docMetodologiabadania0802020200109
download 
Reklamacja Transkrypt
Metodologiabadania0802020200109
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim – metodologia badania Zamawiający: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego Wykonawca: ECORYS Polska Sp. z o.o. Sierpień 2010 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Spis treści Cel projektu ..........................................................................................................3 Problemy badawcze .............................................................................................5 Zakres części doradczej projektu ........................................................................17 Narzędzia badawcze ...........................................................................................20 Kwestionariusz dla kadry zarządzającej instytucji proinnowacyjnej ................20 Kwestionariusz badania ankietowego przedsiębiorców ..................................37 Scenariusz wywiadu grupowego .....................................................................44 2 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Cel projektu Celem głównym badania jest dokonanie analizy stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim. Realizacja tego celu umożliwi późniejsze planowanie interwencji publicznej odpowiadającej rzeczywistym potrzebom tych instytucji i ukierunkowanej na podniesienie ich skuteczności i efektywności. Zebrane informacje pozwolą na sformułowanie rekomendacji dotyczących obszarów wymagających wsparcia oraz optymalnych jego form. Osiągnięcie celu głównego możliwe będzie poprzez realizację następujących celów szczegółowych: 1. Inwentaryzacja istniejących instytucji – dokonany zostanie przegląd instytucji proinnowacyjnych w regionie; zgromadzone zostaną dane umożliwiające zweryfikowanie ich profilu (sklasyfikowanie instytucji) i określenie etapu rozwoju, zebrane zostaną m.in. informacje o formach prawnych poszczególnych podmiotów, ich rozmieszczeniu terytorialnym, rozwiązaniach organizacyjnych i strategiach rozwojowych. Zgromadzone informacje umożliwią opracowanie swoistego katalogu instytucji proinnowacyjnych działających na terenie województwa dolnośląskiego. 2. Ocena funkcjonowania istniejących instytucji – szczegółowe dane dotyczące funkcjonowania poszczególnych instytucji proinnowacyjnych, ich zasobów i oferty, profilu klientów i stopnia ich zadowolenia z oferowanych usług, współpracy z otoczeniem oraz skuteczności we wspieraniu procesów transferu wiedzy pozwolą na dokonanie diagnozy ich słabych i mocnych stron, wskazanie liderów oraz zidentyfikowanie przykładów dobrych praktyk stosowanych przez najbardziej rozwinięte i aktywne spośród badanych instytucji. Ocena przeprowadzona zostanie tak na poziomie pojedynczych podmiotów jak i całej zbiorowości. 3. Określenie kierunków rozwoju istniejących instytucji – na podstawie informacji zgromadzonych w ramach realizacji celów szczegółowych 1 i 2 określone zostaną możliwości i kierunki dalszego rozwoju istniejących w regionie instytucji proinnowacyjnych; prognoza ta uwzględniać będzie zarówno plany i strategie samych instytucji jak i uwarunkowania zewnętrzne (szanse i zagrożenia). Pod uwagę wzięte zostanie również zapotrzebowanie na konkretne usługi zgłoszone przed przedsiębiorców, które należy uwzględnić przy planowaniu rozszerzania działalności usługowej do nich skierowanej a także trendy widoczne w działalności instytucji o podobnym profilu w innych krajach. 4. Określenie potencjału tworzenia nowych instytucji – określone zostaną możliwości tworzenia nowych instytucji proinnowacyjnych w regionie, uwzględniające z jednej strony zidentyfikowane nowe inicjatywy, które zawiązują się na terenie regionu (podmioty zidentyfikowane na etapie inwentaryzacji, które nie rozpoczęły jeszcze działalności operacyjnej) a z drugiej – zapotrzebowanie ze strony przedsiębiorców, określone na podstawie badania ankietowego skierowanego do tej grupy. Określone zostaną także ewentualne „białe plamy” na terenie województwa (tereny, na których nie funkcjonują obecnie instytucje proinnowacyjne i których swoim zasięgiem nie obejmują istniejące już pomioty). 3 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Schemat 1. Cele badania Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim Cel główny Cele szczegółowe 1 2 3 4 Inwentaryzacja istniejących instytucji Ocena funkcjonowania istniejących instytucji Określenie kierunków rozwoju istniejących instytucji Określenie potencjału tworzenia nowych instytucji komponent diagnostyczny komponent prognostyczny Źródło: Opracowanie własne na podstawie SOPZ. Cele badania stanowią punkt wyjścia dla określenia problemów badawczych, które poddane zostaną analizie. Problemy badawcze sformułowano na podstawie dotychczasowych doświadczeń Wykonawcy w realizacji badań o podobnej tematyce jak i przeglądu literatury dotyczącej funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych. 4 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Problemy badawcze Przedmiotem badania będą instytucje proinnowacyjne. Na potrzeby badania została przyjęta definicja instytucji proinnowacyjnej. Za instytucję proinnowacyjną będziemy uznawać te, które świadczą przynajmniej jedną z następującego katalogu usług: • • • • • • • • • • • Doradztwo z zakresu zakładania firm typu spin-off (przedsiębiorczość akademicka), Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badań, Audyt technologiczny, Pomoc w zdobywaniu finansowania dla innowacyjnych przedsięwzięć (venture capital, kredyty), Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów, Przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjność (Programy Ramowe UE, programy PARP), Doradztwo w zakresie ochrony własności intelektualnej, Badania czystości patentowej, Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami, Udostępnianie laboratoriów, infrastruktury badawczej, Doradztwo / pomoc we wdrażaniu eko-innowacji. Cel 1. Inwentaryzacja istniejących instytucji Punktem wyjścia dla przeprowadzenia analizy stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim będzie dokonanie przeglądu instytucji proinnowacyjnych funkcjonujących w regionie. Na tym etapie zgromadzone zostaną informacje podstawowe, umożliwiające sklasyfikowanie instytucji (weryfikacja profilu, według rozróżnienia na technologiczny i przemysłowy – w przypadku parków i akademicki, technologiczny, przedsiębiorczości – w przypadku inkubatorów). Zweryfikowana zostanie także faza rozwoju danej instytucji, co pozwoli na wyselekcjonowanie tych instytucji, które prowadzą faktyczną działalność operacyjną i dla których możliwe jest zebranie pełnego zakresu danych (w przypadku inicjatyw pozostających w fazie planów analizy dotyczyć będą potencjału rozwojowego – patrz cel szczegółowy nr 4). Zebrane zostaną także informacje o formach prawnych poszczególnych podmiotów, ich rozmieszczeniu terytorialnym, zasobach, którymi dysponują i zakresie oferowanych usług. Zgromadzone informacje umożliwią opracowanie swoistego katalogu instytucji proinnowacyjnych działających na terenie województwa dolnośląskiego. Problem badawczy: Rozmieszczenie terytorialne i zasięg oddziaływania instytucji proinnowacyjnych Wstępny przegląd istniejących na terenie Dolnego Śląska instytucji proinnowacyjnych (desk study) wskazuje na silną koncentrację tychże instytucji na terenie Wrocławia (patrz sekcja 13.4. Zakres podmiotowy badania). Rzeczywista ocena poziomu tej koncentracji możliwa będzie dopiero po zweryfikowaniu, które z instytucji figurujących w dostępnych opracowaniach i na stronach internetowych faktycznie funkcjonują (prowadzą działalność operacyjną) oraz jaki jest faktyczny zasięg ich oddziaływania. W Polsce instytucje tego typu 5 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania zaczęły powstawać stosunkowo niedawno i wiele z nich pozostaje jeszcze w fazie pomysłów i planów1, dlatego istotnym elementem badania będzie weryfikacja, na jakim etapie rozwoju znajdują się poszczególne badane instytucje. Jedynie w przypadku podmiotów już aktywnie działających możliwe będzie zebranie informacji o skuteczności prowadzonych działań i dokonanie ich rzetelnej oceny. Z punktu widzenia budowania sprawnego i efektywnego systemu innowacyjnego na poziomie regionu kwestia rozmieszczenia terytorialnego poszczególnych instytucji nie jest oczywiście sprawą kluczową – koncentracja tego typu podmiotów jest naturalną konsekwencją koncentracji instytucji naukowych (z którymi podmioty te współpracują lub nawet są przez nie zakładane/ inicjowane) oraz przedsiębiorców, którzy są gotowi korzystać z ich usług. Ważne jest natomiast, by koncentracja ta nie uniemożliwiała współpracy z podmiotami zlokalizowanymi w innych częściach regionu, które także mogą być zainteresowane wsparciem instytucji proinnowacyjnych. Ze względu na dość wczesne stadium rozwoju poszczególnych instytucji można oczekiwać, że zasięg ich oddziaływania będzie pozostawał ograniczony. Problem badawczy: Organizacja i zarządzanie w instytucjach proinnowacyjnych Ważnym elementem procesu inwentaryzacji instytucji proinnowacyjnych jest poznanie ich systemów organizacji i zarządzania. Problemy, jakie napotykają te instytucje bądź oczekiwania związane z pożądanym wsparciem zewnętrznym mogą bowiem częściowo wynikać z konkretnych rozwiązań organizacyjnych stosowanych przez poszczególne podmioty. W ramach niniejszego badania zgromadzone zostaną informacje o formach prawnych, strukturze własnościowej czy specyfice (profilu) podmiotów zarządzających instytucjami proinnowacyjnymi. Dotychczasowe badania wskazują, że rozwiązania organizacyjne w poszczególnych instytucjach proinnowacyjnych są bardzo zróżnicowane. Często zdarza się, że instytucja taka nie jest wyodrębnionym podmiotem, a jednostką organizacyjną wewnątrz większej struktury (np. urzędu miasta, agencji rozwoju regionalnego, fundacji).2 Ponadto wstępny przegląd podmiotów proinnowacyjnych na Dolnym Śląsku wskazuje, że w wielu przypadkach inkubatory funkcjonują przy uczelniach bądź parkach technologicznych, zatem są z nimi organizacyjnie powiązane.3 Należy jednak pamiętać, że konkretne rozwiązania organizacyjne są powiązane ściśle ze specyfiką danej instytucji i powinny być dostosowane do jej profilu i potrzeb. Nie istnieje zatem jeden, optymalny wzorzec dla rozwiązań organizacyjnych i ten aspekt nie powinien podlegać ocenie czy rankingowaniu. Z przyjętych założeń organizacyjno – zarządczych wynikać będą m.in. rozwiązanie dotyczące struktur organizacyjnych wewnątrz instytucji (czy wyodrębniono jednostki/ osoby odpowiedzialne za poszczególne zadania) oraz sposób finansowania działalności instytucji. Problem badawczy: Strategie i plany rozwojowe instytucji proinnowacyjnych 1 Por. Benchmarking parków technologicznych w Polsce: Wyniki badania. Warszawa, PARP 2008., Matusiak, K.B. (red.) Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2009. Warszawa, PARP 2009. 2 Por. Matusiak, K.B. Raport z badania niekomercyjnych instytucji otoczenia biznesu w województwie dolnośląskim. Wrocław 2004., Matusiak, K.B. (red.) Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2009. Warszawa, PARP 2009. 3 Por. Instytucje proinnowacyjne na Dolnym Śląsku (strona internetowa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego), http://www.umwd.dolnyslask.pl/gospodarka/innowacje/instytucje-proinnowacyjne/ , instytucje figurujące na listach SOOIPP http://www.sooipp.org.pl/ 6 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Spójna i konsekwentnie realizowana wizja rozwoju organizacji jest warunkiem jej efektywnego działania. W ramach niniejszego badania zgromadzone zostaną informacje dotyczące strategii, jaką obrały poszczególne instytucje proinnowacyjne, m.in. tego, czy strategie takie są sformalizowane (czy powstały formalne dokumenty wyznaczające wizję, misję i cele rozwojowe) i w jaki sposób określono profil instytucji (czy zdecydowano się na specjalizację branżową, czy instytucja sprofilowana jest na konkretną grupę klientów, np. MSP). Dla realizacji celów badania istotne będzie także poznanie motywacji stojących za poszczególnymi decyzjami i rozwiązaniami. Dotychczasowe badania wskazują na niewielki stopień specjalizacji branżowej wśród instytucji proinnowacyjnych. Dzieje się tak przede wszystkim ze względu na fakt, że jako relatywnie młode instytucje muszą one w pierwszej kolejności zapewnić sobie stałe i pewne dochody, które umożliwią prowadzenie bieżącej działalności. Ograniczanie liczby potencjalnych klientów/ lokatorów do wybranych branż w oczywisty sposób wiązałoby się z ograniczeniem dochodów.4 Z drugiej jednak strony, chcąc rozwijać działalność na polu wspierania badań i transferu technologii instytucje proinnowacyjne muszą określić swoją specjalizację, ponieważ bardziej zaawansowane usługi wymagają często inwestycji w specjalistyczny sprzęt i laboratoria oraz nawiązywania sieci trwałych kontaktów z ekspertami na danym polu nauki bądź przemysłu. Dlatego też elementem badania będzie również poznanie zasad rekrutacji stosowanych przez poszczególne instytucje (o ile takie zasady istnieją). Informacje o planach rozwojowych zostaną także wykorzystane przy opracowywaniu analiz dotyczących możliwości dalszego rozwoju istniejących instytucji (scenariusze rozwojowe). Wynikiem tego etapu prac będą: − − − Katalog instytucji proinnowacyjnych prowadzących działalność operacyjną; Katalog instytucji proinnowacyjnych pozostających w fazie zalążkowej; Klasyfikacja istniejących instytucji ze względu na profil. 4 Por. Dzierżanowski M., Szultka, S., Tamowicz, P., Wojnicka, E. Analiza stanu i kierunków rozwoju parków naukowotechnologicznych, inkubatorów technologicznych i centrów transferu technologii w Polsce, Raport końcowy z badań, IBnGR, Warszawa 2005., Benchmarking parków technologicznych w Polsce: Wyniki badania. Warszawa, PARP 2008., 7 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Cel 2. Ocena funkcjonowania istniejących instytucji Ocena funkcjonowania istniejących na terenie województwa instytucji proinnowacyjnych stanowić będzie zasadniczy komponent niniejszego badania. To właśnie w ramach tej części zebrane zostaną bardziej szczegółowe informacje o zasobach, ofercie, klientach i lokatorach instytucji proinnowacyjnych, finansowaniu ich działalności, ich skuteczności we wspieraniu lokalnej i regionalnej innowacyjności oraz współpracy z otoczeniem zewnętrznym. Zebrane informacje umożliwią zidentyfikowanie liderów pośród instytucji zlokalizowanych w regionie oraz wyselekcjonowanie przykładów dobrych praktyk. Szczegółowe dane dotyczące funkcjonowania poszczególnych instytucji proinnowacyjnych pozwolą na dokonanie diagnozy ich słabych i mocnych stron. Ocena przeprowadzona zostanie tak na poziomie pojedynczych podmiotów jak i całej zbiorowości. Problem badawczy: Zasoby instytucji proinnowacyjnych Kluczowymi determinantami oferty instytucji proinnowacyjnych są zasoby tychże organizacji. W ramach niniejszego badania zebrane zostaną informacje o posiadanych przez poszczególne instytucje zasobach materialnych (nieruchomości, infrastruktura, wyposażenie, zaplecze naukowo-badawcze), niematerialnych (własność intelektualna) i zasobach ludzkich (struktura zatrudnienia, udział kobiet i mężczyzn, udział pracowników z wykształceniem technicznym itp.). To właśnie te elementy w dużej mierze decydują o profilu danej instytucji – przykładowo, parki dysponujące dużą powierzchnią gruntu mogą dzierżawić część powierzchni dużym przedsiębiorstwom, które gotowe są postawić na tych terenach własne budynki (tego typu oferta jest charakterystyczna dla parków przemysłowych); instytucje dysponujące własnym zapleczem naukowo-badawczym (laboratoria, specjalistyczne maszyny i urządzenia) mogą w większym stopniu wspierać przedsiębiorstwa zainteresowane prowadzeniem działalności badawczej; instytucje dysponujące pomieszczeniami biurowymi mogą pełnić funkcję inkubacyjną itd. Jednocześnie im bardziej zróżnicowane (bogatsze) zasoby danej instytucji tym bogatsza jej oferta skierowana do przedsiębiorców – w praktyce część instytucji funkcjonuje łącząc w sobie park technologiczny/ przemysłowy, inkubator oraz centrum transferu technologii (dotyczy to przede wszystkim instytucji na zaawansowanym stadium rozwoju)5. Problem badawczy: Oferta instytucji proinnowacyjnych Analizy oferty instytucji proinnowacyjnych działających w regionie pozwolą dokonać klasyfikacji poszczególnych instytucji (doświadczenie Wykonawcy pokazuje bowiem, że terminologia stosowana w nazwach instytucji proinnowacyjnych nie zawsze odpowiada rzeczywistemu profilowi organizacji), ocenić stopień dopasowania oferty do rzeczywistych potrzeb przedsiębiorców z regionu oraz wskazać te obszary/ usługi, które pozostają jeszcze niezagospodarowane, a więc możliwe kierunki dalszego rozwoju instytucji proinnowacyjnych. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, oferta poszczególnych instytucji zależeć będzie od zasobów, którymi dana instytucja dysponuje (zarówno zasobów 5 Por. Dzierżanowski M., Szultka, S., Tamowicz, P., Wojnicka, E. Analiza stanu i kierunków rozwoju parków naukowotechnologicznych, inkubatorów technologicznych i centrów transferu technologii w Polsce, Raport końcowy z badań, IBnGR, Warszawa 2005., Matusiak, K.B. (red.) Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2009. Warszawa, PARP 2009. 8 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania materialnych jak i know-how), ale również od popytu na konkretne usługi. Dotychczasowe badania wskazują, że przedsiębiorcy wciąż w niewielkim stopniu korzystają z usług instytucji otoczenia biznesu w zakresie transferu technologii, natomiast w znacznie większym stopniu są oni zainteresowani wsparciem finansowym czy szkoleniami.6 Stąd też trudno oczekiwać, by instytucje proinnowacyjne na terenie Dolnego Śląska realizowały funkcje związane z transferem wiedzy na dużą skalę. Realizacja usług związanych stricte ze wspieraniem innowacyjności przedsiębiorstw (np. doradztwo technologiczne, pośrednictwo w pozyskaniu partnerów ze środowiska naukowego, udostępnianie infrastruktury badawczej) będzie zatem miarą dojrzałości tak danej instytucji proinnowacyjnej jak i jej klientów. Inne usługi, które należy wziąć pod uwagę to m.in. udostępnianie powierzchni biurowej/ gruntów/ powierzchni warsztatowej, pomoc w zakładaniu działalności gospodarczej, obsługa prawna, obsługa księgowa, działalność szkoleniowa, doradztwo z zakresu zarządzania, pomoc w zdobywaniu finansowania (kredyty, venture capital, projekty współfinansowane ze środków UE bądź w ramach programów krajowych), pośredniczenie w kontaktach z potencjalnymi klientami, dostawcami, partnerami, wsparcie w zakresie promocji, reklamy i marketingu, pomoc w działalności eksportowej czy przygotowywanie analiz rynku7. W wyniku niniejszego badania możliwe będzie opracowanie swoistego katalogu usług dostępnych na terenie regionu, wraz z informacją o tym, na jakich warunkach są one oferowane (płatnie/ odpłatnie, usługi dostępne tylko dla lokatorów itp.). Ponadto, na postawie badania opinii przedsiębiorców ocenie podlegać będą stopień dopasowania usług do potrzeb ich odbiorców oraz ich jakość. Zebrane informacje umożliwią także określenie, jaką funkcję pełni dana instytucja (np. funkcja inkubacyjna – wsparcie tworzenia nowych przedsiębiorstw, akceleracyjna – wsparcie rozwoju istniejących firm itp.). Problem badawczy: klienci / lokatorzy instytucji proinnowacyjnych Badaniem objęci zostaną również klienci (w tym lokatorzy) instytucji proinnowacyjnych funkcjonujących na terenie województwa dolnośląskiego. Badanie pozwoli zgromadzić informacje charakteryzujące samych klientów (profil działalności, wielkość przedsiębiorstw itp.), ich potrzeby i oczekiwania względem instytucji otoczenia biznesu, czynniki, które decydują o korzystaniu ze wsparcia oferowanego przez instytucje proinnowacyjne, ich aktywność innowacyjną oraz wpływ, jaki współpraca z instytucjami proinnowacyjnymi ma na rozwój przedsiębiorstwa (np. realizacja nowych projektów, nawiązanie współpracy z nowymi partnerami – w tym innymi klientami badanych instytucji, transfer wiedzy itp.). Poznanie preferencji grupy docelowej, do której kierowane są usługi instytucji proinnowacyjnych, umożliwi sformułowanie rekomendacji odnośnie pożądanych kierunków rozwoju oferty, natomiast poziom satysfakcji klientów z obecnie realizowanych usług może być istotnym wskaźnikiem skuteczności działania instytucji proinnowacyjnych. Badanie pozwoli na uzupełnienie informacji zebranych w ramach dotychczasowych badań, m.in. Badanie przedsiębiorstw regionu w zakresie konkurencyjności i innowacyjności oraz zapotrzebowania na usługi proinnowacyjne (2010) i Raport z badania potrzeb 6 Por. Usługi Proinnowacyjne Krajowej Sieci Innowacji KSU w roku 2009, Biuletyn informacyjny Krajowego Systemu Usług, PARP kwiecień 2010 oraz Szultka S. (red.) Badanie przedsiębiorstw regionu w zakresie konkurencyjności i innowacyjności oraz zapotrzebowania na usługi proinnowacyjne. Wrocław 2010. 7 Matusiak, K.B. (red.) Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2009. Warszawa, PARP 2009. 9 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania innowacyjnych przedsiębiorstw z sektora MSP w województwie dolnośląskim (2004). Z punktu widzenia oceny funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych ważne będzie także zbadanie, w jakim stopniu klienci i lokatorzy tych instytucji prowadzą działalność innowacyjną i/lub badawczo-rozwojową i na ile do prowadzenia tego typu działalności przyczyniła się współpraca z daną instytucją. Problem badawczy: Skuteczność we wspieraniu innowacyjności Kluczowym elementem oceny funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych w regionie będzie przeprowadzenie analizy ich skuteczności w zakresie wspierania innowacyjności lokalnej/ regionalnej gospodarki, a więc zweryfikowanie, na ile instytucje te spełniają swoją najważniejszą rolę – pośredniczenie w transferze wiedzy z nauki do praktyki gospodarczej. Instytucje proinnowacyjne mogą przyczyniać się do wzrostu innowacyjności swoich klientów na wiele sposobów – organizując szkolenia z zakresu ochrony własności intelektualnej, giełdy współpracy przemysłu z nauką, oferując pośrednictwo w zakupie technologii (przez prowadzenie baz danych, kojarzenie partnerów, doradztwo kwestiach prawnych związanych z konstruowaniem umów sprzedaży technologii, licencjonowania itp.), umożliwiając przedsiębiorcom korzystanie ze specjalistycznego sprzętu badawczego itd. W ramach tej części badania zgromadzone zostaną informacje dotyczące m.in. uzyskanych przez instytucje proinnowacyjne bądź ich klientów patentów, zarejestrowanych wzorów przemysłowych itp., dokonanych transferów technologii, zrealizowanych specjalistycznych szkoleń bądź seminariów czy przeprowadzonych projektów badawczych. Skala tego typu działań zależeć będzie od stopnia zaawansowania rozwoju danej instytucji, ale także od jej związków ze środowiskiem naukowym. Przykładowo, parki o profilu typowo przemysłowym będą raczej skupiać się na udostępnianiu powierzchni/ pomieszczeń i podstawowej infrastruktury dla swoich lokatorów. Natomiast paski o profilu naukowo-technologicznym, utrzymujące bardziej ścisłe związki ze środowiskiem naukowym (często tworzone przy uczelniach wyższych) w większym stopniu zainteresowane będą poszukiwaniem możliwości komercjalizacji wiedzy powstającej w ośrodkach naukowych. Najwyższą aktywność w pośredniczeniu w transferze wiedzy powinny mieć natomiast centra transferu technologii, powołane stricte do realizowania tej funkcji. Problem badawczy: przychody i wydatki instytucji proinnowacyjnych Bardzo istotnym aspektem funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych jest ich finansowanie. Dotychczasowe badania wskazują, że znaczna część tego typu instytucji funkcjonuje na zasadzie non-profit. Bardzo często są to komórki organizacyjne wyodrębnione w ramach istniejących już wcześniej instytucji takich jak uczelnie wyższe, agencje rozwoju regionalnego, JST czy fundacje.8 Wiedza i doświadczenie, jakimi dysponują pracownicy tych instytucji, pozwalają im z sukcesem ubiegać się o wsparcie zewnętrzne, m.in. w ramach funduszy strukturalnych czy Programów Ramowych UE. Instytucje zrzeszone w sieci KSU mogą liczyć także na wsparcie ze środków projektu systemowego PARP, a te należące do KSI również z działania 5.2 PO IG. Pozyskanie zewnętrznego wsparcia czy to na inwestycje w środki trwałe czy na realizację działań 8 Matusiak, K.B. (red.) Ośrodki innowacji i przedsiębiorczości w Polsce. Raport 2009. Warszawa, PARP 2009. 10 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania miękkich stanowi istotny zastrzyk dla instytucji proinnowacyjnej, która może dzięki temu oferować swoim klientom usługi na preferencyjnych warunkach. Z drugiej strony w dłuższej perspektywie konieczne jest zapewnienie finansowania bieżącej działalności w taki sposób, aby instytucje proinnowacyjne w coraz mniejszym stopniu uzależnione były od wsparcia zewnętrznego. Dojrzałe instytucje proinnowacyjne, np. na zachodzi Europy, są organizacjami które utrzymują się nie dzięki dotacjom ze środków publicznych, ale właśnie dzięki przychodom z bieżącej działalności. Zarówno doświadczenie Wykonawcy jak i wyniki innych badań9 wskazują, że informacje finansowe należą do danych wrażliwych, których pozyskanie przysparza wielu trudności. Dlatego też Wykonawca proponuje, aby w ramach niniejszego badania gromadzone były raczej dane o stosunku pewnych kategorii nakładów do efektów bądź o udziale środków z określonych źródeł w całości przychodów itp. niż dane w wartościach bezwzględnych. Informacje tego typu będą w sposób rzetelny obrazować finansowanie działalności badanych instytucji, a jednocześnie nie będą narażać ich na udostępnianie szczegółowych danych finansowych, co mogłoby zniechęcić respondentów do udziału w badaniu. Dla oceny funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych istotna będzie struktura przychodów (np. w podziale na przychody z wynajmu/ dzierżawy pomieszczeń i gruntów, dotacje (subsydia) ze środków krajowych, granty UE i innych organizacji międzynarodowych, przychody z usług dla przedsiębiorców, dochody z inwestycji itd.) oraz struktura ponoszonych wydatków (wydatki inwestycyjne, wynagrodzenia, promocja itd.). Kategorie kosztów dostarczą również istotnej wiedzy odnośnie stadium rozwoju danej placówki – bowiem nakłady inwestycyjne przeważać powinny na najwcześniejszych etapach rozwoju instytucji, kiedy konieczne jest przygotowanie pomieszczeń i wyposażenia, natomiast wraz z rozwojem działalności operacyjnej zwiększać się będą wydatki na wynagrodzenia (zwiększenie zatrudnienia) i działalność o charakterze promocyjnym. Zebrane zostaną także informacje dotyczące aktywności i skuteczności w zakresie pozyskiwania wsparcia zewnętrznego (liczba projektów, dla których dana instytucja ubiegała się o wsparcie w ostatnich latach i liczba projektów, dla których pozyskano wsparcie). Ten obszar badawczy jest silnie powiązany z obszarem poświęconym organizacji i zarządzaniu w instytucjach proinnowacyjnych. Problem badawczy: współpraca z otoczeniem Instytucje otoczenia biznesu mają przede wszystkim stanowić pomost między różnymi aktorami regionalnej gospodarki, a więc między przedsiębiorcami, instytucjami badawczonaukowymi i władzami lokalnymi. To właśnie współpraca między poszczególnymi interesariuszami jest warunkiem skutecznych procesów innowacyjnych. Klasyczna koncepcją jest tzw. „potrójne śmigło” (ang. Triple Helix), gdzie łopatkami śmigła są poszczególne sektory: akademicki (naukowy), publiczny i prywatny. Sektory te wzajemnie na siebie oddziałują dostarczając sobie zasoby materialne i intelektualne, określając wymagania i potrzeby, stwarzając ramy formalne i organizacyjne działania oraz podejmując wspólne programy i projekty. Koncepcja młodsza niż Triple Helix to system innowacyjny. Koncepcja ta wychodzi od tezy, iż innowacyjność nie może być rozumiana jako proces liniowy, począwszy od prac koncepcyjnych aż do wdrożenia. Zamiast tego 9 Por. Benchmarking parków technologicznych w Polsce: Wyniki badania. Warszawa, PARP 2008 i Raport końcowy z realizacji projektu „Pilotaż benchmarkingu parków technologicznych w Polsce”. SOOIPP dla PARP 2009. 11 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania innowacyjność to proces interaktywny, w który zaangażowane jest wielu aktorów, z których każdy wnosi określony wkład na określonym etapie.10 Niezależnie od przyjętych założeń teoretycznych, interakcja między kluczowymi aktorami regionalnej gospodarki pozostaje warunkiem koniecznym budowania regionalnej innowacyjności i to właśnie stymulowanie tej interakcji oraz wspieranie poszczególnych aktorów (ze szczególnym naciskiem na sektor prywatny) jest głównym zadaniem instytucji proinnowacyjnych. W ramach niniejszego problemu badawczego prześledzone zostaną dziedziny, formy i kierunki współpracy badanych instytucji z poszczególnymi grupami docelowymi (interakcje z otoczeniem). Ponieważ współpraca z klientami (przedsiębiorcami) jest przedmiotem analiz także w ramach innych problemów badawczych, tu skupimy się na interakcjach z władzami samorządowymi, innymi instytucjami proinnowacyjnymi i sektorem naukowobadawczym. Przedmiotem analiz będzie zarówno to, z jakimi partnerami współpracuje instytucja (np. szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, firmy konsultingowe, instytucje finansowe, instytucje samorządowe, niezależni eksperci, agencje rozwoju regionalnego, inne instytucje proinnowacyjne) ale także jaki jest zakres tej współpracy (wymiana doświadczeń, realizacja wspólnych projektów, wspólne konferencje i wydarzenia itd.). Ważne jest zweryfikowanie na ile współpraca ta ma faktycznie miejsce a na ile przybiera jedynie formę deklaracji – problem ten jest bowiem dość częsty w przypadku polskich instytucji proinnowacyjnych.11 Z punktu widzenia wypracowania późniejszych rekomendacji istotna będzie także ocena użyteczności poszczególnych form współpracy i partnerów, ewentualnych barier we współpracy oraz diagnoza potrzeb jeśli chodzi o dalszą współpracę oraz wsparcie ze strony władz samorządowych. Informacje zebrane na tym etapie pozwolą na dokonanie syntetycznej oceny współpracy władz lokalnych i regionalnych z instytucjami proinnowacyjnymi oraz wypracowanie rekomendacji w tym zakresie (w tym utworzenie modelu współpracy władz samorządowych z instytucjami proinnowacyjnymi w kolejnym etapie, na podstawie zidentyfikowanych przykładów dobrych praktyk). Wynikiem tego etapu prac będą: − − − Kompleksowa baza danych o instytucjach proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim (także w formie interaktywnej mapy); Diagnoza słabych i mocnych stron instytucji proinnowacyjnych; Przykłady dobrych praktyk w zakresie funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych z regionu. 10 Weresa M., Formy i metody powiązań nauki i biznesu w: Weresa, M (red.) Transfer wiedzy z nauki do biznesu. Doświadczenia regionu Mazowsze. Szkoła Główna Handlowa, Warszawa 2007. 11 Benchmarking parków technologicznych w Polsce: Wyniki badania. Warszawa, PARP 2008 i 12 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Cel 3. Określenie kierunków rozwoju istniejących instytucji Po dokonaniu diagnozy stanu obecnego możliwe będzie określenie kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych funkcjonujących w regionie. Na tym etapie wykorzystane zostaną przede wszystkim informacje o aktualnej ofercie badanych instytucji i stopniu jej dopasowania do potrzeb przedsiębiorców (dalszy rozwój usług musi mieć bowiem na uwadze przede wszystkim zapotrzebowanie ze strony odbiorców). Uwzględnione zostaną również, zidentyfikowane w ramach komponentu diagnostycznego, słabe i mocne strony poszczególnych instytucji. Analiza uwarunkowań zewnętrznych (w tym współpracy instytucji z otoczeniem) pozwoli wskazać szanse i zagrożenia (czynniki sprzyjające rozwojowi i hamujące rozwój instytucji proinnowacyjnych na Dolnym Śląsku). Ponadto pod uwagę wzięte zostaną także plany i strategie rozwojowe samych badanych instytucji. Scenariusze rozwoju systemu Instytucji Proinnowacyjnych uwzględniać będą również zidentyfikowane wcześniej dobre praktyki. Problem badawczy: Rozwój oferty instytucji proinnowacyjnych Zasadniczym zagadnieniem w przypadku wskazywania możliwych kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych będzie wskazanie możliwości dalszego rozwoju ich oferty. Możliwości te zależeć będą od wielu czynników: obecnych i możliwych do pozyskania zasobów, zapotrzebowania na usługi ze strony przedsiębiorców (obecnego, ale także prognozowanego) czy intensywności i skuteczności współpracy ze środowiskiem naukowym. Jak już wspomniano wcześniej, wyniki dotychczasowych badań wskazują, że instytucje proinnowacyjne w Polsce w niewielkim stopniu pełnią funkcje związane z transferem wiedzy co w znacznej mierze wynika z faktu, że niewielu przedsiębiorców oczekuje tego typu wsparcia. Należy oczekiwać, że zapotrzebowanie na tego typu usługi będzie wzrastać wraz ze wzrostem świadomości wśród przedsiębiorców o konieczności konkurowania jakością i innowacyjnością produktów i usług. Nie bez znaczenia będzie tu także rola samych instytucji proinnowacyjnych, które w ramach działań informacyjnych i popularyzatorskich mogą wpływać na postawy przedsiębiorców, tym samym kształtując rynek na swoje usługi. Jednocześnie konieczne będzie zwiększenie podaży nowych technologii i większe promowanie współpracy z przemysłem wśród instytucji naukowych (obecnie zasady awansu naukowego np. na uczelniach wyższych nie motywują do prowadzenia takiej działalności, w efekcie czego wciąż badania stosowane i projekty na zlecenie przedsiębiorstw prowadzone są w niewystarczającym zakresie). Możliwości dalszego rozwoju oferty w dużym stopniu zależeć będą również od związków instytucji proinnowacyjnych z uczelniami i jednostkami badawczymi. Problem badawczy: Rozwój współpracy z otoczeniem Jak wspomnieliśmy powyżej, rozwój oferty instytucji proinnowacyjnych będzie ściśle związany z rozwijaniem współpracy z różnego rodzaju interesariuszami regionalnego systemu innowacyjnego. Im szersze grono kooperantów, tym większe bowiem możliwości realizacji szerzej zakrojonych działań. Dotychczasowe badania wskazują, że najbardziej rozwinięte instytucje proinnowacyjne to te prowadzące intensywną współpracę z wieloma instytucjami sektora nauki, a także z innymi instytucjami proinnowacyjnymi (w tym spoza 13 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Polski).12 Nie do przecenienia jest wymiana doświadczeń i wiedzy z innymi instytucjami pełniącymi podobną rolę, które mogą stać się partnerami, a niekoniecznie konkurentami (możliwa jest realizacja wspólnych projektów lub oferowanie usług komplementarnych). Intensywnie rozwijające się instytucje proinnowacyjne, oferujące szeroki zakres usług, są w stanie przyciągnąć nie tylko klientów (lokatorów) z regionu, ale także z innych terenów kraju, a nawet inwestorów zagranicznych. Należy oczekiwać, że w przypadku liderów pośród instytucji innowacyjnych na Dolnym Śląsku (instytucji najbardziej rozwiniętych) taki proces będzie coraz częściej miał miejsce. Bardzo ważnym elementem otoczenia, w którym funkcjonują instytucje proinnowacyjne są też władze samorządowe. Są one często inicjatorami instytucji (np. parki przemysłowe bądź technologiczne zakładane przez urzędy miast) oraz akcjonariuszami / udziałowcami spółek pełniących funkcję podmiotów zarządzających instytucjami proinnowacyjnymi. Na tym nie kończy się jednak rola władz samorządowych. Na poziomie lokalnym, samorządy mogą odegrać istotną rolę chociażby w przyciąganiu inwestorów czy szeroko rozumianej promocji instytucji proinnowacyjnej. Na poziomie województwa natomiast samorządy odpowiedzialne są za wdrażanie regionalnych strategii innowacji – a realizacja celów tychże strategii w dużej mierze zależy także od aktywności i skuteczności działania instytucji proinnowacyjnych regionu. Korzyści ze współpracy możliwe są zatem dla obu stron. Wynikiem tego etapu prac będą: − − − − Scenariusze rozwoju systemu Instytucji Proinnowacyjnych; Rekomendacje dotyczące pożądanych kierunków wsparcia dla istniejących Instytucji Proinnowacyjnych; Przykłady dobrych praktyk we współpracy Instytucji Proinnowacyjnych z władzami samorządowymi; Model współpracy władz samorządowych z instytucjami proinnowacyjnymi. 12 Por. Benchmarking parków technologicznych w Polsce: Wyniki badania. Warszawa, PARP 2008 i Raport końcowy z realizacji projektu „Pilotaż benchmarkingu parków technologicznych w Polsce”. SOOIPP dla PARP 2009. 14 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Cel 4. Określenie potencjału tworzenia nowych instytucji Drugim elementem prognozy będzie określenie możliwości tworzenia nowych instytucji proinnowacyjnych w regionie. Prognoza ta uwzględniać będzie z jednej strony zidentyfikowane nowe inicjatywy, które zawiązują się na terenie regionu (podmioty zidentyfikowane na etapie inwentaryzacji, które nie rozpoczęły jeszcze działalności operacyjnej) a z drugiej – zapotrzebowanie ze strony przedsiębiorców na usługi, które nie są obecnie oferowane, określone na podstawie badania ankietowego skierowanego do tej grupy. Określone zostaną także ewentualne „białe plamy” na terenie województwa (tereny, na których oferta instytucji proinnowacyjnych nie jest obecna). Problem badawczy: Istniejące inicjatywy w fazie zalążkowej Już na początkowym etapie badania (stworzenie ostatecznej listy respondentów) zidentyfikowane zostaną instytucje proinnowacyjne które nie prowadzą jeszcze działalności operacyjnej i pozostają w fazie planów/ fazie zalążkowej. Ze względu na fakt, że nie oferują one jeszcze żadnych usług instytucje te nie będą mogły zostać włączone do badania zorientowanego na dokonanie oceny ich funkcjonowania. Będą natomiast stanowić punkt wyjścia dla oceny potencjału tworzenia nowych podmiotów tego typu na terenie województwa. Zebrane zostaną informacje dotyczące lokalizacji, planowanego profilu istniejących inicjatyw i ich planów rozwojowych, co pozwoli określić obszary, w których należy się spodziewać rozwoju oferty usług proinnowacyjnych w najbliższych latach. Ze względu na fakt, że na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje już dość duża liczba instytucji proinnowacyjnych, nowe podmioty, aby utrzymać się na rynku, będą musiały kształtować swoją ofertę w taki sposób, by nie powielała ona tej już istniejącej. Oznacza to konieczność odnalezienia niezagospodarowanych jeszcze nisz – rozumianych jako specjalizacja branżowa bądź też typy usług, które nie są oferowane w wystarczającym zakresie. Jednocześnie wsparcie zewnętrzne dla tego typu instytucji powinno promować podmioty specjalizujące się we wspieraniu branż kluczowych dla rozwoju regionu. Istotna będzie także lokalizacja nowopowstających instytucji – bowiem dalsza koncentracja instytucji proinnowacyjnych wokół Wrocławia może powodować „przesyt” tego typu ofertą wśród przedsiębiorców. Problem badawczy: Luki w zakresie zasięgu terytorialnego oraz oferty istniejących instytucji Identyfikacja już istniejących ( funkcjonujących) instytucji proinnowacyjnych oraz ich oferty pozwoli wskazać ewentualne luki – zarówno jeśli chodzi o terytoria nie objęte ich usługami jak i typy usług dotychczas nieoferowane bądź oferowane w niewystarczającym stopniu w porównaniu ze zidentyfikowanym zapotrzebowaniem ze strony przedsiębiorców. Luki te stanowić mogą punkt wyjścia dla planowania działań związanych ze wspieraniem tworzenia nowych instytucji proinnowacyjnych na terenie województwa dolnośląskiego, o ile okaże się, że plany rozwojowe już funkcjonujących instytucji nie przewidują zaspokojenia zidentyfikowanych potrzeb. Ponieważ na terenie województwa dolnośląskiego funkcjonuje już dość znaczna liczba instytucji proinnowacyjnych, należy oczekiwać, że ewentualne luki będą nieznaczne i mogą dotyczyć raczej terytoriów, do 15 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania których oferta istniejących instytucji nie dociera (co ma związek ze znaczną koncentracją instytucji wokół Wrocławia) niż typów usług (dotychczasowe badania wskazują, że przynajmniej część istniejących w regionie instytucji to liderzy w skali kraju jeśli chodzi o aktywne wspieranie innowacyjności13). Wynikiem tego etapu prac będą: − Rekomendacje dotyczące pożądanych kierunków wsparcia dla nowopowstających instytucji proinnowacyjnych 13 Por. Raport końcowy z realizacji projektu „Pilotaż benchmarkingu parków technologicznych w Polsce”. SOOIPP dla PARP 2009, Kucharska, A. (red.) Innowacyjność wyróżnikiem Dolnego Śląska? Dolnośląskie Centrum Studiów Regionalnych. Wrocław 2006. 16 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Zakres części doradczej projektu W ramach komponentu doradczego projektu wypracowany zostanie model współpracy instytucji proinnowacyjnych z władzami samorządowymi. Na model ten będzie się składać szereg rekomendacji dotyczących możliwości wspierania działalności instytucji proinnowacyjnych przez władze samorządowe oraz możliwości realizacji zadań władz samorządowych przez instytucje proinnowacyjne. Należy w tym miejscu podkreślić, że wypracowany model nie będzie miał charakteru regulaminu czy szablonu, którego należy się bezwzględnie trzymać. Będzie on raczej zestawem standardów (wytycznych), opracowanych w oparciu o zebrany materiał badawczy, a zwłaszcza przykłady dobrych praktyk zidentyfikowane tak na gruncie rodzimym jak i w przypadku innych regionów europejskich. Standardy te obejmować będą następujące kwestie współpracy między instytucjami proinnowacyjnymi a władzami samorządowymi: • • • • • • • Inicjowanie działalności nowych instytucji proinnowacyjnych; Rola władz samorządowych w zarządzaniu instytucjami proinnowacyjnymi - możliwe formy prawne funkcjonowania instytucji i wynikające z nich możliwości i ograniczenia; Pozyskiwanie kluczowych inwestorów i innych klientów dla instytucji proinnowacyjnej; Promocja działalności instytucji proinnowacyjnej; Udostępnianie zasobów i pozyskiwanie zewnętrznego wsparcia finansowego dla instytucji proinnowacyjnej; Regionalne systemy i programy wsparcia dla instytucji proinnowacyjnych; Rola instytucji proinnowacyjnych w realizacji regionalnych strategii innowacji; Należy pamiętać, że poszczególne instytucje proinnowacyjne funkcjonujące na terenie województwa dolnośląskiego pełnią różne funkcje. Różne są także ich związki i zakres współpracy z władzami samorządowymi; przykładowo, innego rodzaju kontakty i zależności występują w przypadku instytucji funkcjonującej np. w ramach struktur urzędu miasta, instytucji, dla której powołano odrębną spółkę ze znacznym udziałem samorządu gminnego / regionalnego, bądź też instytucji, dla której jednostką inicjującą była uczelnia wyższa. Dlatego też opracowane w ramach projektu standardy nie muszą być przez poszczególne instytucje proinnowacyjne wdrażane w pełnym zakresie. Opracowany model współpracy będzie stanowił zestaw wytycznych, których wykorzystanie zależeć będzie od szczegółowych uwarunkowań funkcjonowania poszczególnych jednostek. Ze względu na zakres tematyczny, którym objęte będą wypracowywane standardy, model ukierunkowany zostanie przede wszystkim na te instytucje, które ze względu na przyjęte rozwiązania prawne i organizacyjne w największym zakresie współpracują z władzami samorządowymi. Punktem wyjścia dla stworzenia modelu współpracy instytucji proinnowacyjnych z władzami samorządowymi będą: 1) 2) Analiza potrzeb oczekiwań instytucji proinnowacyjnych wobec wsparcia ze strony władz samorządowych Zidentyfikowane w ramach badania bariery rozwoju instytucji proinnowacyjnych 17 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 3) Ocena obecnej współpracy władz samorządowych z instytucjami proinnowacyjnymi (w formie analizy SWOT) Przykłady dobrych praktyk w zakresie współpracy z samorządami, zidentyfikowane w badanych instytucjach Przykłady dobrych praktyk w zakresie tworzenia i funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych za granicą 4) 5) Przykłady dobrych praktyk, zarówno krajowych jak i zagranicznych, będą odnosić się do konkretnego aspektu współpracy (np. dobra praktyka w zakresie udziału władz samorządowych w zdobywaniu nowych klientów dla instytucji proinnowacyjnej – na przykładzie konkretnego parku technologicznego i gminy). Tak więc model współpracy, zawierający uniwersalne standardy, wzbogacony zostanie przykładami faktycznego ich zastosowania w praktyce (przykłady dobrych praktyk wyróżnione zostaną za pomocą ramek w tekście). W przypadku punktów 1-4 źródłami informacji będą dane pierwotne zebrane podczas realizacji badania – tak podczas wywiadów indywidualnych jak i podczas zogniskowanego wywiadu grupowego. Dla punktu 5 (przykłady dobrych praktyk zagranicznych) wykorzystane zostaną dane zebrane w ramach desk study oraz wiedza i doświadczenie ekspertów zaangażowanych w realizację projektu, płynące z realizacji podobnych badań. Dodatkowo należy omówić sposób doboru regionów zagranicznych, dla których dokonana zostanie analiza rozwiązań związanych z tworzeniem i funkcjonowaniem instytucji proinnowacyjnych w kontekście współpracy z władzami samorządowymi (lub odpowiednik tych władz w danym regionie) i wyselekcjonowane zostaną także przykłady dobrych praktyk w tym zakresie. Przede wszystkim, ponieważ analizowane regiony mają dostarczyć przykładów dobrych praktyk, należy je wyselekcjonować spośród regionów o wysokim poziomie innowacyjności, które mogą pochwalić się znacznymi sukcesami na tym polu. Do tego celu Wykonawca dokona przeglądu regionalnego rankingu innowacyjności European Regional Innovation Scoreboard (ERIS). Ostatnia wersja rankingu, dla którego skonstruowany został wskaźnik syntetyczny, umożliwiający pozycjonowanie poszczególnych regionów względem poziomu innowacyjności pochodzi z 2006 roku14. Województwo dolnośląskie nie zostało co prawda wówczas sklasyfikowane (ze względu na brak aktualnych danych, ranking objął jedynie 8 polskich województw), ranking umożliwia natomiast zidentyfikowanie zdecydowanych europejskich liderów pod względem innowacyjności regionalnej. W pierwszej piątce znalazły się szwedzkie regiony Sztokholm oraz Västsverige, duńskie Oberbayern i Karlsruhe oraz fiński region EteläSuomi. Najwyżej sklasyfikowanym polskim regionem okazało się województwo Mazowieckie, które uplasowało się jednak dopiero na 65. Miejscu rankingu. Aby jednak zapewnić, że przykłady dobrych praktyk w zakresie tworzenie i funkcjonowania instytucji proinnowacyjnych miały odniesienie do realiów Dolnego Śląska, Wykonawca dokona także analiz pod kątem specyfiki regionów, które umożliwią wyselekcjonowanie regionów porównywalnych do województwa dolnośląskiego. Zastosowane zostaną następujące kryteria porównawcze: − uwarunkowania historyczne; − uwarunkowania związane z położeniem regionu; 14 Pełen raport dostępny pod adresem www.proinnoeurope.eu/pdf/eis_2006_regional_innovation_scoreboard.pdf. Nowa edycja badania, przeprowadzonego w 2009 roku, nie obejmuje wskaźnika syntetycznego, który mógłby posłużyć ułożeniu rankingu regionów. 18 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania − obecność ośrodków metropolitalnych o porównywalnej wielkości. Ostateczny wybór trzech regionów, z których zaczerpnięte zostaną przykłady dobrych praktyk, uwzględniać będzie także, w miarę możliwości, reprezentację regionów „starej” i „nowej” UE, aby możliwe było uwzględnienie z jednej trony możliwości stworzonych przez programy wsparcia adresowane no nowych krajów członkowskich, a z drugiej strony – także przykłady dobrze rozwiniętych, uznanych instytucji proinnowacyjnych, które wyznaczają standardy w zakresie transferu technologii z nauki do biznesu. W miarę możliwości eliminowane będą regiony, na terenie których położone są stolice państw, ponieważ w ich przypadku rozwój gospodarczy (w tym rozwój innowacyjności) może być uzależniony od dodatkowych czynników politycznych, z którymi nie mamy do czynienia w przypadku województwa dolnośląskiego. 19 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Narzędzia badawcze Poniżej przedstawiamy propozycje narzędzi badawczych: a) kwestionariusz do badania instytucji proinnowacyjnych, b) kwestionariusz do badania przedsiębiorstw – klientów instytucji, c) scenariusz wywiadu grupowego z przedstawicielami instytucji proinnowacyjnych. Kwestionariusz dla kadry zarządzającej instytucji proinnowacyjnej Kwestionariusz indywidualnego wywiadu pogłębionego z przedstawicielem instytucji proinnowacyjnej (jednostki zarządzającej instytucją) będzie składać się z 55 pytań. Pytania te uporządkowano w bloki tematyczne, dotyczące następujących zagadnień: I. Organizacja i zarządzanie II. Założenia strategiczne III. Personel IV. Infrastruktura i zasoby V. Oferta VI. Klienci VII. Skuteczność działań związanych ze wspieraniem innowacyjności VIII. Finansowanie IX. Współpraca z otoczeniem X. Promocja i komunikacja XI. Mocne i słabe strony Poza wymienionymi powyżej blokami kwestionariusz zawiera także pytania metryczkowe. Bloki tematyczne w znacznej mierze odpowiadają omawianym we wcześniejszej części niniejszej oferty problemom badawczym, a szczegółowe informacje gromadzone w ramach poszczególnych pytań umożliwią zgromadzenie materiału badawczego dającego pełen obraz funkcjonowania poszczególnych instytucji. Kwestionariusz zawiera kombinację pytań zamkniętych i otwartych. Poza pytaniami odnoszącymi się do danych obiektywnych (np. informacje o zrealizowanych działaniach, ofercie, klientach) przewidziano także kilka pytań ukierunkowanych na poznanie subiektywnych opinii przedstawicieli instytucji (np. ocena współpracy z instytucjami o różnym profilu, ocena mocnych i słabych stron instytucji). Zadaniem moderatora wywiadu będzie nie tylko zebranie odpowiedzi na poszczególne pytania, ale także takie poprowadzenie rozmowy, by możliwe było zebranie maksymalnej ilości materiału o charakterze jakościowym – a więc informacji dotyczących przyczyn stwierdzonego stanu rzeczy, czynników które wpłynęły na podjęcie konkretnych decyzji w instytucji itp. Przygotowany na potrzeby niniejszego badania kwestionariusz umożliwi zebranie wszystkich niezbędnych danych, ale możliwe jest także włączenie dodatkowych informacji, o ile respondent będzie skłonny rozwinąć odpowiedzi na pytania zamknięte o dodatkowe komentarze i uwagi o naturze jakościowej. Takie dodatkowe dane, 20 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania wychodzące poza ramy kwestionariusza, będą stanowić istotną wartość dodaną wywiadów, a materiał może zostać wykorzystany przy formułowaniu końcowych wniosków i rekomendacji. Ze względu na fakt, że zakres pytań kierowanych do przedstawicieli instytucji proinnowacyjnych jest dość szeroki, a część gromadzonych danych ma charakter szczegółowy, wzór kwestionariusza będzie każdorazowo przesyłany respondentowi drogą mailową przed planowanym spotkaniem, tak aby mógł on wcześniej przygotować się do rozmowy. Będzie to konieczne zwłaszcza w przypadku pytań o dane ilościowe, np. dotyczące klientów instytucji. Przed przeprowadzeniem wywiadu moderator IDI dokona przeglądu strony internetowej badanej instytucji i zgromadzi te dane do kwestionariusza, które będą na stronie dostępne, aby podczas spotkania możliwe było jedynie ewentualne zweryfikowanie tych informacji (pozwoli to sprawniej zrealizować wywiad). Taki wstępnie uzupełniony kwestionariusz zostanie przekazany respondentowi drogą mailową. Doświadczenie Wykonawcy pokazuje, że wcześniejsze przesłanie respondentowi scenariusza bądź kwestionariusza wywiadu znacznie usprawnia przebieg rozmowy i jest przez respondentów dobrze oceniane. Wykonawca dopuszcza możliwość realizacji wywiadów w diadach bądź triadach (z przedstawicielami 2 lub 3 osób reprezentujących daną instytucję), o ile respondent wyrazi takie preferencje. Podejście takie znajduje uzasadnienie ze względu na szeroki zakres tematyczny pytań (często jedna osoba nie dysponuje pełną wiedzą na temat wszystkich aspektów działania instytucji). Poniżej prezentujemy wzór narzędzia, które zostanie wykorzystane na potrzeby realizacji wywiadów pogłębionych w instytucjach proinnowacyjnych. METRYCZKA Nazwa Instytucji ………………………………………………….. Typ instytucji: 1 Park technologiczny/ naukowo-technologiczny 2 Park przemysłowo-technologiczny / przemysłowy 3 Inkubator przedsiębiorczości 4 Inkubator technologiczny 5 Inkubator akademicki 6 Centrum Transferu Technologii 7 Inna (jaka?) ………………………………… Rok powstania instytucji proinnowacyjnej: ………………………………………………………………….……………………… Nazwa jednostki zarządzającej instytucją proinnowacyjną: ………………………………………………..……………… 21 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania I. ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE 1. 2. Forma organizacyjno-prawna jednostki zarządzającej instytucją proinnowacyjną 1 Fundacja 5 Spółka cywilna 2 Spółka akcyjna 6 Jednostka organizacyjna uczelni 3 Spółka z o.o. 7 Jednostka organizacyjna samorządu 4 Zakład budżetowy 8 Inna (jaka?) Czy instytucja ma charakter: 1 Non-profit 2 For-profit 3. Kto był założycielem instytucji? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. Proszę podać kto jest udziałowcem/współwłaścicielem jednostki zarządzającej instytucją proinnowacyjną - proszę podać udział w % Typ instytucji 5. Udziały w %% Typ instytucji 1 Urząd Miasta / Gminy 6 Fundusz pożyczkowy 2 Urząd Marszałkowski 7 Instytucja badawczorozwojowa 3 Urząd Wojewódzki 8 Przedsiębiorstwa 4 Uczelnia wyższa 9 Osoby fizyczne 5 Agencja Rozwoju Regionalnego 10 Inne (jakie?) …………….….. Udziały w %% Czy jednostka zarządzająca wdrożyła normy i procedury zarządzania jakością: 1 ISO 9001 - 2000 3 Inne (jakie?)……………………………………….. 2 ISO 14001 4 Żadnych 22 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 6. Czy w ramach instytucji proinnowacyjnej działa: 1 Regionalna instytucja finansująca (RIF) 5 Fundusz pożyczkowy 2 Centrum zaawansowanych technologii 6 Fundusz poręczeniowy 3 Centrum doskonałości (CD) 7 Fundusz kapitału podwyższonego ryzyka (venture capital)/Business Angels 4 Punkt konsultacyjny (PK) 8 Biuro panentowe 9 Inne (jakie?) …………………………………………………………………………………………………………………………………………….. II. ZAŁOŻENIA STRATEGICZNE 7. Jak brzmi misja instytucji proinnowacyjnej? ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 8. Jaka jest specjalizacja / orientacja branżowa instytucji proinnowacyjnej? ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... 9. Jakie są główne cele działalności instytucji proinnowacyjnej? 1 Promocja przedsiębiorczości 5 Umożliwienie lepszej współpracy świata nauki i biznesu 2 Zapewnienie dogodnych warunków rozwojowych firmom technologicznym 6 Przyspieszenie procesów komercjalizacji wiedzy 3 Wsparcie rozwoju gospodarczego regionu 7 Promocja regionu 4 Transfer technologii 8 Inne (jakie?) ……………………………………. 10. Czy i jakie mierzalne cele strategiczne instytucja zamierza osiągnąć (np. liczba inkubowanych firm na koniec każdego roku, wielkość sprzedaży usług, wielkość przychodów z wynajmu powierzchni biurowej, itd.)? Proszę podać przykłady ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 23 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 11. Proszę wymienić najbardziej istotne wydarzenia (kamienie milowe) w działalności instytucji proinnowacyjnej ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 12. Proszę określić, jakie istotne zmiany/ działania są planowane w ciągu najbliższego roku? ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 13. Czy jest prowadzony monitoring: TAK 1. Osiągniętych sukcesów 2. Realizacji celów zawartych w strategii rozwojowej 3. Satysfakcji klientów (lokatorów) 4. Działalności innowacyjnej klientów (lokatorów) 5. Rozwoju firm – klientów (lokatorów) III. PERSONEL 14. Proszę podać liczbę osób zatrudnionych w podmiocie zarządzającym instytucją proinnowacyjną ………., w tym (proszę podać liczbę pełnych etatów): Według funkcji: Według wykształcenia: 1 Kadra zarządzająca 5 Z wykształceniem wyższym technicznym 2 Personel zatrudniony w dziedzinie B+R 6 Z tytułem naukowym doktora 3 Personel administracyjny i techniczny 7 Personel będący jednocześnie pracownikami uczelni wyższych 4 Inni pracownicy 8 Pozostali pracownicy 24 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Według płci: 9 Kobiety 11 W tym na stanowiskach kierowniczych 10 Mężczyźni 12 W tym na stanowiskach kierowniczych 15. Proszę podać liczbę osób zatrudnionych w poszczególnych latach (dane na koniec roku). 2007 2008 2009 IV. INFRASTRUKTURA I ZASOBY 2 16. Jaka jest powierzchnia, którą dysponuje instytucja w m ? Rodzaj powierzchni 1 Powierzchnia biurowa całkowita 2 Powierzchnia biurowa pod wynajem 3 Udział powierzchni biurowej wykorzystanej (wynajętej) w %% 4 Powierzchnia gruntów (całkowita) 5 Powierzchnia gruntów (uzbrojona) 6 Powierzchnia działek inwestycyjnych 7 Udział wykorzystanej powierzchni działek inwestycyjnych w %% 8 Tereny rekreacyjne i zielone m2 17. Czy w ramach instytucji funkcjonują? 1 Laboratoria (świadczące usługi dla lokatorów i innych firm) 2 Sale konferencyjne / dydaktyczne 3 Pracownie techniczne 25 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 4 Eksperymentatoria 5 Inne (jakie?) 18. Jakie zasoby niematerialne posiada instytucja? Typ zasobów Liczba Wyszczególnienie ……………………………………………. Patenty ……………………………………………. ……………………………………………. Licencje ……………………………………………. ……………………………………………. Wzory użytkowe ……………………………………………. ……………………………………………. Znaki towarowe ……………………………………………. ……………………………………………. Inne prawa własności intelektualnej (jakie?) ……………………………………………. ……………………………………………. Inne zasoby niematerialne (jakie?) ……………………………………………. V. OFERTA 19. Jaki rodzaj usług oferuje instytucja? TAK – dla wszystkich klientów TAK – dla lokatorów Usługa bezpłatna Wynajem powierzchni biurowej Dzierżawa/ sprzedaż terenów inwestycyjnych Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badań Obsługa prawna Audyt technologiczny Wyszczególnienie 26 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Doradztwo z zakresu zarządzania Szkolenia (jakie?) …………………………………………………………… Pomoc w zdobywaniu finansowania (venture capital, kredyty) Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw Prowadzenie baz danych projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie Przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjność (Programy Ramowe UE, programy PARP) i badania czystości patentowej Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich potencjalnymi klientami Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Obsługa księgowa Przygotowywanie analiz rynku Promocja/reklama/marketing Udostępnianie laboratoriów Udostępnianie innej infrastruktury (jakiej?) ……………………………….. Pomoc przy eksporcie i poszukiwaniu partnerów zagranicznych Doradztwo/ pomoc we wdrażaniu eko-innowacji Doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów Inne (jakie?) …………………………………………………………..…….. 20. O jakie usługi instytucja planuje rozszerzyć swoją ofertę w najbliższych latach? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania VI. KLIENCI 21. Proszę określić strukturę klientów instytucji proinnowacyjnej 1 Przedsiębiorstwa ……..% 2 Inne instytucje (proszę wymienić): ……..% 2.1. ………………………………………….. % 2.2. …………………………………………. % 2.3. 22. Proszę podać liczbę przedsiębiorców-klientów instytucji proinnowacyjnej Wyszczególnienie 2007 2008 2009 Liczba firm - lokatorów Liczba firm korzystających z usług (pozostali klienci) 23. Jaka jest wielkość firm będących klientami instytucji proinnowacyjnej (dane za rok 2009)? 1 1-9 (mikro) ………………. Liczba klientów niebędących lokatorami ………………. 2 10-49 (mała) ………………. ………………. 3 50-249 (średnia) ………………. ………………. 4 250 i więcej (duża) ………………. ………………. Lp. Liczba pracowników Liczba firm lokatorów 24. Jaka jest struktura klientów instytucji proinnowacyjnej ze względu na pochodzenie firm (dane za rok 2009)? Lp. Pochodzenie firm 1 Lokalne 2 Z regionu 3 Z kraju 4 Z zagranicy Udział %% 28 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 25. Proszę załączyć listę lokatorów wraz z nazwą branży w jakiej działa przedsiębiorstwo lub klasyfikacją PKD i informacją o liczbie osób zatrudnionych (dotyczy parków i inkubatorów) 26. Czy instytucja stosuje jakieś kryteria selekcji dla potencjalnych lokatorów? Jeśli tak, to jakie? (dotyczy parków i inkubatorów) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 27. Czy (i w jakim stopniu) liczba zgłoszeń do parku/ inkubatora przewyższa możliwości instytucji? …………………………………………………………………………………….………………………………………………………….. 28. Proszę podać liczbę firm wywodzących się ze szkoły wyższej lub JBR (spin-off) (dotyczy parków i inkubatorów) …….……….. 29. Ile przedsiębiorstw akademickich (start-up) działa w parku/ inkubatorze? (dotyczy parków i inkubatorów) …….……………….. 30. Ile firm działających w parku/ inkubatorze prowadzi własną działalność B+R? (dotyczy parków i inkubatorów) ……….……….. 31. Jaki odsetek firm z inkubatora przeżywa 3 lata?.................................(dotyczy inkubatorów) VII. SKUTECZNOŚĆ DZIAŁAŃ ZWIĄZANYCH ZE WSPIERANIEM INNOWACYJNOŚCI 32. Ile innowacji objętych objęli ochroną prawną klienci w wyniku współpracy z instytucją proinnowacyjną w ostatnich latach? Liczba zgłoszeń L.p. Rodzaj ochrony prawnej 2007 1 2 3 2008 2009 Patenty Wzory przemysłowe Znaki towarowe 29 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 33. Jakiego typu innowacje wdrażają klienci instytucji? Uwaga: wartości nie sumują się do 100% Lp. Typ innowacji 1 Nowe/ ulepszone produkty 2 Nowe/ ulepszone usługi 3 Nowe/ ulepszone procesy 4 Innowacje organizacyjne 5 Innowacje marketingowe %% klientów 33a. Jaki jest (szacunkowo) udział projektów innowacyjnych realizowanych w oparciu o współpracę firm z innymi przedsiębiorstwami/instytucjami i z nauką …… (udział w ogóle innowacji) 33b.Czy można zaobserwować projekty innowacyjne w oparciu o współpracę między samymi lokatorami / klientami instytucji (współpraca między przedsiębiorstwami)? Jeśli tak, jaka jest skala tego zjawiska? 33c. Ile następujących projektów z zakresu transferu technologii udało się zrealizować przy pomocy instytucji w ostatnich 3 latach: − − − − transfer(komercjalizacja) technologii z uczelni ……… transfer (sprzedaż) technologii firm -klientów innym firmom (licencje, patenty) ……… ( w tym zagranicznym) ……… transfer technologii zagranicznej do firm – klientów ……… 34. Ile szkoleń/ seminariów zorganizowała instytucja w ostatnich trzech latach? 2007 Lp. 2008 2009 Zakres szkolenia Liczba szkoleń 1 Transfer technologii 2 Finansowanie innowacji 3 Inne Liczba uczestników Ilość szkoleń Liczba uczestników Liczba szkoleń Liczba uczestników 35. Jakie usługi związane ze wspieraniem transferu wiedzy i innowacyjności cieszą się największym zainteresowaniem? Dlaczego? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 30 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. VIII. FINANSOWANIE 36. Jaki jest udział poniższych kategorii wydatków w wydatkach ogółem? Uwaga: wartości nie sumują się do 100 Kategoria wydatków 1 Udział w %% Nakłady na świadczenie usług w ramach celów statutowych 2 Nakłady na inwestycje 3 Promocja 37. Jaka jest struktura przychodów instytucji? (proszę podać udział procentowy): Źródło Udział w %% 1 Przychód z wynajmu 5 Dotacje (subsydia) z budżetów JST lub z budżetu państwa 2 Inne opłaty od firm-lokatorów np. z kontraktów usługowych 6 Dotacje od instytucji komercyjnych (banki, przedsiębiorstwa) 3 Przychód z usług dla firm 7 Kredyty i pożyczki 4 Środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej lub granty z innych organizacji międzynarodowych (jakie?) ………………………………. 8 Dochód z inwestycji 9 Udział w %% Źródło Pozostałe (jakie?) ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 38. Ile środków pozyskano (np. w formie grantów czy dotacji) na rozwój infrastruktury technicznej w ostatnich 3 latach w mln zł? …………………………………….. 39. Jaka jest skuteczność instytucji w pozyskiwaniu wsparcia zewnętrznego (w ramach funduszy strukturalnych, FP7 itp.)? Dla ilu projektów/ przedsięwzięć/ inwestycji starano się w ostatnich latach o dofinansowanie, a dla ilu pozyskano dofinansowanie? 2007 2008 2009 Liczba projektów, dla których starano się o wsparcie Liczba projektów, dla których pozyskano wsparcie 40. Proszę wymienić, jakie projekty proinnowacyjne realizowała w ciągu ostatnich lat Państwa 31 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania instytucja z wykorzystaniem wsparcia zewnętrznego Tytuł projektu / przedsięwzięcia / inwestycji Tematyka Wysokość wsparcia zewnętrznego Źródło finansowania (np. nazwa programu operacyjnego) IX. WSPÓŁPRACA Z OTOCZENIEM 41. Proszę podać z iloma instytucjami danego typu współpracuje Państwa instytucja, jaki jest zakres tej współpracy, oraz ocenić intensywność i użyteczność tej współpracy, szeregując znaczenie grupy w skali od 1 do 5 (gdzie 1- najbardziej znaczące, a 5 - najmniej znaczące). Typ instytucji Liczba Znaczenie Zakres współpracy 1. Szkoły wyższe ………………………………………………………………. 2. Jednostki badawczo-rozwojowe ………………………………………………………………. 3. Agencje rozwoju regionalnego ………………………………………………………………. 4. Instytucje rządowe i samorządowe ………………………………………………………………. 5. Niezależni eksperci ………………………………………………………………. 6. Fundusze venture capital ………………………………………………………………. 7. Fundusze pożyczkowe, poręczeniowe, ………………………………………………………………. 8. Firmy konsultingowe ………………………………………………………………. 9. Inne (jakie?) ………………………………………………………………. 42. Czy w instytucji wydzielono jednostkę organizacyjną / osoby odpowiedzialne za współpracę z zewnętrznymi instytucjami (władze lokalne, instytucje, uczelnie)? Jeśli tak, jaki jest zakres zadań takiej jednostki / osób? Jeśli nie, dlaczego? …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 43. Czy instytucja współpracuje z innymi instytucjami proinnowacyjnymi? (jeśli tak, proszę podać nazwy) 32 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 1 Z regionu 2 Z kraju 3 Z zagranicy ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………….. 44. Jeśli tak, jaki jest zakres współpracy z innymi instytucjami o podobnym profilu? 1 Wspólne szkolenia, konferencje 3 Poszukiwanie dostawców i kooperantów 2 Wymiana baz technologii 4 Wspólne publikacje 5 Inne (jakie?) …………………………………………………………………………………………………………. 45. Proszę podać nazwy sieci i organizacji (np. branżowych), do których przynależy instytucja …………………………………………………………………………………………………………………………..………………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………………..……… 46. Jakie korzyści czerpie instytucja z przynależności do sieci i organizacji? …………………………………………………………………………………………………………………………………………….……… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 47. Jakiego typu wsparcie uzyskała instytucja ze strony władz samorządowych? 1 Finansowe (subwencje, dotacje) 4 Wsparcie merytoryczne i zarządzanie instytucją 2 Ulgi podatkowe 5 Promocja 3 Przekazanie gruntów 6 Nie uzyskano żadnego wsparcia 7 Inne (jakie?) …………………………………………………………………………………………………………. ……………….………………………………………………………………………………………………………… 48. Jakiego wsparcia oczekuje instytucja ze strony władz samorządowych (lokalnych i regionalnych)? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. X. PROMOCJA I KOMUNIKACJA 33 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 49. Czy instytucja posiada własną stronę internetową? (wypełnia ankieter) 1 TAK 2 NIE 50. Ile osób jest zatrudnionych przy promocji instytucji? ……………. Czy są to stanowiska wyodrębnione stricte do celów marketingowo-promocyjnych? ………………… 51. Sposoby promocji instytucji proinnowacyjnej (można zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź) 1 Wystawiennictwo na targach 4 Udział w konferencjach 2 Foldery informacyjne 5 Ogłoszenia w gazetach branżowych 3 Ogłoszenia w serwisach internetowych 6 Inne (jakie?) …………………………………….. ……………………………………………………. 52. Ile razy w ciągu ostatniego roku (2009) prezentowano instytucję na konferencjach, seminariach itp.? ……………. 53. Ilu było uczestników konferencji organizowanych przez instytucję proinnowacyjną w ciągu ostatniego roku? ………. 54. Proszę określić wysokość środków finansowych przeznaczonych na cele promocyjne w latach 20072009? 2007 2008 2009 XI. SŁABE I MOCNE STRONY 55. Proszę wymienić mocne strony instytucji 1 (bardzo ważna) 2 (ważna) 3 (średnio ważna) 4 (mało ważna) 5 (nieważna) 1. Jakość usług 2. Zakres usług 34 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 3. Konkurencyjna cena usług 4. Jakość infrastruktury 5. Inspirowanie sieci współpracy w gospodarce 6. Transfer technologii z nauki do biznesu 7. Tworzenie nowych miejsc pracy 8. Tworzenie nowych firm 9. Dobra lokalizacja 10.Inne (jakie?) ……………………………………………………………………………………………………………….………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 54. Proszę wymienić słabe strony/ bariery w rozwoju instytucji instytucji 1 (bardzo istotna) 2 3 4 5 (istotna) (średnio istotna) (mało istotna) (nieistotna) 1. Braki w zapleczu technicznym 2. Braki w zapleczu kadrowym 3. Wysokie koszty działalności 4. Problemy z pozyskaniem kapitału 5. Niski poziom zainteresowania usługami ze strony potencjalnych klientów 6. Konkurencja ze strony innych instytucji proinnowacyjnych w regionie 7. Niska podaż nowych rozwiązań technologicznych ze strony instytucji naukowych 8. Inne (jakie?) ...…………………………………………………………………………………………………………….………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. 55. Inne uwagi (np. największe sukcesy instytucji w jej opinii) 35 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 36 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Kwestionariusz badania ankietowego przedsiębiorców Kwestionariusz badania ankietowego przedsiębiorców składa się z 21 pytań, w znakomitej większości zamkniętych. Pytania te uporządkowano w dwa bloki: I. Profil firmy II. Ocena instytucji proinnowacyjnej Poza wymienionymi wyżej blokami kwestionariusz zawiera także pytania metryczkowe. Pytania pozwolą zebrać informację zarówno o specyfice firm innowacyjnych działających w regionie (a więc dostarczą wiedzy o charakterystyce klientów instytucji proinnowacyjnych, w tym skali prowadzonych przez nich działań innowacyjnych) jak i opinie o działaniu instytucji proinnowacyjnych i oczekiwaniach przedsiębiorców w zakresie oferowanych im usług. Ponieważ zakładamy możliwość sytuacji, w której ten sam przedsiębiorca korzystał z usług kilku instytucji proinnowacyjnych, pytania dotyczące oceny jakości usług skonstruowano w taki sposób, by możliwe było dokonanie oceny dla każdej z instytucji z osobna. Ze względu na zakres informacji objętych kwestionariuszem wywiady przeprowadzane będą z osobami dysponującymi możliwie najszerszą wiedzą o działalności firmy i o jej doświadczeniach we współpracy z instytucjami proinnowacyjnymi. Z tego względu preferowani będą właściciele firm, respondenci na stanowiskach kierowniczych w firmach, bądź specjaliści odpowiedzialni za prowadzenie działalności innowacyjnej w firmie. Należy pamiętać, że przedsiębiorcy stanowią bardzo specyficzną grupę respondentów badań – są to osoby bardzo zajęte, z którymi zazwyczaj trudno jest się skontaktować. Ponieważ działanie firmy musi być nastawione na zysk, przedsiębiorcy niechętnie poświęcają swój czas na udział w badaniach. Stąd też bardzo ważne możliwie maksymalne skrócenie czasu realizacji wywiadu – poprzez ograniczenie liczby pytań i zadawanie przede wszystkim pytań zamkniętych. W przypadku, gdy respondent wyrazi chęć uzupełnienia swoich odpowiedzi na pytania zamknięte w formie dodatkowych komentarzy, wypowiedzi takie będą również rejestrowane. dodatkowy materiał o charakterze jakościowym może zostać wykorzystany dla zrozumienia motywacji i czynników decyzyjnych wśród przedsiębiorców i użyty przy formułowaniu wniosków i rekomendacji. Poniżej prezentujemy wzór narzędzia, które zostanie wykorzystane na potrzeby realizacji wywiadów z przedsiębiorcami. 37 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania METRYCZKA: 1. Nazwa przedsiębiorstwa: …………………………………………. 2. Rok założenia przedsiębiorstwa …………………………………. 3. Proszę podać nazwę branży, w jakiej działa Przedsiębiorstwo lub klasyfikację PKD ……………. 4. Liczba osób zatrudnionych: …………………………………… I. PROFIL FIRMY 5. 6. Proszę określić rodzaj firmy 1 Spin-off 2 Start-up 3 Inna Czy siedziba firmy znajduje się w instytucji proinnowacyjnej (parku/ inkubatorze)? 7. 8. 1 TAK 2 NIE Skąd pochodzą główni klienci przedsiębiorstwa? 1 Lokalni 3 Z kraju 2 Z regionu 4 Z zagranicy Czy firma wprowadziła w ciągu ostatnich 3 lat istotne usprawnienia swojej działalności? Proszę wskazać rodzaj, liczbę usprawnień i informację czy były one opracowywane/ wdrażane z pomocą instytucji proinnowacyjnych: Typ usprawnień 1 2 3 4 Samodzielnie Z pomocą instytucji proinnowacyjnej ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. Nowe/ istotnie ulepszone produkty Nowe/ istotnie ulepszone usługi Nowe/ istotnie ulepszone procesy Nowe/ istotnie ulepszone rozwiązania organizacyjne 38 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 5 9. Nowe/ istotnie ulepszone rozwiązania marketingowe ………….. ………….. Czy firma w ciągu 3 ostatnich lat ubiegała się o prawną ochronę swojej własności intelektualnej? jeśli tak, proszę podać liczbę złożonych wniosków: Rodzaj ochrony 1 2 3 Samodzielnie Z pomocą instytucji proinnowacyjnej ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. ………….. O rejestrację patentu O rejestrację wzoru przemysłowego O rejestrację znaku towarowego 10. Jaki jest udział wydatków na działalność badawczo-rozwojową w wydatkach na działalność innowacyjną firmy (w %%)? ………… 11. Jaki jest udział przychodów z udzielania licencji / sprzedaży technologii w przychodach firmy (szacunkowo ostatnie 3 lata) II. OCENA INSTYTUCJI PROINNOWACYJNEJ 12. Z usług jakich instytucji proinnowacyjnych korzystała Państwa firma? Typ instytucji Nazwa(y) 1 Park technologiczny/naukowotechnologiczny 2 Park przemysłowy 3 Inkubator przedsiębiorczości 4 Inkubator technologiczny 5 Inkubator akademicki 6 Centrum Transferu Technologii …………………………………………………………………………… 7 Inna (jaka?) ………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………… 39 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 13. Co wpłynęło na decyzję o skorzystaniu z usług instytucji proinnowacyjnej? 1 Dostęp do laboratoriów 2 Cena wynajmu działki / nieruchomości 3 Możliwość współpracy z innymi klientami/ lokatorami instytucji 4 Możliwość nawiązania współpracy z naukowcami 5 Oferta doradcza 6 Chęć zdobycia zewnętrznego wsparcia finansowego 7 Inne (jakie?) …………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………… 14. Jak oceniają Państwo jakość zarządzania instytucją proinnowacyjną (bądź instytucjami), z której usług Państwo korzystają? Dotyczy tych zlokalizowanych w parkach lub inkubatorach Bardzo dobrze Raczej dobrze Średnio Raczej źle Bardzo źle Nie mam zdania Instytucja nr 1 Instytucja nr 2 Instytucja nr 3 15. Jak oceniają Państwo warunki oferowane przez instytucję proinnowacyjną (bądź instytucje), do transferu wiedzy i realizacji przedsięwzięć innowacyjnych ? Bardzo dobrze Raczej dobrze Średnio Raczej źle Bardzo źle Nie mam zdania Instytucja nr 1 Instytucja nr 2 Instytucja nr 3 Uwagi dotyczące kompetencji pracowników instytucji, zaplecza badawczego, pomocy w nawiązywaniu kontaktów ze środowiskiem naukowym/ innymi kooperantami w procesie innowacyjnym: ……………………………………….………... ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 40 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 16. Proszę wskazać, z których usług Państwo korzystali i ocenić ich jakość w skali od 1 do 5 gdzie 1 oznacza ocenę najniższą a 5 najwyższą Rodzaj usługi Firma korzystała z usługi Wynajem powierzchni biurowej Dzierżawa/ sprzedaż terenów inwestycyjnych Doradztwo z zakresu zakładania działalności gospodarczej Doradztwo z zakresu komercjalizacji wyników badań Obsługa prawna Audyt technologiczny Doradztwo z zakresu zarządzania Szkolenia (jakie?) ……………………………………………… Pomoc w zdobywaniu finansowania (venture capital, kredyty) Doradztwo w zakresie wdrażania nowych usług i produktów Prowadzenie baz danych przedsiębiorstw Prowadzenie baz danych projektów, dla których poszukiwane jest finansowanie Przygotowanie wniosków do programów wspierających innowacyjność i badania czystości patentowej Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorcami, a ich potencjalnymi klientami Pośredniczenie w kontaktach między przedsiębiorstwami a naukowcami Obsługa księgowa Przygotowywanie analiz rynku Promocja/reklama/marketing Udostępnianie laboratoriów Udostępnianie innej infrastruktury (jakiej?) ……………………………….. Ocena: instytucja 1 Ocena: instytucja 2 Ocena: instytucja 3 41 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Pomoc przy eksporcie i poszukiwaniu partnerów zagranicznych Doradztwo/ pomoc we wdrażaniu eko-innowacji Doradztwo w zakresie optymalizacji kosztów Inne (jakie?) ………………………………………………..…….. 17. Czy dzięki pomocy instytucji proinnowacyjnej podjęli Państwo współpracę z innymi podmiotami? 1 TAK 2 NIE 18. Jeśli tak to z jakimi? 1 Z firmami produkcyjnymi 5 Z firmami doradczymi 2 Z inkubatorem przedsiębiorczości 6 Z niezależnymi ekspertami 3 Z jednostką badawczo-rozwojową 7 Z centrum transferu technologii 4 Z uczelnią wyższą 8 Z instytucjami finansowymi (venture capital, fundusze pożyczkowe, itp.) 19. W jaki sposób współpraca z instytucją proinnowacyjną przyczyniła się do rozwoju/sukcesu firmy? …………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………… 20. Jakie dostrzegają Państwo bariery rozwoju przedsiębiorstwa? 1 Trudności w nawiązywaniu kontaktów z ośrodkami naukowymi 10 Brak zainteresowania nowymi produktami ze strony klientów 2 Trudności w pozyskiwaniu kapitału 11 Brak informacji na temat nowych technologii 3 Wysokie koszty pozyskania kapitału 12 Brak informacji o rynkach zbytu 4 Trudności w pozyskiwaniu wykwalifikowanych kadr 13 Wąski rynek zbytu dla oferowanych produktów / usług 5 Wysokie ryzyko wprowadzania innowacji 14 Polityka zakupowa odbiorców 6 Wysokie koszty inwestycji w nowe technologie 15 Trudności w znalezieniu dostawców 42 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania 7 Skomplikowane przepisy prawne 16 Trudności w nawiązywaniu współpracy technologicznej z innymi przedsiębiorstwami 8 Słaba ochrona własności intelektualnej 17 Niechęć instytucji badawczych (naukowych) do współpracy 9 Nieznajomość tematyki będącej przedmiotem działalności firmy przez instytucje naukowe 18 Wysokie koszty współpracy ze sferą B+R Inne (jakie?): ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………..……………………………… 21. Jakie są główne oczekiwania przedsiębiorstwa w stosunku do instytucji proinnowacyjnych? 1 Dostęp do wysoko wykwalifikowanej kadry 5 Organizacja szkoleń 2 Zapewnienie usług doradczych 6 Udostępnianie laboratoriów badawczych 3 Pomoc w pozyskiwaniu finansowania / grantów na badania 7 Ułatwienie dostępu do nowych technologii 4 Pomoc w pozyskaniu funduszy na inne cele (jakie?) ……………………………… 8 Udostępnienie powierzchni biurowej/ gruntów na preferencyjnych warunkach Inne (jakie?): …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..……….. …………………………………………………………………………….……………………………………………………………….………………………………………………… …………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….…………………………… …………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………… 22. Jakie są oczekiwania i potrzeby przedsiębiorstwa w zakresie tworzenia nowych instytucji proinnowacyjnych? …………………………………………………………………………….……………………………………………………………….………………………………………………… …………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………….…………………………… …………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………… 43 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania Scenariusz wywiadu grupowego Na potrzeby wywiadu grupowego z przedstawicielami instytucji proinnowacyjnych wykorzystany zostanie scenariusz wywiadu obejmujący 4 bloki tematyczne: I. Potencjał innowacyjny województwa dolnośląskiego II. Wspieranie współpracy sektora przedsiębiorstw ze środowiskiem naukowym III. Współpraca samorządu województwa i samorządów lokalnych z instytucjami wspierającymi innowacyjność IV. Pożądane działania Wywiad grupowy umożliwi dodatkowe pogłębienie wybranych zagadnień omawianych w ramach wywiadów indywidualnych i zaprezentowanie ich w szerszym kontekście całego systemu innowacyjnego województwa dolnośląskiego. Dodatkową różnica między wywiadami indywidualnymi a wywiadem grupowym jest fakt, że wywiad grupowy umożliwi wypracowanie wspólnego stanowiska wielu przedstawicieli instytucji proinnowacyjnych, a więc końcowe wnioski nie będą obarczone błędem indywidualizmu (wyprowadzania wniosków o grupie instytucji na podstawie pojedynczych opinii). Ponieważ zogniskowany wywiad grupowy jest metodą, która opiera się na interakcji poszczególnych uczestników (kluczem do pozyskania możliwie najpełniejszych informacji jest konfrontowanie różnych stanowisk poszczególnych uczestników w toku dyskusji), moderator dysponował będzie listą głównych zagadnień do omówienia w trakcie wywiadu (odpowiadających czterem blokom tematycznym), natomiast konkretne pytania zadawane uczestnikom spotkania będą każdorazowo dostosowywane do toku rozmowy. W poniższym scenariuszu zaprezentowano pytania pomocnicze, które mogą zostać zadane celem animowania rozmowy. Obowiązkiem moderatora będzie także zapewnienie, że każdy z uczestników będzie miał okazję do wypowiedzenia się i podzielenia się swoimi doświadczeniami odnośnie omawianych zagadnień (a więc że rozmowa nie zostanie zdominowana tylko i wyłącznie przez osoby bardziej aktywne). Fakt, że poszczególni uczestnicy dyskusji reprezentować będą różne instytucje pozwoli zebrać opinie różnych stron i wypracować wnioski obejmujące specyficzne problemy czy doświadczenia poszczególnych instytucji. Poniżej prezentujemy wzór narzędzia, które zostanie wykorzystane na potrzeby realizacji wywiadu grupowego. I. POTENCJAŁ INNOWACYJNY WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 1. Jakie są najmocniejsze strony regionu jeśli chodzi o budowanie jego innowacyjności? 2. W jaki sposób poszczególne środowiska (nauka, przedsiębiorcy, władze samorządowe) mogą przyczynić się do ich wzmocnienia? 3. Gdzie widzą Państwo rolę instytucji proinnowacyjnych? II. WSPIERANIE WSPÓŁPRACY SEKTORA PRZEDSIĘBIORSTW ZE ŚRODOWISKIEM NAUKOWYM 4. Czy taka współpraca jest podejmowana w regionie? Kto ją inicjuje? 5. W jaki sposób nawiązywane są kontakty (jaka jest rola instytucji proinnowacyjnych, pośredniczących w nawiązywaniu współpracy)? 6. Jakie instrumenty najlepiej promują nawiązywanie partnerstw i współpracy? Jakich działań 44 Analiza stanu i kierunków rozwoju instytucji proinnowacyjnych w województwie dolnośląskim– metodologia badania zabrakło? III. WSPÓŁPRACA SAMORZĄDU WOJEWÓDZTWA I SAMORZĄDÓW LOKALNYCH Z INSTYTUCJAMI WSPIERAJĄCYMI INNOWACYJNOŚĆ 7. Jak wygląda współpraca władz samorządowych z takimi instytucjami jak centra transferu technologii, parki naukowe, technologiczne i przemysłowe, inkubatory itd.? 8. Jakie problemy były do tej pory napotykane przy nawiązywaniu tej współpracy? 9. Czy istnieją przykłady dobrych praktyk w tym zakresie? 10. Jak wygląda współpraca władz samorządowych z tymi instytucjami proinnowacyjnymi, w przypadku których władze są właścicielem bądź współwłaścicielem? W jaki sposób instytucje angażowane są w realizację celów regionalnej strategii innowacji (np. sposób przekazywania zadań, monitoring realizacji zadań)? Jakie dobre praktyki można tu wskazać? 11. Jakiego rodzaju pomocy ze strony samorządu oczekują instytucje proinnowacyjne? 12. Czy potrzeby instytucji kluczowych dla rozwoju innowacyjności zostały poprawnie zidentyfikowane? Czy są monitorowane zmiany w tym zakresie? 13. Na ile Państwa zdaniem potrzeby te zostały zaspokojone? 14. W jakich obszarach widoczne są jeszcze braki? IV. POŻĄDANE DZIAŁANIA 15. Jakie są potrzeby instytucji proinnowacyjnych w zakresie wsparcia zewnętrznego? 16. Jakie bariery napotykają instytucje w swojej działalności? 17. akie potrzeby zgłaszają w bezpośrednich kontaktach z Państwa instytucjami przedsiębiorcy? 18. Jak widzą Państwo dalszy rozwój swoich instytucji? 45
