O jakości wody
Transkrypt
O jakości wody
O jakości wody Woda jako czysty związek wodoru i tlenu (H2O) w przyrodzie nie występuje. Jest zawsze bardzo rozcieńczonym roztworem soli, kwasów, zasad i gazów. Skład chemiczny wód zależy od ich pochodzenia. Wody opadowe zawierają niewielką ilość domieszek. Wody podziemne przesiąkające przez warstwy skorupy ziemskiej ulegają wzbogaceniu zarówno w składniki mineralne jak i związki organiczne. Wody powierzchniowe zawierają zwykle mniej składników mineralnych niż wody podziemne, ale charakteryzują się wyższą zawartością substancji organicznych pochodzenia naturalnego i przemysłowego. Wody ujmowane do produkcji wody pitnej poddawane są różnym procesom uzdatniania w zależności od rodzaju i ilości usuwanych zanieczyszczeń. Efektywność stosowanych metod uzdatniania wody ma istotny wpływ na procesy zachodzące w systemie dystrybucji, w wyniku których jakość wody może ulec wtórnemu pogorszeniu. Jednym z takich niepożądanych procesów jest zjawisko korozji, którego skutkiem może być niszczenie instalacji wodociągowych i wtórne pogorszenie jakości wody. Korozja instalacji wodociągowych jest zjawiskiem nieuniknionym, które może zostać spowolnione w zależności od charakterystyki wody oraz specyficznych technologii uzdatniania. W rzeczywistości zjawiska korozji rur są bardzo złożone i zależą od wielu czynników m.in. od składu chemicznego wody, rodzajów materiałów zastosowanych w instalacji, warunków hydraulicznych czy też przebiegu sieci. Korozji materiałów towarzyszy zjawisko powstawania osadów i pogorszenia własności fizykochemicznych i bakteriologicznych wody określane jako zjawisko wtórnego zanieczyszczenia wody wodociągowej. Powstawanie osadów, ich zaleganie i przenoszenie powoduje dodatkowe zakłócenie w przepływie wody i funkcjonowaniu zainstalowanej armatury i urządzeń pomiarowych. Powyższe informacje powinny być uwzględniane przez producentów wody i podmioty odpowiedzialne za zaopatrzenie w wodę do spożycia jakim są gminy przy projektowaniu nowych i wymianie istniejących instalacji wody wodociągowej poprzedzone analizą ekonomiczną stanowiącą podstawy do doboru materiału przeznaczonego na instalację wody wodociągowej. Materiałem odpornym na działanie wszelkiego rodzaju wód wodociągowych są tworzywa sztuczne. Stosowanie ich ograniczone jest głównie wytrzymałością mechaniczną na ciśnienie i temperaturę. Zasoby wody powinny być jak najskuteczniej, jak tylko możliwe, chronione przed zanieczyszczeniem odchodami ludzkimi i zwierzęcymi, które mogą zawierać wiele chorobotwórczych bakterii, wirusów i pierwotniaków. Niewystarczająca ochrona zasobów wodnych i nieskuteczne uzdatnianie wody naraża społeczeństwo na ryzyko chorób przewodu pokarmowego lub innych chorób zakaźnych. Najbardziej narażone na choroby spowodowane zarazkami przenoszonymi przez wodę są niemowlęta i małe dzieci, osoby w wieku podeszłym lub chore, a także żyjące w nieodpowiednich warunkach sanitarnych. Dla tych grup dawki powodujące infekcje są znacznie niższe niż dla ogółu populacji ludzi dorosłych. Potencjalne konsekwencje mikrobiologicznego zanieczyszczenia wody są tak poważne, że zawsze ogromne znaczenie ma jego kontrola, która nigdy nie powinna być ograniczona. Ocena ryzyka związanego ze zmianami mikrobiologicznej jakości wody jest trudna i kontrowersyjna z uwagi na nie zawsze wystarczające dane epidemiologiczne, ilość czynników wchodzących w grę, a także zmieniające się współzależności pomiędzy tymi czynnikami. Można stwierdzić, że ryzyko związane ze skażeniem mikrobiologicznym niesie ze sobą spożycie wody zanieczyszczonej odchodami ludzkimi i zwierzęcymi. Zapewnienie bezpiecznego zaopatrzenia w wodę ogranicza możliwości rozprzestrzeniania się zagrożeń, które przenoszone są również kropelkową, oraz przez spożycie zanieczyszczonych nimi pokarmów, czy też poprzez bezpośrednie kontakty między ludźmi. Zagrożenia przenoszone przez wodę pitną powinny być szczególnie starannie eliminowane, gdyż powodują jednoczesne wystąpienie infekcji u znacznej liczby ludności. Ryzyko zdrowotne spowodowane toksycznymi związkami chemicznymi zawartymi w wodzie pitnej różni się od zagrożenia spowodowanego zanieczyszczeniem mikrobiologicznym. Istnieje tylko niewiele składników chemicznych wody, które mogą prowadzić do wystąpienia ostrych problemów zdrowotnych, z wyjątkiem dużego, przypadkowego zanieczyszczenia wody. Zwykle, co wykazało doświadczenie, w takich przypadkach woda nie nadaje się do konsumpcji z uwagi na nieodpowiedni smak, zapach czy wygląd. Problemy związane z zawartymi w wodzie pitnej związkami chemicznymi wynikają głównie z ich zdolności do wywoływania niepożądanych skutków zdrowotnych po dłuższym okresie spożywania zanieczyszczonej wody. Szczególne znaczenie mają zanieczyszczenia wykazujące kumulujące właściwości toksyczne, takie jak metale ciężkie i substancje rakotwórcze. Zastosowanie chemicznych środków dezynfekcyjnych w procesie uzdatniania wody powoduje zazwyczaj powstawanie chemicznych produktów ubocznych, z których niektóre stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia. Jednakże, zagrożenie dla zdrowia spowodowane obecnością tych produktów ubocznych jest bardzo małe w porównaniu z ryzykiem wynikającym z niewystarczającej dezynfekcji. Dlatego ważne jest, aby nie osłabić efektu dezynfekcji poprzez działania mające na celu ograniczenie powstawania produktów ubocznych dezynfekcji. Konsument dokonując oceny jakości wody pitnej opiera się na swoich doznaniach zmysłowych. Woda o dużej mętności, intensywnie zabarwiona czy mająca wątpliwy smak lub zapach może być uważana przez konsumenta za niebezpieczną i nie nadającą się do picia. Dlatego też koniecznym jest utrzymanie jakości wody na poziomie akceptowanym przez konsumenta, jednakże z drugiej strony, brak negatywnych cech organoleptycznych nie gwarantuje bezpiecznej wody. Przy ocenie jakości wody należy brać pod uwagę wiele czynników towarzyszących procesom jej wytwarzania i dystrybucji, takich jak: ochrona źródeł, skuteczność i niezawodność uzdatniania oraz ochrona sieci wodociągowej, stosowanie materiałów do kontaktu z wodą tylko tych, które posiadają atest higieniczny oraz jej właściwości korozyjne. Mieszkańcy województwa łódzkiego zaopatrywani są w wodę do spożycia w przeważającej części z ujęć wód podziemnych. Jedyne ujęcie powierzchniowe - w Tomaszowie Mazowieckim na rzece Pilicy zaopatruje mieszkańców Tomaszowa Mazowieckiego oraz mieszkańców Łodzi poprzez wodociąg Tomaszów – Łódź, jak również mieszkańców miejscowości położonych na trasie wodociągu w gminach Rokiciny i Andrespol. Mieszkańcy Łodzi spożywają wodę z ujęcia powierzchniowego oraz ok. 60 studni głębinowych położonych na terenie miasta. Są to wody dobrej jakości, spełniające wymagania rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2007r. Nr 61, poz. 417, zm. Dz. U. z 2010r. Nr 72, poz. 466). Jedynymi występującymi zanieczyszczeniami w wodzie zaopatrującej mieszkańców województwa są związki żelaza i manganu, pochodzenia naturalnego, związanego ze składem skały macierzystej warstwy wodonośnej, a w znacznie mniejszym stopniu ponadnormatywna zawartość jonu amonowego i okresowo ogólna liczba mikroorganizmów w 22ºC po 72 h. Zawartość żelaza i manganu, a co za tym idzie podwyższona mętność w wartościach występujących w wodzie wodociągowej woj. łódzkiego nie ma wpływu na zdrowie konsumentów wody, a może jedynie pogarszać jej właściwości organoleptyczne. Zwiększona zawartość żelaza i manganu może wpływać ujemnie na wygląd - barwę, smak i zapach wody. Może powodować wyczuwalny specyficzny “metaliczny” posmak wody, woda może być mętna i zabarwiona. Wysokie stężenia mogą powodować powstawanie brunatnych plam i zacieków przy praniu bielizny, takie same plamy mogą powstawać na urządzeniach sanitarnych. Zawartość jonu amonowego w wodzie może być niebezpieczna dla zdrowia z uwagi na możliwość powstawania azotanów i azotynów. Stwierdzane okresowo przekroczenia ilości mikroorganizmów w 22ºC po 72h w 1 ml wody w wodociągach woj. łódzkiego, najczęściej w sytuacjach kryzysowych (powodzie) dotyczyły typowych bakterii wodnych, które są nieszkodliwe dla człowieka, a ich optymalna temperatura rozwoju przypada na ok. 22°C. Celem ograniczenia ryzyka zdrowotnego związanego ze spożyciem złej jakości wody przez ludzi Państwowa Inspekcja Sanitarna prowadzi bieżącą ocenę jej jakości, a ponadto w trakcie rutynowych kontroli zwraca uwagę na utrzymanie stanu sanitarno-technicznego ujęć wody, właściwe zabezpieczenie ujęć, kwalifikacje i stan zdrowia pracowników zajmujących się konserwacją i eksploatacją urządzeń i instalacji służących do przesyłania wody. W przypadku stwierdzenia ponadnormatywnych zawartości w/wym. parametrów chemicznych i mikrobiologicznych producenci wody zobowiązywani są do doprowadzenia jakości wody do obowiązujących wymagań. Opracował: Marek Łukasiewicz Kierownik Nadzoru Sanitarnego Higieny Komunalnej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi