Dr G. Berendt - Uniwersytet Gdański

dr hab. Grzegorz Berendt
Zakład Historii i Kultury Myśli Politycznej
Instytutu Historii
Uniwersytet Gdański
Przedmiot: Historia Polski XX w., rok IV, semestr VII-VIII, studia stacjonarne
Ilość godzin: 60
Forma: Ćwiczenia
Sposób rozliczenia: zaliczenie
Program zajęć realizowany w roku akademickim 2007/2008
Tematyka ćwiczeń
Konstytucje Polski Odrodzonej (1919-1939)
(2 spotkania)
Zagadnienia do przygotowania:
-uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne wpływające na zapisy ustrojotwórczych aktów
prawnych z lat 1918-1921
*układ sił politycznych na ziemiach polskich
*prace nad projektem przyszłej konstytucji RP w okresie I wojny światowej
*wzorce ustrojowe brane pod uwagę
*sytuacja międzynarodowa
*wpływ umów międzynarodowych, których Polska była sygnatariuszem
-podstawowe założenia ustroju państwowego i społecznego zawarte w konstytucji marcowej
-prawa obywateli Rzeczypospolitej według zapisów konstytucji z lat 1921 i 1935
-konstytucja marcowa jako punkt zwrotny w dziejach społecznych Polski ?
-zakres autonomii województwa śląskiego
-ocena sposobu realizacji zapisów konstytucji marcowej w różnych środowiskach
politycznych RP
-zmiany w sposobie funkcjonowania władz państwowych wprowadzone przez tzw. nowelę
sierpniową (2 VIII 1926 r.)
-Józef Piłsudski a Sejm Rzeczypospolitej 1926-1930
-wpływ sytuacji w Europie na pracę nad nową konstytucją Rzeczypospolitej (1926-1935)
-priorytety twórców projektu konstytucji kwietniowej
-treść tzw. dekalogu zawartego w konstytucji kwietniowej
-obóz w Berezie Kartuskiej jako przykład łamania praworządności
-Polska lat 1930-1939 między demokracją a faszyzmem
Literatura przedmiotu:
Adamczyk M., Konstytucje polskie w rozwoju dziejowym 1791-1982, Warszawa 1982
Ajnenkiel A., Polskie konstytucje, Warszawa 1993
Idem, Spór o model parlamentaryzmu polskiego do 1926 roku, Warszawa 1972
Idem, Polska po przewrocie majowym, Warszawa 1980
Bardach J., Leśnodórski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, wydania jak
najnowsze
Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem,
Wrocław 1986
Friszke A., O kształt niepodległej, Warszawa 1989
Historia państwa i prawa Polski 1918-1939, pod red. Franciszka Ryszki, Warszawa 1962
Konstytucje Polski, t. 2, pod red. M. Kallasa, Warszawa 1990 (kopie fragmentów w czytelni)
Krukowski S., Geneza konstytucji z 17 marca 1921 roku, Warszawa 1977
2
Nowakowski J. M., Walery Sławek (1879-1939). Zarys biografii politycznej, Warszawa
1988
Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, tom drugi, 19191939, różne wydania
Roszkowski W., Najnowsza historia Polski 1914-1945, Warszawa 2003
Literatura uzupełniająca:
Polit I., Miejsce odosobnienia w Berezie Kartuskiej, Toruń 2003
Śleszyński W., Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934-1939, Białystok 2003
Pomoce pozostawione do wglądu w teczkach w Czytelni Wydziału Filologiczno-Historycznego:
*Teksty dokumentów, które będą omawiane na zajęciach
*Kopie tekstów naukowych, które należy przestudiować
Społeczeństwo Polski Odrodzonej (1918-1939). Standard życia, poziom wykształcenia i
struktura zawodowa.
Struktura społeczna i zawodowa mniejszości narodowych w
Polsce (2 spotkania)
Ludność wiejska: ziemianie, chłopi i robotnicy rolni
Ludność miejska:
burżuazja, drobnomieszczaństwo, proletariat wielkodrobnoprzemysłowy, wolne zwody.
Struktura własności środków produkcji
Dostępność edukacji
Konflikty społeczne
Struktura narodowościowa grup społecznych i zawodowych oraz czynniki ją warunkujące
i
Źródła:
Pamiętniki chłopów
Literatura przedmiotu:
Chałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918-1995, Lublin 1998
Historia chłopów polskich, pod red. S. Inglota, Wrocław 1992
Ihnatowicz I., Mączak A. Zientara B., Żarnowski J., Społeczeństwo polskie od X do XX
wieku, praca zbiorowa, Warszawa 1988
Landau Z., Tomaszewski J., Robotnicy przemysłowi w Polsce, Warszawa 1971
Landau Z., Tomaszewski J., Druga Rzeczpospolita. Gospodarka-społeczeństwo-miejsce w
świecie, Warszawa 1977
Leczyk M., Oblicze społeczno-polityczne Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1988
Miasteczka polskie w XIX-XX wieku. Z dziejów formowania się społeczności, pod. red. R.
Kołodziejczyka, Kielce 1992
Matelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa-Poznań 1999
Mieszczanowski M., Rolnictwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 1983
Młode pokolenie chłopów, t. 1, Warszawa 1938
Polska klasa robotnicza. Zarys dziejów, pod red. J. Żarnowskiego
Polska Odrodzona 1918-1939, pod red. J. Tomickiego, Warszawa 1982
Roszkowski W., Gospodarcza rola większej prywatnej własności ziemskiej w Polsce 19181939, Warszawa 1986
Tomaszewski J, Ojczyzna nie tylko Polaków, Warszawa 1985
Żarnowski J., Społeczeństwo II Rzeczypospolitej, Warszawa 1973
Założenia polityki etatystycznej w Polsce Odrodzonej 1918-1939
(1 spotkanie)
2
3
-zakres pojęcia etatyzm
-narzędzia polityki etatystycznej
-początki działań etatystycznych w Polsce i w Europie przed rokiem 1918
-własność państwowa w latach 1918-1921
-stosunek ekonomistów polskich do liberalizmu i etatyzmu w pierwszych latach Polski
Odrodzonej
-środowisko zwolenników etatyzmu
-czynniki warunkujące wzrost zasięgu sektora państwowego w Polsce międzywojennej
-priorytety polityki etatystycznej w latach 1935-1939
Literatura przedmiotu:
*Ciepielewski J., Polityka agrarna rządu polskiego w latach 1929-1935, Warszawa 1968
*Czerwińska W., Rola państwa w polskiej gospodarce morskiej w latach 1919-1939, Gdańsk
1973
*Dziewulski K., Spór o etatyzm. Dyskusje wokół sektora państwowego w Polsce
międzywojennej 1919-1939, Warszawa 1981
*Gołębiowski J., Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej, Warszawa 1985
*Gołębiowski J., Przemysł wojenny w Polsce (1918-1939), Kraków 1990
*Gradowski R., Przyczynek do zagadnienia kapitału państwowo-monopolistycznego 19181939, Warszawa 1965
*Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polski w XX wieku, Warszawa 2003
*Kostrowicka Irena, Landau Zbigniew, Tomaszewski Jerzy, Historia gospodarcza Polski
XIX i XX wieku, różne wydania
*Landau Z., Tomaszewski J., Druga Rzeczypospolita. Gospodarstwo, społeczeństwo, miejsce
w świecie, Warszawa 1977
*Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995
*Mieszczanowski M., Rolnictwo Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1983
*Problemy gospodarcze Drugiej Rzeczypospolitej, praca zbiorowa pod red. K. Kożlowskiego,
Warszawa 1989
*Roszkowski W., Etatyzm przemysłowy w Polsce w latach kryzysu, „Przegląd Historyczny”
1972, z.1
*Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2002
*Zaleski W., Dorobek gospodarczy odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939, Londyn
1975
Mozaika polityczna Polski Odrodzonej (1918-1939)
(2 spotkania)
-Ewolucja struktur politycznych
• narodowa demokracja
• ruch socjalistyczny
• ruch ludowy
• chadecja
• piłsudczycy
-Zmiany w programach polskich politycznych partii i środowisk niepodległościowych (19181939)
• narodowej demokracji
• ruchu socjalistycznego
• ruchu ludowego
• chadecji
3
•
4
piłsudczycy
Źródła:
Katelbach T., Spowiedź pokolenia, oprac. S. Cenckiewicz, Gdańsk 2001
Literatura przedmiotu:
Friszke A., O kształt niepodległej, Warszawa 1989
Grott B., Katolicyzm w doktrynach ugrupowań narodowo-radykalnych do roku 1939, Kraków
1987
Kamiński L., Romantyzm a ideologia. Główne ugrupowania Drugiej Rzeczypospolitej wobec
tradycji romantycznej, Wrocław 1980
Kawalec K., Narodowa Demokracja wobec faszyzmu 1922-1939. Ze studiów nad dziejami
myśli politycznej obozu narodowego, Warszawa 1989
Kawalec K., Wizje ustroju państwa w polskiej myśli politycznej lat 1918-1939. Ze studiów
nad dziejami polskiej myśli politycznej, Wrocław 1995
Koko E., W nadziei na zgodę. Polski ruch socjalistyczny wobec kwestii narodowościowej w
Polsce (1918-1939), Gdańsk 1995
Kornaś J., Naród i państwo w myśli politycznej Związku Ludowo-Narodowego, Kraków 1995
Kulesza W. T., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 19261935, Warszawa 1985
Leczyk M., Oblicze społeczno-polityczne Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1988
Suleja W., Józef Piłsudski, Wrocław 1995
Śliwa M., Polska myśl socjalistyczna 1918-1948, Wrocław 1988
Wapiński R., Narodowa Demokracja 1893-1939.
Ze studiów nad dziejami myśli
nacjonalistycznej, Wrocław 1980
Wapiński R., Świadomość polityczna w Drugiej Rzeczypospolitej, Łódź 1989
Wapiński R., Historia polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Gdańsk 1997 (kopia w
teczce)
W kręgu twórców myśli politycznej, Seria wydawnicza: Polska myśl polityczna XIX i XX
wieku, Wrocław-Warszawa-Gdańsk 1983.
Życie polityczne w Polsce 1918-1939, zbiór studiów, Wrocław-Warszawa-Gdańsk 1989
Założenia polityki zagranicznej Polski Odrodzonej (1918-1919)
(2 spotkania)
-uwarunkowania stosunków międzypaństwowych z Niemcami i Związkiem Sowieckim w
latach 1918-1926, 1926-1932, 1932-1939 (I spotkanie)
-uwarunkowania relacji dyplomatycznych Rzeczypospolitej z innymi państwami
europejskimi (z uwzględnieniem Wolnego Miasta Gdańska) i pozaueropejskimi (II spotkanie)
Pomoce:
Dokumenty i materiały do stosunków polsko-radzieckich, Warszawa 1961-1967
Dokumenty z dziejów polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, t. I, 1918-1932, pod red. T.
Jędruszczaka, M. Nowak-Kiełbikowej, Warszawa 1989
Powstanie II Rzeczypospolitej. Wybór dokumentów 1866-1925, pod red. H. Janowskiej i T.
Jędruszczaka, Warszawa 1981
Kopie materiałów dostępne w teczce umieszczonej w czytelni wydziałowej
Literatura przedmiotu:
Batowski H., Zachód wobec granic Polski 1920-1940. Niektóre fakty mniej znane, Łódź 1995
Dominiczak H., Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Warszawa
1992
4
5
Dyplomacja Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1992
Faryś J., Koncepcje polskiej polityki zagranicznej 1918-1939, Warszawa 1981
Historia polskiej dyplomacji, t. IV, 1918-1939, praca zbiorowa pod red. P. Łossowskiego,
Warszawa 1995
Kamiński M., Zacharias M. J., W cieniu zagrożenia. Polityka zagraniczna RP 1918-1939,
Warszawa 1993
Kamiński M., Zachariasz M., Polityka Zagraniczna Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939,
Warszawa 1998
Karski J., Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty, Warszawa
1992
Krasuski J., Tragiczna niepodległość. Polityka zagraniczna Polski w latach 1919-1945,
Poznań 2000
Łossowski P., Polska w Europie i na świecie 1918-1939, Warszawa 1990
Piszczykowski T., Anglia a Polska 1914-19439, Londyn 1975
Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, t. II, 1919-1939,
różne wydania
Przyjaźnie i antagonizmy. Stosunki z państwami sąsiednimi w latach 1918-1939, zbiór
studiów, Wrocław-Warszawa 1977
Polityka dyskryminacji i eksterminacji obywateli polskich na okupowanych terenach
Rzeczypospolitej 1939-1945 (3 spotkania)
1.
-
Niemiecka polityka narodowościowa w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie
rejestracja, weryfikacja i selekcja ludności
eksterminacja obywateli polskich
wysiedlenia ludności z Gdyni, Gdańska, Kaszub i Kociewia
Niemiecka Lista Narodowościowa - Deutsche Volksliste na Pomorzu Gdańskim
niemiecki „Generalny Plan Wschód”
2.
Cele radzieckiej i niemieckiej polityki w stosunku do społeczeństwa polskiego
realizowanej w latach 1939-1941 (rejestracja, weryfikacja, selekcja, deportacje i
wyniszczenie ludności II RP na terenach okupowanych)
traktowanie obywateli II RP na terenach wcielonych na terenach okupowanych przez
Związek Radziecki
Konflikt polsko-ukraiński w latach 1939-1945 ze szczególnym uwzględnieniem
tragicznych wydarzeń na Wołyniu
-
3.
-
Zagłada Żydów i Cyganów na ziemiach polskich
etapy realizacji antycygańskiej i antyżydowskiej polityki hitlerowców na ziemiach
metody realizacji (system gett, typy obozów niemieckich zbudowanych na terenie
okupowanej Polski, pozyskiwanie kolaborantów, formy eksterminacji pośredniej,
formy eksterminacji bezpośredniej)
-
straty osobowe poniesione przez społeczeństwo polskie w toku II wojny światowej
Polska jako cmentarzysko milionów przedstawicieli narodów Europy
Literatura:
Łuczak Czesław, Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993, ss. 98-196, 683687 (2 kserokopie w teczce)
Straty wojenne Polski w latach 1939-1945, Poznań 1960
Ad. 1
5
6
Bojarska B., Piaśnica, Gdańsk 1989
Ciechanowski K., Pomorze pod okupacją hitlerowską. Spór o specyfikę egzystencji i walki,
Gdańsk 1981
Chrzanowski B., Związek Jaszczurczy i Narodowe Siły Zbrojne na Pomorzu 1939-1947,
Toruń 1997
Jastrzębski W., Polityka narodowościowa w okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie,
Bydgoszcz 1977
Jastrzębski W., Sziling J., Okupacja hitlerowska na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945,
Gdańsk 1979
Jastrzębski W., W dalekim, obcym kraju. Deportacje Polaków z Pomorza do ZSRR w 1945
roku, Bydgoszcz 1990
Schenk Dieter, Albert Forster – gdański namiestnik Hitlera, Gdańsk 2002
Semków P., Polityka Trzeciej Rzeszy wobec ludności polskiej na terenie byłego Wolnego
Miasta Gdańska w latach 1939-1945, Toruń 2001
Steyer Donald, Eksterminacja ludności polskiej na Pomorzu Gdańskim w latach 1939-1945,
Gdynia 1967
Stutthof. Hitlerowski obóz koncentracyjny, praca zbiorowa pod red. D. Steyera, Warszawa
1988
Wrzesień 1939 r. i jego konsekwencje dla ziem zachodnich i północnych Drugiej
Rzeczypospolitej, studia pod red. R. Sudzińskiego i W. Jastrzębskiego, Toruń-Bydgoszcz
2001
Ad. 2
Czarna Księga Komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, praca zbiorowa, Warszawa
1999
Głowacki A., Sowieci wobec Polaków na ziemiach wschodnich II Rzeczpospolitej 1939-1941,
Łódź 1997
Gnatowski M., W radzieckich okowach (1939-1941), Łomża 1997
Jasiewicz K., Zagłada polskich kresów. Ziemiaństwo polskie na Kresdach PółnocnoWschodnich Rzeczpospolitej pod okupacją sowiecką, Warszawa 1997
Kowalska Ewa, Ruchy ludnościowe na kresach wschodnich II Rzeczpospolitej w latach 19401941, „Dzieje Najnowsze” 1996, nr 2
Kowalska Ewa, Przesiedlenie obywateli polskich z ziem wschodnich Rzeczpospolitej w głąb
Związku Radzieckiego w latach 1939-1941, losy przesiedleńców do roku 1946, „Dzieje
Najnowsze” 1997, nr 3
Kowalska E., Przeżyć aby wrócić ! Polscy zesłańcy lat 1940-1941 w ZSRR i ich losy do roku
1946, Warszawa 1998
Motyka G., Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukriańskie 1943-1948, Warszawa 1999
Musiał Bogdan, Rozstrzelać elementy rewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej
latem 1941 roku, Warszawa 2001
Studia z dziejów okupacji sowieckiej 1939-1941, pod red. T. Strzembosza, Warszawa 1997
Turowski J., Siemaszko W., Zbrodnie nacjonalistów ukraińskich dokonane na ludności
polskiej na Wołyniu 1939-1944, Warszawa 1990
Wierzbicki Marek, Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim, Warszawa 2001
Ad. 3
Arczyński M. Balcerak W., Kryptonim „Żegota”, Warszawa 1979
Chodakiewicz M. J., Żydzi i Polacy 1918-1955. Współistnienie – Zagłada – Komunizm,
Warszawa 2001, ss. 109-348
„Dzieje Najnowsze” 1994, nr 2, ss. 1-50, artykuły autorstwa Czesława Madajczyka, Jerzego
Holzera, Czesława Łuczaka, Franciszka Pipera, Zygmunta Mańkowskiego, Józefa Marszałka
i Krystyny Kersten (kopia w teczce)
Gross J. T., Upiorna dekada, różne wydania
6
7
Eisenbach Artur, Hitlerowska polityka zagłady Żydów, Warszawa 1961
Jonca Karol, Spory o holocaust. Rzeczywistość czy mity ?, „Studia nad Faszyzmem i
zbrodniami hitlerowskimi” 1999, t. XXII (kserokopie 2 artykułów K. Joncy na temat
ludobójczej polityki Trzeciej Rzeszy w teczce)
Lukas C.R., Zapomniany holocaust. Polacy pod okupacją niemiecką 1939-1944, Kielce 1995
Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku), pod red. J. Tomaszewskiego,
Warszawa 1993
Prekerowa T., Zarys dziejów Żydów w Polsce w latach 1939-1945, Warszawa 1992
Szarota T., U progu zagłady. Zajścia antyżydowskie i pogromy w okupowanej Europie:
Warszawa, Paryż, Amsterdam, Antwerpia, Kowno, Warszawa 2000 (kserokopia w teczce)
Polskie Państwo Podziemne i formacje związane Endecją (1939-1945)
(2 spotkania)
Zagadnienia:
-Rząd Polski na uchodźstwie a podziemie niepodległościowe w kraju 1939-1944
-ewolucja głównych struktur politycznych PPP 1939-1944 (GRP, PKP, RJN)
-wspólne dokumenty programowe (1943, 1944)
-struktury wykonawcze (cywilne) (Delegatura Zbiorowa, Delegat Rządu na Kraj)
-etapy akcji scaleniowej struktur wojskowych (SZP, ZWZ, AK)
-frakcje w środowisku postendeckim (1939-1940)
-wojskowe struktury podziemia obozu narodowego
-powstanie i działalność Grupy Szańca, Związku Jaszczurczego, NSZ
-przełom roku 1943
-scalenie NSZ z AK
-losy Brygady Świętokrzyskiej
-czarna legenda NSZ („bratobójcze” ataki na komunistów i członków AK, NSZ wobec
hitlerowskiej polityki antyżydowskiej)
Literatura:
Bór-Komorowski T., Armia Podziemna, Londyn 1952
Chodakiewicz J. M., NSZ i Żydzi: Teoria i Praktyka, „Prawica Narodowa” 1995, nr 1 (kopia
w teczce w czytelni wydziału).
Tenże, Żydzi i Polacy 1918-1945, Warszawa 2000,
ss.300-347.
Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990
Duraczyński E., Stosunki w kierownictwie podziemia londyńskiego 1939-1943, Warszawa
1966
Duraczyński E., Między Londynem a Warszawą, Warszawa 1986
Duraczyński E., Rząd Polski na uchodźstwie 1939-1945, Warszawa 1993
Friszke A., Wizja przyszłego państwa w koncepcjach czterech stronnictw obozu rządowego w
kraju (1939-1944), [w:] Państwo w polskiej myśli politycznej, pod red. W. Wrzesińskiego,
Wrocław 1988
Friszke A., O kształt niepodległej, Warszawa 1989
Grabowski W., Rada Jedności Narodowej – parlament Polskiego Państwa Podziemnego,
„Prawo i Sprawiedliwość” t. 2, 2002
(materiały w teczce w czytelni wydziału)
Korboński S., Polskie Państwo Podziemne, różne wydania
Łuczak Cz., Polska i Polacy w drugiej wojnie światowej, Poznań 1993
Marszalec J., Polskie Państwo Podziemne. Ciągłość i trwanie; oraz stenogram dyskusji na
temat PPP, „Pamięć i Sprawiedliwość” t 2, 2002
(materiały w teczce w czytelni
wydziału)
7
8
Ney-Krwawicz M., Komenda Główna AK 1939-1940, Warszawa 1990
Pilaciński J., Narodowe Siły Zbrojne, Londyn 1976
Siemaszko Z., Grupa Szańca i Narodowe Siły Zbrojne, „Zeszyty Historyczne” 1972, nr 21
Siemaszko Z., Brygada Świętokrzyska, „Zeszyty Historyczne” 1976, nr 38
Siemaszko Z., Narodowe Siły Zbrojne, Londyn 1982
Żebrowski L., Paszkwil „Wyborczej”, Warszawa 1995
Żerosławski Cz., Katolicka myśl o ojczyźnie. Ideowo-polityczne koncepcje klerykalnego
podziemia 1939-1944, Warszawa 1987
Relacje między Rządem Polskim na uchodźstwie a władzami państwowymi i partyjnymi
Związku Sowieckiego (1939-1945)
(2 spotkania)
Zagadnienia
-struktury organizacyjne i formy legitymizacji władz polskich na uchodźstwie
-stosunki wewnątrz środowiska polskich elit politycznych na uchodźstwie
-priorytety polityki państwowej gen. Władysława Sikorskiego (1939-1943)
-próba układu polsko-sowieckiego (1940 r.)
-postrzeganie ZSRS przez władze polskie
-ZSRS w polityce Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych
-warunki układu Sikorski-Majski i polsko-sowieckiej umowy wojskowej z 1941 r.
-władze ZSRS wobec powstawania armii pod dowództwem gen. Andersa
-negocjacje polsko-czeskie w latach 1939-1943
-zwiastuny zerwania polsko-sowieckich stosunków międzyrządowych (1942-1943)
-okoliczności zerwania stosunków międzyrządowych
-układ siły w środowisku uchodźców politycznych po śmierci gen. Sikorskiego
-sowieckie warunki wznowienia współpracy bezpośredniej (1943-1944)
-polityka sowiecka na terenie okupowanego kraju a Rząd Polski w Londynie (1942-1945)
-sprawa polska na konferencjach Wielkiej Trójki w Teheranie, Jałcie i Poczdamie
Literatura przedmiotu:
Duraczyński Eugeniusz, Rząd polski na uchodźstwie 1939-1945, Warszawa 1993
Historia dyplomacji polskiej , t. V, 1939-1945, pod red. W. Michowicza, Warszawa 1999
Kamiński Marek, Od wojny do zniewolenia. Polska a Związek Sowiecki; stosunki polityczne
1939-1992, Warszawa 1992
Karski Jan, Wielkie mocarstwa wobec Polski 1919-1945. Od Wersalu do Jałty,
Karski Jan, Tajna dyplomacja Churchilla i Roosevelta w sprawie Polski (1940-1945),
„Zeszyty Historyczne”, 1986, z. 78
Kisielewski Tadeusz, Federacja Środkowo-Europejska. Pertraktacje polsko-czechosłowackie
1939-1943, Warszawa 1993
Kowalski Tadeusz, Walka dyplomatyczna o miejsce Polski w Europie 1939-1945,
Kukiel Marian, Generał Sikorski, Londyn 1995
Mackiewicz Cat Stanisław, Zielone oczy,
Paczkowski Andrzej, Stanisław Mikołajczyk czyli klęska realisty (zarys biografii politycznej),
Warszawa 1991
Pobóg-Malinowski Władysław, Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945, t. 3, 19391945,
Tebinka Jacek, Polityka brytyjska wobec problemu granicy polsko-radzieckiej 1939-1945,
Warszawa 1998
Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej, pod red. Z. Błażyńskiego, Londyn 1994
8
9
Żaroń Piotr, Kierunek wschodni w strategii wojskowo-politycznej gen. Sikorskiego 19401943, Warszawa 1988
Działalność komunistów polskich w latach 1939-1944
(2 spotkania)
Zagadnienia:
-sytuacja byłych członków KPP, KPZU, KPZB, KZMP na terenach okupacji radzieckiej
(1939-1941)
-formy samoorganizacji komunistów na terenach Polski okupowanych przez Trzecią Rzeszę
(1939-1941)
-wpływ przebiegu wojny niemiecko-radzieckiej na stosunek władz radzieckich do
komunistów polskich
-Polska Partia Robotnicza, Związek Walki Młodych i Gwardia Ludowa; rozwój struktur
organizacyjnych w latach 1942-1944, czynniki utrudniające działalność
-relacje między PPR a ośrodkiem dyspozycyjnym w Związku Radzieckim
-relacje między podziemiem niepodległościowym a konspiracyjnymi strukturami
komunistycznymi pod okupacją niemiecką (1942-1944)
-ewolucja treści dokumentów programowych PPR w latach 1942-1944 oraz jej
uwarunkowania: od deklaracji programowej z 5 I 1942 r. do Manifestu PKWN
(najistotniejsze zagadnienie w ramach tych ćwiczeń)
-działalność Związku Patriotów Polskich, Centralnego Biura Komunistów Polskich i
Polskiego Komitetu Narodowego (1943-1944)
Wybór literatury przedmiotu
Kopie materiałów oznaczonych gwiazdką (*) znajdują się w teczce pozostawionej
Państwa użytku w czytelni Wydziału Filologiczno-Historycznego !!!
dla
-Archiwum Ruchu Robotniczego, tomy w czytelni wydziałowej:
1 Notatki Alfreda Lampego, t. 9
-Dowództwo główne GL i AL. Zbiór dokumentów z lat 1942-1944. Rozkazy, instrukcje,
regulaminy, opracował W. Poterański, Warszawa 1967
-Gomułka Władysław, Pamiętniki, t. II, Warszawa 1994
-Gontarczyk Piotr, Polska Partia Robotnicza. Droga do władzy 1941-1944, Warszawa 2003
(*)
-Kersten Krystyna, Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948,
-Kołomejczyk Norbert, Malinowski Marian, Polska Partia Robotnicza 1942-1948, Warszawa
1986
- Kumoś Zbigniew, Związek Patriotów Polskich. Założenia programowo-ideowe, Warszawa
1983
-Lesiakowski Krzysztof, Mieczysław Moczar „Mietek”. Biografia polityczna, Warszawa
1998 (* s.37-95)
Polska Partia Robotnicza. Dokumenty programowe 1942-1948, oprac. M. Malinowski, R.
Halaba, R.Hildebrandt, R. Nazarewicz, T. Sierodzki, Warszawa 1984 !!!
-Salaba K., Emblematy, godło i symbole GL i AL, Warszawa 1988
-Przygoński Antoni, Z zagadnień frontu narodowego PPR 1942-1945, Warszawa 1976
-Tajne oblicze GL-AL., PPR. Dokumenty, wybór i opracowanie M. Chodakiewicz, P.
Gontarczyk, L. Żebrowski, t.1-2, Warszawa 1997
-Torańska Teresa, Oni, (fragmenty dotyczące lat wojny)
-Zaremba Marcin, Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm. Nacjonalistyczna legitymizacja
władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001 (s. 121-134
-Historia Polski w świetle źródeł (1939-1944), oprac. Leona Ziaja, t. II, cz. 2, Warszawa 1974
9
1
Etapy i uwarunkowania polityki gospodarczej władz Polski Ludowej (1944-1989)
(2 spotkania)
Etapy: 1944-1948/1949, 1950-1955, 1956-1959, 1960-1970, 1971-1980, 1981-1989
*cechy charakterystyczne planu 3-letniego i 6-letniego
*standard życia ludności w latach 1945-1956
*zasady polityki gospodarczej PRL w latach 1957-1970 i 1971-1980
*zmiany w polityce rolnej PPR/PZPR
Literatura:
Podręczniki:
Czubiński A., Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989), Poznań 1998
Friszke A., Polska: Losy państwa i narodu 1939-1989, Warszawa 2003
Roszkowski W. (Albert A.), Najnowsza historia Polski 1918-1989, różne wydania
Monografie:
Historia gospodarcza Polski (1944-1989), Warszawa 1993
Jezierski A., Petz B., Historia gospodarcza Polski Ludowej 1944-1975, Warszawa 1980
Jezierski A., Leszczyński C., Dzieje gospodarcze Polski w zarysie do 1989 r., Warszawa
1994
Kuczyński W., Po wielkim skoku, Warszawa 1981
Kurowski S., Polityka gospodarcza PRL, Warszawa 1990
Landau Z., Etapy rozwoju gospodarczego Polski Ludowej, Warszawa 1986
Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995
U źródeł kryzysu, Warszawa 1985
Skodlarski J., Zarys historii gospodarczej Polski, Warszawa 2002
Zieliński J., Polskie reformy gospodarcze, Warszawa 1981
Walka o władzę w Polsce w latach 1944-1948
(2 spotkania)
Zagadnienia:
-system partii koncesjonowanych, relacje między nimi i PPR
-polityka „otwartych drzwi”
-tzw. zwrot październikowy
-terror
-czynniki determinujące rewizję taktyki działań komunistów w 1945 r.
-powstanie legalnych partii opozycyjnych
-polityka PPR wobec Kościoła katolickiego
-przyczyny i okoliczności przeprowadzenia referendum 30 VI 1946 r.
-taktyka komunistów w okresie wyborów do Sejmu Konstytucyjnego
-pacyfikacja SP, PSL, PPS
-likwidacja tzw. odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego w PPR, jej uwarunkowania
wewnętrzne i międzynarodowe
Źródła:
„Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej” 1944-1946” (kopie dokumentów w teczce w
czytelni Wydziału Filologiczno-Historycznego UG)
Kozik Zenobiusz, Polska w latach 1945-1956. Wybór tekstów źródłowych, Warszawa 1987
Polska-ZSRR. Struktury podległości. Dokumenty KC WKP(b) 1944-1949, Warszawa 1995
Reale Eugenio, Raporty. Polska 1945-1946, Warszawa 1991
10
1
Literatura Przedmiotu:
Czubiński Antoni, Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989), Poznań 1998
Dominiczak Henryk, Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990, Warszawa 1997
Dudek Antoni, Pytel Grzegorz, Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn
1990
Dudek Antoni, Państwo a Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995
Działalność Władysława Gomułki.
Fakty, wspomnienia, opinie, opracował Walery
Namiotkiewicz, Warszawa 1985
Fijałkowska Barbara, Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce,
Olsztyn 1995
Friszke Andrzej, Opozycja polityczna w PRL. 1945-1980, Londyn 1994
Garlicki Andrzej, Bolesław Bierut, Warszawa 1994
Góra Władysław, Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1974, Warszawa 1974
Kersten Krystyna, Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948,
Kersten Krystyna, Między wyzwoleniem a zniewoleniem. Polska 1944-1956,
Kozłowski Czesław, Rok 1948, Warszawa 1988
Machcewicz Paweł, Władysław Gomułka, Warszawa 1995
Ożóg Maria, Władysław Gomułka. Biografia polityczna, Warszawa 1989
Torańska Teresa, Oni,
Turlejska Maria, Te pokolenia żałobami czarne. Skazani i ich sędziowie, Warszawa 1990
Walichnowski Tadeusz, U źródeł walk z podziemiem reakcyjnym w Polsce, Warszawa 1975
Żenczykowski Tadeusz, Polska Lubelska 1944, Warszawa 1990
Żenczykowski Tadeusz, Dramatyczny Rok 1945,
Nowy etap eskalacji terroru politycznego w Polsce (lata 1949-1954)
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-powrót do praktyki czystek politycznych w Związku Radzieckim 1946-1952 (walka z
„kosmopolitami” i „syjonistami”)
-procesy pokazowe członków władz komunistycznych w Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji,
Rumunii i na Węgrzech (1949-1952)
-struktury aparatu terroru (MBP, GZI, system więzień i obozów) i polityczny nadzór nad nimi
-sowietyzacja Wojska Polskiego
-znaczenie III Plenum KC PZPR (listopad 1949 r.)
-próba zmian politycznych w kierownictwie PZPR na wiosnę 1950 r.; sprawa ministra
Władysława Wolskiego
-procesy pokazowe wojskowych
-montowanie procesu Władysława Gomułki i jego współpracowników
-przeciw „hiszpanom”, trockistom i innym
-polityka antykościelna: wspieranie grup rozłamowych i represje wymierzone w duchownych
rzymskokatolickich w latach 1950-1953
-system inwigilacji społeczeństwa
-zmiany czy kontynuacja w systemie sprawowania władzy w latach 1953-1954
Źródła:
Aparat bezpieczeństwa w Polsce w latach 1950-1952. Taktyka strategia, metody, oprac. A.
Dudek i A. Paczkowski, Warszawa 2000
„Nowe Drogi” 1949-1953
Literatura przedmiotu:
*Błażyński Z., Mówi Józef Światło. Za kulisami bezpieki i partii, Londyn 1986
11
1
*Centrum władzy w Polsce 1948-1970, pod red. A. Paczkowskiego, Warszawa 2003
*Czarna Księga Komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, Warszawa 1999 (praca
zbiorowa, szukać przez tytuł)
*Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990, Warszawa 1997
*Dominiczak H., Organy bezpieczeństwa PRL w walce z Kościołem katolickim 1944-1990,
Warszawa 2000
*Dudek A., Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995
*Dymek B., Pracownicy etatowi PZPR (1948-1954), „Z Pola Walki” 1983, nr 3-4
*Działalność Władysława Gomułki. Fakty, wspomnienia, opinie, oprac. W. Namiotkiewicz,
Warszawa 1985
*Fijałkowska B., Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce, Olsztyn
1995
*Garlicki A., Stalinizm, Warszawa 1994
*Młodzież w oporze społecznym 1944-1989, pod red. M. Kała i Ł. Kamińskiego, Wrocław
2002
*Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994
*Jarosz D., Polacy a stalinizm 1948-1956, Warszawa 2000
*Komunizm. Ideologia-System-Ludzie, pod red. T. Szaroty, Warszawa 2001
*Kozłowski Cz., II Zjazd PZPR (10-17 marca 1954 r.), „Z Pola Walki” 1984, nr 4
*Palski Z., Agentura Informacji Wojskowej w latach 1945-1956, Warszawa 1992
*Poksiński J., „TUN” Tatar – Utnik – Nowicki. Represje wobec oficerów Wojska *Polskiego
w latach 1949-1956, Warszawa 1992
*Polacy wobec Przemocy 1944-1956, pod red. B. Otwinowskiej i J. Żaryna, Warszawa 1996
*Polska 1944/45-1989. Życie codzienne w Polsce 1945-1956, Studia i materiały, t. 5,
Warszawa 2001
*Przestępstwa sędziów i prokuratorów w Polsce lat 1944-1956, pod red. W. Kuleszy i A.
Rzeplińskiego, Warszawa 2000
*System represji stalinowskich w Polsce 1944-1956. Represje w Marynarce wojennej, pod
red. I. Hałagidy, Gdańsk 2003
*Szwagrzyk K. Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955, Warszawa 2000
*Turlejska M., Te pokolenia żałobami czarne... Skazani na śmierć i ich sędziowie, Warszawa
1990
*Wąsowicz W., Socha Ł., Z archiwum Bolesława Bieruta, „Krytyka” Kwartalnik Polityczny,
1981, nr 8
*Wolsza T., W cieniu Wronek, Jaworzna i Piechcina... 1945-1956, Warszawa 2003
*Ziemba Z. A., Prawo przeciwko społeczeństwu. Polskie prawo karne w latach 1944-1956,
Warszawa 1997
Postawy twórców kultury wobec nowego systemu władzy w Polsce (1944-1955)
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-pokoleniowe, narodowe i polityczne uwarunkowania postaw
-główne ośrodki kształtowania kultury polskiej po roku 1944 (krajowe i zagraniczne)
-miejsce twórców w polityce kulturalnej władz krajowych, etapy tejże polityki
-cechy składowe tzw. realizmu socjalistycznego
-motywy i formy okazywania zrywania z „nową wiarą”
Źródła:
*Bauman Janina, Nigdzie na ziemi, Warszawa 2000
*Dąbrowska Maria, Dzienniki powojenne 1945-1965, t. I i II, Warszawa 1996-1997
*Reich-Ranicki Marcel, Możje życie,
*Schaff Adam, Moje spotkania z nauką polską, Warszawa 1997
12
1
*Tyrmand Leopold, Dziennik 1954, (wersja oryginalna) Warszawa 1999
*Wat Aleksnader, Dziennik bez samogłosek,
*Woroszylski Wiktor, Powrót do kraju, Londyn 1979
*Zawadzka-Wetz Alicja, Refleksje pewnego życia, Paryż 1967
Literatura przedmiotu:
*Braun K., Apogeum stalinizmu w teatrze 1949-1955, „Zeszyty Historyczne” (Paryż) 1993, nr
104.
*Czarnik O., Między dwoma Sierpniami. Polska kultura literacka w latach 1944-1980,
Warszawa 1993
*Czyżak Agnieszka, Kazimierz Brandys, Poznań 1998
*Dariusz Jarosz, Polacy a stalinizm 1948-1956, Warszawa 2000
*Drewnowski Jan, Rozkład i upadek sowietyzmu w Polsce, Lublin 1991
*Drewnowski T., Ucieczka z kamiennego świata, Warszawa 1992
*Fijałkowska Barbara, Polityka i twórcy (1948-1959), Warszawa 1985
*Fijałkowska Barbara, Sumienie Narodu ? Sprawy i ludzie kultury w Polsce Ludowej,
Wrocław 1985
*Fijałkowska Barbara, Borejsza i Różański. Przyczynek do dziejów stalinizmu w Polsce,
Olsztyn 1995
*Jarosiński Zbigniew, Nadwiślański socrealizm, Warszawa 1999
*Jarosz Dariusz, Czterdzieści pięć lat w opozycji (O ludziach „Tygodnika Powszechnego”),
Kraków 1990
*Madajczyk Czesław, Klerk czy intelektualista zaangażowany ?, Poznań 1999
*Sporne postaci polskiej literatury współczesnej, pod red. A. Brodzkiej, Warszawa
*Kopeć Zbginiew, Jerzy Andrzejewski, Poznań 1999
*Murzański S., Między kompromisem a zdradą, Warszawa 1993
*Prokop Jan, Sowietyzacja i jej maski. PRL w latach stalinowskich, Kraków 1997
*Roman Andrzej, Paranoja. Zapis choroby, Warszawa-Paryż 1990
*Słabek Henryk, Intelektualistów obraz własny 1944-1989, Warszawa 1997
*Trznadel Jacek, Hańba domowa, Lublin 1990
*Włodarczyk A., Socrealizm. Sztuka polska w latach 1950-1954, Paryż 1986
*Woźniakowski Krzysztof, Między ubezwłasnowolnieniem a opozycją. Związek Literatów
Polskich w latach 1949-1959, Kraków 1990
Standard życia ludności Polski w okresie realizacji
rozwoju (1950-1955)
(1 spotkanie)
6-letniego planu odbudowy i
Zagadnienia:
-rozwój demograficzny ludności Polski w latach 1946-1956
-porównanie założeń i celów planów gospodarczych 3- i 6-letniego
-obciążenie ludności kosztami militaryzacji państwa i społeczeństwa
-industrializacja i urbanizacja
-polityka państwa wobec rolnictwa indywidualnego ze szczególnym uwzględnieniem
kolektywizacji
-ruch przodowników pracy: obraz życzeniowy i rzeczywisty
-standard życia pracowników najemnych
-sytuacja kobiet czynnych zawodowo
-„nowa klasa” - charakterystyka grupy
Literatura przedmiotu:
Chumiński J., Ruch zawodowy w Polsce w warunkach kształtującego się systemu
totalitarnego 1944-1956, Wrocław 1990
13
1
Dobieszewski A., Kolektywizacja wsi polskiej 1948-1956, Warszawa 1993
Gospodarka Polski Ludowej 1944-1955, pod red. J. Kalińskiego i Z. Landaua, Warszawa
1986
Elity władzy w Polsce a struktura społeczna w latach 1956-1981, praca zbiorowa pod red. P.
Wójcika, Warszawa 1994
Jarosz Dariusz, Polacy a stalinizm 1948-1956, Warszawa 2000
Kaliński Janusz, Forsowna kolektywizacja rolnictwa (1948-1956), „Kwartalnik Historyczny”
1984, nr 1
Kaliński J., Polityka gospodarcza Polski w latach 1948-1955, Warszawa 1987
Kaliński J., Gospodarka Polski w latach 19444-1989, Warszawa 1995
Kloc K., Historia samorządu robotniczego w PRL 1944-1989, Warszawa 1992
Kurowski Stefan, Polityka gospodarcza PRL, Warszawa 1990
Kurzynowski A., Aktywizacja zawodowa kobiet zamężnych w Polsce Ludowej, Warszawa
1979
Landau Zbigniew, Gospodarka Polski Ludowej, Warszawa 1995
Latuch M., Migracje wewnętrzne w Polsce na tle industrializacji (1950-1960), Warszawa
1970
Miedzińska J., Zagadnienie ochrony pracy w Polsce, Londyn 1961
Okoniewska Barbara, Przeobrażenia ekonomiczne w rolnictwie województwa gdańskiego w
latach 1945-1948, Gdańsk 1988
Polska 1944/89-1989. t. 5, Życie codzienne w Polsce 1945-1955, Warszawa 2001
Świda-Ziemba Hanna, Człowiek wewnętrznie zniewolony, Warszawa 1997
Wieruszewski R., Równość kobiet i mężczyzn w Polsce Ludowej, Poznań 1975
Zmiany polityczne w Polsce w latach 1956-1957
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-początki destalinizacji (począwszy od sprawy Józefa Światło w 1954 r.)
-wpływ XX Zjazdu KPZR i czynników radzieckich na stosunki polityczne w Polsce
-frakcje w łonie kierownictwa PZPR
-przyczyny wydarzeń poznańskich (28 czerwca)
-znaczenie VII Plenum KC PZPR
-czynniki warunkujące powrót do władzy Władysława Gomułki
-zmiany w sposobie zarządzania krajem wprowadzone w wyniku ustaleń VIII plenum KC
PZPR
-tzw. kompensacja etatów i jej wpływ na sytuację w kraju
-czynniki: chiński, węgierski i jugosłowiański a sytuacja w Polsce w okresie od października
do grudnia 1956 r.
-taktyczna zmiana polityki władz partyjnych i państwowych wobec Kościoła
rzymskokatolickiego
-zmiany w niektórych dziedzinach stosunków polsko-radzieckich
-problem narodowościowy w Polsce w 1956 r.
-exodus ludności niemieckiej i żydowskiej (przyczyny i skala)
-zahamowanie przemian (IX i X Plenum KCPZPR)
Źródła:
Tekst tzw. tajnego referatu Nikity S. Chruszczowa wygłoszonego podczas XX Zjazdu KPZR
(kopia w teczce)
Kłosiewicz Wiktor, Kiedy wieje wiatr historii,
1956 – Polska emigracja a kraj. Antologia źródeł, pod red. M. Drozdowski, J. Żaryn, T.
Ochinowski, Warszawa 1998
Torańska Teresa, Oni, różne wydania
14
1
Literatura przedmiotu:
Ciesielski Stanisław, Wrocław 1956, Wrocław 1999
Dominiczak Henryk, Organy bezpieczeństwa PRL 1944-1990, Warszawa 1997
Dudek Antoni, Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970, Kraków 1995
Eisler Jerzy, Kupiecki R., Na zakręcie historii – rok 1956, Warszawa 1992
Friszke Andrzej, Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994
Góra Władysław, Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1974, Warszawa 1974
Jedlicki Witold, Chamy i Żydy, „Kultura” (Paryż), grudzień 1962 (kopia w teczce). Tenże
tekst został zamieszczony w książce tegoż autora Klub Krzywego Koła, Warszawa 1989
Kula Marcin, Paryż, Londyn i Waszyngton patrzą na Październik 1956 roku w Polsce,
Warszawa 1992
Łoś Robert, Polska-ZSRR 1956, Łódź 1999
Machcewicz Paweł, Polski rok 1956, Warszawa 1993
Październik 1956, Londyn 1963
Październik 1956. Pierwszy wyłom w systemie, pod red. S. Bratkowski, Warszawa 1996
Październik ’56, pod red. M. Jaworskiego, Warszawa 1987
Polska 1944/1945-1989. Polska 1956 – próba nowego spojrzenia, Warszawa 1997
Ptasiński Jan, Drugi zwrot. Gomułka u szczytu powodzenia, Warszawa 1988
Raina Peter, Władysław Gomułka. Życiorys polityczny, Londyn 1969
Rykowski Zbysław, Władyka Władysław, Polska próba – Październik 1956, Kraków 1989
Sześć lat temu ... (kulisy polskiego października), Paryż 1962
Tarniewski M., (Karpiński J.), Porcja wolności – Październik 1956, Paryż 1979
Ważniewski Władysław, Polityczne i społeczne problemy rozwoju Polski Ludowej 19441985, Warszawa 1989
Idem, Walka polityczna w kierownictwie PPR i PZPR 1944-1964, Toruń 1991
Władyka Wiesław, Na czołówce. Prasa w październiku 1956 roku, Warszawa-Łódź 1989
Relacje między społeczeństwem i władzą w latach 1957/1958-1967/1968
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-cechy polityki gospodarczej (przemysł, rolnictwo, usługi)
-frakcje w aparacie władzy (dogmatycy, rewizjoniści i „pragmatycy”)
-przejawy zachowań dysydenckich
-stosunki Państwo-Kościół (momenty i przyczyny napięć)
-nastroje społeczne
Żródła:
Rakowski M., Dzienniki polityczne 1958-1962, 1963-1968
Literatura przedmiotu:
Czubiński A., Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989), Poznań 1998
Dudek A., Marszałkowski T., Walki uliczne w PRL 1956-1989, Kraków 1999
Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2003
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994
Friszke A., Polska. Losy państwa i narodu 1939-1989, Warszawa 2003
Kaliński J., Landau Z., Gospodarka Polska w XX wieku, Warszawa 2003
Landau Z., Roszkowski W., Polityka gospodarcza II RP i PRL, Warszawa 1995
Sudziński R., Uwarunkowania polityczne i bariery wzrostu gospodarczego Polski na tle
krajów środkowoeuropejskich po II wojnie światowej (1944-1989), w: Polska w podzielonym
świecie po II wojnie światowej do 1989 r., pod red. M. Wojciechowskiego, Toruń 2002
(kopia w teczce)
15
1
Nacjonalistyczna legitymizacja
Zaremba M., Komunizm, legitymizacja, nacjonalizm.
władzy komunistycznej w Polsce, Warszawa 2001
Zaremba M., Społeczeństwo polskie lat sześćdziesiątych – między „małą stabilizacją” a
„małą destabilizacją”, w: Oblicza Marca 1968, pod red. K. Rokickiego i S. Stępnia,
Warszawa 2004 (kopia w teczce)
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003
Archaiczna literatura przedmiotu dla porównania:
Dominiczak H., Halaba R., Walichnowski T., Z dziejów politycznych Polski 1944-1984,
Warszawa 1984
Góra W., Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1974, Warszawa 1974
Ważniewski W., Polityczne i społeczne problemy rozwoju Polski Ludowej. 1944-1985 Zarys
historii, Warszawa 1989
Rok 1968
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-sprawa inscenizacji Dziadów A. Mickiewicza.
-akcja „antysyjonistyczna” w 1968
-zmiany kadrowe w aparacie władzy
-Kościół wobec wydarzeń w kraju
Żródła:
Czystka w korpusie oficerskim. Wydarzenia w 1967 roku w Wojsku Polskim w dokumentach,
wstęp i opracowania Edaward Jan Nalepa, Warszawa 2000
Krajobraz po szoku, Warszawa 1989
Marzec ’68. Między tragedią a podłością, wstęp, wybór i opracowanie Grzegorz Sołtysiak i
Jóżef Stępień, Warszawa 1998
Literatura:
Eisler Jerzy, Marzec 1968, Warszawa 1991
Tenże, Polski rok 1968, Warszawa 2006
Kąkol Kazimierz, Marzec ’68 inaczej, Warszawa 1998
Kowalski Jan, Stosunki polsko-żydowskie wczoraj i dziś.
Przyczynek do kampanii
antypolskiej, Warszawa 1968
Lendvai Paul, Antysemityzm bez Żydów, różne wydania
Polska 1944/45-1989........., Warszawa
Stola Dariusz, Kampania antysyjonistyczna, Warszawa 2000
Walichnowski Tadeusz, Mechanizmy propagandy syjonistycznej, Katowice 1968
Tenże, Organizacje i działacze syjonistyczni, Katowice 1968
Opozycja lat 1968 i 1970 i lat 1976-1980. Podobieństwa i różnice
(2 spotkania)
Zagadnienia:
-zorganizowane grupy opozycyjne w l. 60
-okoliczności wystąpień społecznych w roku 1968 i 1970
-przyczyny i konsekwencje polityki gospodarczej Rządu PRL w l. 70.
16
1
-przyczyny wystąpień społecznych w roku 1976
-opozycja wewnątrzsystemowa i niepodległościowa
-Wolne Związki Zawodowe
-obóz władzy wobec zorganizowanych struktur opozycyjnych 1976-1980
-stanowisko Kościoła katolickiego wobec różnych grup opozycyjnych
Żródła:
Czystka w korpusie oficerskim. Wydarzenia w 1967 roku w Wojsku Polskim w dokumentach,
wstęp i opracowania Edaward Jan Nalepa, Warszawa 2000
Krajobraz po szoku, Warszawa 1989
Kuroń J., Modzelewski K., List otwarty do Partii, Paryż 1966
Marzec ’68. Między tragedią a podłością, wstęp, wybór i opracowanie Grzegorz Sołtysiak i
Jóżef Stępień, Warszawa 1998
Literatura przedmiotu:
Cenckiewicz S., Służba Bezpieczeństwa wobec Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża
(do sierpnia 1980 r.); Operacja „Arca”, czyli Służba Bezpieczeństwa w walce z Ruchem
Młodej Polski w latach 1979-1988, w: Cenckiewicz S., Oczami bezpieki. Szkice i materiały
z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2004 (kopia w czytelni Wydz. Fil-Hist.)
Cecuda D., Leksykon opozycji politycznej 1976-1989, Warszawa 1989
Drewnowski J., Problematyka opozycji w Polsce, Londyn 1981
Dudek A., Gawlikowski M., Leszek Moczulski. Bez wahania, Kraków 1993
Dudek A., Marszałkowski T., Walki uliczne w PRL 1956-1989, Kraków 1999
Eisler Jerzy, Marzec 1968, Warszawa 1991
Tenże., Grudzień 70, Warszawa 1995
Tenże, Grudzień 1970. Geneza – przebieg – konsekwencje, Warszawa 2000
Friszke A., Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994
Tenże, Polska Gierka, Warszawa 1995
Kąkol Kazimierz, Marzec ’68 inaczej, Warszawa 1998
Kosecki J., Geografia opozycji politycznej w Polsce 1976-1981, Warszawa 1983
Lendvai Paul, Antysemityzm bez Żydów, różne wydania
Nalepa E. J., Wojsko Polskie w Grudniu 1970, Warszawa 1990
Oblicza Marca 1968, zbiór studiów pod red. K. Rokickiego i S. Stępnia, Warszawa 2004
Słomka A., Historia Konfederacji Polski Niepodległej, Katowice 1995
Stola Dariusz, Kampania antysyjonistyczna, Warszawa 2000
Walichnowski Tadeusz, Mechanizmy propagandy syjonistycznej, Katowice 1968
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003
Początek końca: „Solidarność” 1980-1981
(1 spotkanie)
Zagadnienia:
-przyczyny protestów społecznych w 1976 r.
-formy i struktury zorganizowanej opozycji politycznej (1976-1980)
-strajki lipcowe 1980 r.
-okoliczność rozprzestrzeniania akcji strajkowej w sierpniu 1980 r.
-robotnicy i inteligencja, płaszczyzny współpracy w rozmowach z władzami PRL
-treść i znaczenie porozumień sierpniowych
-Służba Bezpieczeństwa wobec „Solidarności”
-charakter, struktury i formy działalności NSZZ „Solidarność” 1980-1981
-frakcje w ramach NSZZ „Solidarność”
-Członkowie Układu Warszawskiego a sytuacja w Polsce
-powody i preteksty wprowadzenia stanu wojennego
17
1
Literatura:
Ash Timothy Garton, Polska rewolucja. Solidarność 1980-1981, Warszawa-Londyn 1987
Cecuda Dariusz, Leksykon opozycji politycznej 1976-1989, Warszawa 1989
Czubiński Antoni, Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945-1989), Poznań 1998
Friszke Andrzej, Opozycja polityczna w PRL 1945-1980, Londyn 1994
Holzer Jarzy, Solidarność w podziemiu, Łódź 1990
Kossecki Jóżef, Geografia opozycji politycznej w Polsce 1976-1981, Warszawa 1983
Stan wojenny w Polsce 1981-1983, pod red. Antoniego Dudka, Warszawa 2003
Ważniewski Władysław, Polityczne i społeczne problemy rozwoju Polski Ludowej 19441985, Zarys historii, Warszawa 1989
Jak doszło do likwidacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej?
(2 spotkania)
Zagadnienia:
-uwarunkowania międzynarodowe sytuacji w Polsce w latach 1986-1989
-sytuacja gospodarcza kraju i nastroje społeczne
-projekty zmian wychodzące z kręgu władzy i działania „sanacyjne”
-uwłaszczenie nomenklatury
-opozycja polityczna wobec kwestii negocjacji z władzami PRL
-warunki kompromisu przyjęte w Magdalence i przy Okrągłym Stole
-rewizja ustaleń z lat 1988-1989
-demontaż instytucji PRL
Źródła:
Najnowsza historia Polski na tle międzynarodowym. Teksty źródłowe, opr. Z. J. Michalski, M.
Wilk, Łódź 2000
Wspomnienia;
Barcikowski K., U szczytów władzy, Warszawa 1998
Rakowski M., Jak to się stało, Warszawa 1991
Wałęsa L., Droga do wolności. Decydujące lata 1985-1989, Warszawa 1991
Literatura przedmiotu:
Ash T. G., Wiosna obywateli. Rewolucja 1989 widziana w Warszawie, Budapeszcie, Berlinie
i Pradze, Londyn 1990
Antoszewski A., Erozja systemu politycznego PRL w latach osiemdziesiątych. Studium
procesu, Wrocław 1992
Baka W., U źródeł wielkiej transformacji, Warszawa 1999
Dubiński K. Magdalenka – transakcja epoki: Notatki z poufnych spotkań Kiszczak-Wałęsa,
Warszawa 1990
Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 19881990, Warszawa 2004
Garlicki A., Karuzela. Rzecz o Okrągłym Stole, Warszawa 2003
Gorzkowski J., Morawski W., Jesień narodów, Warszawa 1991
Janowski K. B., Polska 1981-1989: między konfrontacją a porozumieniem, Warszawa 1996
Tenże, Źródła i przebieg zmiany politycznej w Polsce (1980-1989). Studium historycznopolitologiczne, Toruń 2003
Kowalski S., Narodziny III Rzeczypospolitej, Warszawa 1996
18
1
Polityczno-ideowa analiza dziejów „Solidarności”
Mażewski L., W objęciach utopii.
1980-2000, Toruń 2001
Mink G., Siła czy rozsądek. Historia społeczna i polityczna Polski (1980-1989), WarszawaKatowice 1992
Polska 1986-1989: koniec systemu. Materiały międzynarodowej konferencji, Miedzeszyn 2123 października 1999, t. I Referaty, red. O. Machcewicz, Warszawa 2002
Raina P., Droga do „Okrągłego Stołu”. Zakulisowe rozmowy przygotowawcze, Warszawa
1999
Skórzyński J., Ugoda i rewolucja. Władza i opozycja 1985-1989, Warszawa 1995
Żaryn J., Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989), Warszawa 2003
Tematyka wykładów kursowych prezentowanych studentom IV i V roku studiów
zaocznych magisterskich (20 i 10 godzin): Historia Polski XX w.
IV rok studiów (20 godz.)
−
Polskie starania o odbudowę niepodległego państwa w latach I wojny światowej
(4 godz.)
−
Założenia polityki władz polskich wobec mniejszości narodowych (4 godz.)
−
Ruch komunistyczny w Polsce Odrodzonej (2 godz.)
−
Stosunki polsko-gdańskie w latach 1919-1939 (2 godz.)
−
Hitlerowska polityka narodowościowa w Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy
Zachodnie (2 godz.)
−
Plan „Burza” i powstanie warszawskie (2 godz.)
−
Bilans II wojny światowej z polskiej perspektywy (2 godz.)
V rok studiów (10 godz.)
−
−
−
−
Uwarunkowania i założenia polityki gospodarczej realizowanej w Polsce Ludowej
(4 godz.)
Walka o władzę i system represji w latach 1944-1955 (2 godz.)
Walki frakcyjne w PZPR w latach 1956-1968 (2 godz.)
Instytucje oporu społecznego 1976-1988 (2 godz.)
Zagadnienia omawiane podczas wykładu monograficznego pt. Żydzi w Polsce w XX w.
Wykład jest realizowany w wymiarze 30 godzin (studenci studiów dziennych magisterskich i
I stopnia, obecność obowiązkowa, zaliczenie)
−
Początki osiedla żydowskiego w Polsce
−
Miejsce religii w życiu społeczności żydowskiej do 1939 r.
−
Udział Żydów w walce o niepodległość Polski w XIX w.
−
Żydowskie partie polityczne na ziemiach polskich na przełomie XIX i XX w.
−
Udział Żydów w walkach o niepodległość i granice Polski w latach 1914-1920
−
Żydzi w polityce rządów polskich w latach 1918-1939
−
Miejsce Żydów na mapie gospodarczej i społecznej Polski
−
Hitlerowska polityka zagłady Żydów
−
Stosunki polsko-żydowskie pod okupacją sowiecką (1939-1941)
−
Stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką (1939-1945)
−
Uwarunkowania odbudowy życia żydowskiego w Polsce (1944-1949)
−
Żydzi w Polsce w latach 1950-1955
−
Sytuacja społeczności żydowskiej w okresie przemian października ‘56
−
Życie społeczne Żydów w Polsce w latach 1957-1967
19
−
−
2
Akcja „antysyjonistyczna” i jej konsekwencje dla społeczności żydowskiej
(1967-1969)
Żydzi w polityce PZPR oraz aktywność kulturalna i polityczna społeczności
żydowskiej w latach 1971-1989
Seminarium magisterskie (IV rok, studia zaoczne, 30 godz., zaliczenie)
20