów w międzynarodowym systemie UTM. Wyniki przedstawiono graficznie na rysunku 1.
3. Wyniki badań
W trakcie prac terenowych wykazano 27 nowych stanowisk tygrzyka paskowanego.
1. Teren Szczecina, na obszarze lasu komunalnego przy jeziorze Głębokie.
Stanowisko znajduje się na grobli przy stawie Ustronie. Znaleziono 3 samice w lipcu 1996. Teren podmokły, pokryty wysoką roślinnością.
UTM VV62.
2. Teren Szczecina, na obszarze użytku ekologicznego „Stawek na Gumieńcach”. Znaleziono 3 samice na sieciach w sierpniu 1998. Teren silnie podmokły, częściowo zalany przez strumień Bukowa. Pokryty trzciną.
UTM VV61.
3. Teren Szczecina, przy ul. Struga i Iwaszkiewicza. Tygrzyka znaleziono po
obu stronach ul. Struga. Obszar porośnięty roślinnością ruderalną, częściowo przekształcony przez człowieka. Dane z lata 1996. Stanowisko archiwalne, ponieważ wybudowano tu hipermarket „Real” (stanowisko uległo
zniszczeniu). UTM VV71.
Występowanie Argiope bruennichi Scopoli...
Rys. 1. Stare i nowe stanowiska tygrzyka paskowanego
Fig. 1. Old and new station wesp spider
117
118
Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska
4. Teren Szczecina, przy ul. Szosa Stargardzka, na wysokości ul. Karola Balińskiego. Stanowisko położone przy lesie, porośnięte roślinnością trawiastą, obserwacje z lata 1997. Stwierdzono co najmniej 20 osobników na poboczu drogi. UTM VV81.
5. Teren gminy Pyrzyce, 1 km na pn. od wsi Lipki. Stanowisko na suchym
wzniesieniu od strony południowej. Znaleziono 1 okaz samicy na sieci
w sierpniu 1998. Teren porośnięty niską roślinnością kserotermiczną. Dzikie wyrobisko piasku. UTM VU89.
6. Teren gminy Pyrzyce, przy drodze bocznej do wsi Lipki na trasie Szczecin
–Żabów. Stanowisko porośnięte trawami, między polami uprawnymi. Znaleziono 54 osobniki, głównie samice, wzdłuż polnej drogi w lipcu 1998.
UTM VU89.
7. Teren Parku Krajobrazowego „Dolina Dolnej Odry”. Stanowisko pokryte
roślinnością trawiastą, na grobli przy moście łączącym Odrę Zachodnią
i kanał Mała Regalica. Tygrzyk występował po obu stronach grobli. Znaleziono 274 osobniki po stronie południowej i 36 po stronie północno-zachodniej. W odległości ok. 50 m w kierunku Gryfina na grobli znaleziono następne 12 osobników i dalej, po ok. 100 m, 1 osobnika. Wszystkie stanowiska zaobserwowano w końcu lipca 1998. UTM VU69.
8. Teren Parku Krajobrazowego „Dolina Dolnej Odry”. Stanowisko na wspomnianej wyżej grobli na wysokości niemieckiego miasta Gartz, przy „Starej
pompie”. Znaleziono 63 osobniki po południowej stronie grobli i 23 osobniki po stronie północnej. Obserwacje z końca lipca 1998. Teren porośnięty
trawami na skraju zadrzewień. UTM VU69.
9. Teren Parku Krajobrazowego „Dolina Dolnej Odry”. Stanowisko wzdłuż
drogi na grobli, między drzewami. Tygrzyki znajdowano na odcinku długości ok. 100 m (11 osobników). Dane z końca lipca 1998. UTM VU59.
10. Teren gminy Pyrzyce, glinianki przy wysypisku śmieci, 1 km za Żabowem
na trasie do Pyrzyc. Stanowisko pokryte trawami przy polnej drodze
i wzdłuż strumienia. Znaleziono 60 osobników w końcu sierpnia 1998.
UTM VU99.
11. Teren gminy Banie. Stanowisko przy brzegu jeziora Dłużyna, niedaleko
miasta Banie. Dane z 1997. UTM VU88.
12. Teren gminy Suchań, 1 km na południe od miasta Suchań. Nieznana liczba
osobników. Dane z 1997. UTM WV20.
Występowanie Argiope bruennichi Scopoli...
119
13. Teren gminy Nowe Warpno. Łąki przy wsi Myślibórz Mały. Kilkaset osobników, dane z 1997. UTM VV54.
14. Teren rezerwatu „Świdwie”, gmina Police. Stwierdzono dwa odrębne stanowiska, dane z 1998. UTM VV53.
15. Teren gminy Police. Stanowisko we wsi Węgornik. Znaleziono kilka osobników. UTM VV63.
16. Teren gminy Kamień Pomorski. Stanowisko przy wsi Chomino, ok. 12 km
od Kamienia Pomorskiego. Dane z 1997. UTM VV97.
17. Teren gminy Pyrzyce, wzgórze na obszarze rezerwatu „Brodogóry I”. Stanowisko u podnóża wzniesienia, od strony południowej pokryte roślinnością trawiastą. Znaleziono 15 osobników w sierpniu 1998. UTM VU99.
18. Teren gminy Golczewo. Stanowisko nieopodal wsi Niemicy, około 6 km od
Golczewa. Dane z 1997. UTM VV96.
19. Teren gminy Nowogard. Łąka koło rzeki Wołczenicy, poniżej Grabina.
Stanowisko porośnięte wysokimi trawami i roślinami zielnymi. Dane z lata
1998. UTM WV05.
20. Teren gminy Nowogard. Turzycowisko koło rzeki Trzechelska Struga, powyżej Trzechla. Tygrzyk występuje na obrzeżach turzycowiska. Dane z lata
1998. UTM VV95.
21. Teren gminy Nowogard. Torfowisko wysokie koło Ogorzeli. Położone na
terenie lasu, otoczone olchą i wierzbą. Na samym torfowisku usychające
brzozy. Kępowo występuje Sphagnum sp. Miejscami rośnie trzcina i turzyce. Tygrzyki występowały na turzycach. Dane z lata 1998. UTM WV05.
22. Teren gminy Nowogard. Łąka koło rzeki Wołczenicy, poniżej Błotna. Stanowisko pokryte wysokimi trawami i roślinami zielnymi. Dane z lata 1998.
UTM WV05.
23. Teren gminy Nowogard. Niewielka łąka koszona wokół zbiornika wodnego, zarośniętego pałką szerokolistną. Stanowisko koło Sąpolnicy. Duża populacja Argiope (kilka osobników na m2), występująca na wysokim pasie
turzyc okalających zbiornik wodny. Pojedyncze osobniki wnikają na łąkę.
Dane z lata 1998. UTM WV14.
24. Teren gminy Nowogard. Stanowisko pokryte pasem traw, turzyc i wysokich
roślin. Wokół zbiornika śródpolnego koło Żabowa. Dane z lata 1998.
UTM WV15.
25. Teren gminy Stargard Szczeciński. Pastwisko przylegające do podmokłego
olesu koło wsi Małkocin. Dane z 1998. UTM WV01.
120
Dariusz Janicki, Andrzej Zawal, Piotr Dąbkowski, Wojciech Zyska
26. Teren gminy Stargard Szczeciński. Łąka pomiędzy dystroficznym zbiornikiem a laskiem brzozowym, na północ od Stargardu Szczecińskiego. Stanowisko porośnięte stosunkowo niskimi trawami. Duża populacja tygrzyka
(kilka osobników na m2). Dane z 1998. UTM WV01.
27. Teren gminy Bielice. Łąki koszone i pastwiska koło rzeki Krzekna poniżej
Babinka. Dane z 1997. UTM VU89.
4. Dyskusja
Działalność człowieka często wpływa niekorzystnie na środowisko. Od lat
obserwuje się przekształcanie środowiska przyrodniczego i ubożenie zasobów
przyrodniczych. Antropopresja ma jednak nieliczne przejawy korzystnego oddziaływania na przyrodę. Zmiany w krajobrazie, strukturze określonych powierzchni sprzyjają lepszemu rozwojowi gatunków, które mają zdolności szybkiego przystosowania. Dzięki przekształceniom środowiska naturalnego eurybiotyczne gatunki zyskują dodatkową niszę ekologiczną i możliwość kolonizacji nowych obszarów.
Taką zależność sugerują Urbański (1948) i Rafalski (1953). Wspomniani
autorzy uważają, że rozprzestrzenianie się tygrzyka jest związane z dolinami
dużych rzek nizinnych oraz zwiększeniem terenów ruderalnych.
Wydaje się, że odkrycie tak dużej ilości nowych stanowisk jest wynikiem
rozprzestrzeniania się tego gatunku na nowe tereny. Można sądzić, że dalsze
badania pozwolą na lokalizację następnych stanowisk tygrzyka na większym
obszarze Pomorza Zachodniego.
BIBLIOGRAFIA
Dziabaszewski A,. 1965: Pająki wyspy Wolin ze szczególnym uwzględnieniem Wolińskiego Parku Narodowego. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Poznańskiego. Biologia, XXXI, 2.
Hesse E., 1939: Die Arachnoidenfauna des Naturschutzgebietes Bellinchen (Oder).
2. Beitrag, Märkische Tierwelt, 4.
Występowanie Argiope bruennichi Scopoli...
121
Michoński G., 2001: Tygrzyk paskowany Argiope bruennichi (Scopolo, 1772) w Ińskim
Parku Krajobrazowym (Pomorze Zachodnie). Przegląd Przyrodniczy XII, 1–2:
150–151.
Rafalski J., 1953: Fauna pajęczaków Parku Narodowego na wyspie Wolin w świetle
dotychczasowych badań. Ochrona Przyrody. R. 21.
Urbański J., 1948: Argyope bruennichi (Scopoli) 1772 na wyspie Wolin oraz rozmieszczenie tego gatunku na ziemiach polskich (Arachn., Aran., Argyopidae). Badania
Fizjograficzne nad Polską Zachodnią, 1: 160–169.
OCCURRENCE ARGIOPE BRUENNICHI SCOPOLI, 1772 (ARANEI)
ON WESTERN POMERANIA
Summary
In the process of doing a fields, to pay attention to occurrence the protected species ,,wasp – spider”. Until now it was known in the literature 3 research station from
a prewar period (Urbański 1948) and 8 research station from a nowadays in the area
Iński Landscape Park (Michoński 2001). The authors discovered 27 new research station in the former area szczecin province.
Translated by Dariusz Janicki