Alternatywa na mokre żniwa Recepta na kryzys

Nr 08/2009 (60)
www.wrp.pl
Doc. dr hab. Marek Pieszka,
prof. dr hab. Tadeusz Barowicz
Instytut Zootechniki - PIB
w Krakowie
Strona 13
W naszej strefie klimatycznej, pora żniw raz przypada w okresie suchym, w inne lata towarzyszą jej nadmierne
opady atmosferyczne. Podczas suchych żniw, przeciętna wilgotność zbieranego ziarna waha się między 12 a
14%. Ziarno takie nie pleśnieje i nie wymaga dosuszania. Warunki komfortowe mają miejsce jednak rzadko.
Najczęściej pogoda w porze żniw jest przekropna.
Alternatywa na mokre żniwa
W
yprodukowanie
kiszonki z wilgotnego ziarna zbóż o
bardzo dobrej jakości i jednocześnie bezpiecznej dla zwierząt jest możliwe, gdy do zakiszanego ziarna dodawane są
preparaty stymulujące i ukierunkowujące proces fermentacji oraz poprawiające jakość
i trwałość tlenową.
W czasie deszczowych żniw
– jak to może mieć miejsce w
bieżącym roku (takie są długoterminowe prognozy meteorologiczne) – wilgotność zbieranego ziarna może przekraczać 20%, a w skrajnych przypadkach nawet dochodzić do
30%. Są to bardzo niekorzystne
okoliczności. W okresie występowania przedłużających się
opadów, zboża bowiem atakowane są ze zdwojoną siłą przez
grzyby pleśniowe, powodujące
dotkliwe straty. Nawet nowoczesne fungicydy nie są w stanie w pełni je ochronić przed
chorobami grzybowymi. Jak w
takiej sytuacji postępować, aby
straty w naszych plonach były
jak najmniejsze?
Zebrane kombajnami w czasie 1-2-dniowych przerw między opadami wilgotne ziarno
należy natychmiast po zbiorze
zakonserwować, gdyż przechowywane, wilgotne niekonserwowane ziarno, po kilku
godzinach od zbioru na skutek szybkiego rozwoju bakterii
tlenowych zagrzewa się, pleśnieje i gnije. W efekcie metabolizmu grzybów pleśniowych powstaje woda i wzrasta
temperatura ziarna, co stwarza doskonałe warunki do dalszego rozwoju grzybów pleśniowych. Efektem działalności grzybów jest znaczne
obniżenie wartości pokarmowej ziarna, przejawiające
się zmniejszeniem zawartości węglowodanów i białek, w
tym aminokwasów egzogennych. Należy również pamiętać, że groźne dla organizmu
zwierząt są produkty metabolizmu grzybów pleśniowych
– mikotoksyny. Skarmianie
ziarna skażanego toksynami
grzybowymi wpływa na obniżenie efektów produkcyjnych (przyrosty masy ciała,
wskaźniki rozrodcze), wywołuje uporczywe biegunki, a nawet upadki zwierząt. Wilgotne
więc ponad normę ziarno, jak
najszybciej powinno być zakonserwowanie jednym z
trzech sposobów: przez zakiszanie, konserwowanie metodami chemicznymi lub suszenie.
W przypadku zbóż paszowych suszenie jest najdroższą
metodą zabezpieczania wilgotnego ziarna. W przypadku
zbioru ziarna o wilgotności
14-16%, można zastosować
dosuszanie ziarna zimnym lub
gorącym powietrzem. W tym
zakresie stosowane są różne
rozwiązania, zależnie od miejsca dosuszania ziarna. W wytwórniach pasz i dużych magazynach zbożowych stosuje
się najczęściej dosuszanie gorącym powietrzem w silosach
zbożowych. W handlu znajdują się w sprzedaży nowoczesne suszarnie kaskadowe,
zarówno stacjonarne jak i
przewoźne, suszące ziarno w
gorącym strumieniu ogrzanego powietrza. Ziarno dosuszone zachowuje naturalną
wartość paszową, a w większości przypadków zadowalającą wartość siewną. Proces
suszenia zachodzi jednak powoli, jest kosztowny, stąd metoda ta posiada ograniczony
zakres stosowania.
Najprostszym sposobem
konserwowania wilgotnego
ziarna paszowego jest jego kiszenie. Proces kiszenia polega
na przeprowadzaniu (przetwarzaniu) cukrów zawartych
w ziarnie przez bakterie mlekowe występujące powszechnie w przyrodzie do kwasu
mlekowego i octowego. Zjawisku temu towarzyszy obniżenie kwasowości ziarna z pH
6-6,5 do pH około 3,5-4. Procesy fermentacyjne można stymulować dodatkiem bakterii
kwasu mlekowego w postaci
preparatów bakteryjnych jak:
Microsil, Bioprofit, Lactisil,
Lactozym, Lactamix, Sil-All,
Polmazyn, Polmasil itp. Kwaśny odczyn kiszonki zapobiega
rozwojowi pleśni oraz bakterii
gnilnych. Kisić należy ziarno
gniecione lub śrutowane, przy
wilgotności od 20% do 50%.
Nie należy kisić ziarna całego,
gdyż w takim wypadku procesy fermentacyjne przebiegają
słabo, a powietrze pomiędzy
ziarniakami sprzyja rozwojowi
pleśni. Ogólnie przyjmuje się
zasadę, że wraz ze wzrostem
wilgotności ziarna, rozmiar
zakiszanych cząstek powinien
być większy.
Bakterie mlekowe są organizmami beztlenowymi, stąd zakiszane ziarno należy starannie
ugnieść i okryć folią. Po 3-4 tygodniach kiszonka zbożowa
doskonale nadaje się do skarmiania. Posiada przyjemny zapach, przez co chętnie jest wyjadana przez zwierzęta. Ziarno
Nie zawsze wilgotność ziarna jest optymalna do przechowywania. W latach takich, jak rok
bieżący, zbiory przerywają częste deszcze. Zakiszanie ziarna pozwala na jego zagospodarowanie, oszczędza wydatki na suszenie oraz pozwala uzyskać doskonałej jakości paszę.
kiszone nie nadaje się do produkcji suchych mieszanek paszowych, lecz do skarmiania
w gospodarstwie po uzupełnieniu go koncentratem białkowym i premiksami mineralno-witaminowymi. Kiszonego ziarna nie należy podawać lochom karmiącym i w zaawansowanej ciąży oraz młodym zwierzętom (np. prosięta)
ze względu na ryzyko wystąpienia biegunek. W żywieniu bydła, zarówno krów mlecznych
jak i bydła opasowego, konserwowane ziarno można skarmiać bez ograniczeń, zgodnie
z potrzebami pokarmowymi
zwierząt. Doskonałym uzupełnieniem takiej paszy są kiszonki z traw i roślin motylkowych oraz zielonki w sezonie
pastwiskowym. W niektórych
krajach kiszonki z wilgotnego
ziarna zbóż stosuje się z powodzeniem w żywieniu owiec,
kóz, koni, królików, nutrii i
gęsi. Kiszonkę zbożową, zabezpieczoną przed dostępem
powietrza i promieni słonecznych można przechowywać
przez wiele miesięcy.
Równie tanią metodą zabezpieczania ziarna zbóż o zwiększonej zawartości wody jest
konserwowanie chemiczne.
Metoda ta polega na zaprawianiu ziarna lub nasion o
wilgotności 20-30% kwasami organicznymi (najczęściej propionowym, mrówkowym, sorbowym, benzoesowym) oraz preparatami zawierającymi ich sole lub estry tych kwasów o działaniu
przeciwbakteryjnym i pleśniobójczym. Związki te (konserwanty) są najskuteczniejsze w
ograniczaniu lub eliminowaniu populacji niepożądanych
mikroorganizmów w kiszonkach. Działanie kwasów organicznych lub ich soli polega
na wnikaniu do wnętrza komórki bakterii lub grzyba, co
powoduje naruszenie równowagi mikroorganizmu, w wyniku nadmiaru jonów wodorowych i związanego z tym
obniżenia odczynu treści komórkowej. Ponadto, kwasy organiczne lub ich sole ograniczają rozmnażanie mikroorganizmów patogennych, poprzez zakłócenie syntezy DNA
przez anion kwasu lub soli.
Konserwanty są dostępne w
postaci preparatów płynnych
lub sypkich. Dodaje się je do
komponentów mieszanek paszowych zebranych w niekorzystnych warunkach pogodowych, lub bezpośrednio do
mieszanek paszowych. W na-
szym kraju dopuszczonych do
stosowania jest szereg konserwantów np. Luprosil, LuproMix, Lupro Grain, Molgard,
Hemacomold Liquid, Hemacomold Dry, Fylex Dry, Luctamold LS, Schaumasil, Biomax,
Kemisile i wiele innych.
Kiszonki sporządzone z wilgotnego ziarna z dodatkiem
konserwantów chemicznych
charakteryzują się dużą stabilnością tlenową i trwałością w okresie przechowywania, a także odpornością
na rozkład tlenowy w okresie skarmiania. Stosowanie
konserwantów chemicznych
jest jednak ograniczone, ze
względu na agresywne działanie kwasów organicznych na
urządzenia metalowe, a także
organizm człowieka. Głównie
z tego powodu, coraz częściej
składnikami preparatów chemicznych są sole kwasów organicznych o działaniu zdecydowanie łagodniejszym.
Chemicznie zakonserwowane
ziarno należy przechowywać
najwyżej 3-4 do 6 miesięcy i
w tym okresie skarmić.
Podobnie jak kiszone
ziarno, również konserwowane środkami chemicznymi należy skarmiać z dodatkiem wysokobiałkowych
pasz uzupełniających, mieszanek mineralnych oraz
premiksów mineralno-witaminowych.
W czasie przekropnych
żniw do magazynów producentów pasz trafia ziarno o
ponadnormatywnej wilgotności. Użycie takiego ziarna
(powyżej 14% wilgotności)
do produkcji mieszanek
stwarza ryzyko pleśnienia
pasz oraz skażenie ich mikotoksynami. Dla uniknięcia
takiego ryzyka, w produkcji
mieszanek paszowych należy stosować preparaty pleśniobójcze zawierające niskocząsteczkowe kwasy organiczne lub ich sole (np.
Hemacomold Liquid, Hemacomold Dry, Biomax
itd.). Dawka 2-3 kg preparatu na tonę mieszanki skutecznie chroni pasze przed
rozwojem pleśni.
Wszystkie zabiegi i metody
konserwacyjne mają na celu
zmniejszenie do minimum
strat masy organicznej ziarna
oraz przeciwdziałanie rozwojowi pleśni wytwarzających toksyny. Wiąże się jednak z określonymi nakładami i kosztami. n
Recepta na kryzys
W
sierpniu „setny”
hodowca skorzystał z programu „Płać za nasienie buhajów tylko za pierwszą inseminację – powtórki są bezpłatne”.
Nazywany przez hodowców „receptą na kryzys”
program płacenia tylko za
pierwszą inseminację odnosi spektakularny sukces. Dzięki przekazaniu
przez zagraniczne stacje
hodowli, porcji na zabiegi
powtórkowe, wielu hodowców pomimo trudnej sytuacji polskiego sektora mleczarskiego, nie rezygnuje z
pracy hodowlanej, używając
najlepszych buhajów rasy
Już stu czołowych hodowców z całej Polski skorzystało z
programu „Płać za nasienie buhajów tylko za pierwszą
inseminację – powtórki są bezpłatne”. Foto POLgene.
HF. Już stu czołowych hodowców z całej Polski skorzystało z tego rozwiązania.
Warto pamiętać, że program
skierowany jest także do in-
seminatorów oraz mleczarni
na terenie całej Polski. Więcej informacji na www.polgene.pl
Redakcja WRP