opis - biogramy osób

Czesław Miłosz
Urodzony 30 czerwca 1911 w Szetejniach, zmarł 14 sierpnia 2004 w
Krakowie; Wybitny polski poeta, eseista, prozaik, historyk literatury, tłumacz.
Dzieciństwo i młodość spędził na ziemi litewskiej. Studiował na Uniwersytecie
Stefana Batorego w Wilnie - początkowo polonistykę, a później prawo. Był
jednym ze współzałożycieli grupy poetyckiej „Żagary”. W roku 1933 wydał
swój pierwszy tomik poetycki - Poemat o czasie zastygłym. Podczas okupacji
aktywny działacz polskiego podziemia i jego życia kulturalnego. Po wojnie
pracował w różnych placówkach dyplomatycznych w Stanach Zjednoczonych i
we Francji. W latach 60-tych XX w. wykładał literaturę polską na
Uniwersytecie w Berkeley w Kalifornii. Zebrał wiele międzynarodowych
laurów, a ukoronowaniem jego dzieła była przyznana mu w roku 1980 za
całokształt twórczości literacka Nagroda Nobla. Niekwestionowany autorytet
polskiej kultury w latach późniejszych. W kraju twórczość Miłosza
publikowano bez skrótów dopiero w latach 90-tych XX w. Dziś jego poezje
należą do najściślejszego kanonu arcydzieł literatury polskiej. Czesław Miłosz
zmarł 14 sierpnia 2004 r., spoczywa w Krypcie Zasłużonych na Skałce w
Krakowie.
Obrońcy Westerplatte
Obrona Wojskowej Składnicy Tranzytowej przez garnizon Wojska Polskiego
na półwyspie Westerplatte w czasie kampanii wrześniowej w dniach 1-7
września 1939 roku była pierwszą bitwą II wojny światowej w Europie.
Załoga Westerplatte przed 1939 rokiem składała się z dwóch oficerów, 20
podoficerów i 66 żołnierzy (zatrudniono także ok. 20 pracowników cywilnych,
m.in. obsługujących elektrownię, urządzenia kolejowe, portowe i magazyny).
Wiosną i latem 1939 roku zwiększono stan załogi. We wrześniu 1939 roku
składnicy strzegło 182 żołnierzy, w tym 5 oficerów i lekarz (inne źródła
podają 205–210 żołnierzy, w tym ponad 70 podoficerów).
1 września o godzinie 4.30 rozpoczął się alarm bojowy na pancerniku
"Schleswig -Holstein". Pierwsze strzały padły o 4.45. O godz. 4:50 mjr
Henryk Sucharski, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej w
Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku raportował Dowództwu Floty:
„Pancernik "Schleswig-Holstein" rozpoczął o godz. 4:45 ostrzeliwanie
Westerplatte z wszystkich dział. Bombardowanie trwa”.
Już 8 minut po salwie rozpoczął się pierwszy atak niemieckiej piechoty. Został
odparty, ale zginęli pierwsi obrońcy. To był dopiero początek. Westerplatte w
założeniach miało bronić się tylko 12 godzin. Żołnierze wytrwali na
posterunku siedem dni. Byli bombardowani
i
ostrzeliwani przez artylerię. Musieli odpierać ataki wrogiej piechoty.
Niemieckie natarcia z dnia na dzień były coraz silniejsze. Niemcy próbowali
dwukrotnie podpalić las na Westerplatte. Największe piekło urządzili 7
września, zdesperowani postawą obrońców. O godz. 4 nad ranem rozpoczął
się zmasowany ostrzał artyleryjski Westerplatte. Trwał godzinę. Potem do
akcji przystąpiła niemiecka piechota. Mimo użycia niemal wszystkich sił,
Niemcy i tym razem musieli ustąpić. Wycofali się na swoje pozycje o godz.
7.15. To był już ostatni triumf załogi Westerplatte, która odparła w sumie 14
ataków i 19 nocnych wypadów wroga i przetrzymała 17 fal ognia
huraganowego. Kończyła się już jednak amunicja, 15 żołnierzy zginęło, a
kilkudziesięciu żołnierzy odniosło ciężkie rany. O godz. 10.15 major Henryk
Sucharski, dowódca Westerplatte zarządził przerwanie walki i wywieszenie
białej flagi. Niemcy po tej bitwie zachowali się honorowo. Sucharskiemu
pozwolono zachować szablę. Obrońcy (199 żołnierzy - 5 oficerów, 27
podoficerów, 158 żołnierzy oraz 9 ciężko rannych) trafili do stalagów w
Prusach Wschodnich.
220 - mniej więcej tylu polskich żołnierzy (dokładna liczba nie jest znana)
wyposażonych w 1 działo 75 mm, 2 działka przeciwpancerne 37 mm, 4
moździerze 81 mm oraz karabiny maszynowe i broń ręczną broniło przez
siedem dni Westerplatte.
Obrońcy Westerplatte, którzy wytrwali na placówce do 7 września, odpierając
13 szturmów, swą postawą i determinacją zyskali nie tylko sławę, ale i
demonstracyjnie okazywany szacunek przeciwnika, co w całej kampanii było
czymś wyjątkowym.
Stefan Kardynał Wyszyński
(Prymas Tysiąclecia) Urodził się 3 VIII 1901, w Zuzeli (Podlasie), zmarł 28 V
1981, w Warszawie. Kardynał, arcybiskup, metropolita gnieźnieński i
warszawski. Prymas Polski, i mąż stanu. W latach 1920-24 odbył studia w
Wyższym Seminarium Duchownym we Włocławku. W 1924 przyjął święcenia
kapłańskie (Włocławek); pracował m.in. w redakcji dziennika "Słowo
Kujawskie" W 1925-29 studiował na KUL prawo (doktorat), ekonomię i nauki
społeczne. Działał w Stowarzyszeniu Katolickiej Młodzieży Akademickiej
"Odrodzenie" i w Bratniej Pomocy. W latach 1931-39 prof. prawa
kanonicznego, socjologii i nauki społecznej Kościoła w Wyższym Seminarium
Duchownym we Włocławku. W latach 1932-39 red. naczelny Ateneum
Kapłańskiego, pracownik sądu biskupiego, działacz Chrześcijańskich
Związków Zawodowych, oraz Akcji Katolickiej. Wykładowca Chrześcijańskiego
Uniwersytetu Robotniczego, publicysta. Od 1937 członek Rady Społecznej
przy Prymasie Polski. Okres okupacji niemieckiej spędził jako kapelan
niewidomych - w Kozłówce i Żułowie (Lubelszczyzna) oraz w Laskach koło
Warszawy. Z kręgiem skupionym wokół księdza W. Korniłowicza był związany
od lat 30. Prowadził działalność konspiracyjną (psełdonim Siostra Cecylia)
Prowadził wykłady dla inteligencji, tajne nauczanie na szczeblu akademickim;
kapelan AK, podczas powstania warszawskiego kapelan okręgu ZoliborzKampinos (pseudonim Radwan 2) i szpitala powstańczego w Laskach. Po
wojnie we Włocławku kanonik kapituły katedralnej, rektor seminarium i
jednocześnie proboszcz w Kłobii i Zagłowiączkach. Organizator i redaktor
tygodnika „Ład Boży”, popularny kaznodzieja. 4.III.1948 mianowany
biskupem ordynariuszem diecezji lubelskiej świecenia biskupie 1946, w
Częstochowie). W 1947-48 wykładał na KUL (uruchomienie wydziału Filozofii
Chrześcijańskiej). 12 XI 1948, zgodnie z testamentem kardynała A. Hlonda,
mianowany arcybiskupem gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski,
jednocześnie przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. Na przełomie
lat 40 i 50-tych kierował pracami Prymasowskiej Rady Odbudowy Kościołów
Warszawy. Ordynariusz na terenie Polski wiernych Kościoła greckokatolickiego i ormiańskiego. Organizator polskich struktur kościelnych na
ziemiach zachodnich i północnych. Jako prymas posiadał specjalne
uprawnienia Stolicy Apostolskiej dotyczące Kościoła w Polsce. Współzałożyciel
i opiekun duchowy Instytutu Świeckiego Pomocnic Maryi Jasnogórskiej (tzw.
ósemki). Inicjator powołania w 1949 Komisji Mieszanej Episkopatu i Rządu
oraz współtwórca (14 IV 1950) pierwszego w dziejach porozumienia
pomiędzy katolickim Episkopatem a komunistycznym rządem, w którym
Kościół za pewne koncesje (min. nie przeciwstawianie się kolektywizacji wsi,
potępienie zbrojnego podziemia) uzyskał potwierdzenie istotnych praw (np.
do nauczania religii w szkołach, wydawania pism katolickich, utrzymania
KUL). W sytuacji permanentnego łamania porozumienia przez komunistów
ogłosił 8 VI 1953 protestacyjny memoriał Non possumus [łac, 'nie możemy']
Pozbawiony przez władze państwowe, prawa do pełnienia funkcji kościelnych,
i aresztowany 25 IX 1953, był więziony kolejno w: Rywałdzie, Stoczku
Warmińskim, Prudniku i Komańczy. W areszcie pisał dziennik (Zapiski
więzienne, wyd. Paryż 1982, od 1983 wielokrotnie wznawiane w kraju poza
cenzurą, od 1990 oficjalnie). Opracował wiele ważnych inicjatyw
duszpasterskich: Jasnogórskie Śluby Narodu (1956), Wielką Nowennę przed
Millennium Chrztu Polski (1957-65), i nawiedzenie wszystkich polskich parafii
przez kopię obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W czasie październikowego
przesilenia politycznego 1956 zwolniony z aresztu, powrócił do Warszawy. W
XII 1956 doprowadził do zawarcia nowego, korzystnego dla Kościoła,
porozumienia z władzami, na mocy którego m.in. w szkołach przywrócono
naukę religii, uchylono dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych z 1953, i
umożliwiono powrót biskupów na ziemie zachodnie i północne. Episkopat
zobowiązał się do wsparcia władz państwowych, w stabilizacji kraju. Od 1953
kardynał
(kapelusz
kardynalski
odebrał
1953),
uczestnik
Soboru
Watykańskiego II, inicjator w październiku 1965 orędzia biskupów polskich do
biskupów niemieckich. Z wezwaniem do pojednania obu narodów, oraz
wzajemnego przebaczenia krzywd. Główny organizator obchodów milenijnych
(1966) i m.in. z tego powodu nazywany po śmierci Prymasem Tysiąclecia.
Cieszył się powszechnym autorytetem społecznym, jako mąż stanu, obrońca
praw człowieka, narodu i Kościoła. W latach 1980-81 mediator pomiędzy
władzami PRL a Solidarnością. Został pochowany w katedrze Św. Jana w
Warszawie. Pośmiertnie w 1994 odznaczony Orderem Orła Białego. W 1989
rozpoczęto jego proces beatyfikacyjny. Dorobkiem Wyszyńskiego zajmuje się
Prymasowski Instytut Jasnogórskich Ślubów Narodu.
Kazimierz Jagiellończyk
Urodzony 30 XI 1427 r. w Krakowie, zmarł 7 VI 1492 r. w Grodnie. Od 1440
r. wielki książę litewski, od 1447 r. król polski. Młodszy syn Władysława
Jagiełły i Zofii Holszańskiej.
Przed koronacją wystawił przywilej dla Litwy, w którym rozszerzył swobody
osobiste i prawa majątkowe bojarów oraz zagwarantował niepodzielność
terytorium Litwy. W Koronie opierał się na rycerstwie wielkopolskim,
prowadząc politykę rewindykacyjną w stosunku do Pomorza Gdańskiego i
ścierając się z opozycją małopolskich możnowładców pod przewodnictwem
biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. W odpowiedzi na
wybuch wznieconego przez Związek Pruski powstania w państwie krzyżackim
6 III 1454 r. wydał akt inkorporacyjny Prus do Polski i wypowiedział wojnę
Zakonowi Krzyżackiemu. Pragnąc zjednać szlachtę wielkopolską dla
pospolitego ruszenia, wydał 15 IX 1454 r. przywilej cerekwicki, rozszerzony
później w Nieszawie na inne dzielnice. Wojna 13-letnia (1454-1466) z
Krzyżakami zakończyła się za sprawą mediacji papieża pokojem w Toruniu,
na mocy którego włączono do Polski Pomorze Gdańskie i pozostałe części tzw.
Prus Królewskich, a Zakon pozostał we wschodniej części Prus lennikiem
Polski. W okresie 1454-1456 włączył do Korony księstwo oświęcimskie, a w
1455 r. lennikiem króla polskiego uznał się książę zatorski. Po śmierci książąt
mazowieckich Kazimierz wcielił w 1463 r. do Polski ziemię gostyńską
i rawską, a w 1476 r. - ziemię sochaczewską. W polityce wobec Kościoła
zapewnił sobie prawo obsady katedr biskupich - kosztem praw kapituł i
uprawnień papieża. Na arenie międzynarodowej prowadził aktywną politykę
dynastyczną na terenie Czech i Węgier (w 1471 r. Władysław Jagiellończyk
objął tron czeski, a w 1490 r. - węgierski). Pochowany został w katedrze na
Wawelu.
Przemysł II
Urodzony 14 października 1257 w Poznaniu, zmarł 8 lutego 1296 w Rogoźnie
– władca z dynastii Piastów (ostatni męski przedstawiciel linii wielkopolskiej),
książę poznański w latach 1257–1279, książę wielkopolski w latach 1279–
1296, książę krakowski w latach 1290–1291, –1296, król Polski w latach
1295–1296.
Pochodził z wielkopolskiej linii dynastii Piastów. Był synem księcia
wielkopolskiego Przemysła I i księżniczki śląskiej Elżbiety. Urodził się jako
pogrobowiec, z tego powodu wychowywał się na dworze swego stryja
Bolesława Pobożnego. Własną dzielnicę – księstwo poznańskie – otrzymał w
1273. Sześć lat później, po śmierci stryja, objął także księstwo kaliskie.
W pierwszym okresie rządów zaangażował się w sprawy śląskie, do 1281
współpracując, a następnie rywalizując, z księciem wrocławskim Henrykiem
IV Prawym. Polityka ta doprowadziła do buntu nastawionego prośląsko rodu
Zarembów oraz do przejściowej utraty ziemi rudzkiej.
Współpracując z arcybiskupem gnieźnieńskim Jakubem Świnką, dążył do
zjednoczenia księstw piastowskich. Nieoczekiwanie w roku 1290 na mocy
testamentu księcia wrocławskiego Henryka IV Prawego udało mu się objąć
księstwo krakowskie. Nie mając jednak dostatecznego poparcia miejscowych
możnych w rywalizacji z innym przedstawicielem dynastii piastowskiej,
Władysławem Łokietkiem oraz stojąc w obliczu zwiększającego się zagrożenia
ze strony władcy czeskiego Wacława II, ostatecznie zdecydował się ustąpić z
Małopolski, która znalazła się wówczas pod panowaniem Przemyślidy.
W 1293 dzięki mediacji arcybiskupa Jakuba Świnki udało mu się wejść w
ścisły sojusz z książętami kujawskimi: Władysławem Łokietkiem i
Kazimierzem łęczyckim. Sojusz ten miał charakter antyczeski, a jego celem
było odzyskanie Krakowa.
Po śmierci księcia gdańskiego Mściwoja II w 1294, zgodnie z ustaleniami
układu kępińskiego z 1282, Przemysł II objął Pomorze Gdańskie. Wzmocniło
to jego pozycję i umożliwiło koronację na króla Polski. Ceremonia odbyła się
26 czerwca 1295 w Gnieźnie, a przewodził jej arcybiskup Jakub Świnka.
Zaledwie dziewięć miesięcy później, 8 lutego 1296, Przemysł II został
zamordowany podczas nieudanej próby porwania dokonanej z inspiracji
margrabiów
brandenburskich,
z
którymi
współpracowały
zapewne
wielkopolskie rody Nałęczów i Zarembów.
Władysław Warneńczyk
Urodzony 31 X 1424 r., zmarł 10 XI1444 r. pod Warną, od 1434 r. król polski,
a od 1440 r. król węgierski; syn Władysława Jagiełły i Zofii Holszańskiej.
Koronowany na króla Polski jako dziesięcioletni chłopiec już w 1434 r., jako
małoletni pozostawał pod opieką rady królewskiej. W 1438 r. interweniował
na Śląsku, udzielając poparcia kandydaturze swego brata Kazimierza,
obranego przez stronnictwo husyckie na króla Czech. Na zjeździe w
Piotrkowie 8 XII 1438 r., pozostawał jednak pod ogromnym wpływem biskupa
krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Przyjąwszy 8 III 1440 r. koronę
węgierską, ofiarowaną mu po śmierci Albrechta II Habsburga, wyruszył w
końcu marca na Węgry, pozostawiając w Polsce dwóch namiestników (dla
Wielkopolski i Małopolski). Na Węgrzech uwikłany w nierozstrzygniętą wojnę
ze stronnikami wdowy po Albrechcie, Elżbiety, i jej syna Władysława
Pogrobowca, koronowanego także na króla Węgier. We wrześniu 1443 r.
wyruszył na czele ok. 25-tysięcznej armii przeciw Turkom. W wyniku tej
wyprawy zawarto 1 VIII 1444 r. 10-letni rozejm z Turkami, niezwykle
korzystny dla Węgier. Pod naciskiem legata papieskiego Cesariniego,
dążącego do nowej wyprawy przeciw Turkom, Władysław zerwał 4 VIII 1444
r. rozejm i rozpoczął wojnę z sułtanem Muradem II. 10 XI 1444 r. poniósł
dotkliwą klęską i zginął pod Warną (Bułgaria). Miejsce, gdzie znajduje się
symboliczny nagrobek Władysława III Warneńczyka, to katedra wawelska.