Poradnik Instalatora

MANUAL IM-C/PVC-PL0306
Poradnik Instalatora
WYBÓR NA POKOLENIA
TM
Firma NIBCO INC. Z g³ówn¹ siedzib¹ w Elkhart, w stanie Indiana w USA, jest przoduj¹cym
dostawc¹ zaworów, kszta³tek i innych produktów wodno-kanalizacyjnych dla zastosowañ
konstrukcyjnych, przemys³owych, nawadniaj¹cych i przeciwpo¿arowych. Firma zosta³a za³o¿ona w
1904r. i posiada obecnie 12 zak³adów produkcyjnych na terenie Stanów Zjednoczonych, Meksyku
oraz Polski, jak równie¿ punkty sprzeda¿y w 63 krajach. NIBCO Sp. z o.o. jest w³asnoœci¹
amerykañskiej firmy NIBCO INC.
.
W Polsce jesteœmy obecni od 1993 roku. Na terenie Lodzi posiadamy zak³ad produkcyjny oraz
centrum logistyczne. Zdajemy sobie sprawê, ze wymagania stawiane systemom sanitarnym stale rosn¹.
Jesteœmy na to przygotowani. Wyroby firmy NIBCO podlegaj¹ systemowi nadzoru jakoœci zgodnemu z
aktualn¹ wersj¹ miêdzynarodowej normy ISO-9001. Oferujemy Pañstwu kompletne systemy
instalacyjne z PVC-C/PVC-U, instalacje miedziane, kanalizacyjne, akcesoria oraz narzêdzia. Nasze
systemy maj¹ zastosowanie w budownictwie mieszkaniowym, jedno- i wielorodzinnym, budynkach
u¿ytecznoœci publicznej i obiektach przemys³owych. Wyroby NIBCO s¹ w ci¹g³ej sprzeda¿y na
terenie ca³ej Polski oraz w wielu krajach europejskich u autoryzowanych, fachowo wyszkolonych
dystrybutorów, odpowiedzialnych tak¿e za obs³ugê serwisow¹.
.
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
SPIS TREŒCI
I.
INFORMACJE OGÓLNE
2
II.
W£AŒCIWOŒCI PVC-U I PVC-C JAKO MATERIA£ÓW INSTALACYJNYCH
2
1. W³aœciwoœci fizyczne
2
2. W³aœciwoœci chemiczne
2
3. W³aœciwoœci ognioodporne
3
4. Podstawowe zalety PVC-U i PVC-C jako materia³ów instalacyjnych
3
PRODUKOWANE TYPY I PARAMETRY RUR Z PVC-U I PVC-C
3
III.
IV. KOMPENSACJA WYD£U¯EÑ TERMICZNYCH
5
UK£ADANIE INSTALACJI
8
VI.
MOCOWANIE RUR
9
VII.
ROZWI¥ZANIA KLIMATYZACYJNE W SYSTEMIE NIBCO PVC-C FlowGuard Gold®
12
VIII.
IZOLACJA TERMICZNA PRZEWODÓW
12
WYTYCZNE MONTA¯OWE
12
1. Prowadzenie rur natynkowe
12
2. Prowadzenie rur w przegrodach
12
3. Zabezpieczenie urz¹dzeñ grzewczych
13
4. Próby szczelnoœci instalacji
13
5. P³ukanie i dezynfekcja przewodu
13
6. Regulacja
14
X.
MAGAZYNOWANIE I SK£ADOWANIE
14
XI.
£¥CZENIE ELEMENTÓW Z PVC-U I PVC-C
15
XII.
UWAGI MONTA¯OWE
17
XIII.
UK£ADANIE RUR W GRUNCIE
18
V.
IX.
XIV. NAPRAWY RUR Z PVC-U I PVC-C
18
XV. PODSUMOWANIE
19
XVI.
KATALOG
21
XVII.
GWARANCJA
35
1
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
I. INFORMACJE OGÓLNE
W³aœciwoœci polichlorku winylu (PVC-U) i chlorowanego polichlorku winylu (PVC-C) zadecydowa³y
o ich szerokim zastosowaniu. Ma³y ciê¿ar w³aœciwy, du¿a trwa³oœæ, odpornoœæ mechaniczna, odpornoœæ
na korozjê, a tak¿e na media chemiczne, to g³ówne przyczyny wykorzystywania PVC-U oraz PVC-C jako
materia³u instalacyjnego w budownictwie jedno- i wielorodzinnym oraz w obiektach przemys³owych.
System instalacji z PVC-C stosowany jest w USA od ponad 30 lat pod amerykañsk¹ nazw¹ "FlowGuard".,
a po uszlachetnieniu tworzywa, od 1992 r. pod nazw¹ FlowGuard Gold®*.
Œwiatowym liderem w produkcji termoplastycznego tworzywa PVC-C jest amerykañski koncern chemiczny
NOVEON (dawniej BFGoodrich), a wiod¹cym producentem rur, z³¹czek i armatury - koncern NIBCO Inc.
Wyj¹tkowo ³atwy i szybki monta¿ instalacji przy u¿yciu klejów agresywnych (inicjuj¹cych proces dyfuzji elementów
³¹czonych), nie wymagaj¹cy specjalistycznego oprzyrz¹dowania, brak koniecznoœci konserwacji jak i estetyczny
wygl¹d rur i kszta³tek, to dalsze zalety proponowanych przez NIBCO Sp. z o.o. wyrobów**.
Spe³niaj¹ one wymagania amerykañskich norm ASTM, dotycz¹cych stosowania ich jako materia³ów instalacyjnych
wody pitnej zimnej (ASTM D-1785, ASTM D-2241) i ciep³ej (ASTM D-2846) oraz posiadaj¹ dopuszczenie NSF
(National Sanitation Foundation) tj. Amerykañskiego Instytutu Higieny. Rury i kszta³tki z PVC-U spe³niaj¹ wymagania
normy PN EN-1452. Do stosowania w budownictwie polskim zosta³y dopuszczone odpowiednimi decyzjami COBR TI .
INSTAL. oraz Ocenami Higienicznymi P.Z.H., dotycz¹cymi zarówno materia³ów jak i klejów u¿ytych do ich ³¹czenia.
Amerykañskie instalacje z PVC-C s¹ z powodzeniem stosowane w naszym kraju od 1992 roku. Wykonane
instalacje zimnej i ciep³ej wody zarówno w budownictwie jednorodzinnym jak i 11-kondygnacyjnym budownictwie
wielorodzinnym, a tak¿e instalacje przemys³owe, pracuj¹ bezawaryjnie, nie sprawiaj¹c ¿adnych k³opotów u¿ytkownikom.
Poza Polsk¹ system instalacji z PVC-C jest dopuszczony w Europie we Francji (NFT54-602, NFT54-028,
ATEC 14-15/87-222), w Niemczech (DVGW), Wielkiej Brytanii (WRC, WRD, BBA) oraz ostatnio w Czechach,
S³owacji, na Wêgrzech, w Bu³garii, Rumunii, Litwie, Ukrainie, Bia³orusi i Rosji.
Elementy systemu NIBCO produkowane s¹ przy u¿yciu systemu kontroli i utrzymania jakoœci zgodnie
z obowi¹zuj¹cym standardem ISO 9002.
II. W£AŒCIWOŒCI PVC-U I PVC-C JAKO MATERIA£ÓW INSTALACYJNYCH
1. W³aœciwoœci fizyczne
Tabela 1.
W³aœciwoœci
Mechniczne przy temp. 23°C
1. Gêstoœæ
2. Wytrzyma³oœæ na rozci¹ganie
3. Wytrzyma³oœæ na zginanie
4. Wytrzyma³oœæ na œciskanie
5. Modu³ sprê¿ystoœci Younga
6. TwardoϾ wg. Rockwella R
Termiczne
1. Wsp. rozszerzalnoœci liniowej
2. Wsp. przewodnoœci cieplnej
PVC-C
PVC-U
Jednostka
1.41
48.3
100
62.0
2758
110-120
1.57
57.9
107.7
62.0
2898
120
g/cm3
MPa
MPa
MPa
MPa
5.2
0.22
6.2
0.16
X10-5 1/K
W/mK
Rury i ³¹czniki z PVC-C wytrzymuj¹ próbê 1,0 MPa przez 48 godzin w temperaturze 990C. Tak¹ sam¹ wytrzyma³oœæ
ma system instalacyjny, co jest du¿¹ zalet¹ w stosunku do systemów instalacyjnych z innych tworzyw. W temperaturze
820C PVC-C wytrzymuje przez 4 godziny ciœnienie 2,6 MPa oraz przez 6 minut ciœnienie 3,7 MPa.Trwa³oœæ instalacji
z PVC-C oraz PVC-U ocenia siê na minimum 50 lat . w przypadku PVC-C s¹ to dane w oparciu o szczegó³owe badania
laboratoryjne, przyspieszone próby starzeniowe, gdy¿ jako system instalacje z PVC-C zosta³y zatwierdzone w USA
w 1968 roku i zgodnie z opini¹ u¿ytkowników spisuj¹ siê bezawaryjnie (oczywiœcie przy w³aœciwej eksploatacji).
2. W³aœciwoœci chemiczne
Rury i kszta³tki wykonane z PVC-C i PVC-U posiadaj¹ znakomit¹ odpornoœæ chemiczn¹. Dla jej okreœlenia próbki
z PVC-C oraz PVC-U zanurzano na okres 90 dni w ró¿nych chemikaliach. Rejestrowano zmiany wagi oraz naprê¿enia
przy ró¿nych temperaturach. Wyniki badañ sta³y siê podstaw¹ do opracowania tabeli odpornoœci PVC-C i PVC-U
na ró¿ne media chemiczne. Tabela ta znajduje siê ów dyspozycji firmy NIBCO. Dla zastosowañ przemys³owych
zaworów z PVC-C i PVC-U. Firma NIBCO dysponuje danymi nt. odpornoœci chemicznej ró¿nego rodzaju materia³ów
stosowanych do ich uszczelnienia.
* Uszlachetnianie tworzywa mia³o na celu umo¿liwienie monta¿u instalacji w niskich temperaturach. PVC-C FlowGuard Gold® ma znacznie zwiêkszon¹ odpornoœæ
udarow¹ (IZOD Impact).
** NIBCO sp. z o.o. jest oddzia³em firmy NIBCO Inc. (USA) w Polsce. NIBCO Inc. ze swoim prawie stuletnim doœwiadczeniem oraz 15 zak³adami produkcyjnymi
na ca³ym œwiecie (jeden z zak³adów jest w £odzi) jest wiod¹c¹ firm¹ w produkcji rur i kszta³tek z tworzyw sztucznych.
2
1
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
3. W³aœciwoœci ognioodporne
Zarówno PVC-C jak i PVC-U wykazuj¹ znakomite w³aœciwoœci ognioodporne. Temperatura zap³onu PVC-U jest wy¿sza
ni¿ 3880C, a PVC-C wy¿sza ni¿ 4330C. Tzw. wskaŸnik graniczny tlenu LOI (Limitting Oxygen Index) dla PVC-U jest
równy 40, a dla PVC-C 60. Oznacza to, i¿ materia³y te wymagaj¹ przy spalaniu 40% tlenu (PVC-U) oraz 60%
(PVC-C FlowGuard Gold®). W atmosferze ziemskiej zawartoœæ tlenu wynosi 21%, tak wiêc zarówno PVC-U jak i PVC-C
nie podtrzymuj¹ procesu palenia i w momencie usuniêcia Ÿród³a ognia nastêpuje ich samoczynne zgaszenie.
Dla porównania LOI dla polipropylenu wynosi 17, polibutylenu 18, bawe³ny 15, nylonu 20.
Innym parametrem mówi¹cym o w³aœciwoœciach ognioodpornych jest tzw. wspó³czynnik rozprzestrzeniania ognia
(FLAME SPREAD). Wspó³czynnik ten dla azbestu jest równy 0, dla PVC-C jest równy 15, PVC-U-15-20, PP - 250, nylonu 60, akrylu -90, drewna -100. Im mniejszy FLAME SPREAD tym mniejsze poch³anianie tlenu, mniejsze wydzielanie ciep³a
i mniejsze wytwarzanie substancji niebezpiecznych dla ¿ycia ludzkiego np. CO.
Spalaniu siê PVC-U, a zw³aszcza PVC-C towarzyszy wytwarzanie niewielkiej iloœci dymu. Tzw. SMOKE
DEVELOPED dla PVC-C jest < 50 podczas gdy dla PP jest c.a. 500. Jak stwierdzili naukowcy z Uniwersytetu
w Pitsburgu, toksycznoœæ produktów spalania PVC-U i PVC-C nie jest wiêksza ni¿ przy spalaniu drewna,
a mniejsza ni¿ przy spalaniu we³ny czy bawe³ny.
Wymienione w³aœciwoœci spowodowa³y, i¿ materia³y te s¹ powszechnie stosowane w budownictwie.
4. Podstawowe zalety PVC-C i PVC-U jako materia³ów instalacyjnych
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
¨
Trwa³oœæ okreœlana na minimum 50 lat.
Odpornoœæ na osadzanie siê kamienia i zanieczyszczeñ.
Odpornoœæ na korozjê.
Odpornoœæ na kilkaset zwi¹zków chemicznych.
Obojêtnoœæ pod wzglêdem fizjologicznym i mikrobiologicznym - mo¿liwoœæ szerokiego stosowania w obiektach
S³u¿by Zdrowia.
£atwoœæ, szybkoœæ i bezpieczeñstwo monta¿u, bez koniecznoœci stosowania specjalizowanych narzêdzi.
Wysoka wytrzyma³oœæ na naprê¿enia (ciœnienie).
W³aœciwoœci t³umienia wibracji i szumów.
Kilkakrotnie mniejszy ciê¿ar w stosunku do materia³ów tradycyjnych.
Du¿a g³adkoœæ wewnêtrzna rur - zmniejszenie oporów przep³ywu, mo¿liwoœæ zmniejszenia œrednic instalowanych ruroci¹gów.
Konstrukcja kszta³tek i sposób ³¹czenia zapewniaj¹cy zmniejszenie miejscowych oporów przep³ywu
przep³yw pe³nym przekrojem.
Wysoka izolacyjnoœæ termiczna - mo¿liwoœæ rezygnacji, b¹dŸ znacznego zmniejszenia gruboœci
warstwy izolacji termicznej rury, ograniczenie zjawiska roszenia na ruroci¹gach wody zimnej.
Najmniejszy wspó³czynnik liniowej rozszerzalnoœci termicznej spoœród tworzyw sztucznych stosowanych
w instalacjach sanitarnych (dwukrotnie mniejszy ni¿ PP).
Doskona³e w³aœciwoœci ognioodporne.
Izolacyjnoœæ elektryczna - brak korozji galwanicznej i elektrochemicznej, szczególnie dla ruroci¹gów uk³adanych w gruncie.
Nie wystêpuje dyfuzja tlenu do instalacji.
Wysokie walory estetyczne instalacji -rury w systemie s¹ sztywne.
Podobieñstwo "sztywnej" technologii do instalacji z materia³ów tradycyjnych (stal, miedŸ), mo¿liwoœæ ³¹czenia na
kszta³tki i ko³nierze - ³atwoœæ modernizacji starych instalacji.
Niska i stabilna cena w porównaniu z innymi materia³ami instalacyjnymi.
III. PRODUKOWANE TYPY I PARAMETRY RUR Z PVC-U I PVC-C
Rury PVC-U produkowane s¹ zgodnie z PN EN-1452, a œrednice zewnêtrzne rur PVC-U odpowiadaj¹ stosowanym
w Polsce rurom stalowym ocynkowanym. W zwi¹zku z wprowadzeniem nowej normy europejskiej na systemy
wodoci¹gowe z PVC-U EN-1452 NIBCO rozpoczê³oprodukcjê rur i kszta³tek odpowiadaj¹cych ww. normie.
Rury PVC-C produkowane s¹ w wersji Sch 80 (zastosowanie przemys³owe) jak i coraz powszechniej stosowanego
systemu CTS (Copper Tube Size) czyli systemu wymiarowego rur miedzianych.
Rury CTS/PVC-C s¹ produkowane do 2" i pozwalaj¹ na wymianê (bez przeprojektowywania) instalacji miedzianych,
które jak siê okaza³o, przy niekorzystnych warunkach pokrywaj¹ siê osadem, ulegaj¹ erozji, a tak¿e korozji w¿erowej
w miejscach po³¹czeñ, co zdecydowanie zmniejsza ¿ywotnoœæ tych instalacji.
Gruboœæ œcianki jest proporcjonalna do œrednicy zewn.(SDR-11), co powoduje, ¿e wszystkie œrednice od 1/2"
do 2" posiadaj¹ te same ciœnienia pracy.
3
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
Rury i z³¹czki z PVC-U przeznaczone s¹ do zimnej wody pitnej, natomiast rury i z³¹czki z PVC-C przeznaczone s¹ do zimnej
ciep³ej wody. W przypadku stosowania do zimnej wody zarówno rur PVC-C jak i PVC-U, nale¿y je ³¹czyæ ze sob¹ za pomoc¹
specjalnych z³¹czek przejœciowych.
Uwagi:
1. Nie nale¿y stosowaæ rur PVC-C i PVC-U w instalacjach sprê¿onego powietrza oraz instalacjach gazowych.
2. W przypadku gwintowania rur (tylko Sch 80) przyjmowaæ dopuszczalne ciœnienie pracy = 0,5 ciœnienia rury bez gwintu.
3. Dla temperatury po wy¿ej 230C maksymalne ciœnienie pracy ulega zmniejszeniu. Wspó³czynnik zmniejszaj¹cy Kr
przedstawiono w tabeli nr 3 a,b,c.
Tabela 2a.
Rury z PVC-U do wody zimnej Sch 40
Rozmiar
cale
Max. ciœn. pracy (25°C)
PN/kPa
Min. œrednica zewn.
mm
Min. gr. œcianki
mm
ciê¿ar
kg/mb
1/2
3/4
1
1 1/4
1,5
2
2 1/2
3
4
6
8
Sch 40 / 4140
Sch 40 / 3310
Sch 40 / 3100
Sch 40 / 2550
Sch 40 / 2280
Sch 40 / 1930
Sch 40 / 2070
Sch 40 / 1790
Sch 40 / 1520
Sch 40 / 1240
Sch 40 / 1100
21.34 ±0.10
26.67 ±0.10
33.40 ±0.13
42.16 ±0.13
48.26 ±0.15
60.32 ±0.15
73.02 ±0.18
88.90 ±0.20
114.3 ±0.23
168.28±0.28
219.08±0.38
2.77
2.87
3.38
3.56
3.68
3.91
5.16
5.49
6.02
7.11
8.18
0.24
0.32
0.47
0.64
0.76
1.02
1.59
2.10
3,00
4.46
5.84
Tabela 2b.
Rury z PVC-U do wody zimnej wg PN (typoszereg ciœnieniowy PN15, PN12 i PN9)
Rozmiar Max. ciœn. pracy (23°C)
kPa
cale
1/2
3/4
1
1 1/4
1 1/2
2
3
4
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
PN
15
15
15
15
15
15
15
12
/
/
/
/
/
/
/
/
Min. œrednica zewn.
mm
Min. gr. œcianki
mm
ciê¿ar
kg/mb
21.20 + 0.30
26.60 + 0.30
33.40 + 0.30
42.10 + 0.30
48.10 + 0.30
60.20 + 0.30
88.70 + 0.40
114.10 + 0.40
1.70
1.90
2.20
2.70
3.10
3.90
5.70
6.00
0.17
0.23
0.33
0.53
0.68
1.03
2.15
2.94
1500
1500
1500
1500
1500
1500
1500
1200
Tabela 2c.
Rura PVC-C do ciep³ej i zimnej wody.
Max. ciœn. pracy (23°C)
kPa
Rozmiar
cale
1/2
3/4
1
1 1/4
1 1/2
2
2 1/2
3
4
CTS(SDR 11) /
CTS(SDR 11) /
CTS(SDR 11) /
CTS(SDR 11) /
CTS(SDR 11) /
CTS(SDR 11) /
SCH 80
SCH 80
SCH 80
2760
2760
2760
2760
2760
2760
Tabela 3.
Wspó³czynnik Kr
O
4
Min. œrednica zewn.
mm
Min. gr. œcianki
mm
ciê¿ar
kg/mb
15.90 ± 0.08
22.20 ± 0.08
28.60 ± 0.08
34.90 ± 0.08
41.30 ± 0.10
54.00 ± 0.10
73.00 ± 0.18
88.90 ± 0.20
114.30 ± 0.23
1.73
2.03
2.59
3.18
3.76
4.90
7.01
7.62
8.56
0.13
0.21
0.33
0.49
0.69
1.18
2.17
2.92
4.64
3a
3b
O
Temp. C
Kr PVC-U PN
Temp. C
Kr PVC-U Sch 40
10
15
20
25
30
35
40
45
1
1
1
1
0,9
0,8
0,7
0,62
23
27
32
38
43
49
54
60
1
0,9
0,75
0,62
0,5
0,4
0,3
0,22
3c
O
Temp. C
23
27
32
38
43
49
54
60
66
71
77
82
93
99
Kr PVC-C
1
0,96
0,92
0,85
0,77
0,7
0,62
0,55
0,47
0,4
0,32
0,25
0,18
0,15
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
IV. KOMPENSACJA WYD£U¯EÑ TERMICZNYCH
Przyrost d³ugoœci rury d spowodowany zmian¹ temperatury mo¿na wyznaczyæ wg wzoru:
d = l . a .Dt [m]
l - D³ugoœæ rury [ m ]
a - wspó³czynnik rozszerzalnoœci temp. dla PVC-C a = 0,000062 [1/K]
Dt = ti - tm
dla PVC-U a = 0,000052 [1/K]
Dt - Przyrost temperatury [ K ] gdzie:
Dt = ti - tm
ti - Temperatura czynnika w rurze
tm - Temperatura monta¿u
( IV. 1)
Dla PVC-C oznacza to praktycznie przyrost 0,062 mm/m K.
Przyrost d³ugoœci rur PVC-C d w [mm] w zale¿noœci od przyrostu temperatury przedstawiono graficznie
na rysunku 2.
Wyd³u¿enie termiczne mo¿na skompensowaæ stosuj¹c (rys. 1.):
kompensator "U"
ramiê kompensuj¹ce "L”
x
L
L/2
L/4
2L/5
L/5
odsadzka "Z"
L/4
x
Rys. 1. Rozszerzalnoœæ cieplna d³ugich odcinków instalacji mo¿e byæ skompensowana poprzez u¿ycie (rys. 1)
L x -
d³ugoœæ ramienia kompensuj¹cego wyd³u¿enie
podpora œlizgowa
dodatkowe punkty mocowania wyd³u¿ki gdy wyst¹pi taka koniecznoœæ (punkt sta³y)
odleg³oœæ mocowania od wyd³u¿ki. Przyjmuje siê j¹ do 0,3 m dla rur o ma³ych œrednicach
(do 3/4" mm) i do 0,45 m przy wiêkszych œrednicach.
W praktyce dla wyznaczenia d³ugoœci ramienia kompensuj¹cego wyd³u¿enie L mo¿na korzystaæ z rys. 3 dla ciep³ej wody.
Uwaga: Dla instalacji PVC-U pracuj¹cej w temperaturze powy¿ej 25oC nie nale¿y zapominaæ o kompensacji termicznej.
5
www.nibco.com.pl
d³ugoœæ l
Sprawdzono 22.02.06
d [mm]
Rys. 2. Wyd³u¿enia rur z PVC-C w funkcji przyrostu temperatury
6
www.nibco.com.pl
)
2" (5
0mm
m)
" (4 0
m
1 1/2
" (3
2mm
)
1 1/4
)
1" (2
5mm
)
(20m
m
3/4"
L/2
2L
5
1/2" (16
mm)
Sprawdzono 22.02.06
L [cm]
D³ugoœæ ramienia kompensuj¹cego wyd³u¿enia
Rys. 3. Dobór typu i wielkoœci kompensacji dla instalacji ciep³ej wody PVC-C
(t=
55 0C, tm= 100C)
i
7
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
V. UK£ADANIE INSTALACJI
Zasady uk³adania instalacji z PVC-C i PVC-U nie odbiegaj¹ od zasad obowi¹zuj¹cych w instalacjach
z rur stalowych. Dodatkowe wymagania wynikaj¹ g³ównie z powodu wiêkszej rozszerzalnoœci cieplnej zastosowanego
materia³u. Rozszerzalnoœæ uwzglêdnia siê w projektowaniu stosuj¹c odpowiednie kompensacje (Rozdzia³ IV).
Na etapie projektowania trasy ruroci¹gu trzeba uwzglêdniæ warunki budowlane tj. w maksymalny sposób
wykorzystaæ np. uskoki i za³amania œcian dla naturalnej kompensacji wyd³u¿eñ termicznych oraz mo¿liwoœæ
wykonywania punktów sta³ych przy przejœciach przez œciany i stropy.
Istotnym jest równie¿, by instalacjê montowaæ i uk³adaæ mo¿liwie bez naprê¿eñ. Oznacza to, ¿e przejœcia przez tynk oraz
monta¿ uchwytów nale¿y wykonywaæ w dostatecznej odleg³oœci od punktów zmiany kierunku instalacji. Konieczny jest
równie¿ wystarczaj¹cy luz w przejœciach przez œciany. W prowadzonych szachtami instalacyjnymi trasach pionowych
i rozga³êzieniach na piêtra nale¿y zwróciæ uwagê na to, ¿eby odga³êzienie mia³o zapewnion¹ mo¿liwoœæ kompensowania zmian
d³ugoœci trasy pionowej. Uzyskuje siê to przez odpowiedni¹ lokalizacjê pionowej rury w kanale (rys. 4a), odpowiednio
przewymiarowany otwór dla wyprowadzenia odga³êzienia (rys. 4b) lub przez monta¿ ramienia kompensuj¹cego (rys.4c).
Rys. 4. Kompensacja wyd³u¿eñ termicznych w kana³ach pionowych
Pewne w¹tpliwoœci budzi prowadzenie instalacji z PVC-C oraz PVC-U w œcianach i pod tynkiem. Pod tynkiem
w bruzdach instalacja mo¿e byæ (nie musi) na ca³ej d³ugoœci izolowana powszechnie stosowanymi materia³ami.
W punktach zmiany kierunku nale¿y kszta³tki i ramiê kompensacyjne izolowaæ materia³ami elastycznymi (np. otulinami
typu THERMAFLEX, CLIMAFLEX, FOLIMPEX itp.), aby nie krêpowa³y one ewentualnych zmian d³ugoœci. Jest to tzw.
izolacja rejonów giêcia (rys. 5). Nale¿y upewniæ siê, i¿ stosowane otuliny mog¹ pracowaæ z PVC-C oraz PVC-U.
Instalacja prowadzona w bruzdach zabetonowanych lub w betonie nie wymaga kompensacji, lecz niezbêdne jest zapewnienie,
odpowiedniej warstwy betonu utwierdzaj¹cej rurê (min. 2,5 cm dla rury 1/2"). Kompensacji wymaga natomiast przypadek
izolowania rur co ma czêsto miejsce przy mocowaniu instalacji pod tynkiem naœciennie. Przebiegi trasy ruroci¹gu
betonowanego nale¿y lokalizowaæ w tych miejscach, w których mamy pewnoœæ, ¿e wylewka betonowa nie ulegnie spêkaniu.
izolacja
Rys. 5 Izolacja rejonów giêcia
8
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
Mo¿na udowodniæ, ¿e naprê¿enia wystêpuj¹ce w wyniku zmiany temperatur w instalacji w œcianie s¹ absorbowane
przez PVC-C i ich wielkoœæ jest znacznie poni¿ej dopuszczalnej granicy. Poni¿szy przyk³ad pokazuje to przy zmianie
temp. o 55° C:
Maksymalne wyd³u¿enia
e =Dt . (a1 - a2)
a 1- wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej PVC-C
0,000062 1/K
0,0000045 1/K
a 2- wspó³czynnik rozszerzalnoœci cieplnej œciany
e = 0,0032 mm/mm
Tak wiêc dla PVC-C naprê¿enie wynosi:
s = E . e [ MPa]
s = 2482 . 0,0032 = 7,9 MPa
E - modu³ sprê¿ystoœci Younga
Dopuszczalne naprê¿enie œciskaj¹ce dla PVC-C wynosi 63MPa, tak wiêc wynikowe naprê¿enie 7,9MPa
jest znacznie ni¿sze od maksymalnego dopuszczalnego naprê¿enia.
VI. MOCOWANIE RUR
Dla zapewnienia prawid³owej pracy rur ich mocowanie (podpory œlizgowe) winno mieæ miejsce w okreœlonych
odstêpach. I tak:
ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome ) PVC-U Sch
Œrednica
rury
[cale]
1/2”
3/4”
1”
1.1/4”
1.1/2”
2”
2.1/2”
3”
4”
6”
8”
ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome)
PVC-U wg. PN 15/12/9
Temperatura [°C]
40
1,05
1,10
1,25
1,40
1,60
1,70
1,90
2,10
2,40
3,00
3,45
20
1,10
1,25
1,45
1,60
1,65
1,90
2,20
2,40
2,80
3,30
3,60
60
0,90
1,00
1,10
1,20
1,35
1,50
1,65
1,80
2,10
2,50
3,00
Œrednica
rury
[cale]
25
45
1/2”
3/4”
1”
1.1/4”
1.1/2”
2”
3”
4”
0,85
0,95
1,10
1,20
1,30
1,50
1,90
2,20
0,80
0,85
1,00
1,10
1,20
1,30
1,60
1,90
Temperatura [°C]
ROZSTAW PODPÓR [m] (rury poziome) PVC-C
SCH 80
CTS SDR 11
Œrednica
rury
[cale]
1/2”
3/4”
1”
1.1/4”
1.1/2”
2”
2.1/2”
3”
4”
Temperatura [°C]
20
40
60
80
90
0,75
0,85
0,90
1,00
1,10
1,25
0,70
0,80
0,85
0,95
1,05
1,15
2,25
2,40
2,70
0,65
0,70
0,75
0,85
0,95
1,05
1,95
2,10
2,25
0,60
0,65
0,70
0,75
0,80
0,90
1,20
1,20
1,35
0,50
0,55
0,60
0,65
0,75
0,80
1,00
1,05
1,10
2,40
2,40
2,40
Uchwyty metalowe z podk³adk¹ œciœliw¹ stosowaæ tylko w przypadkach koniecznych, np. punkty sta³e,
mocowanie przyborów.
Uwaga: Dla rur prowadzonych pionowo podane odleg³oœci mo¿na zwiêkszyæ mno¿¹c je przez 1.3 dla temperatury do 600C
i przez 1,2 dla wy¿szej temperatury.
Przy montowaniu na rurze przyborów, baterii etc. nale¿y zapewniæ im niezale¿ne podparcia.
Nale¿y pamiêtaæ, aby rury pionowe mia³y mocowanie przy ka¿dym przejœciu przez stropy oraz przy zmianie kierunku o 900.
Mocowania musz¹ uwzglêdniæ ramiê kompensuj¹ce.
9
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
Poni¿sze rysunki przedstawiaj¹ przypadki w³aœciwego, jak i niew³aœciwego uwzglêdnienia ramienia kompensuj¹cego:
Ÿle
dobrze
Rys. 6. Nieprawid³owe i poprawne uwzglêdnienie ramienia kompensuj¹cego
Kompensacje termiczne d³ugich prostych odcinków rur powinny byæ usytuowane pomiêdzy punktami sta³ymi.
Odpowiednio rozmieszczone punkty sta³e . zerowe, mog¹ s³u¿yæ instalatorowi do sterowania wyd³u¿alnoœci¹
termiczn¹ rur. Sposób tworzenia punktów sta³ych pokazano na rys. 7 i 8.
Rys. 7. Podpora sta³a wykonana na rurze (za pomoc¹ naklejek)
Rys. 8. Podpora sta³a wykonana na rurze (za pomoc¹ z³¹czek)
10
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
Przyk³adowe rozmieszczenie podpór mocuj¹cych œlizgowych, jak i sta³ych w pionie budynku
wielokondygnacyjnego ilustruje rysunek 9, a dla poziomych przewodów rozprowadzaj¹cych rysunek 10.
Podpora œlizgowa (przesuwna) powinna umo¿liwiæ
ruch osiowy ruroci¹gu bez wiêkszych oporów,
a jednoczeœnie nie powoduje uszkodzeñ powierzchni rury.
Niekiedy ze wzglêdu na du¿¹ d³ugoœæ ramienia
kompensuj¹cego nale¿y stosowaæ uchwyty
podwieszane. Uchwyty te pozwalaj¹ na przesuwanie
siê rury we wszystkich kierunkach.
PS
PP
PS
PP
PS - punkt sta³y
PP - podpora œligowa
Rys. 9. Rozmieszczenie podpór mocuj¹cych
w pionie budynku
Rys. 10. Rozmieszczenie podpór mocuj¹cych
na poziomych przewodach rozprowadzaj¹cych
11
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
VII. ROZWI¥ZANIA KLIMATYZACYJNE W SYSTEMIE NIBCO PVC-C FlowGuard Gold®.
Wraz ze wzrostem zamo¿noœci spo³eczeñstwa coraz powszechniejszym staje siê montowanie instalacji klimatyzacyjnych
w budynkach o ró¿nym przeznaczeniu. Idealnym materia³em spe³niaj¹cym wymogi tego typu instalacji jest w³aœnie nasz
system PVC-C FlowGuard Gold® nadaj¹cy siê zarówno do transportu czynnika grzewczego jak i wody lodowej.
W procesie projektowania i monta¿u nale¿y uwzglêdniæ pracê termiczn¹ przewodów rurowych a wyd³u¿alnoœæ przy przesy³aniu
czynnika grzewczego oraz skurczu przy przesy³aniu wody lodowej. Odpowiedni¹ pracê termiczn¹ ruroci¹gów uzyskuje siê
poprzez stosowanie zmian kierunków przebiegu rur - samokompensacja, a tak¿e tworzenie kompensatorów typu “U”.
Nale¿y stosowaæ odpowiednie podparcia ruroci¹gów w uchwytach œlizgowych i uchwytach sta³ych z wk³adk¹ z EPDM
za pomoc¹ których uzyskuje siê tak zwane punkty zerowe - sta³e opisane oddzielnie.
Je¿eli do uk³adów klimatyzacyjnych chcemy u¿ywaæ inne media ni¿ woda, nale¿y ka¿dorazowo uzyskaæ
aprobatê producenta rur firmy NIBCO.
Jednym z powszechniej stosowanych roztworów w klimatyzacji jest glikol etylenowy, który pozwala pracowaæ w zakresie
temperatur od 4°C do +70°C. Medium to jest dopuszczone przez firmê NIBCO do wspó³pracy z rurami PVC-C FlowGuard Gold®.
Za stosowaniem systemu PVC-C FlowGuard Gold® w instalacjach klimatyzacji przemawiaj¹ powszechnie znane zalety tego
typu instalacji opisane w niniejszym opracowaniu. Dziœ mo¿emy do nich dopisaæ wieloletni¹ obecnoœæ naszego systemu
na rynkach europejskich co zaowocowa³o du¿¹ iloœci¹ przeszkolonych instalatorów i projektantów gwarantuj¹cych profesjonalne
wykonanie instalacji.
Uwaga: W celu potanienia instalacji dopuszcza siê stosowanie rur PVC-U do odprowadzenia skroplin, których
temperatura nie przekracza 45°C.
VIII. IZOLACJA TERMICZNA PRZEWODÓW
Przewody prowadziæ w izolacji wykonanej zgodnie z z obowi¹zuj¹cymi przepisami oraz zaleceniami zawartymi
w „Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wodoci¹gowych" (Wymagania techniczne COBRTI INSTAL Zeszyt 7).
Preferowane izolacje z pianki, na kartonie lub folii aluminiowej oraz otuliny z gumy mikroporowatej.
Izolacja nie mo¿e posiadaæ wspó³czynnika przewodnoœci cieplnej gorszego ni¿ 0,040 W/m K.
Gruboœæ izolacji dobieraæ tak aby temperatura na zewnêtrznej powierzchni izolacji nie przekracza³a Tz = T otoczenia + 4°C.
Stosowane materia³y izolacyjne nie powinny wchodziæ w reakcje z PVC-C. W przypadku w¹tpliwoœci proszê o kontakt
z Dzia³em Produktu NIBCO Sp. z o.o.
IX. WYTYCZNE MONTA¯OWE
1. Prowadzenie rur natynkowe
Przy rozprowadzeniach natynkowych nale¿y stosowaæ zasady kompensacji wyd³u¿eñ termicznych, przy
czym z regu³y wykorzystuje siê naturalne ³uki i za³amania wynikaj¹ce z geometrii budynku.
Maj¹c na uwadze wra¿liwoœæ rur na uszkodzenia mechaniczne, jak równie¿ kulturê eksploatacji nale¿y
prowadziæ je za listwami przypod³ogowymi.
2. Prowadzenie rur w przegrodach
Prowadzenie rur w przegrodach mo¿na podzieliæ na:
- prowadzenie rur w bruzdach
- prowadzenie rur w szachtach
- prowadzenie rur w warstwach posadzkowych
Ze wzglêdu na wyd³u¿alnoœæ termiczn¹ rur rozprowadzaj¹cych ciep³¹ wodê nale¿y je prowadziæ w izolacji
z pianki polietylenowej lub w os³onie peszlowej.
12
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
Przejœcia przez œciany, stropy nale¿y wykonaæ w rurze os³onowej (tulei) o jedn¹ dymensje wiêkszej œrednicy lub prowadziæ
w materiale trwa³ym elastycznie.
Rury prowadzone w warstwach posadzkowych mo¿na uk³adaæ w otulinie peszlowej z uwzglêdnieniem
ramion kompensacyjnych. Minimalna gruboœæ wylewki liczona od powierzchni rury "peszel” powinna wynosiæ 2,5 cm.
W szachtach instalacyjnych nale¿y zwróciæ uwagê na to, aby odga³êzienie mia³o zapewnion¹ mo¿liwoœæ kompensowania
zmian d³ugoœci trasy pionowej, co uzyskuje siê przez odpowiedni¹ lokalizacjê rury pionowej lub przez monta¿ ramienia
kompensuj¹cego. W przypadku pionu dwururkowego oba przewody nale¿y uk³adaæ równolegle do siebie, zachowuj¹c
sta³¹ odleg³oœæ miêdzy osiami wynosz¹c¹ 80 mm . przy œrednicy przewodu nie przekraczaj¹cej 40 mm. Dopuszczalne
odchylenie wynosi +/- 5 mm.
Ruroci¹gi poziome w pomieszczeniach piwnicznych prowadziæ pod stropem lub w kana³ach pod³ogowych ze spadkiem
wynosz¹cym co najmniej 5o, co powoduje odwodnienie instalacji.
3. Zabezpieczenie urz¹dzeñ grzewczych
Wszelkie Ÿród³a wody gor¹cej (kot³y, piece, rozdzielacze wymienników) maj¹ce zasilaæ instalacjê wykonan¹ z PVC-C,
winny byæ zaopatrzone na wyjœciu w sprawne urz¹dzenie termostatyczne eliminuj¹ce mo¿liwoœæ dostania siê do instalacji
wody o temperaturze przekraczaj¹cej dopuszczaln¹, tj. 70°C.
Instalacjê dla zabezpieczenia przed bezpoœrednim podgrzewaniem przewodów przez Ÿród³o ciep³a powinno siê pod³¹czaæ
poprzez króæce metalowe d³ugoœci min. 25 cm w przypadku pieców œciennych. Przy piecach stoj¹cych zaleca siê
stosowaæ króæce d³ugoœci 1 m (dot. w szczególnoœci urz¹dzeñ, których powierzchnie zewnêtrzne mog¹ osi¹gaæ
wysok¹ temperaturê). Nie nale¿y stosowaæ kot³ów opalanych wêglem lub drewnem do instalacji z PVC-C. Mo¿liwoœæ
stosowania rur PVC-C NIBCO do c.w.u. przy piecach przep³ywowych, tak gazowych jak i elektrycznych, ustala
producent tych pieców. Producent ustala równie¿ sposób zamontowania rur do pieca (doprowadzenie i odprowadzenie wody).
4. Próby szczelnoœci instalacji
Szczelnoœæ instalacji sprawdza siê w zale¿noœci od jej przeznaczenia na:
- eksfiltracjê - przecieki czynnika na zewn¹trz instalacji,
- infiltracjê - przecieki medium otaczaj¹cego instalacjê do wewn¹trz (najczêœciej "zasysanie" powietrza z zewn¹trz).
Próbê szczelnoœci wody ciep³ej i zimnej nale¿y przeprowadziæ zgodnie z obowi¹zuj¹cymi przepisami oraz zaleceniami
zawartymi w „Warunkach technicznych wykonania i odbioru instalacji wodoci¹gowych"
(Wymagania techniczne COBRTI INSTAL Zeszyt 7).
Producent nie wymaga badañ uzupe³niaj¹cych poza badaniami opisanymi w wy¿ej wymienionej publikacji.
Uwaga!
Utrzymywaæ w czasie prób sta³¹ temperaturê, poniewa¿ mo¿e to wp³ywaæ na zmiany ciœnienia.
Wszystkie próby musz¹ byæ przeprowadzone przed zakryciem instalacji.
5. P³ukanie i dezynfekcja przewodu
Po uzyskaniu pozytywnych wyników próby szczelnoœci nale¿y przewód poddaæ p³ukaniu, u¿ywaj¹c w tym celu czystej wody
wodoci¹gowej. Prêdkoœæ przep³ywu wody w przewodzie powinna umo¿liwiæ usuniêcie wszystkich zanieczyszczeñ
mechanicznych wystêpuj¹cych w przewodzie.Woda p³ucz¹ca po zakoñczeniu p³ukania powinna byæ poddana badaniom
fizykochemicznym i bakteriologicznym w jednostce badawczej do tego upowa¿nionej.
Jeœli wyniki badañ wskazuj¹ na potrzebê dezynfekcji przewodu, proces ten powinien byæ przeprowadzony przy u¿yciu np.
roztworów wodnych wapna chlorowanego lub roztworu podchlorynu sodu w czasie 24 godzin (zalecane stê¿enie 1 l podchlorynu
sodu na 500 l wody). Po tym okresie kontaktu, pozosta³oœæ chloru w wodzie powinna wynosiæ oko³o 10 mg Cl2/dm3.
Po zakoñczeniu dezynfekcji i spuszczeniu wody z przewodu nale¿y go ponownie wyp³ukaæ.
1
13
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
6. Regulacja
Przed przyst¹pieniem do w³aœciwych czynnoœci regulacyjnych instalacjê wodoci¹gow¹ nale¿y kilkakrotnie przep³ukaæ
czyst¹ wod¹ (najlepiej wod¹ pitn¹), a¿ do stwierdzenia wyp³ywu czystej wody p³ucz¹cej.
Nastêpnie nale¿y przeprowadziæ regulacjê.
Instalacjê wodoci¹gow¹ uwa¿a siê za wyregulowan¹, je¿eli woda wyp³ywa z najwy¿ej po³o¿onych punktów
czerpalnych w iloœciach normatywnych, a czas nape³niania zbiorników sp³ukuj¹cych nie przekracza:
- w szko³ach, teatrach, salach koncertowych . 1 minuty
- w zak³adach przemys³owych, budynkach administracyjnych itp. oraz w budownictwie mieszkaniowym
- 2 minut.
Urz¹dzenia instalacji wodoci¹gowej technologicznej nale¿y regulowaæ wed³ug wskazañ dokumentacji
technicznej lub wed³ug wymagañ uzgodnionych z inwestorem.
Regulacjê przep³ywu wody w instalacji lub regulacjê cyrkulacji wody ciep³ej w poszczególnych obiegach instalacji nale¿y
wykonaæ przy u¿yciu kryz d³awi¹cych lub innych elementów reguluj¹cych.
Przed przyst¹pieniem do pomiaru temperatury wody ciep³ej nale¿y wyregulowaæ pracê Ÿród³a ciep³a,
sprawdziæ dzia³anie pomp cyrkulacyjnych oraz zgodnoœæ wykonania izolacji z wymaganiami dokumentacji.
Pomiar temperatury wody ciep³ej w poszczególnych punktach poboru wody nale¿y przeprowadziæ legalizowanymi
termometrami z podzia³k¹ nie rzadsz¹ ni¿ co 1°C. Czujnik termometru powinien byæ w ca³oœci
omywany przez wodê wyp³ywaj¹c¹ z armatury czerpalnej.
Instalacjê ciep³ej wody mo¿na uznaæ za wyregulowan¹, je¿eli z ka¿dego punktu poboru p³ynie woda
o temperaturze okreœlonej w dokumentacji technicznej, nie ni¿szej ni¿ 55oC i nie wy¿szej ni¿ 60oC.
Po dokonaniu czynnoœci zwi¹zanych z regulacj¹ monta¿ow¹ nale¿y dokonaæ odpowiedniego wpisu do
dziennika budowy. Treœæ tego wpisu powinna byæ poœwiadczona przez przedstawiciela nadzoru inwestorskiego.
UWAGI KOÑCOWE
Trwa³oœæ i jakoœæ instalacji budowlanej zale¿¹ od rodzaju materia³u u¿ytego do jej budowy i od technologii zastosowanych
po³¹czeñ. W prawid³owym funkcjonowaniu nowoczesnej instalacji budowlanej odgrywa równie¿ istotn¹ rolê system
automatycznej regulacji parametrów pracy i jakoœæ elementów sk³adowych automatyki. Wadliwe lub nieprawid³owo
funkcjonuj¹ce urz¹dzenie do regulacji temperatury mo¿e znacznie obni¿yæ trwa³oœæ instalacji.
System rur PVC-C charakteryzuje siê doskona³¹ jakoœci¹ materia³u, jest wyj¹tkowo ³atwy i szybki w instalowaniu,
nie wymaga ¿adnych specjalnych urz¹dzeñ i narzêdzi. Nie ma wymaga sewisowania i jest estetyczny w wygl¹dzie.
X. MAGAZYNOWANIE I SK£ADOWANIE
Rury i z³¹czki z PVC-C mog¹ byæ przechowywane zarówno wewn¹trz jak i na zewn¹trz budynku, np. na placu.
Przy sk³adowaniu na wolnym powietrzu powinny byæ zabezpieczone przed dzia³aniem s³oñca.
Rur nie nale¿y szczelnie okrywaæ, aby zapewniæ swobodny przep³yw powietrza, zmniejszaj¹cy wzrost temperatury
przy wysokiej temperaturze zewnêtrznej i du¿ym nas³onecznieniu.
Rury ponadto winny byæ tak sk³adowane, aby nie uleg³y zginaniu oraz uszkodzeniom mechanicznym
(œcieranie, zgniatanie).
Nie powinno siê zatem rur plastykowych sk³adowaæ razem z rurami metalowymi. Warstwy nale¿y zabezpieczyæ przed
przemieszczeniem. Rury o wiêkszych œrednicach winny byæ umieszczane na dole.
Zbyt du¿a liczba warstw sk³adowanych rur mo¿e w wysokiej temperaturze spowodowaæ zniekszta³cenie rur
znajduj¹cych siê w dolnych warstwach.
W temperaturze poni¿ej 0° C wyroby z PVC-C i PVC-U staj¹ siê kruche, nale¿y zatem unikaæ rzucania ich
z wiêkszej wysokoœci.
Wewn¹trz budynku rury winny byæ umieszczane na stojakach. Jeœli to mo¿liwe, ich podparcie powinno mieæ miejsce
na ca³ej d³ugoœci rury ( rury produkowane s¹ w d³ugoœciach 3m i 6m ). Jeœli nie to wówczas odstêp pomiêdzy podporami
nie powinien przekraczaæ 1m ( szerokoœæ podpory co najmniej 8cm ).
Kszta³tki i ³¹czniki powinny byæ przechowywane w oryginalnych opakowaniach kartonowych, zabezpieczaj¹cych
przed brudem i uszkodzeniami ( jeœli to mo¿liwe, wewn¹trz budynku ).
W³aœciwe sk³adowanie rur i ³¹czników zmniejsza prawdopodobieñstwo wyst¹pienie k³opotów przy ich ³¹czeniu.
Przed ³¹czeniem rur i z³¹czek nale¿y je sprawdziæ pod k¹tem uszkodzeñ mechanicznych.
14
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
XI. £¥CZENIE ELEMENTÓW Z PVC-C I PVC-U
Przed przyst¹pieniem do klejenia instalacji dla sprawdzenia wymiarów nale¿y wykonaæ tzw. ³¹czenie
"na sucho". Rura powinna swobodnie wchodziæ do 2/3 g³êbokoœci gniazda z³¹czki (rys. 1).
Ciêcie rur najlepiej jest wykonaæ specjalnymi no¿ycami lub . w przypadku wiêkszych œrednic, przecinakami
rolkowymi. Mo¿na je równie¿ ci¹æ przy pomocy pi³ki do metalu, pamiêtaj¹c o zachowaniu k¹ta prostego
w stosunku do osi rury (rys. 2).
Koñcówki przeciêtych rur nale¿y sfazowaæ (rys. 3). Zapobiega to zgarnianiu kleju przy wk³adaniu rury
do wnêtrza z³¹czki. Za pomoc¹ suchej szmatki nale¿y usun¹æ opi³ki i wszelkie inne zanieczyszczenia.
1.
2.
3.
Przed przyst¹pieniem do w³aœciwego klejenia nale¿y posmarowaæ ³¹czone elementy oczyszczaczem
(ma to na celu wstêpne zmiêkczenie ³¹czonych elementów), a nastêpnie klejem (rys. 4). Przy technologii
jednostopniowej, tj. przy u¿yciu kleju ONE STEP, nie jest konieczne u¿ycie oczyszczacza.
Proces klejenia nie powinien przekraczaæ 1 min. Po wciœniêciu do oporu rury w gniazdo z³¹czki nale¿y dokonaæ
obrotu o 1/4 (rys. 5) uzyskuj¹c równomierne rozprowadzenie spoiwa.
£¹czone elementy przytrzymujemy przez 15-30 sek., nie dopuszczaj¹c do wysuniêcia rury z gniazda
z³¹czki (rys. 6). Nadmiar kleju wycieramy such¹ szmatk¹. Przy prawid³owym po³¹czeniu na styku rury
i z³¹czki powstaje równy wa³eczek kleju.
4.
5.
6.
NALE¯Y PAMIÊTAÆ, I¯ POSMAROWANIE KLEJEM POWIERZCHNI RURY ORAZ GNIAZDA £¥CZNIKA WRAZ
Z UMIESZCZENIEM RURY W GNIE•DZIE NIE POWINNO TRWAÆ D£U¯EJ NI¯ 1 MIN. W PRZECIWNYM WYPADKU
MOG¥ POWSTAÆ TZW. 'SUCHE Z£¥CZA”.
zimna woda
ciep³a woda
UNIKAÆ KONTAKTU KLEJU ZE SKÓR¥.
Do ³¹czenia rur i kszta³tek PVC-U i PVC-C nale¿y u¿ywaæ klejów specjalnie do tego celu przeznaczonych
i zalecanych przez NIBCO Sp. z o.o. (rys. 7).
Przy ³¹czeniu z innymi systemami b¹dŸ urz¹dzeniami do instalacji wody zimnej mo¿na stosowaæ z³¹czki
z gwintem zewnêtrznym PVC-U. Przy instalacjach wody ciep³ej stosowaæ po³¹czenia œrubunkowe (rys. 8).
15
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
£¹czenie rur o œrednicach powy¿ej 1 1/2" powinno siê odbywaæ przy udziale dwóch osób.
Przy prawid³owym klejeniu na rurze przy z³¹czce tworzy siê "opaska" z kleju.
W przypadku gdyby nie nast¹pi³o po³¹czenie elementów (np. w wyniku zbyt szybkiego wyschniêcia kleju) nale¿y ponownie rurê
pokryæ cienk¹ warstw¹ .kleju. i ponownie wprowadziæ do gniazda z³¹czki. Czas, po którym klejone z³¹cze uzyskuje w³aœciw¹
wytrzyma³oœæ zale¿y od temperatury, w której odbywa siê ³¹czenie jak i od œrednicy ³¹czonych elementów. I tak dla:
Temp. 15 - 40°C
a) Dla rur do 1 1/4" ( 32mm )
b) Dla rur do 2" ( 50mm )
c) Dla rur do 8" ( 200 mm )
1 godz*
2 godz*
6 godz*
Temp. 5 - 15°C
a) Dla rur do 1 1/4" ( 32mm )
b) Dla rur do 2" ( 50mm )
c) Dla rur do 8" ( 200 mm)
2 godz*
4 godz*
12 godz*
Temp. -20°C - +5°C
a) Dla rur do 1 1/4" ( 32mm )
b) Dla rur do 2" ( 50mm )
c) Dla rur do 8" ( 200 mm )
8 godz*
16 godz*
48 godz*
* Czas, po którym mo¿na wykonaæ sprawdzenie instalacji pod ciœnieniem 1,05 MPa.
W przypadku du¿ej wilgotnoœci powietrza > 60%, czas po którym mo¿na wykonaæ sprawdzenie instalacji nale¿y zwiêkszyæ o 50%.
Uwaga:
1. Kleje agresywne s¹ ³atwopalne. Trzymaæ z daleka od ognia !!!
2. Temperatura magazynowania klejów 50C -450C.
3. Pojemniki z klejem trzymaæ szczelnie zamkniête.
4. Unikaæ wdychania oparów rozpuszczalników, a w przypadku pomieszczeñ zamkniêtych zapewniæ odpowiedni¹
wentylacjê stanowiska pracy.
5. Unikaæ bezpoœredniego kontaktu kleju ze skór¹.
W tabeli 4 podano wydajnoϾ typowej puszki kleju.
Tabela 4.
Liczba po³¹czeñ uzyskiwanych z jednej puszki kleju o pojemnoœci 0,1 l
Rozmiary rury i ³¹cznika
1/2”
3/4”
1”
1 1/4”
1 1/2”
2”
2 1/2”
3”
4”
6”
8”
(16 mm)
(20 mm)
(25 mm)
(32 mm)
(40 mm)
(50 mm)
(62 mm)
(75 mm)
(100 mm)
(150 mm)
(200 mm)
PVC-U
75
50
31
30
21
15
11
10
7
2
1
PVC-C
82
55
34
33
23
17
11
10
7
-
Wydajnoœæ PRIMERA nale¿y przyj¹æ 1/3 zu¿ytego kleju na po³¹czenie.
16
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
XII. UWAGI MONTA¯OWE
¨ W praktyce pomierzone wartoœci wyd³u¿eñ termicznych s¹ znacznie mniejsze, ni¿ wynika³oby to z obliczeñ.
Uk³ad po³¹czeñ instalacji (³¹czniki), jak i elastycznoœæ rur przejmuj¹ zmiany d³ugoœci wynikaj¹ce
ze zmian temperatury.
Z tego powodu dla rur PVC-C w instalacji ciep³ej i zimnej wody wystarczy stosowaæ odsadzki o ra mieniu 30 cm co 3 m.
Problemy kompensacji wyd³u¿eñ termicznych omówiono szczegó³owo w Rozdziale IV.
¨ Urz¹dzenia grzewcze, do których pod³¹czana jest instalacja z PVC-C winny posiadaæ termostatyczne zabezpieczenia
przed przegrzaniem. Instalacjê, zarówno po stronie wody ciep³ej, jak i zimnej powinno siê pod³¹czaæ poprzez króæce
metalowe d³ugoœci 25 cm (dotyczy w szczególnoœci urz¹dzeñ, których powierzchnie zewnêtrzne mog¹ osi¹gaæ wysok¹
temperaturê).
¨ Ze wzglêdu na ma³y wspó³czynnik przewodnoœci cieplnej PVC-C oraz PVC-U nie ma miejsca "pocenie siê" rur.
Nie ma potrzeby izolowaæ rur wody zimnej i c.w.u. wewn¹trz budynku. Zjawisko to mo¿e wyst¹piæ
jedynie w pomieszczeniach o b. du¿ej wilgotnoœci i temperaturze powietrza. (³aŸnie, natryski, pralnie itp.)
¨ Instalacje zaleca siê poddaæ próbie ciœnieniem 1,05 MPa, przez co najmniej 1 godzinê. Przy ciep³ej
pogodzie test mo¿na zacz¹æ ju¿ w 60 min. po wykonaniu ostatniego po³¹czenia .
Nale¿y pamiêtaæ, i¿ ciœnienie próbne nie mo¿e byæ wiêksze ni¿ ciœnienie maksymalne poszczególnych
elementów systemu.
¨ Przy instalacjach podtynkowych nale¿y pamiêtaæ, i¿ próba ciœnieniowa instalacji musi siê odbyæ przed
po³o¿eniem tynku.
¨ Wskazane jest stosowaæ g¹bczast¹ izolacjê przy zmianach kierunku instalacji oraz przy wyjœciu instalacji
z tynku. G¹bczasta izolacja pozwala na pewne przesuniêcia wynik³e z rozszerzania siê rur. W miejscach,
gdzie istnieje du¿e prawdopodobieñstwo wyst¹pienia du¿ych nacisków (krany, g³owice pryszniców)
zaleca siê stosowanie wkrêtnych z³¹czek metalowych.
¨ Dla uszczelniania ³¹czników gwintowanych z PVC-C oraz PVC-U stosowaæ taœmê teflonow¹ du¿ej gêstoœci
o gruboœci min. 0,1 mm. .Rêczne. dokrêcanie po³¹czenia mo¿e byæ wystarczaj¹ce. Dopuszcza siê
dalsze dokrêcanie za pomoc¹ klucza paskowego z zachowaniem maksymalnej ostro¿noœci o maksimum
1,5-2 obroty.
¨ Stosowanie w³aœciwych z³¹czek adaptacyjnych, tzw. œrubunków pozwalaj¹cych na ³¹czenie metalu z plastykiem
stanowi gwarancjê prawid³owo wykonanej instalacji.
¨ Ze wzglêdu na sto¿kowy gwint w z³¹czce PVC-U z Gw (nr kat. 435-) nale¿y zachowaæ ostro¿noœæ przy
jej po³¹czeniu z gwintem metalowym Gz.
¨ Przeterminowany klej zmienia swoj¹ barwê oraz przybiera konsystencjê galaretki. Pod ¿adnym pozorem
takiego "kleju" nie nale¿y stosowaæ. Nie u¿ywaæ rozpuszczalników do rozcieñczania kleju.
¨ Ciêcia rur najlepiej dokonywaæ za pomoc¹ specjalnych no¿yc. Mo¿na równie¿ ci¹æ domowymi sposobami
( pi³ka do metalu), ale przed przyst¹pieniem do .klejenia. nale¿y ³¹czone elementy starannie oczyœciæ.
¨ W punktach sta³ych mocowañ rur, miêdzy rur¹ a obejm¹ instalowaæ podk³adki œciœliwe. Przed ich zastosowaniem
nale¿y upewniæ siê i¿ materia³ podk³adu nie wchodzi w reakcje z PVC-C czy PVC-U. W miejscach przejœæ przez
stropy i œciany zaleca siê stosowanie przepustów z g¹bczastej izolacji lub tulei z tworzywa
¨ NIE DOPUSZCZAÆ DO ZAMARZANIA WODY W RURACH PVC-C I PVC-U. W przypadku zamarzniêcia wody
w rurach nale¿y ogrzewaæ rurê ciep³ym powietrzem, a nastêpnie izolowaæ, aby uchroniæ przed ponownym
zamarzniêciem. Jeœli jest to konieczne, mo¿na rurê przeci¹æ i pod³¹czyæ do pompy t³ocz¹cej ciep³¹ wodê.
Nie nale¿y stosowaæ otwartego p³omienia!
17
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
XIII. UK£ADANIE RUR W GRUNCIE
Na zewn¹trz instaluje siê rury plastykowe w wykopach. Dno wykopu winno byæ g³adkie, wolne od kamieni.
Gdy wystêpuj¹ g³azy lub kamienie nale¿y je przykryæ warstw¹ piasku lub usun¹æ. Wykop winien
byæ szeroki na tyle, aby umo¿liwiæ w nim prace ³¹czeniowe oraz .wê¿owe. prowadzenie rur dla zabezpieczenia przed
wp³ywami temperatury (³¹cz¹c rury na zewn¹trz wykopu, szerokoœæ wykopu mo¿na zmniejszyæ).
G³êbokoœæ wykopu zale¿y od poziomu przemarzania. Rury plastykowe w ka¿dym przypadku winny byæ po³o¿one poni¿ej
poziomu przemarzania. Rury przenosz¹ce ciecze wra¿liwe na zamarzanie nale¿y instalowaæ nie mniej ni¿ 30 cm poni¿ej
poziomu przemarzania.
U³o¿one w wykopach instalacje nale¿y przykrywaæ zasypk¹. Granulacja zasypki 12 mm. Przy zasypywaniu
piaskiem lub ¿wirem nale¿y stosowaæ metody wibracyjne. Piasek i ¿wir z du¿¹ domieszk¹ gliny lub i³u nale¿y
ubijaæ mechanicznie. Przykrywanie winno odbywaæ siê warstwami.
Celem ³atwiejszej lokalizacji w przysz³oœci trasy wodoci¹gu zaleca siê stosowanie drutu metalowego wokó³
rury z tworzywa.
XIV. NAPRAWY RUR Z PVC-C I PVC-U
W przypadku przecieków na rurze nale¿y wyci¹æ uszkodzony kawa³ek gdy oba koñce rury dadz¹ siê doci¹gn¹æ
skleiæ za pomoc¹ pojedynczej z³¹czki, a gdy doci¹gniêcie nie jest mo¿liwe, konieczne staje siê u¿ycie
nowej rury oraz dwóch z³¹czek.
doci¹gn¹æ koñce
i skleiæ za pomoc¹
pojedynczej mufki
wyci¹æ uszkodzony
odcinek
wstawiæ nowy odcinek
z dwoma z³¹czkami
Rys.11
Gdy przeciek ma miejsce na ³¹czniku najpewniejsz¹ metod¹ naprawy jest wyciêcie po³¹czenia wraz z odcinkami
rury i wstawienie w to miejsce nowego po³¹czenia z dwiema z³¹czkami.
18
www.nibco.com.pl
Sprawdzono 22.02.06
i skleiæ nowe kolanko z rurami i mufkami
wyci¹æ przeciekaj¹ce kolanko
wraz z kawa³kiem rury
Rys. 12
XV. PODSUMOWANIE
Trwa³oœæ i jakoœæ instalacji budowlanej zale¿y nie tylko od rodzaju materia³u u¿ytego do jej budowy i od technologii
zastosowanych po³¹czeñ. W prawid³owym funkcjonowaniu nowoczesnej instalacji budowlanej odgrywa równie¿ istotn¹
rolê zastosowany system automatycznej regulacji parametrów jej pracy i jakoœæ elementów sk³adowych automatyki.
Nawet najskromniej uzbrojone w elementy automatyki instalacje wody zimnej, w nowoczesnych zastosowaniach wymagaj¹
wyposa¿enia ich w reduktory ciœnieñ, zawory zapobiegaj¹ce uderzeniom wodnym lub niekiedy w regulatory ró¿nicy ciœnieñ.
Instalacje wody ciep³ej, bez poprawnie dzia³aj¹cej automatyki, nie powinny w ogóle byæ eksploatowane.
Niesprawny lub nie utrzymuj¹cy maksymalnej temperatury na zadanym poziomie, regulator temperatury mo¿e
prowadziæ do jej przekraczania, a tym samym do znacznego i niepotrzebnego obni¿enia trwa³oœci instalacji.
W przypadku instalacji c.w.u. taka niepoprawna praca regulatora temperatury mo¿e byæ równie¿ przyczyn¹
poparzeñ.
19
globalne
rozwi¹zania komunikacyjne na wszystkich poziomach
Siedziba
glówna
Elkhart,
Indiana
MIEDZYNARODOWE
ZAKLADY PRODUKCYJNE USA
Metalowe
zlaczki
i zawory
Blytheville,
Arkansas
McAllen,
Teksas
Plastikowe
rury, zawory
i zlaczki
Instalacje
przemyslowe
Greensboro, Charlestown,
Indiana
Georgia
Goshen,
Indiana
Denmark,
Nacogdoches, South Carolina
Texas
Corona,
Kalifornia
DYSTRYBUCJA
BIURA NA SWIECIE
Amerykanskie
i miedzynarodowe
centra dystrybucyjne
Podwieszenia
i uchwyty
do rur
Lódz, Polska
Atlanta, Georgia
Elkhart, Indiana
Reynosa, Meksyk
Charlestown,
Indiana
Lódz, Polska
Columbus, Ohio
Lódz, Polska
South Glens Falls,
Nowy York
Stuarts Draft,
Virginia
Los Angeles,
Kalifornia
NIBCO INC. WORLD HEADQUARTERS • 1516 MIDDLEBURY ST.• ELKHART, IN 46516-4740 • USA • INTERNATIONAL OFFICE PH: +1.574.295.3221 • FAX: +1.574.295.3455
NIBCO Sp. z o.o.• ul.P.K.P. 6, 92-402 • £ÓDZ • POLAND • TEL: +48(42)677 56 01 • FAX: +48(42)677 56 10 • EMAIL: [email protected]
www.nibco.com.pl
IM-C/PVC-PL0306
K S Z TA L T K I
Kszta³tki kanalizacyjne z miedzi kutej lub odlewanej • Ko³nierze ze stopu
odlewanej miedzi • Kszta³tki DWV z ABS i PVC-U • Kszta³tki ciœnieniowe
Sch 40 z PVC-U • Kszta³tki CTS z PVC-C • Kszta³tki przejœciowe
CTS -metal z PVC-C • Systemy Sch 80 z PVC-U i PVC- C • Metryczne
systemy ruroci¹gowe z PVC-C.
.
ZAWORY
I URZADZENIA URUCHAMIAJACE
Zawory zasuwowe, grzybkowe i zwrotne z br¹zu, ¿elaza i stopu ¿elaza
o ró¿nych ciœnieniach znamionowych • Zawory kulowe z br¹zu o ró¿nych
ciœnieniach znamionowych • Specjalne zawory kot³owe • Zawory
motylkowe do zastosowañ komercyjnych i przemys³owych • Zawory
kulowe wêglowe i ze stali nierdzewnej • Ko³nierzowe, stalowe zawory
kulowe zgodne ze standardem ANSI • Pneumatyczne i elektryczne
urz¹dzenia uruchamiaj¹ce i kontrolne • Rowkowane zawory kulowe
i motylkowe • Niezawodne przepustnice • Zawory przeciwpo¿arowe
UL/FM • Niskociœnieniowe zawory zasuwowe, grzybkowe, zwrotne i
Kulowe • Specjalne zawory z br¹zu • Zawory kurkowe odporne na
dzia³anie mrozu • Zawory zgodne ze specyfikacj¹ MSS • Zawory
kulowe PVC-U • Zawory kulowe CTS z PVC-C.
CHEMTROL ®
Rury, zawory i kszta³tki termoplastyczne z PVC-U, Corzan® PVC-C,
polipropylenu i PVDF Kynar® • Termoplastyczne systemy ruroci¹gowe
Chem-Aire® do sprê¿onego powietrza • Pneumatyczne i elektryczne
systemy uruchamiaj¹ce.
Corzan® jest zastrze¿onym znakiem towarowym firmy Noveon, Inc.
Kynar® jest zastrze¿onym znakiem towarowym firmy ATOFINA Chemicals, Inc.
TOLCO
TM
Uchwyty • Elementy podwieszeñ i podpory • Podpory rolkowe • Akcesoria
gwintowane • Podwieszenia i obejmy antysejsmiczne • Izolacja poch³aniaj¹ca
drgania • Podpory typowe i specjalistyczne • Kszta³towniki • Listwy profilowe
i akcesoria TOL-StrutTM.
WYBÓR NA POKOLENIA
M-IM-C/PVCPL0306 © 2006, NIBCO Sp. z o.o.
TM
Printed in Poland