Spis treści

Spis treści
Podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9
Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Rozdział 1
Społeczny i kulturowy fenomen internetu / 19
1.1. Eteryczna natura internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.2. Związki technologii i społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.3. Rozmycie kategorii i wynikająca z tego trudność oceny
społecznego wpływu internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.4. Zagrożenia komunikacji komputerowej dla społeczeństwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1.5. Zalety i możliwości, jakie stwarza komunikacja komputerowa . . . . . . . . . . . . . . . .
1.6. Internet jako przestrzeń publiczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
21
24
26
28
33
Rozdział 2
Forum jako narzędzie tworzenia się społeczności i formowania tożsamości / 37
2.1. Warunki tkwiące w technologii, sprzyjające tworzeniu się społeczności . . . . . . . .
2.2. Czynniki pośrednie sprzyjające rozwojowi społeczności internetowych . . . . . . . .
2.3. Podobieństwa i różnice w funkcjonowaniu
w grupach tworzonych na forum i tradycyjnie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.4. Rodzaje i stopnie uczestnictwa we wspólnotach internetowych . . . . . . . . . . . . . . .
37
41
42
45
Rozdział 3
Internetowe fora dyskusyjne jako formy
nowego typu kultury uczestnictwa i wiedzy / 49
3.1.
3.2.
3.3.
3.4.
3.5.
Pojmowanie kultury jako świata ludzkiej aktywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wychowawcza rola kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wpływ mass mediów na funkcjonowanie kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Internet – w stronę kultury konwergencji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wykorzystanie koncepcji kultury E.T. Halla
do badania wspólnot internetowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
49
52
55
57
60
6
Spis treści
Rozdział 4
Media i internet jako wychowawcza rzeczywistość / 63
4.1.
4.2.
4.3.
4.4.
Medialna konkurencja dla oficjalnych instytucji wychowawczych . . . . . . . . . . . . .
Wychowanie poprzez media i dla mediów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Potrzeba refleksji pedagogicznej nad społecznym wykorzystaniem internetu . . .
Grupy społeczne on-line jako wspólnoty wychowujące . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
63
65
72
75
Rozdział 5
Perspektywa Foucaultowska w badaniach nad procesami wychowania
zachodzącymi w wirtualnym świecie / 79
5.1. Wychowanie przez media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
5.2. Od kryzysu wartości oświecenia do świata internetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
Rozdział 6
Narzędzia i metody badawcze wykorzystane podczas badań / 87
6.1. Etap pierwszy – obserwacja hipertekstu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
6.2. Etap drugi – spojrzenie socjolingwistyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
6.3. Etap trzeci – brikolaż netnograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 90
Rozdział 7
Możliwości badawcze, jakie stwarza
perspektywa Foucaultowska dla badań nad dyskursem miau / 101
7.1. Zwrot w orientacji badawczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
7.2. Rola osobistego doświadczenia w badaniach miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Rozdział 8
Wpływ struktury forum na reprodukcję dyskursu miau / 107
8.1.
8.2.
8.3.
8.4.
8.5.
Początki dyskursu miau w wirtualnej rzeczywistości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sprawowanie władzy poprzez technologię forum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rola nazwy forum i tytułów podforów w umacnianiu dyskursu miau . . . . . . . . .
Przejawianie się hierarchii ważności dyskursywnej poprzez układ forum . . . . . .
Analiza ważności dyskursywnej podforów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.1. Podforum „Koty” – rdzeń dyskursu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.2. Podforum „Kociarnia” – rozszerzenie dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.3. Podforum „Zwierzyniec ogólny” –
rozszerzenie uwagi dyskursu na inne zwierzęta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.4. Podforum „Koci, Łapci” –
kontrola dyskursu nad życiem codziennym użytkowników . . . . . . . . . . . . .
8.5.5. Podforum „Koci Bazarek” – instytucja finansowa dyskursu miau . . . . . . . .
8.5.6. Podforum „Spotkania” –
punkt, w którym dyskurs wychodzi poza świat wirtualny . . . . . . . . . . . . . .
8.5.7. Podforum „Problemy Techniczne” – kontrola formy i estetyki . . . . . . . . . . .
8.5.8. Nowe podfora – świadectwo aktywnego rozwoju dyskursu miau . . . . . . . .
8.5.8.1. Podforum „Pchli Targ” – kolejny etap rozszerzania się
dyskursu na życie codzienne użytkowników . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.5.8.2. Podforum „Weci Polecani” –
detronizacja autorytetu weterynarzy przez dyskurs miau . . . . . . . .
8.6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
107
108
109
111
113
113
114
115
116
119
121
122
123
123
124
126
7
Spis treści
Rozdział 9
Wykorzystanie przez dyskurs miau struktury internetowego forum
dyskusyjnego w kształtowaniu tożsamości jego użytkowników / 127
9.1. Elementy technologii wpływające
na tożsamość użytkowników dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.2. Nicki – znaczenie imion własnych użytkowników w dyskursie miau . . . . . . . . . .
9.3. Analiza danych demograficznych i innych
umieszczanych w profilach przez użytkowników
jako próba oglądu osobowości potencjalnego członka miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.1. Miejsce zamieszkania/pobytu –
ułatwienie integracji działań dyskursu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.2. Hobby i zainteresowania – potencjalne obszary wpływu dyskursu . . . . . . .
9.3.3. Zawód – inne oprócz dyskursu obszary działalności użytkowników . . . . .
9.3.4. Wiek – informacja najczęściej pomijana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.3.5. Podsumowanie analizy danych demograficznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4. Sygnatura – forma podpisu i świadectwo poprawności dyskursywnej . . . . . . . . .
9.4.1. Aforyzmy, cytaty i inne teksty – „mądrość” dyskursu . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4.2. Zestawienia i klepsydry – świadectwa zaangażowania w dyskurs . . . . . . .
9.4.3. Apele – wezwania do zachowań poprawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4.4. Teksty pozostałe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4.5. Podsumowanie analizy tekstów nieinteraktywnych
umieszczonych w sygnaturach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4.6. Teksty interaktywne – wirtualny zasięg dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.4.7. Elementy graficzne – obrazy jako świadectwa tożsamości
i informacja przekazywana innym użytkownikom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
9.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
127
129
137
138
140
142
144
144
145
146
149
150
151
151
152
153
155
Rozdział 10
Kulturowe źródła dyskursu miau jako elementy
konstytuujące tożsamość i podstawy wychowania / 157
10.1. Metoda genealogiczna
w poszukiwaniu kulturowych podstaw dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.2. Adaptacja kultu Bastet w dyskursie miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
10.3. Odwrócenie wyobrażenia o czarownicy jako projekt tożsamości miau . . . . . . . . .
10.4. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
157
158
164
172
Rozdział 11
Proces wychowania w dyskursie miau / 173
11.1. „Kocie ABC” – podstawowy zasób wiedzy
umożliwiający funkcjonowanie w ramach dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2. System banerów jako forma wychowania formalnego w dyskursie miau . . . . . .
11.2.1. Uzasadnienie dla uznania systemu banerów
za formalny poziom wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.2. Ogólne zasady funkcjonowania systemu banerów . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.3. Wychowanie poprzez obraz idealnej relacji kot-człowiek
ukazany w banerach kotów rezydentów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.4. Forma wychowania poprzez retorykę zagrożenia obecną
w banerach kotów nie-rezydentów jako antyteza dla wychowania
poprzez idylliczną wizję zawartą w banerach kotów rezydentów . . . . . .
175
196
196
197
199
203
8
Spis treści
11.3.
11.4.
11.5.
11.6.
11.2.5. Obraz konsekwencji braku relacji
przedstawiony w banerach apelujących o dom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.6. Przesłanie roli człowieka w relacji człowiek-kot
w banerach apelujących o pomoc . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.2.7. Instytucjonalizacja dyskursu miau ukazana w banerach
akcji i organizacji jako egzemplifikacja działań
zmierzających do ustanowienia porządku dyskursu
w innych obszarach świata społecznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Przejawy wychowania nieformalnego obecne w dyskursie miau . . . . . . . . . . . . .
11.4.1. Wprowadzenie do wychowania nieformalnego
zawarte w wątkach-pamiętnikach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4.2. Wychowawcza rola modeli zachowań zgodnych z wartościami
dyskursu zawarta w pierwszych postach wątków-pamiętników . . . . . . .
11.4.3. Model właściwego postrzegania kota
obecny w wątkach-pamiętnikach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.4.4. Model nawiązania relacji obecny w wątkach-pamiętnikach . . . . . . . . . . .
11.4.5. Model reagowania na zagrożenia ze strony świata zewnętrznego . . . . . .
11.4.6. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wychowawcza rola baśni w dyskursie miau
jako przykład wychowania nieformalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5.1. Pierwsze próby stworzenia baśni przez dyskurs miau . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5.2. Cztery wątki-baśnie jako przykład
wychowania przez świat fikcyjny w dyskursie miau . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5.3. Adaptacja formuły klasycznej baśni magicznej
w „Pamiętniku Babuni” i jego wychowawcze znaczenie
dla dyskursu miau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5.4. Przesunięcie dyskursu miau w stronę
głównego nurtu kultury poprzez „Pamiętnik Babuni” . . . . . . . . . . . . . . . .
11.5.5. Rola pozostałych wątków-baśni w umacnianiu
wizji tożsamości miau nakreślonej w „Pamiętniku Babuni” . . . . . . . . . . . .
Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
205
209
215
219
220
222
227
229
234
239
243
244
245
247
248
257
260
266
Rozdział 12
Podsumowanie analizy dyskursu miau
i interpretacja uzyskanych wyników badań / 267
12.1. Podsumowanie analizy dyskursu miau ujętego z perspektywy
wspólnoty wychowującej znajdującej się na uboczu kultury . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
12.2. Reinterpretacja projektu tożsamości miau
w świetle uzyskanych wyników badań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Źródła drukowane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Źródła internetowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
Spis załączników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Podziękowania
Dziękuję wszystkim, którzy swoją pomocą, wsparciem i wiarą we mnie przyczynili się do powstania tej książki.
Bardzo dziękuję swojemu promotorowi, Profesorowi Tomaszowi Szkudlarkowi, który cierpliwą nieustępliwością zachęcał mnie do bardziej wnikliwych
badań i odkryć. Rozmowy, jakie prowadziliśmy w Jego gabinecie, pomogły mi
uwierzyć w siebie, a szczególnie w to, że to, co mam do powiedzenia, może być
interesujące też dla innych.
Specjalne podziękowania kieruję także w stronę Profesor Jolanty Maćkiewicz,
dzięki wsparciu i pomocy której ta książka mogła w ogóle powstać. Dziękuję Jej
za prywatny czas, jaki spędziła nad poprawianiem moich chaotycznych zapisków badawczych, pokazując, jak wyłonić z nich rzetelną analizę.
Gorące podziękowania składam także moim rodzicom. To oni ukształtowali
mój charakter i znacząco wpłynęli na sposób, w jaki postrzegam świat. Dzięki
mojemu tacie, który nauczył mnie sięgać dalej niż dziś jestem w stanie dostrzec
i zmierzać tam, gdzie wydaje się, że nie ma drogi, odważyłam się w ogóle zająć
tak „niepoważną” tematyką, jak koci dyskurs.
Dziękuję też mojemu mężowi Markowi za codzienność towarzyszącą mi
w trakcie badań i pracy nad tekstem. Bez niej, bez naszego domu, który stał się –
także dzięki Niemu – miejscem kocio-ludzkich relacji, nie byłoby ani tej książki,
ani wcześniej badań nad dyskursem miau. To od niego dostałam Kiarę, pierwszą
kotkę, od której zaczęła się przygoda z kocim dyskursem.
Szczególne podziękowania składam profesorowi Henrykowi Machelowi,
profesorowi Wiktorowi Peplińskiemu oraz mojemu teściowi profesorowi Ryszardowi Rutce, którzy dali mi szansę wtedy, gdy bardzo tego potrzebowałam.
Cieszę się, że jak powiedział profesor Machel, nie zawiodłam.
Na końcu pragnę podziękować wszystkim moim uczniom – tym, których
uczyłam, których uczę i których będę uczyła. Całą moją pracę dedykuję bowiem
Wam. Zdobywam wiedzę i badam rzeczywistość dla Was, żeby móc uczyć Was
dobrze, wiarygodnie i prawdziwie.
Dziękuję za wszystko
Michalina Rutka