Bankowość

Bankowość
Opracowała:
Dr Grażyna Szustak
I. Ogólne informacje o przedmiocie
Cel przedmiotu:
Dostarczenie Studentom ogólnej wiedzy na temat podstawowych
zasad funkcjonowania:
1. jednego z ogniw finansów, jakim są banki (bank centralny,
banki komercyjne oraz
2. spółdzielcze) i ich powiązań z otoczeniem, z uwzględnieniem
wymagań dotyczących
3. sektora bankowego w związku z przyszłym członkostwem
Polski w Unii Gospodarczej i
4. Walutowej, a tym samym w strefie euro.
Ramowy program:
I. System bankowy – jako organizacyjno-prawna forma
prowadzenia działalności bankowej oraz jego powiązania
z pozostałymi ogniwami systemu finansowego.
1. Wyjaśnienie pojęć „bank” i „system bankowy”.
2. Podstawowe założenia modeli bankowych (system bankowy
gospodarki centralnie planowanej, system bankowy
w gospodarce rynkowej: model anglosaski i model niemieckojapoński).
3. Funkcje i zadania systemu bankowego w gospodarce
rynkowej.
4. Rodzaje banków i ich cechy charakterystyczne (bank
centralny, banki uniwersalne, banki wyspecjalizowane).
5. Związki systemu bankowego z systemem finansowym
państwa, ubezpieczeń i przedsiębiorstw.
6
6. Rola rynku finansowego i jego poszczególnych segmentów
(rynek pieniężny, walutowy i kapitałowy) w sprawnym
prowadzeniu działalności bankowej.
II. Polski system bankowy – aktualne rozwiązania. NBP
a ESBC:
1. Przebieg reformy systemu bankowego w Polsce.
2. Narodowy Bank Polski i jego polityka pieniężna (organizacja
NBP, cel NBP, zadania i funkcje NBP, instrumenty
wykorzystywane przez NBP w celu realizacji założeń polityki
pieniężnej: rezerwy obowiązkowe, kredyty refinansowe i stopy
ich oprocentowania, operacje otwartego rynku. Nadzór
bankowy).
3. NBP w aspekcie przyszłego członkostwa w Centralnym
Systemie Banków Centralnych. Problem niezależności NBP
(zasady prawne funkcjonowania ESBC, działalność ESBC,
organizacja ESBC, instrumenty polityki pieniężnej EBC, ocena
stopnia dostosowania NBP do członkostwa w ESBC, skutki
członkostwa NBP w ESBC).
4. Banki drugiego szczebla – ich organizacja i zasady
funkcjonowania (banki państwowe, banki w formie spółki
akcyjnej, banki spółdzielcze).
III. Czynności banków komercyjnych
1. Czynności bankowe wymienione w obowiązującej ustawie
prawo bankowe.
Operacje czynne banku (zasady polityki kredytowej, strategie
kredytowe, produkty kredytowe banku, problem kredytów
trudnych – zasady klasyfikacji należności do grupy ryzyka
7
oraz tworzenie rezerw celowych, wpływ działalności
kredytowej na wynik finansowy banku).
2. Operacje bierne (istota i rodzaje rachunków bankowych,
związek działalności depozytowej z kosztami banku. Bankowy
Fundusz Gwarancyjny w Polsce oraz gwarantowanie
depozytów w regulacjach UE).
3. Operacje rozliczeniowo-usługowe (organizacja obrotu
gotówkowego w banku, rozliczenia bezgotówkowe i ich
formy, rola Krajowej Izby Rozliczeniowej S.A. w sprawnym
przeprowadzaniu rozliczeń bankowych, operacje usługowe).
IV. Ryzyko bankowe – jego istota, rodzaje, zarządzanie nim i
metody minimalizacji.
1. Ryzyko kredytowe (pojęcie, rodzaje, pomiar pojedynczego
ryzyka kredytowego związanego z finansowaniem podmiotów
gospodarczych, scoring jako metoda oceny ryzyka
kredytowego w przypadku osób fizycznych nieprowadzących
działalności
gospodarczej,
pomiar
łącznego
ryzyka
kredytowego banku, metody ograniczania ryzyka.
2. Ryzyko utraty płynności (istota, rodzaje, metody zarządzania
ryzykiem, współczynnik wypłacalności banku).
3. Ryzyko walutowe (pojęcie, pomiar i metody służące jego
kontroli).
4. Ryzyko stopy procentowej (pomiar i ograniczanie).
5. Pozostałe rodzaje ryzyka bankowego (informatyczne itp.).
V.
8
Strategie banków
zachodzących
na
dostosowujące je do zmian
międzynarodowych
rynkach
finansowych.
Restrukturyzacja
finansowa
komercyjnych i banków spółdzielczych.
banków
1. Prywatyzacja banków. Problem przewagi inwestorów
zagranicznych.
2. Konsolidacja w systemie bankowym(fuzje, przejęcia, alianse
strategiczne itp.).
VI.
1.
2.
3.
4.
5.
Systemy bankowe w wybranych krajach świata:
Niemiecki system bankowy.
Francuski system bankowy.
System bankowy Wielkiej Brytanii.
System bankowy Stanów Zjednoczonych.
Japoński system bankowy.
Literatura:
1. Dobosiewicz Z.: Bankowość, PWE, Warszawa 2003.
2. Jaworski W.L., Zawadzka Z: Bankowość. Zagadnienia
podstawowe, Poltext, Warszawa 2003.
3. Gliniecka J.: System bankowy w regulacjach polskich
i unijnych, Branta, Bydgoszcz-Gdańsk 2004.
4. Grzywacz J.: Podstawy bankowości, Difin, Warszawa 2003.
5. Pr. zb. pod red. Oręziak L. i Pietrzaka B.: Bankowość na
świecie i w Polsce, Olympus, Warszawa 2000/2001.
6. Baka W.: Bankowość centralna. Funkcje – metody –
organizacja, Biblioteka Menedżera i Bankowca, Warszawa
2001.
Ustawa z dnia 29.08.1997 roku o NBP oraz Ustawa z dnia
29.08.1997 roku Prawo bankowe wraz z późniejszymi zmianami
9
II. Problematyka zajęć dydaktycznych
Słowa kluczowe:
• BANK - (definicja wg ustawy prawo bankowe obowiązującej
w Polsce) - to osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami
ustaw, działająca na podstawie zezwoleń uprawniających do
wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem
środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
• SYSTEM BANKOWY – całokształt instytucji bankowych
oraz normy określające wzajemne powiązania i stosunki
z otoczeniem.
• MONOBANK - typowy dla gospodarki planowanej centralnie.
Trudno w tym przypadku mówić o istnieniu rozwiniętego
systemu bankowego. Bank centralny wykonuje zarówno
zadania typowe dla banków centralnych jak i dla banków
komercyjnych.
• SYSTEM POLIBANKOWY – typowy dla gospodarki
rynkowej. W Polsce obowiązuje aktualnie model
dwuszczeblowy: bank centralny (I-szy szczebel i banki
komercyjne jako II- gi szczebel).
• ELEMENTY SYSTEMU BANKOWEGO: bank centralny,
banki uniwersalne, banki specjalistyczne (inwestycyjne,
hipoteczne).
FUNKCJE SYSTEMU BANKOWEGO
a.
b.
10
stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich
inwestowania w różne przedsięwzięcia,
zapewnienie możliwości dokonywania płatności między
podmiotami, transferu w czasie i ponad granicami,
c.
d.
e.
zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania
ryzykiem bankowym,
zapewnienie informacji cenowej klientom banków,
stworzenie warunków do transformacji środków (co do
czasu, wielkości i ryzyka).
MODELE SEKTORA FINANSOWEGO
a.
b.
model anglosaski – oparty na rynkach kapitałowych.
Podstawowy
dopływ
kapitału
do
podmiotów
gospodarujących następuje poprzez giełdę ( emisja papierów
wartościowych ). Banki są wykorzystywane głównie do
funkcji płatniczych, rozliczeniowych oraz do zaspokajania
krótkoterminowych potrzeb kredytowych przedsiębiorstw.
Istotną rolę odgrywają banki inwestycyjne
model niemiecko – japoński – główną rolę w sektorze
finansowym pełni system bankowy. Banki zaspokajają
krótko i długoterminowe potrzeby kredytowe klientów.
Banki mają charakter uniwersalny
FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO
W GOSPODARCE RYNKOWEJ
EMISYJNA – prawo emisji znaków pieniężnych, z reguły na
zasadzie wyłączności. Jest to centralny pieniądz gotówkowy,
charakteryzujący się absolutną płynnością. Obsługuje sferę
dochodową i konsumpcyjną, ma moc zwalniania ze zobowiązań.
Bank centralny emituje także pieniądz żyrowy. Powstaje on jako
wkład pierwotny poprzez wpłatę banknotów oraz jako wkład
pochodny w drodze udzielania kredytów bankom komercyjnym
11
i państwu czy zakup krajowych i zagranicznych aktywów
pieniężnych oraz złota.
1.
BANK BANKÓW – w jej ramach bank centralny realizuje
za pomocą odpowiednich instrumentów (rezerwa
obowiązkowa, kredyty refinansowe, operacje otwartego
rynku) założenia polityki pieniężnej.
2.
BANK PAŃSTWA – obsługa budżetu państwa (kasjer
rządu).
GŁÓWNA
ZASADA
FUNKCJONOWANIA
BANKU
CENTRALNEGO - to jego niezależność od rządu (autonomia
banku centralnego). W praktyce stopień uzależnienia banku
centralnego jest jednak różny. Bundesbank – wzorcowy przykład
pełnej autonomii. Bank Anglii – pozostaje pod silnym wpływem
rządu. Autonomia banku centralnego USA – jest fikcyjna.
Banki centralne są z reguły własnością państwa (np. Bank Anglii,
Francji, Bundesbank i inne). Wyjątek to SYSTEM REZERWY
FEDERALNEJ w USA, który spełnia funkcję banku centralnego,
ale jest własnością banków tworzących ten system.
PODSTAWOWY
CEL
NARODOWEGO
BANKU
POLSKIEGO – utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy
jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeśli nie
ogranicza to podstawowego celu NBP. Cel ten jest zbieżny
z celem realizowanym przez EBC.
Zadania NBP nie wynikają z motywów zysku czy dochodu
pieniężnego. Bank centralny zasila gospodarkę w pieniądz, tak by
zapewnić optymalne wykorzystanie zasobów pracy, ziemi,
kapitału rzeczowego oraz niezakłócone krążenie dóbr i dochodów
12
Wymaga to więc zapewnienia płynności finansowej uczestnikom
procesu gospodarowania.
ORGANY NBP:
PREZES NBP – powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta.
Kadencja trwa 6 lat. Ta sama osoba może pełnić funkcję prezesa
nie dłużej niż dwie kadencje. Przewodniczy zarządowi NBP,
Radzie Polityki Pieniężnej oraz Komisji Nadzoru Bankowego.
Reprezentuje NBP na zewnątrz.
ZARZĄD NBP – prezes oraz 6-8 członków, w tym
2 wiceprezesów. Jest organem wykonawczym. Realizuje uchwały
RPP oraz podejmuje własne uchwały w sprawach nie
zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji innych organów NPB.
RADA POLITYKI PIENIĘŻNEJ – skład: Prezes NBP oraz
9-ciu członków, powoływanych w równej liczbie przez Sejm,
Senat i Prezydenta. Kadencja trwa 6 lat. W posiedzeniach może
uczestniczyć przedstawiciel Rady Ministrów, ale bez prawa
udziału w głosowaniu. Może jednak przedstawiać wnioski do
rozważenia przez RPP. Posiedzenia RPP są raz w miesiącu.
Uchwały zapadają większością głosów przy obecności co najmniej
5-ciu członków, w tym Przewodniczącego. W przypadku równej
liczby głosów rozstrzyga głos Prezesa NBP.
NADZÓR BANKOWY – uprawnienie do wkroczenia przez organ
nadzorczy w sferę działalności banków, aby przy użyciu środków
prawnych
zapewnić
ich
bezpieczne
funkcjonowanie.
13
MODELE NADZORU BANKOWEGO:
JEDNOINSTYTUCJONALNY – nadzór sprawuje jedna instytucja
(bank centralny lub inny podmiot) nad wszystkimi jednostkami
wykonującymi działalność bankową.
WIELOINSTYTUCJONALNY – nadzór jest sprawowany
wspólnie przez kilka instytucji, które mają ściśle określone
kompetencje. Niezwykle istotny jest w tym przypadku problem
współdziałania organów nadzorczych.
KOMISJA NADZORU BANKOWEGO – kolegialny organ.
Funkcjonuje od stycznia 1998 roku. Nie znajduje się w strukturze
organizacyjnej NBP. SKŁAD: Prezes NBP jako Przewodniczący,
Z-ca Przewodniczącego (MF lub delegowany sekretarz lub
podsekretarz stanu w Min.Fin.), przedstawiciel Prezydenta RP,
Prezes Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, Przewodniczący
KPW i G, Przedstawiciel Ministra Finansów, Generalny Inspektor
Nadzoru Bankowego. Głos doradczy: przedstawiciel Związku
Banków Polskich.
NADZÓR SKONSOLIDOWANY: występuje wówczas, gdy
ocenia ryzyko na jakie bank jest narażony z tytułu powiązań
kapitałowych z innymi podmiotami oraz jeżeli podejmuje
konieczne działania aby zminimalizować nadmierne ryzyko.
Podmioty związane z bankiem nie są, więc nadzorowane jak bank.
Oceniane jest ryzyko wynikające z takich powiązań, a jeżeli to
konieczne to jest ono także ograniczane.
BANKOWY FUNDUSZ GWARANCYJNY (BFG) - MISJA:
działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz
wzrostu zaufania do systemu bankowego w Polsce.
14
PODSTAWOWE ZADANIE:
którego realizacji służą:
gwarantowanie
depozytów,
1. ochrona wkładów do określonej wysokości oraz ich zwrot
deponentom w przypadku ogłoszenia upadłości banku (funkcja
gwarancyjna),
2. działania zapobiegające upadłości banku poprzez udzielanie
pomocy finansowej (funkcja pomocowa),
3. gromadzenie i analiza informacji o bankach (system
wczesnego ostrzegania).
EUROPEJSKI SYSTEM BANKÓW CENTRALNYCH
(ESBC) – brak osobowości prawnej ( brak prawa własności,
rozporządzania majątkiem, zdolności prawnej i procesowej).
Skład:
1. Europejski Bank Centralny (EBC) – ma osobowość prawną
2. banki centralne krajów członkowskich – mają osobowość
prawną
ORGANY DECYZYJNE EBC:
1. ZARZĄD (prezes, wiceprezes, 4 członków),
2. RADA ZARZĄDZAJĄCA (członkowie zarządu + prezesi
banków centralnych strefy euro),
3. RADA GENERALNA (zarząd + prezesi banków centralnych
wszystkich krajów UE ).
EBC oraz narodowe banki centralne (NBC) , w dziedzinie polityki
pieniężnej nie mogą ulegać naciskom i wpływom ze strony ze
strony władz Unii, rządów państw członkowskich i innych
15
organów państwowych. Prawnie jest zapewniona
NIEZALEŻNOŚĆ:
1. instytucjonalna ( żaden organ zewnętrzny nie ma prawa do
udzielania bankowi instrukcji, zawieszania lub anulowania
decyzji, kontrolowania ich legalności, prawa głosu w jego
organach, wstępnego konsultowania decyzji podejmowanych
przez banki centralne ),
2. personalna (kadencja prezesa co najmniej 5 lat. Odwołanie
tylko wtedy, gdy nie jest w stanie pełnić funkcji oraz skazanie
za popełnione z winy umyślnej przestępstwo. Zakaz
wykonywania przez członków organu decyzyjnego funkcji
poza tym organem),
3. funkcjonalna (dokładnie określa zakres kompetencji
i odpowiedzialność banków centralnych. Bank centralny,
działający w ramach ESBC nie może swobodnie dobierać
podstawowych celów swojej polityki pieniężnej, gdyż są
wyznaczone traktatowo),
4. finansowa (wyraża się zapewnieniem NBC dostatecznych
środków na prawidłowe wykonywanie zadań odnoszących się
do uczestnictwa w ESBC. W Traktacie sformułowano zasady
gospodarki finansowej ESBC, zasady podziału dochodów
i zysku netto pomiędzy NBC, sposób kształtowania warunków
pracy i płacy dla personelu).
PODSTAWOWY CEL ESBC I EBC - stabilizacja cen na terenie
UG i W. Obecnie jest on interpretowany jako roczna stopa inflacji
wynosząca nie więcej niż 2% w perspektywie średnioterminowej
16
STOPA PROCENTOWA NA RYNKU PIENIĘŻNYM –
wyraża wartość pieniądza w czasie, w procentach w stosunku
rocznym.
STOPA
PROCENTOWA
NA
RYNKU
MIĘDZYBANKOWYM – wyrażana jest w postaci kursu kupna
i kursu sprzedaży. Kurs kupna oznacza gotowość przyjmowania
depozytów. Kurs sprzedaży oznacza gotowość udzielania lokat.
Kurs sprzedaży zawsze jest wyższy od kursu kupna.
ODSETKI – wymierne wyrażenie stopy procentowej. Dochody
i koszty operacji pieniężnych.
DEPOZYT BANKOWY – udzielenie kredytu bankowi
(depozytariuszowi) przez inwestora (deponenta). Jest to więc
instrument wierzycielski. Równoważne lub prawie równoważne
określenia depozytu: lokata bankowa, wkład oszczędnościowy,
rachunek bankowy.
DEPOZYT MIĘDZYBANKOWY – przyjęcie na określony
termin określonej kwoty pieniędzy po określonej stopie
procentowej
LOKATA
MIĘDZYBANKOWA
–
OPERACJA
UDZIELENIA TYCH PIENIĘDZY. Lokata jednego banku
w drugim jest dla tego drugiego depozytem
CERTYFIKAT DEPOZYTOWY – zaświadczenie wystawione
przez bank, potwierdzające zdeponowanie określonej sumy
pieniędzy, na określony czas, po określonej stopie procentowej.
17
CZEK GOTÓWKOWY - dyspozycja wystawcy czeku udzielona
trasatowi (bankowi) obciążenia jego rachunku kwotą, na którą
czek opiewa, oraz wypłaty tej kwoty okazicielowi czeku lub
osobie wskazanej na czeku.
CZEK ROZRACHUNKOWY – dyspozycja wystawcy czeku
udzielona trasatowi do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą
czek został wystawiony oraz uznania tą kwotą rachunku
posiadacza czeku.
WEKSEL WŁASNY – bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty
sumy wekslowej złożone przez wystawcę weksla wierzycielowi.
Może być przenoszony na rynku pieniężnym (indos).
WEKSEL TRASOWANY – bezwarunkowe polecenie zapłaty
sumy wekslowej podpisane przez wystawcę weksla (trasanta) do
określonej osoby (trasata) z żądaniem wypłacenia jej
wierzycielowi wekslowemu . Trasat musi weksel zaakceptować.
Może być przenoszony na rynku pieniężnym (indos).
UMOWA KREDYTOWA – zobowiązanie się banku do oddania
do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę
środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, oraz
zobowiązanie się kredytobiorcy do korzystania z niej na
warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego
kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach oraz zapłaty
prowizji od udzielonego kredytu.
GWARANCJA BANKOWA – jednostronne zobowiązanie
banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony
18
(beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które
mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu
dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we
wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie
pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio lub za
pośrednictwem innego banku.
Główne pytania:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wyjaśnić pojęcie bank i system bankowy.
Rola banku w gospodarce rynkowej.
Różnica pomiędzy pojęciami monobank i system polibankowy.
Elementy systemu bankowego w Polsce.
Funkcje banku centralnego na przykładzie NBP.
Organizacja NBP. Skład i zadania poszczególnych organów
NBP.
7. Polityka pieniężna NBP.
8. Rezerwy obowiązkowe jako instrument realizacji polityki
pieniężnej NBP i EBC.
9. Kredyty refinansowe – istota, rodzaje i wpływ ich stopy
oprocentowania na działalność kredytową banków.
10. Operacje otwartego rynku – ich rodzaje i mechanizm
funkcjonowania w Polsce i w UE.
11. Charakterystyka banków uniwersalnych.
12. Banki hipoteczne – zasady ich funkcjonowania.
13. Banki inwestycyjne – podstawowe czynności.
14. Rola banków w anglosaskim modelu systemu finansowego
(wady i zalety).
15. Rola banków w niemiecko-japońskim modelu systemu
finansowego (wady i zalety).
19
16. Istota, cele, zadania nadzoru bankowego.
17. Modele nadzoru bankowego.
18. Wady i zalety usytuowania nadzoru bankowego w banku
centralnym.
19. KNB – skład i zadania.
20. Nadzór skonsolidowany – istota pojęcia i zakres podmiotowy
w Polsce i dyrektywach UE.
21. Misja i podstawowe zadania BFG.
22. Funkcja gwarancyjna BFG i źródła jej finansowania. Granice
odpowiedzialności BFG wobec deponentów upadłego banku.
23. Funkcja pomocowa BFG i źródła jej finansowania.
24. Gwarantowanie depozytów w regulacjach unijnych.
25. Organizacja ESBC.
26. Organy decyzyjne EBC, jego podstawowy cel i zadania.
27. Rodzaje niezależności EBC i NBC strefy euro.
28. Ocena niezależności NBP.
29. Instrumenty polityki pieniężnej EBC.
30. Bank centralny i banki komercyjne jako uczestnicy rynku
pieniężnego, zwłaszcza międzybankowego (rola banków na
tym rynku i wykorzystywane instrumenty).
31. Bank centralny i banki komercyjne na rynku walutowym (ich
rola na tym rynku i wykorzystywane instrumenty).
32. Banki jako uczestnicy rynku kapitałowego.
33. Zasady polityki kredytowej banków komercyjnych.
34. Strategie kredytowe – istota i rodzaje.
35. Klasyfikacja kredytów udzielanych na działalność gospodarczą
wg różnych kryteriów podziału.
36. Rodzaje kredytów dla ludności – krótka charakterystyka.
37. Gwarancje i poręczenia bankowe – istota i rodzaje
20
38. Zasady klasyfikacji kredytów i innych należności oraz
zobowiązań pozabilansowych do grup ryzyka.
39. Rezerwy celowe – ich istota i obowiązujące stopy.
40. Odsetki od kredytów jako podstawowe źródło przychodów
banku – metody liczenia i elementy wpływające na ich
wysokość.
41. Istota rachunków bieżących, typu ROR, rachunków lokat
terminowych, wkładów oszczędnościowych i rachunków
powierniczych.
42. Wpływ działalności depozytowej na wynik finansowy banku.
43. Organizacja obrotu gotówkowego w bankach i formy rozliczeń
gotówkowych.
44. Formy rozliczeń bezgotówkowych.
45. Organizacja i zadania KIR S.A.
46. Charakterystyka systemu SYBIR i ELIXIR.
47. Produkty KIR S.A.
48. Etapy restrukturyzacji banków spółdzielczych w Polsce.
49. Istota i efekty prywatyzacji banków w Polsce.
50. Konsolidacja sektora bankowego w Polsce – jej przesłanki
i formy.
III.
Program pracy samodzielnej
Struktura programu (tematy):
I. Ryzyko bankowe – jego istota, rodzaje, zarządzanie nim
i metody minimalizacji
1. Ryzyko kredytowe
- rodzaje ryzyka kredytowego
- istota zdolności kredytowej
21
- pomiar pojedynczego ryzyka kredytowego związanego
z finansowaniem podmiotów gospodarczych
- scoring jako metoda oceny ryzyka kredytowego
w przypadku osób fizycznych nie prowadzących
działalności gospodarczej
- pomiar łącznego ryzyka kredytowego banku
- metody ograniczania ryzyka: zabezpieczenia prawne
o charakterze osobistym i rzeczowym, monitoring
kredytowy, dywersyfikacja ryzyka (w tym ustawowe
limity koncentracji kredytowej), transfer ryzyka,
kontrola wewnętrzna, zarządzanie informacją itp).
2. Ryzyko utraty płynności
- istota ryzyka utraty płynności i jego przyczyny
- pomiar ryzyka płynności (bilans płynności , zestawienie
przepływów pieniężnych)
- techniki zachowania płynności (metoda puli, metoda
konwersji zasobów finansowych, metoda aktywnego
zarządzania pasywami, sekurytyzacja należności)
- instrumenty sterowania ryzykiem płynności (zewnętrzne
normy płynności, wewnętrzne limity płynności, itp.)
- współczynnik wypłacalności banku – jego konstrukcja
i znaczenie dla banku
3. Ryzyko walutowe
- istota ryzyka walutowego i i jego pomiar
- metody kontrolowania ryzyka walutowego
4. Ryzyko stopy procentowej
- pojęcie ryzyka stopy procentowej
22
- pomiar ryzyka stopy procentowej (metoda luki, analiza
okresowa, metoda elastyczności, modele symulacyjne)
- minimalizacja ryzyka stopy procentowej (limity, zmiana
struktury aktywów i pasywów, wykorzystywanie
nowych instrumentów finansowych – derywatywy)
II. Systemy bankowe w wybranych krajach świata
1. Niemiecki system bankowy
2. Francuski system bankowy
3. System bankowy Wielkiej Brytanii
4. System bankowy Stanów Zjednoczonych
5. Japoński system bankowy
Słowa kluczowe:
ZDOLNOŚĆ KREDYTOWA – zdolność do spłaty zaciągniętego
kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach
AKTYWNE RYZYKO KREDYTOWE- obejmuje obszar
ryzyka, które można zmierzyć i świadomie ograniczać. Wiąże się
z niespłaceniem przez kredytobiorcę rat kredytu lub odsetek
w ustalonej umownie wysokości i terminie, co powoduje
możliwość powstania straty banku. Obszary tego ryzyka: ryzyko
utraty kapitału kredytowego, utraty procentu, utraty płynności,
utraty korzyści, traty lub obniżenia zabezpieczenia kredytu.
PASYWNE
RYZYKO
KREDYTOWE
–
powstaje
w związku z pozyskiwaniem przez bank środków finansowych na
prowadzenie działalności kredytowej na niekorzystnych
warunkach lub w związku ze wcześniejszym wycofaniem
depozytów bankowych, ewentualnie wskutek określonej polityki
23
refinansowej banku centralnego, ograniczającej
korzystania przez banki z tego źródła finansowania.
możliwość
RYZYKO PŁYNNOŚCI – zagrożenie banku utratą zdolności do
wywiązywania się z bieżących obowiązków płatniczych.
RYZYKO WALUTOWE – zagraża wszelkim operacjom
bankowym zdenominowanym w walutach obcych. Spadek kursu
waluty obcej prowadzi do obniżenia wartości składników
majątkowych banku (ryzyko aktywne). Wzrost kursu obniża jego
poziom, ale automatycznie podwyższa ryzyko pasywne, o ile są
pozycje po tej stronie bilansu zdenominowane w walucie obcej.
RYZYKO
STOPY
PROCENTOWEJ
–
wrażliwość
zaksięgowanych dochodów banku na przyszłe zmiany stopy
procentowej. Dla jego oszacowania konieczna jest ocena ryzyka
dochodu i ryzyka inwestycji.
Szczegółowe pytania:
1. Omówić rodzaje ryzyka kredytowego.
2. Pojęcie zdolności kredytowej.
3. Metody pomiaru zdolności kredytowej klientów banku.
4. Metody minimalizacji ryzyka kredytowego – charakterystyka.
5. Ryzyko płynności – istota, przyczyny powstawania i skutki dla
banku.
6. Metody pomiaru i minimalizacji ryzyka płynności.
7. Współczynnik wypłacalności banku – formuła liczenia
i znaczenie.
8. Ryzyko walutowe – istota, pomiar i zasady ograniczania.
9. Ryzyko stopy procentowej – istota, pomiar, ograniczanie.
24
10. Charakterystyka systemu bankowego wybranych krajów UE
(Niemcy, Francja, Wielka Brytania).
11. System bankowy USA.
12. System bankowy Japonii.
Literatura:
1. Jaworski W.L., Zawadzka Z.: Bankowość. Zagadnienia
podstawowe, Poltext, Warszawa 2003 (strony: 217-326 - temat
I) oraz J. Grzywacz: Podstawy bankowości, Difin, Warszawa
2003 (strony: 132-174; 177; 205-244 – temat I)
2. Uchwała nr 5/2001 Komisji Nadzoru Bankowego z dnia
12 grudnia 2001 roku w sprawie zakresu i szczegółowych
zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu
poszczególnych rodzajów ryzyka, w tym z tytułu
przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności, sposobu
i
szczegółowych
zasad
obliczania
współczynnika
wypłacalności banku, z uwzględnieniem powiązań banków z
innymi podmiotami zależnymi lub działającymi w tym samym
holdingu oraz określenia dodatkowych pozycji bilansu banku
ujmowanych łącznie z funduszami własnymi w rachunku
adekwatności kapitałowej oraz zakresu i sposobu ich
wyznaczania, Dz.Urz.NBP nr 22, poz. 43 oraz Uchwała nr
1/2003 KNB z dn. 4 czerwca 2003 roku zmieniająca uchwałę
w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania
wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów
ryzyka, w tym z tytułu przekroczenia limitów koncentracji
wierzytelności, sposobu i szczegółowych zasad obliczania
współczynnika wypłacalności banku, z uwzględnieniem
powiązań banków z innymi podmiotami zależnymi lub
25
działającymi w tym samym holdingu oraz określenia
dodatkowych pozycji bilansu banku ujmowanych łącznie
z funduszami własnymi w rachunku adekwatności kapitałowej
oraz zakresu i sposobu ich wyznaczania, Dz. Urz.NBP nr 11,
poz. 16. (temat I)
3. Ustawa z dnia 29.08.1997 roku : Prawo bankowe, Dz.U. nr 140,
poz.939 wraz z późn. zm. (temat I)
4. Praca zbiorowa pod red. Oręziak L., Pietrzak B.: Bankowość na
świecie i w Polsce, Olympus, Warszawa 2000/2001 (strony 3761; 61-87; 87-121 – temat II)
IV. Wymagania dotyczące zaliczenia przedmiotu:
udzielenie poprawnej i wyczerpującej odpowiedzi na co
najmniej 3 pytania z 5 postawionych pytań otwartych (egzamin
pisemny). Zasada ta obowiązuje zarówno w pierwszym jak
i drugim terminie egzaminu.
26