Pobierz

Ćwiczenie nr 5 - Wymiarowanie
Elementy wymiaru i style wymiarowania
Wymiar jest obiektem zło onym typu DIMENSION. Podstawowe elementy wymiaru pokazano na
rys. 1. Wygl d rozmiary i sposób rysowania tych elementów definiuj zmienne systemowe o ogólnej
nazwie DIMxxx. Jednak posługiwanie si nimi bezpo rednio jest bardzo niewygodne, wi c w AutoCAD’dzie od wersji 13 wprowadzono tzw. style wymiarowania. Ogólnie mówi c styl jest zbiorem parametrów opatrzonych etykiet . Taka definicja stylu jest słuszna dla wszystkich stylów stosowanych w programie AutoCAD (style testu, style tabelek itp.) jak i w innych. Styl wymiarowania jest wi c zbiorem
warto ci zmiennych systemowych DIMxxx, którym nadano nazw .
Rys. 1 Elementy wymiaru liniowego, W – linia wymiarowa, P – linie pomocnicze, G – groty,
T – tekst wymiarowy
W programie mo na zdefiniować wiele styli, ale tylko jeden jest aktywny i to on jest stosowany do tworzenia wymiaru w danym momencie. Z ka dym wymiarem jest skojarzony okre lony styl, który mo na
zmienić np. poleceniem cechy lub -wymstyl. Wybór aktywnego stylu oraz zarz dzanie stylami realizuje
si poleceniem wymstyl. Wywołuje ono okno, w którym wy wietlona jest lista styli. Zaznaczaj c styl na
li cie mo na uczynić go aktualnym Ustal aktualny , utworzyć na jego bazie nowy Nowy... lub zmienić
jego parametry Zmie ... . Edycja stylu (zmiana) realizuje si w osobnym oknie dialogowym (rys. 2), w
którym parametry pogrupowane s w zakładkach. Nazwy zakładek jednoznacznie okre laj jak grup
parametrów steruj .
Najcz ciej zmieniane parametry wyró niono na rys. 1. Na zakładce Linie i strzałki ustalamy parametry dotycz ce grota G, linii pomocniczych P oraz wymiarowych W i s to: rodzaj grota (grupa Groty
strzałek) i jego długo ć S (pole Rozmiar strzałki); widoczno ć linii pomocniczych (grupa Linie pomocnicze) oraz ich przedłu enie L (pole Przedłu enie) a tak e odsuni cie A od punktu wymiarowania P1 lub P2 (pole Odsuniecie od pocz tku). Tu definiuje si te odst py B mi dzy liniami wymiarowymi w wymiarowaniu bazowym (pole Odst py linii bazowej).
Na zakładce Tekst dost pne s parametry okre laj ce geometri tekstu wymiarowego T w tym jego wysoko ć H (pole Wysoko ć tekstu), poło enie (wysoko ć nad lini wymiarow D – pole Odsuni cie
od linii wymiarowej) a tak e jego styl, kolor i inne.
W zakładce Dopasowanie warto zwrócić uwag na grup Skala elementów wymiaru. W niej mo na
ustalić Globalny współczynnik skali lub zdecydować si na Skalowanie do wymiarów arkusza. Globalny
współczynnik skali jest liczb , przez któr mno one s wszystkie parametry maj ce sens rozmiaru (np.
takie jak A, B, S, L, H, D patrz rys. 1) zanim wymiar jest stawiony na rysunek. Na przykład je eli ustawimy globalny współczynnik skali na 2 a wysoko ć tekstu H na 2.5 to tekst wymiarowy na rysunku b dzie miał faktycznie wysoko ć 2×2.5 czyli 5 jednostek rysunkowych. Tak wi c współczynnik skali
mo na stosować do regulowania wszystkimi rozmiarami elementów wymiaru na rysunku. Praktyczne
zastosowanie ma on przy wydruku zawarto ci zakładki Model. Globalny współczynnik skali ustawia si
wtedy na odwrotno ć przewidywanej skali wydruku a parametry takie jak A, B, S, L, H i D podaje si
1
w jednostkach wydruku czyli milimetrach lub calach. St d wa na uwaga a mianowicie parametry decyduj ce o rozmiarze elementów wymiaru podajemy w jednostkach wydruku. Przykładowo, je li przewidujemy skal wydruku 1 : 2 i chcemy, aby tekst miał wysoko ć 2,5 mm a strzałki 3 mm to w polu
Wysoko ć tekstu wpisujemy 2.5, w polu Rozmiar strzałki wpisujemy 3 a w polu Globalny współczynnik
skali wpisujemy 2. Po takim ustawieniu parametrów tekst b dzie miał wysoko ć 2×2.5 czyli 5 jednostek
rysunkowych, ale ju na kartce po wydrukowaniu w skali 1 : 2 jego rozmiar b dzie miał warto ć
5/2=2,5 mm czyli tyle ile ustawiono w polu Wysoko ć tekstu.
Rys. 2 Okno edycji stylu wymiarowania
Na zakładce Jednostki podstawowe i dalszych (Jednostki dodatkowe i Tolerancje) ustalamy tre ć oraz
format tekstu wymiarowego. Tre ci tekstu wymiarowego jest zwykle liczba okre laj ca warto ć „złapanej” odległo ci lub k ta wyra ona w jednostkach podstawowych, którymi s jednostki rysunkowe.
Dodatkowymi elementami s : ta sama warto ć wyra ona w jednostce dodatkowej (zawarta w nawiasach
„[ ]”), tolerancje oraz przed- i przyrostki.
Rys. 3. Elementy tekstu wymiarowego
Wszystkie te elementy pokazano na rys. 3. Oczywi cie tekst wymiarowy mo e mieć dowoln tre ć, co
ustala si w chwili wstawiania wymiaru na rysunku. Przedrostki i przyrostki wpisujemy w polach Przedrostek i Przyrostek (zakł. Jednostki podstawowe i Jednostki dodatkowe). Mo emy umieszczać tam dowolne teksty, ale warto pami tać, e specjalne symbole wpisuje si wprowadzaj c nast puj ce sekwencje
znaków: %%C – znak rednicy „Ø”; %%P – znak plus/minus „±” oraz %%D – znak stopnia „º ” (wielko ć liter nie ma znaczenia). W jednostkach podstawowych warto zwrócić uwag na pole Współczynnik
skali w grupie Skala wymiarowania. Współczynnik skali jest liczb przez, któr s mno one warto ci
2
„złapanych” wymiarów przed wstawieniem ich do tekstu wymiarowego. Mo ne to być alternatyw dla
jednostek dodatkowych je li wpiszemy w pole Współczynnik skali odpowiedni przelicznik jednostek np.
z milimetrów na cale. Mo na to te wykorzystać do wymiarowania po promieniu, ale tak, aby w napisie
wymiarowym zamiast promienia pojawiła si warto ć rednicy (tak jak robi si to w wymiarowaniu
wałków w półwidoku/półprzekroju). Wtedy nale y w pole Współczynnik skali wpisać 2 (bo rednica jest
2 razy wi ksza od promienia) a w pole Przedrostek napis %%C.
Rodzaje wymiarów
Na rysunku 4 pokazano mo liwe rodzaje wymiarów oferowane przez program. Warto wiedzieć, e w
wymiarach promienia (e), rednicy (f) oraz k towym (g) odpowiednie przedrostki „R” i „Ø” oraz przyrostek „º ” s dopisywane automatycznie i nie ma potrzeby ich definiowania w parametrach stylu.
b)
a)
d)
c)
f)
g)
e)
h)
i)
Rys. 4. Rodzaje wymiarów a,b – liniowy; c – normalny; d – liniowy obrócony; e – promie ; f –
rednica; g – linia odniesienia; h – k towy; i – współrz dne.
Warto te wiedzieć, e linia wymiarowa rednicy i
promienia ZAWSZE przechodzi przez centrum
łuku lub okr gu. Z tego te wzgl du do wymiarowania rednic grupy okr gów lub łuków o wspólnym rodku lepiej u yć wymiaru linowego i dopisać w trakcie jego wstawiania znak rednicy
(%%c). Dzi ki temu wymiary b d odsuni te a
przez to czytelniejsze. Ró nice pokazano na rys. 5.
Lewy wykonano wymiarowaniem rednic a prawy
Rys. 5. Sposób wymiarowania rednic
wymiarami liniowymi. Wymiarowanie rednic i
promieniem stosuje si wi c tylko do pojedynczych obiektów. W przypadku wymiarowania wielu okr gów mo na to przy pieszyć najpierw wymiaruj c rednice wymiarami liniowymi bez modyfikacji tekstu, by potem zaznaczyć wstawione wymiary i
poleceniem cechy zmienić tekst wymiarowy na %%c<>.
Przy wymiarowaniu współrz dno ciowym (i) nale y pami tać, e warto ci współrz dnych s odczytywane z aktualnego LUW’u. Zatem przed zwymiarowaniem nale y przestawić pocz tek LUW we
wła ciwe miejsce.
Wstawianie wymiarów na rysunek
Wymiary wstawia si na rysunek poleceniami zgromadzonymi w menu lub pasku narz dziowym zatytułowanym Wymiar. Wymiary s rysowane zawsze w płaszczy nie konstrukcyjnej. Wymiary liniowe i
normalne wymagaj wskazania dwóch punktów P1 i P2 (patrz rys. 1), mi dzy którymi „łapany” jest
wymiar. Wymiary współrz dno ciowe wymagaj podania tylko jednego punktu. Wymiarowanie promienia i rednicy wymaga wskazania łuku lub okr gu, za wymiarowanie k ta wymaga wskazania albo
dwóch linii (nie mog to być linie wymiarowe innego wymiaru), albo łuku, albo okr gu. W tym
3
ostatnim przypadku punkt wskazania okr gu/łuku wraz z jego rodkiem wyznacza pierwsz lini , dlatego program prosi o wskazanie drugiego punktu, który wraz z rodkiem wyznaczy drug lini .
Wszystkie polecenia wymagaj na koniec podania punktu P3, który okre la poło enie linii wymiarowej.
Przed podaniem poło enia linii wymiarowej mo na zmienić zaproponowany przez program tekst
wymiarowy widoczny na ekranie podczas „ci gni cia” wymiaru. Wystarczy skorzystać z opcji Wtekst
lub Tekst. W obu przypadkach nale y podać nowy tekst wymiarowy. Tu nale y pami tać, e znaki
„<>” pełni specjaln funkcj i oznaczaj wstawienie w miejscu ich wyst powania zmierzonego przez
program wymiaru liniowego lub k towego przemno onego przez Współczynnik skali. Je li zatem sporadycznie musimy zmienić tekst wymiarowy to nie trzeba tworzyć nowego stylu z ustawionymi przedrostkami tylko korzystamy z mo liwo ci zmiany tekstu w trakcie wymiarowania. Na przykład, je li zajdzie potrzeba dopisania znaku rednicy przed wymiarem to nowy tekst wymiarowy powinien mieć postać %%C<>. W przykładzie ni ej na rysunku pojawi si napis: Otwory Ø20 rozmieszczone co
50mm.
Polecenie: wymliniowy
Okre l pocz tek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej lub <wybierz obiekt>:
Wybierz obiekt do wymiarowania:
Okre l poło enie linii wymiarowej lub
[Wtekst/Tekst/K t/Poziomo/pIonowo/Obrócony]: t
Podaj tekst wymiarowy <20>: Otwory %%c<> rozmieszczone co 50mm ENTER
Bł dem jest przepisywanie warto ci z nawiasu <...> podanego w linii polece . Takie post powanie
sprawi, e zmieniaj c rozmiar wymiarowanego obiektu tekst wymiarowy nie zostanie automatycznie
zaktualizowany.
Zaleca si - wymiaruj c jeden obiekt lini , okr g czy łuk podczas wymiarowania liniowego lub
normalnego zamiast wskazywania dwóch punktów P1 i P2 nale y wcisn ć ENTER a potem wskazać
ten obiekt, wówczas AutoCAD za punkty P1 i P2 przyjmie ko ce wskazanego obiektu (najbli szego
segmentu polilinii) lub punkty kwadrantowe okr gu.
Rys 6. Wymiarowanie ła cuchem bazowym i szeregowym
Istnieje mo liwo ć usprawnienia wymiarowania. Cz sto tworzy si bazowy lub szeregowy ła cuch wymiarów. Mo na to zrealizować poleceniami wymbaza lub wymszereg. W tym przypadku punkt P1 jest
punktem bazowym. Jest to punkt P1 ostatnio narysowanego wymiaru. Je li nie pasuje on nam, to opcj
Wybierz mo emy go zmienić wskazuj c lini pomocnicz wymiaru, która ma być now baz . Ułatwienie w tym przypadku polega na tym, e poło enie linii wymiarowej jest ustalane tylko raz a u ytkownik
tworzy od razu cały ła cuch wymiarów wskazuj c tylko kolejne punkty P2. Polecenie swymiar (szybkie
wymiarowanie) pozwala z kolei na zwymiarowanie wielu obiektów jednocze nie w trybie dynamicznym, które przy piesza proces wymiarowania. Polecenie to oferuje szereg opcji pozwalaj cych ukształtować wygl d wymiarów zgodnie z intencj u ytkownika.
Edycja wymiarów
Edycji poło enia wymiarów mo na dokonać stosuj c edycj uchwytami lub poleceniami przesu , skaluj, lustro, obrót i rozci gnij. Edycji tre ci tekstu wymiarowego dokonuje si poleceniami wymedycja,
lub odtekst (z menu Zmiana Obiekt Tekst Edycja). Przeniesienie tekstu wymiarowego edycj
uchwytami (polecenie rozci gnij) lub poleceniem wymedtekst. Tekst wymiarowy mo na obrócić poleceniami wymedycja (opcja Obróć) lub wymedtekst (opcja K t). Istnieje mo liwo ć pochylenia linii pomocniczych P tak, eby nie były one ju prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 1) lecz pochylone.
Do tego stosuje si polecenie wymedycja (opcja pochyl) lub z menu Wymiary Pochyl.
4
Wykaz polece
Polecenie
M:
M:
Opis
Wymiar –
Zarz dza stylami wymiarowania. Pozwala utworzyć nowy, zmienić aktualny i zmodyfikować ju istniej cy. Wywołanie – wymstyl pozwala na
uaktualnienie wskazanych wymiarów tzn. albo kojarzy je z aktualnym
stylem modyfikuj c ich wygl d, albo (w obszarze papieru) aktualizuje ich
rozmiary do skali papieru.
wymliniowy, _dimlinear, WL
Wymiary – Liniowy
Wstawia wymiar liniowy – pionowo lub poziomo w zale no ci od ruchów
kursora.
wymstyl, _dimstyle, WST
Wymiary – Styl...
Format – Styl wymiarowania...
Wymiar –
M:
wymnormalny _dimaligned, WN
Wymiary – Normalny
Wstawia wymiar tak e jego linia wymiarowa jest równoległa do wskazanych punktów P1, P2 (rys 1) lub linii poprowadzonej przez ko ce wskazanego obiektu.
Wymiar –
M:
wymwspółrz _dimordinate, WWS
Wymiary – Współrz dne
Wymiaruje współrz dn X lub Y wskazanego punktu. Wybór współrz dnej zale y od poło enia myszy. Współrz dne podawane s wzgl dem
aktualnego LUW.
Wymiar –
M:
wympromie _dimradius, WR
Wymiary – Promie
Wymiar –
M:
wym rednica _dimdiameter, WD
Wymiary – rednica
Wymiaruje promie wskazanego okr gu lub łuku. Przed tekstem wymiarowym automatycznie dopisywana jest litera R.
Wymiaruje rednic wskazanego okr gu lub łuku. Przed tekstem wymiarowym automatycznie dopisywany jest znak ∅.
Wymiar –
M:
wymk towy _dimangular, WK
Wymiary – K towy
Wstawia wymiar k towy podaj cy k t mi dzy dwoma wskazanymi liniami
lub punktami na okr gu/łuku. Za tekstem wymiarowym automatycznie
dopisywany jest znak º.
Wymiar –
M:
swymiar _qdim
Wymiary – Szybki wymiar
Wymiar –
M:
wymbaza _dimbazeline, WB
Wymiary – Baza
Wymiar –
M:
wymszereg _dimcontinue, WS
Wymiary – Szeregowy
Wymiar –
M:
slodnies _qleader
Wymiary – Linia odniesienia
Wymiaruje od razu wiele wybranych obiektów w trybie dynamicznego
przeci gania mysz . Wybrane opcje to:
Szeregowy, Pi trowy odBazy – ustala sposób tworzenia ła cucha
wymiarowego
Współrz dne, pRomie , reDnica – ustala rodzaj wymiaru
punktOdniesienia – pozwala zmienić punkt bazowy dla wymiarowania bazowego
Edycja – pozwala usun ć lub doło yć punkty od których s łapane
wymiary.
Tworzy jeden lub klika bazowych ła cuchów wymiarowych dowi zuj c si
do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia
nale y wskazywać kolejne punkty (P2 – rys 1). Poła enie linii wymiarowej jest dokonywane automatycznie na podstawie ustawionego w stylu
parametru (B – rys 1) Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy.
To powoduje te rozpocz cie tworzenia kolejnego ła cucha bazowego.
Tworzy jeden lub klika szeregowych ła cuchów wymiarowych dowi zuj c
si do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia
nale y wskazywać kolejne punkty (P2 – rys 1). Poła enie linii wymiarowej jest dokonywane automatycznie na poziomie wymiaru bazowego.
Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy. To powoduje te rozpocz cie tworzenia kolejnego ła cucha wymiarowego.
Wstawia lini odniesienia (rys 4-g). Linia ta to poł czone ze sob dwa
odcinki. Na poc tku pierwszego umieszczony jest grot a na ko cu drugiego tekst.
Wymiar –
M:
wymcentrum _dimcenter, WCE
Wymiary – Znacznik rodka
Wstawia znacznik rodka (mały krzy yk) okr gu lub łuku.
Wymiar –
5
M:
wymedycja _dimedit, WE
Wymiary – Pochyl, Poło enie
Przywróć
tekstu
Wymiar –
M:
wymedtekst _dimtedit,
Wymiary – Szybki wymiar
Wymiar –
Legenda:
Umo liwia edycj wymiarów. Przydatne opcje to:
pRzywróć – przesuwa obrócony tekst w poło enie domy lne
Nowy – umo liwia zmian tekstu wymiarowego
Obrót – pozwala obrócić tekst wymiarowy
Pochyl – pozwala pochylić pomocnicze linie wymiarowe P tak, e
nie s one ju prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 1).
Umo liwia edycj poło enia tekstu wymiaru. Wybrane opcje to:
Przywróć – przesuwa obrócony tekst w poło enie domy lne
K t – pozwala obrócić tekst wymiarowy
Lewo, pRrawo, Symetrycznie – ustala poziome poło enie tekstu
wzdłu linii wymiarowej
– linia polece ; M: – menu;
– pasek narz dziowy
6
Ćwiczenie nr 5 - Zadania do wykonania
1. Na rysunkach technicznych formatu A4 oraz A3 stosuje si znormalizowane wielko ci cyfr wymiarowych oraz charakterystyczne wielko ci.
Zmie czcionk w stylu Standardowym na czcionk simplex.shx (Format Styl tekstu).
Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4. Po utworzeniu nowego stylu zmie nast puj ce
wielko ci:
- odległo ć linii bazowej – 7 jednostek (zakładka Linie - Linie wymiarowe),
- przedłu enie – 1.5 jednostki (Linie - Linie pomocnicze),
- wysoko ć tekstu – 3.5 jednostek (Tekst - Wygl d tekstu),
- odsuni cie od linii wymiarowej – 1 jednostka (Tekst - Poło enie tekstu)
Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4_D bazuj c na wcze niej zało onym stylu.
W ustawieniach:
- pomi drug pomocnicz lini wymiarow (Linie - Linie pomocnicze),
- ustaw „brak” drugiej strzałki (Symbole i strzałki – Groty strzałek),
- nast pnie (Linie – Linie wymiarowe) ustaw przedłu enie na 3 jednostek,
- jako przedrostek wstaw symbol rednicy (φ w AutoCad = %%c), (Jednostki podstawowe - Wymiary
liniowe)
- ustaw skal wymiarów na 2 (Jednostki podstawowe – Skala wymiarowania) – umo liwi to zwymiarowanie rednicy przez wskazanie promienia
Styl PN-MechA4_D b dzie wykorzystywany przy wymiarowaniu rednic na półprzekrojach.
Przed wykonaniem nast pnych zada załó warstwy: osie (center), wymiar (continuous), cienkie
(continuous), grube (continuous), niewidoczne (hidden). Odpowiednim warstwom przypisz odpowiednie rodzaje linii.
2. Narysuj oraz zwymiaruj płytk (stylem PN-MechA4) o stałej grubo ci pokazan na rys. 1. Wymiary
umieszczaj na warstwie wymiar . Wymiary usytuowane szeregowo umie ć za pomoc wymiarowania szeregowego, wymiary usytuowane równoległe za pomoc wymiarowania od bazy, wymiar (35) umie ć za pomoc wymiarowania normalnego. Grubo ć płytki umie ć nad lini odniesienia, w tym celu po wywołaniu
komendy slodnies (Wymiary Linia odniesienia) wci nij enter aby wej ć do ustawie . W ustawieniach
zmie liczb wskazywanych punktów na 2 (zakładka linia odniesienia i strzałka), grot strzałki zmie na
kropk , w zakładce zamocowanie odznacz opcj podkre l doln lini .
Rys. 1. Płytka o stałej grubo ci.
7
3. Narysuj i zwymiaruj tulej pokazan na rys. 2. Podczas wymiarowania wytocze nale y skorzystać z
wymiarowania szeregowego. Zwymiaruj wewn trzne rednice za pomoc stylu wymiarowania PNMechA4_D.
Rys. 2. Tuleja
4. Narysuj i zwymiaruj poni szy rysunek. Do cz ci wymiarów zastosuj wymiarowanie współrz dno ciowe. Przed rozpocz ciem wymiarowania przestaw LUW (wymiarowanie współrz dno ciowe odnosi si do
aktualnego LUW).
Rys. 3. Płytka zwymiarowana w układzie współrz dno ciowym
8
5. Zwymiaruj kołnierz pokazany na rys. 4. (z ćwiczenia nr 3)
Rys. 4. Kołnierz
6. Narysuj i zwymiaruj krzywk pokazan na rys. 5. Cz ć krzywoliniow krzywki narysuj stosuj c polilini .
Po narysowaniu polilinii zwymiaruj oraz pochyl odpowiednie wymiary tak jak pokazano na rysunku. Po
naniesieniu wymiarów wygład polilini (edplin) opcj krzywa. Krzywk narysuj wykorzystuj c nowe poło enie LUW.
Rys. 5. Krzywka
7. Narysuj i zwymiaruj płytk o stałej grubo ci pokazan na rys. 6. Otwory φ10 narysuj przestawiaj c
LUW w przeci cie osi symetrii a nast pnie obracaj c dookoła osi Z. Wymiary k towe nanie stosuj c wymiarowanie szeregowe.
Rys. 6. Płytka o stałej grubo ci
9