Profesor Janusz Świerkocki

Kronika UŁ 3(109)2008
Profesor Janusz Świerkocki
J
��� łodzianinem, absolwentem I LO im. Mikołaja Kopernika. Po maturze, w latach 1967-1972 studiował na
Uniwersytecie Łódzkim na kierunku ekonomika handlu
zagranicznego uzyskując dyplom magistra ekonomii. Jako
asystent prof. dr. hab. Witolda Trzeciakowskiego 1.06.1972
r. rozpoczął pracę w Instytucie Obrotu Towarowego UŁ.
Zainteresowały go mechanizmy funkcjonowania ówczesnej gospodarki w kontekście współpracy z zagranicą i
możliwość pośredniego kierowania tą sferą przez państwo,
zgodnie z optymalizacyjnym rachunkiem ekonomicznym.
Dlatego badał warianty reform systemu centralnego sterowania, które poprawiłaby jego wyniki ekonomiczne.
Swoje przemyślenia i propozycje w tej dziedzinie zawarł
w rozprawie doktorskiej nt. Problemy zmian systemu
kierowania handlem zagranicznym w Polsce, którą przygotował pod opieką naukową prof. W. Trzeciakowskiego i
obronił w 1977 r.
W tym samym roku wyjechał do USA na 12-miesięczne
stypendium Fundacji Kościuszkowskiej. Przebywał na Fordham University w Nowym Jorku, gdzie zapoznawał się z
możliwościami wykorzystania kursów i cen kalkulacyjnych (shadow pricing) w kierowaniu gospodarką, w której
rynki nie działały wcale, bądź działały wysoce wadliwie.
Badania zamierzał wykorzystać w pracy habilitacyjnej.
Wprowadzenie stanu wojennego uniemożliwiło mu zaplanowany na początek roku 1982 kolejny wyjazd za granicę, niezbędny w celu kontynuowania pracy. W efekcie
powrócił do tematyki systemowej poruszanej w doktoracie rozszerzając ją o analizę roli handlu zagranicznego w
sferze realnej polskiej gospodarki. Badania prowadził na
zamówienie INE PAN w latach 1982-1984. W szczególności interesował go problem nieudanego efektywnie spożytkowania środków pozyskanych przez ekipę E. Gierka z
Zachodu w formie kredytów, w sytuacji gdy jednocześnie
zasady handlu z byłym ZSRR przejściowo amortyzowały
niekorzystny wpływ wzrostu światowych cen ropy naftowej i gazu na polską gospodarkę.
Jego zdaniem przyczyny niepowodzeń strategii otwierania gospodarki lat 70. minionego wieku należało szukać w
słabościach ówczesnego systemu politycznego. Całość wyników badań opublikował w roku 1986 w książce Handel
zagraniczny w procesie otwierania gospodarki polskiej,
która łącznie z pozostałym dorobkiem naukowym, posłużyła za podstawę do nadania mu stopnia doktora habilitowanego nauk ekonomicznych w zakresie ekonomii w
1987 r.
Po habilitacji kontynuował studia nad możliwościami
zreformowania systemu funkcjonowania handlu zagranicznego w Polsce w zespole pracowników UŁ realizującym kilkuletni temat o reformie gospodarczej w cyklu
badań centralnie zamawianych (na zlecenie byłej SGPiS).
W tym samym okresie został bowiem pracownikiem badawczym i z czasem kierownikiem łódzkiego oddziału Instytutu Koniunktur i Cen Handlu Zagranicznego w Warszawie
(1986-1991). Wraz z grupą kolegów z Instytutu Obrotu Towarowego rozpoczął też badania możliwości eksportowych
polskiego przemysłu włókienniczego i odzieżowego na tle
światowych tendencji w tej gałęzi gospodarki. Jak wiadomo
przemysł ten był zlokalizowany głównie w regionie łódzkim.
Jednocześnie bliżej zainteresował się teoriami handlu zagranicznego i wymiany międzynarodowej. Jako współautor
opublikował w roku 1990 skrypt Handel międzynarodowy.
Zarys czystej teorii. Była to wówczas zapewne jedyna dostępna w języku polskim książka, która przedstawiała tę problematykę w sposób tak rozbudowany i w takim ujęciu, jak
powszechnie stosowane przez ekonomistów zachodnich.
Dzięki przemianom ustrojowym teoretyczną wiedzę o
funkcjonowaniu gospodarki i handlu zagranicznego mógł
praktycznie spożytkować na ważnych i zaszczytnych stanowiskach państwowych. Wiązało się to jednak z koniecznością czasowej rezygnacji z obowiązków akademickich. Po
uzyskaniu urlopu bezpłatnego w UŁ, w okresie 1990-1991
był doradcą prezesa ówczesnego Urzędu Antymonopolowego, natomiast w okresie 1991-1995 sprawował funkcję
konsula ds. handlowych, kierownika Oddziału Przedstawicielstwa Handlowego RP w Toronto w Kanadzie.
Po zakończeniu pobytu w tym kraju wrócił do pracy w
macierzystej katedrze. Został też zatrudniony jako ekspert
w Funduszu Współpracy w Warszawie, skąd wkrótce przeszedł do Instytutu Europejskiego w Łodzi (1996-2001).
Wiązało się to z podjęciem nowej problematyki badawczej
dotyczącej integracji w Europie, w kontekście starań Polski o
członkostwo w Unii Europejskiej. Jej realizacja była łatwiejsza dzięki kilkutygodniowym stażom w Instytucie Europejskim we Florencji, w Kent University w Canterburry oraz
w University of Maryland. Badania o charakterze bardziej
empirycznym niż teoretycznym, którymi kierował i w których uczestniczył, zostały przedstawione w kilku pracach
zespołowych, w większości niepublikowanych, wykonanych
na zamówienie instytucji centralnych w związku z potrzebą
oceny procesu realizacji strefy wolnego handlu z UE oraz w
związku z potrzebą przygotowań do negocjacji akcesyjnych.
Były one �inansowane z funduszy PHARE- SIERRA. Zdobytą
w trakcie badań wiedzę o integracji wykorzystał m.in. jako
współautor książki Integracja europejska. Podręcznik akademicki, redakcja naukowa A. Marszałek, opublikowanej w
roku 2004 przez PWE.
Zainteresowanie integracją łączył z pogłębianiem wiedzy
o gospodarce światowej. W efekcie w 2004 r. opublikował w
PWE Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych,
uzyskując I nagrodę Rektora UŁ. Natomiast w pracy badaw1
Kronika UŁ 3(109)2008
Profesor Janusz Świerkocki
czej zajął się funkcjonowaniem światowego systemu handlu, który z założenia traktował możliwość integracji jako
przypadek wyjątkowy.
Rezultatem studiów była wydana w roku 2007 przez
UŁ praca Ekonomiczne przesłanki wielostronnej regulacji
międzynarodowego handlu towarami, która stanowi tzw.
książkę profesorską. Podjął w niej próbę odpowiedzi na
pytanie, jakie uzasadnienie ekonomiczne, niezależnie od
politycznej użyteczności, może mieć wielostronny międzyrządowy system regulacyjny handlu wypracowany
przez GATT, a następnie WTO. Badania wsparł literaturą
dotyczącą teorii handlu międzynarodowego, teorii zagranicznej polityki handlowej i teorii liberalizacji handlu,
mniej znanej polskiemu czytelnikowi. Na tle głównego
problemu analizował dyskusję, prowadzoną głównie przez
autorów zachodnich, nad skutkami, jakie dla regulacji globalnej przyniosło rozprzestrzenienie się regionalizmu
handlowego, opartego na zasadzie dyskryminacji, będącej
w sprzeczności z przyjętą w systemie wielostronnym zasadą niedyskryminacji. Analizował też kontrowersje wokół włączenia do systemu handlu problematyki ochrony
praw pracowniczych i ochrony środowiska naturalnego.
Polityki krajowe w tych dziedzinach są szczególnie sugestywnymi przykładami potencjalnych kierunków rozszerzenia zakresu wielostronnej regulacji handlu.
W efekcie współpracy badawczej z zagranicą uczestniczył w pracach Network of Baltic Sea Area Studies, w
projekcie Winners and Losers of EU Integration – koordynowanym przez Bank Światowy, w projekcie Enlargement/Agenda 2000 Watch – koordynowanym przez Trans
European Policy Studies Association (TEPSA) i Institut für
Europäische Politik w Bonn. Kierował też dużym, kilkunastoosobowym międzynarodowym projektem Accession
Negotiations – Selected Results. Interim Report, s�inansowanym przez Komisję Europejską i UKIE.
Jest członkiem Łódzkiego Towarzystwa Naukowego
oraz wiceprzewodniczącym zarządu Polskiego Stowarzyszenia Badań Wspólnoty Europejskiej (PECSA – Polish European Community Studies Association).
Na jego dorobek naukowy składa się ponad 80 publikacji. Jest autorem trzech książek, redaktorem naukowym
dwóch publikacji zwartych, współautorem sześciu książek, autorem licznych artykułów naukowych, ekspertyz
oraz recenzentem naukowym i wydawniczym dziewięciu
publikacji. Pod jego kierunkiem zostały napisane i obronione cztery prace doktorskie, ponad 80 prac magisterskich oraz ponad 60 licencjackich i dyplomowych.
Od początku pracy zawodowej prowadzi różne rodzaje
zajęć ze studentami Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego UŁ. Od wielu lat opiekuje się specjalnością handel
międzynarodowy na kierunku międzynarodowe stosun-
ki gospodarcze. Przygotowane pod jego kierunkiem cztery
projekty w programie Leonardo da Vinci II umożliwiły kilkudziesięciu studentom Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego wyjazdy na staże zawodowe w Lubece (Niemcy). Jako
dydaktyk pracował również na Wydziale Zarządzania UŁ,
w WSEiA im. E. Lipińskiego w Kielcach i w Olympus Szkoła
Wyższa im. Romualda Kudlińskiego w Warszawie.
Doświadczenia dydaktyczne zdobywał też za granicą wykładając przez semestr w USA na Fordham University w Nowym Jorku, w Kolumbii na Universidad Nacional de Bogotà
oraz za pośrednictwem programu SOCRATES/ERASMUS
– we Francji w Université Montpellier III i w Université de
Rouen. Jego specjalnością są obecnie takie przedmioty, jak
teorie handlu międzynarodowego, protokół dyplomatyczny,
międzynarodowe stosunki �inansowe, współczesna gospodarka światowa, teoria integracji gospodarczej, przedsiębiorstwo wielonarodowe w globalizującej się gospodarce,
etykieta menedżera.
Od wielu lat pełni funkcję kierownika Zakładu Handlu
Międzynarodowego w Katedrze Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ. W roku 2002 i 2005 wybrano
go prodziekanem Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego
UŁ. Pracuje również w licznych komisjach wydziałowych i
uczelnianych.
Odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej i Złotą Odznaką UŁ.
2