Dzierzęcka M., Majchrzak T., Czerwiński E., Kobryń H. Cyfrowa

Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement
1443
Praca oryginalna
Original paper
Cyfrowa analiza radiogramów struktury istoty
g¹bczastej koœci pêcinowych koni pe³nej krwi
angielskiej i czystej krwi arabskiej
MA£GORZATA DZIERZÊCKA, TOMASZ MAJCHRZAK*,
EDWARD CZERWIÑSKI**, HENRYK KOBRYÑ
Katedra Nauk Morfologicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Nowoursynowska 159, 02-776 Warszawa
*Pracownia Akustyki Strukturalnej i Materia³ów Inteligentnych Wydzia³u In¿ynierii Mechanicznej i Robotyki AGH,
ul. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków
**Zak³ad Chorób Koœci i Stawów Instytutu Fizjoterapii CMUJ, ul. Kopernika 32, 31-501 Kraków
Dzierzêcka M., Majchrzak T., Czerwiñski E., Kobryñ H.
Digital assessment of radiograms of the spongy structure of the proximal phalanx
of thoroughbreds and Arabian horses
Summary
The aim of this study was the adjustment of one of the radiogram’s bone structure digital analysis methods,
used at present for people, in order to use it in the investigation of horses’ proximal phalanx structures.
Research was conducted based on radiograms of the bone of the fetlock belonging to horses of two races:
thoroughbreds and Arabian horses. The values of parameters essential for the spongy bone fetlock, such as:
the number of radiological trabeculas on mm2, the average volume of the trabecula in mm% and the thickness
expressed as percentage of surface coated with trabeculas. Analyses were carried out of the differences of each
of the parameters of the structure of the essence of the spongy bone fetlock with regards to the race and the
sex. The number, the volume and the thickness of radiological trabeculas of horses of thoroughbreds do not
show essential differences to those of Arabian horses. Essential differences of these features among mares and
stallions among thoroughbreds were not observed either.
Keywords: horse, fetlock bones
Podstawow¹ metod¹ oceny przy¿yciowej tkanki
kostnej pozostaje nadal badanie radiologiczne. W przypadku podejrzenia jakichkolwiek zaburzeñ chorobowych tej tkanki, wykonuje siê zdjêcia radiologiczne,
na których oceniany jest g³ównie obraz istoty g¹bczastej. Obraz radiologiczny tej istoty posiada du¿¹ wartoœæ diagnostyczn¹, gdy¿ ze wzglêdu na oko³o oœmiokrotnie szybszy metabolizm w stosunku do istoty zbitej, wszelkie zmiany patologiczne uwidaczniaj¹ siê tu
najwczeœniej (4, 17). Jednak jakoœciowa ocena struktury istoty g¹bczastej okiem nieuzbrojonym, nawet na
wysokiej klasy zdjêciach radiologicznych, jest subiektywna, pozbawiona mo¿liwoœci wymiernego okreœlenia iloœciowego.
Wieloletnie badania naukowe doprowadzi³y do coraz
czêstszego wykorzystywania w diagnostyce u ludzi
metod komputerowej analizy obrazów. Dostrze¿ono
mo¿liwoœci zastosowania tych metod w wielu dziedzinach diagnostyki medycznej, w tym w ortopedii. Dotychczas opracowane programy, wykorzystuj¹c wspó³czesn¹ technikê komputerow¹, umo¿liwiaj¹ obiektywn¹ ocenê struktury tkanki kostnej na radiogramach.
Jednym z wartoœciowych programów, s³u¿¹cych do
komputerowej analizy obrazów radiologicznych tkanki kostnej, jest program Trabecula (3-8). Analizuje
on obraz radiologiczny (zapisany z rozdzielczoœci¹
0,096 mm) i odnajduje na nim beleczki wed³ug przyjêtej definicji. Podstaw¹ dzia³ania wspomnianego programu jest odpowiednio dobrany algorytm rozpoznawania beleczki radiologicznej, w postaci okreœlonych
parametrów, takich jak k¹t i poziom krzywej mikrodensytometrycznej. Jako beleczkê radiologiczn¹ program odczytuje odcinek krzywej densytometrycznej
o kszta³cie czworoboku, z ramieniem wstêpuj¹cym,
plateau oraz ramieniem zstêpuj¹cym. Nastêpnie generuje on mapê beleczek i okreœla ich charakterystykê
w postaci odpowiednich parametrów, takich jak: liczba, objêtoœæ i gêstoœæ. Metoda ta znalaz³a dotychczas
zastosowanie w medycynie ludzkiej, m.in. w diagnostyce zmian fluorowych oraz osteoporotycznych, przy
okreœlaniu zale¿noœci pomiêdzy parametrami struktury kostnej na radiogramie a budow¹ mikroskopow¹
oraz wielu innych (3, 5-7). Jej ogromn¹ zalet¹ jest nieinwazyjnoœæ, przy bardzo dok³adnych pomiarach, uzys-
1444
Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement
kiwanych dawniej jedynie poprzez badania bezpoœrednie.
U ludzi zarówno w diagnostyce ró¿nicowej chorób
metabolicznych koœci (np. osteoporoza), jak i przy
okreœlaniu ryzyka wyst¹pienia z³amania, ocenia siê
gêstoœæ i strukturê koœci. Stwierdzono wysok¹ korelacjê miêdzy wytrzyma³oœci¹ a gêstoœci¹ tkanki kostnej
(2, 13-15). Jednak ocena jedynie masy kostnej umo¿liwia ustalenie wytrzyma³oœci koœci w 65%, natomiast
dodatkowe okreœlenie struktury, zwiêksza mo¿liwoœæ
okreœlenia wytrzyma³oœci nawet do 94% (18). Œwiadczy to zatem o wysokiej wartoœci diagnostycznej metod oceniaj¹cych strukturê badanych koœci. Przy podejrzeniu np. osteoporozy zwraca siê uwagê na uk³ad
beleczkowania odpowiadaj¹cy liniom przebiegaj¹cych
si³ w badanej koœci. Zanikanie beleczkowania jest
wówczas podstaw¹ 6-stopniowej skali zaniku kostnego (1, 19).
W medycynie weterynaryjnej gatunkiem, u którego
z³amania koœci niejednokrotnie s¹ przyczyn¹ eutanazji, jest koñ. Zatem wszelkie badania, zmierzaj¹ce do
poprawy jakoœci diagnostyki ortopedycznej u tego gatunku s¹ wskazane (8). W dostêpnej literaturze nie
znaleziono informacji dotycz¹cych prowadzenia ba-
dañ struktury tkanki kostnej u koni metod¹ cyfrowej
analizy radiogramów. Jednoczeœnie wielu autorów
podkreœla, ¿e koœæ pêcinowa jest jedn¹ z czêœciej ulegaj¹cych z³amaniom (10, 11, 16, 20, 21).
Celem przeprowadzonych badañ by³o: dostosowanie nowej metody cyfrowej analizy struktury koœci na
radiogramie, wykorzystywanej obecnie u ludzi, do jej
oceny w odniesieniu do koœci pêcinowych u koni; ustalenie optymalnych parametrów analizy na przyk³adzie
zdjêæ radiologicznych u koni dwóch ras i wykazanie
ró¿nic pomiêdzy nimi; okreœlenie parametrów struktury istoty g¹bczastej koœci pêcinowych w zale¿noœci
od p³ci; okreœlenie wartoœci wybranych parametrów
istoty g¹bczastej koœci pêcinowych badanych koni.
Materia³ i metody
Materia³ badawczy stanowi³y 32 radiogramy koœci pêcinowych koñczyn piersiowych koni nale¿¹cych do dwóch
ras, dla których w Polsce podstawowym kryterium selekcyjnym jest tzw. dzielnoœæ wyœcigowa. By³y to konie pe³nej krwi angielskiej (XX) – 23 osobniki, w tym 15 ogierów
i 8 klaczy oraz konie czystej krwi arabskiej (OO) – 9 osobników, reprezentowanych przez 6 ogierów oraz 3 klacze
(tab. 1, 2). Konie rasy XX mia³y 3 lub 4 lata (œrednia wieku
Tab. 1. Parametry struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koœci pêcinowej i ich ocena statystyczna u koni ras: pe³na krew
angielska (XX) i czysta krew arabska (OO)
K onie pe³ nej krw i angielskiej (n = 23)
K onie czystej krw i arabskiej (n = 9)
Liczba beleczek
radiologicznych
n a mm2
O bjêtoœ æ
beleczek
% mm
G êstoœ æ
beleczek
radiologicznych
Liczba beleczek
radiologicznych
n a mm2
O bjêtoœ æ
beleczek
% mm
G êstoœ æ
beleczek
radiologicznych
7 ,8 2 - 1 3 ,0 2
0 ,6 1 - 1 ,7 7
3 5 ,7 2 - 4 8 ,7 0
8 ,5 5 - 1 2 ,9 5
0 ,7 3 - 1 ,3 0
3 9 ,9 6 - 4 8 ,9 6
Πrednia x
1 1 ,4 2
0 ,8 9
4 4 ,6 7
1 1 ,6 9
0 ,9 9
4 5 ,9 3
O dchylenie standardow e s
1 ,4 0
0 ,2 5
3 ,0 5
1 ,3 6
0 ,2 4
2 ,8 2
Wspó³ czynnik zmiennoœ ci V %
0 ,1 2
0 ,2 8
0 ,0 7
0 ,1 1
0 ,2 4
0 ,0 6
B ³ ¹d standardow y œ redniej S x
0 ,2 9
0 ,5 2
0 ,6 4
0 ,4 5
0 ,8 2
0 ,9 4
1 0 ,8 2 - 1 2 ,0 3
0 ,7 9 - 1 ,0 0
4 3 ,3 6 - 4 5 ,9 9
1 0 ,6 4 - 1 2 ,7 4
0 ,8 0 - 1 ,1 8
4 3 ,7 6 - 4 8 ,1 0
1 ,0 9 - 1 ,9 9
0 ,1 9 - 0 ,3 5
2 ,3 6 - 4 ,3 2
0 ,9 2 - 2 ,6 1
0 ,1 7 - 0 ,4 7
1 ,9 1 - 5 ,4 1
P arametry statystyczne
Wartoœ æ min.-max.
95% przedzia³ ufnoœ ci dla œ redniej
95% przedzia³ ufnoœ ci dla odchylenia
standardow ego
Tab. 2. Parametry struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koœci pêcinowej u obu p³ci koni pe³nej krwi angielskiej i ich ocena
statystyczna
K lacze (n = 8)
O giery (n = 15)
Liczba beleczek
radiologicznych
n a mm2
O bjêtoœ æ
beleczek
% mm
G êstoœ æ
beleczek
radiologicznych
Liczba beleczek
radiologicznych
n a mm2
O bjêtoœ æ
beleczek
% mm
G êstoœ æ
beleczek
radiologicznych
9 ,5 2 - 1 2 ,3 1
0 ,7 1 - 1 ,2 8
4 1 ,0 5 - 4 8 ,1 9
7 ,8 2 - 1 3 ,0 2
0 ,6 1 - 1 ,7 7
3 5 ,7 2 - 4 8 ,7 0
Πrednia x
1 1 ,3 8
0 ,9 4
4 5 ,2 7
1 1 ,4 5
0 ,8 7
4 4 ,3 6
O dchylenie standardow e s
1 ,0 6
0 ,2 1
2 ,4 9
1 ,5 9
0 ,2 7
3 ,3 5
Wspó³ czynnik zmiennoœ ci V %
0 ,0 9
0 ,2 2
0 ,0 6
0 ,1 4
0 ,3 1
0 ,0 8
B ³ ¹d standardow y œ redniej S x
0 ,3 7
0 ,0 7
0 ,8 8
0 ,4 1
0 ,0 7
0 ,8 6
1 0 ,4 9 - 1 2 ,2 7
0 ,7 7 - 1 ,1 1
4 3 ,1 9 - 4 7 ,3 5
1 0 ,5 7 - 1 2 ,3 3
0 ,7 2 - 1 ,0 2
4 2 ,5 2 - 4 6 ,2
0 ,7 0 - 2 ,1 6
0 ,1 4 - 0 ,4 3
1 ,8 4 - 5 ,6 8
1 ,1 6 - 2 ,5 1
0 ,2 0 - 0 ,4 3
2 ,4 5 - 5 ,2 8
P arametry statystyczne
Wartoœ æ min.-max.
95% przedzia³ ufnoœ ci dla œ redniej
95% przedzia³ ufnoœ ci dla odchylenia
standardow ego
Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement
1445
Ryc. 1. Fragment oryginalnego radiogramu
koœci pêcinowej z zaznaczonym polem analizy
wynosi³a 3,35 lat), natomiast konie rasy OO
znajdowa³y siê w przedziale wiekowym od
4 do 7 lat (œrednia wieku – 5,22 lat). Wed³ug Ryc. 2. Komputerowa analiza obrazu radiologicznego istoty g¹bczastej koœustalonych kryteriów, osobniki te mia³y za- ci pêcinowej jednego z koni rasy OO. Na obrazie po lewej stronie: na górze
koñczony proces kostnienia, co jest równo- – obliczone przez program parametry beleczek radiologicznych dla ca³ego
znaczne z zakoñczeniem ich wzrostu (9). zaznaczonego fragmentu; na dole – trójwymiarowy obraz struktury kostnej
w postaci wykresów krzywych mikrodensytometrycznych; po prawej u góry
Zwierzêta przebywa³y na terenie Torów – mapa wykrytych beleczek radiologicznych na zaznaczonym fragmencie,
Wyœcigów Konnych w Warszawie, gdzie poni¿ej – fragment oryginalnego radiogramu generowanego przez kompupoddawane by³y intensywnemu treningowi ter, na dole – obraz wykrytych beleczek radiologicznych na jednej z krzyoraz wyœcigowym próbom dzielnoœci (wy- wych mikrodensytometrycznych
œcigi p³askie). Konie nale¿¹ce do badanej
grupy nie wykazywa³y objawów kulawizny ani innych k¹ta, w œrodkowej czêœci trzonu, poni¿ej powierzchni staoznak klinicznych wskazuj¹cych na schorzenia aparatu wowej w s¹siedztwie przynasady bli¿szej (ryc. 1). Zastoruchu.
sowany program, zgodnie z definicj¹, jako beleczkê radioDla ujednolicenia wyników badañ, wszystkie zdjêcia logiczn¹ odczytywa³ odcinek krzywej mikrodensytoradiologiczne dotyczy³y tej samej koñczyny – lewej pier- metrycznej o kszta³cie czworoboku, z ramieniem wstêpusiowej. Do wykonania zdjêæ w Szpitalu Koni „S³u¿ewiec”, j¹cym, plateau oraz ramieniem zstêpuj¹cym. Parametry
przy Torach Wyœcigów Konnych w Warszawie, pos³u¿ono algorytmu w postaci k¹tów krytycznych ramienia wstêpusiê przenoœnym aparatem Gierth. Przy wykonywaniu ra- j¹cego i zstêpuj¹cego okreœlano dla koœci pêcinowych, stodiogramów do³o¿ono wszelkich starañ, aby promieñ cen- suj¹c eksperymentalnie zmienne wartoœci (k¹ty 20°, 30°,
tralny przechodzi³ przez œrodek d³ugoœci trzonu koœci pêci- 40° i poziomy 20%, 40%, 60%). W celu ustalenia, które
nowej. U³o¿enie koñczyn oraz warunki wykonywania zdjêæ, z dobranych parametrów s¹ optymalne przy analizie strukby³y za ka¿dym razem identyczne: projekcja A-P (grzbie- tury koœci pêcinowych, okiem nieuzbrojonym okreœlano
towo-d³oniowa), odleg³oœæ miêdzy obiektem a lamp¹ – liczbê beleczek w odpowiednich poziomych liniach na ob90 cm, warunki ekspozycji – 65 kV, czas ekspozycji – szarze zaznaczonego pola radiogramu, a nastêpnie porów0,16 sek. Do wykonania zdjêæ wykorzystano klisze radio- nywano j¹ z liczb¹ beleczek, uzyskan¹ przy zastosowaniu
logiczne firmy AGFA, o wymiarach 18 × 24 cm. Wywo³y- programu Trabecula, która by³a zale¿na od doboru poszczewanie zdjêæ odbywa³o siê w sta³ych warunkach.
gólnych parametrów.
Ocenê struktury tkanki kostnej oparto na komputerowej
Do analiz przyjmowano macierz 128 na 128 punktów
analizie obrazu z zastosowaniem programu Trabecula pomiarowych w obszarze zaznaczonego pola. Po ustaleniu
(3-7). Jego podstaw¹ by³ cyfrowy zapis obrazu radiologicz- optymalnych parametrów analizy, program za beleczkê
nego w postaci bitmapy przy u¿yciu aparatury CCD. Oce- przyjmowa³ taki odcinek krzywej, który cechowa³ siê faz¹
na struktury tkanki kostnej tym sposobem by³a poprzedzo- wzrostu i spadku o k¹tach 20°, uznanych za optymalne.
na adaptacj¹ metody. Pocz¹tkowo obejmowa³a ona okreœ- Wed³ug tego algorytmu program analizowa³ kolejne 128
lenie optymalnych warunków cyfrowego zapisu zdjêæ, ich krzywych densytometrycznych i sporz¹dza³ mapê rozpoprzetwarzania oraz doboru w³aœciwego algorytmu w po- znanych beleczek, a nastêpnie oblicza³ ich charakterystykê
staci odpowiednich parametrów analizy, takich jak k¹t dla ca³ego pola, jako œrednie z analiz poszczególnych 128
i poziom beleczek radiologicznych. K¹ty krytyczne ramie- poziomych linii na zaznaczonym obrazie (ryc. 2). Program
nia wstêpuj¹cego i zstêpuj¹cego okreœlano wstêpnie na pod- generowa³ mapê beleczek i dla ca³ego obszaru analizy obstawie wielokrotnych eksperymentów na badanych radio- licza³: liczbê (number) rozpoznanych beleczek radiologiczgramach. Do analizy struktury istoty g¹bczastej ka¿dej nych na mm2 oznaczonego pola analizy; œredni¹ objêtoœæ
koœci pêcinowej wybrano ich fragmenty o kszta³cie prosto- beleczek (volume), jako % objêtoœci szeœcianu o podsta-
1446
wie wymiarów objêtych pomiarem minimum i maksimum,
wyra¿on¹ w % mm oraz gêstoœæ (density) wyra¿on¹ jako
% powierzchni pokrytej beleczkami.
Dla okreœlenia ró¿nic badanych cech iloœciowych, które
mog³y byæ zwi¹zane z p³ci¹, u koni pe³nej krwi angielskiej
(liczniej reprezentowanych), uzyskane wyniki analizowano oddzielnie u klaczy i ogierów. Do analizy wykorzystano
wartoœci œredniej arytmetycznej (–x) badanych cech. Poddano równie¿ ocenê tych œrednich, okreœlaj¹c odchylenie
standardowe (s), wspó³czynnik zmiennoœci (V%) i b³¹d
standardowy œredniej (S–x).
W celu okreœlenia, czy strukturê beleczkow¹ istoty g¹bczastej u koni pe³nej krwi angielskiej i koni czystej krwi
arabskiej mo¿na uznaæ za jednakow¹, zastosowano dwustronny test Studenta dla hipotezy o równoœci œrednich.
Za³o¿enie o równoœci odchyleñ standardowych badanych
cech u obu rozpatrywanych ras koni sprawdzono testem F.
Dla wszystkich cech powy¿sze za³o¿enie by³o spe³nione.
Obliczenia wykonano za pomoc¹ programu statystycznego Statgraphics Plus 4.1.
Wyniki i omówienie
Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e adaptacja
programu Trabecula wykorzystywanego u cz³owieka
jest mo¿liwa do zastosowania u innych ssaków. Przy
wprowadzeniu odmiennych parametrów analizy ni¿
u ludzi mo¿e on byæ wykorzystany do badania struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koœci pêcinowych
koni.
Jakoœæ wykonanych radiogramów by³a wystarczaj¹co dobra do analizy struktury beleczkowej istoty g¹bczastej koœci. Za optymalne warunki skanowania zdjêæ
koœci pêcinowych koni uznano rozdzielczoœæ 0,096
mm/pixel w postaci macierzy punktów 256 stopni szaroœci (8 bitów) zapis w BMP. Najbardziej wiarygodny
obraz map beleczkowych w programie Trabecula,
w stosunku do oryginalnego radiogramu, dla koœci pêcinowych koni obu ras uzyskano przy nastêpuj¹cych
parametrach analizy: k¹t 20°, poziom 40%. Wyniki
analizy radiogramów programem Trabecula dla dwóch
badanych ras przedstawia tab. 1. Œrednia liczba beleczek radiologicznych u badanych osobników wynosi³a: dla koni rasy XX 11,42/mm2, ich objêtoœæ 0,89%
mm, a gêstoœæ 44,67%; natomiast dla koni OO odpowiednio: 11,69/mm2, 0,99% mm oraz 45,93%. Wartoœci te s¹ zbli¿one dla reprezentantów obu ras, a ró¿nice miêdzy nimi nie by³y istotne.
Najwa¿niejsze estymatory punktowe i przedzia³owe dla badanych cech, uzyskane na podstawie obserwacji 23 koni XX oraz 9 koni OO, podano w tab. 1.
Œrednia liczba beleczek radiologicznych u koni XX
waha siê od 10,82 do ok. 12 na mm2, a u koni OO od
10,64 do 12,74 na mm2 przy 95% przedziale ufnoœci.
Cecha ta charakteryzuje siê s³abym zró¿nicowaniem
wyników, wynosz¹cym 12,28% u rasy XX i nieco
mniejszym, równym 11,64%, u rasy OO. Œrednia objêtoœæ beleczek u koni XX wynosi przeciêtnie od 0,79
do 1, natomiast u koni OO od 0,80 do 1,18. Zró¿nicowanie tej cechy kszta³tuje siê na poziomie 28% u koni
Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement
XX i nieca³ych 25% u koni OO. Przeciêtna gêstoœæ
beleczek u koni XX wynosi co najmniej 43,36%, ale nie
przekracza 45,99%, a u koni OO waha siê od 43,76%
do 48,10%. Gêstoœæ jest cech¹ charakteryzuj¹c¹ siê
najmniejszym zró¿nicowaniem wœród badanych cech.
Wartoœci wyznaczonych statystyk testowych (temp)
oraz uzyskane prawdopodobieñstwa prawdziwoœci
hipotezy dla badanych cech (p) wynosi³y odpowiednio dla: œredniej liczby beleczek radiologicznych
temp = –0,49; p = 0,63; objêtoœci beleczek %mm temp =
–1,01; p = 0,32 oraz gêstoœci beleczek temp = –1,07;
p = 0,29.
Na podstawie wykonanych obliczeñ mo¿na wyci¹gn¹æ wniosek, ¿e przeciêtna liczba beleczek radiologicznych u koni rasy XX i koni OO nie ró¿ni siê istotnie. Podobnie, nie stwierdzono statystycznie istotnych
ró¿nic dla œrednich wartoœci pozosta³ych dwóch cech
u koni XX i koni OO. Zarówno œredni¹ liczbê, ich
objêtoœæ, jak i gêstoœæ beleczek kostnych u koni XX
i koni OO mo¿na wiêc uznaæ za zbli¿on¹. Zatem zastosowana w badaniach metoda daje podobne wyniki
dla obu ras i w zwi¹zku z tym mo¿e byæ uznana za
uniwersaln¹.
W wyniku analizy parametrów istoty g¹bczastej
koœci pêcinowych koni w zale¿noœci od p³ci (tab. 2),
dokonanej na podstawie obserwacji 8 klaczy oraz 15
ogierów rasy XX stwierdzono, ¿e œrednia liczba beleczek radiologicznych u klaczy waha siê od 10,49 do
12,27 na mm2, a u ogierów od 10,57 do 12,33 na mm2,
przy 95% przedziale ufnoœci dla œredniej. Cecha ta
charakteryzuje siê s³abym zró¿nicowaniem wyników,
wynosz¹cym 12,28% u rasy XX i nieco mniejszym,
równym 11,64%, u rasy OO. Œrednia objêtoœæ beleczek u klaczy wynosi przeciêtnie od 0,77 do 1,11 natomiast u ogierów od 0,72 do 1,02. Zró¿nicowanie tej
cechy kszta³tuje siê na poziomie 22% u klaczy i nieca³ych 31% u ogierów. Przeciêtna gêstoœæ beleczek radiologicznych u klaczy wynosi co najmniej 43,19%,
ale nie przekracza 47,35%, a u ogierów waha siê od
42,52% do 46,2%. Zatem nie stwierdzono statystycznie istotnych ró¿nic pomiêdzy œredni¹ liczb¹, œredni¹
objêtoœci¹ oraz œredni¹ gêstoœci¹ beleczek radiologicznych u klaczy i ogierów rasy XX (tab. 2).
Opracowanie to, pierwsze tego typu u koni, poczynione na doœæ licznym materiale, umo¿liwia wyznaczenie wartoœci referencyjnych w metodzie cyfrowej
analizy obrazu radiologicznego dla koœci pêcinowych,
szczególnie nara¿onych na urazy u badanych ras. Uzyskane wyniki mog¹ byæ uznane za swego rodzaju standard przy okreœlaniu struktury istoty g¹bczastej koœci
z zastosowaniem cyfrowej analizy obrazu.
U ludzi okreœlenie wartoœci parametrów struktury
istoty g¹bczastej koœci odbywa³o siê na podstawie radiogramów przedramion. Wyznaczenie wartoœci parametrów u ludzi zdrowych pozwoli³o na porównanie
powy¿szych wartoœci z tymi, jakie wystêpuj¹ u ludzi
z fluoroz¹ – chorob¹ charakteryzuj¹c¹ siê wyraŸnymi
zaburzeniami struktury kostnej (5, 12). Dziêki zasto-
Medycyna Wet. 2007, 63 (11) Suplement
sowanej metodzie sta³a siê mo¿liwa obiektywna ocena struktury tkanki kostnej u ludzi dotkniêtych t¹ chorob¹, w zale¿noœci od stadium zaawansowania. Po
porównaniu parametrów struktury kostnej u ludzi zdrowych i dotkniêtych fluoroz¹ okaza³o siê, ¿e u tych drugich charakterystyczna by³a du¿a szerokoœæ beleczek,
ich ma³a liczba oraz obni¿ona gêstoœæ beleczkowania
(5). W przysz³oœci planuje siê zatem przeprowadzenie
badañ cyfrowej analizy obrazu radiologicznego koœci
pêcinowych na grupie przedstawicieli koni rasy pe³nej krwi angielskiej oraz czystej krwi arabskiej, u których dosz³o do z³amania koœci pêcinowych. Wyniki
obserwacji z tego zakresu dotycz¹ce cz³owieka, a tak¿e rezultaty osi¹gniête w odniesieniu do koni mog¹
stanowiæ dobr¹ podstawê podjêcia takich badañ.
Piœmiennictwo
1. Badurski J., Sawicki A., Boczoñ S.: Osteoporoza. Osteoprint, Bia³ystok 1994.
2. Briney W. G.: Is measurement of bone density useful? Rheumatic Disease
Clinics of North America, Feb. 1993, 19, 95-106.
3. Czerwiñski E.: Diagnostyka obrazowa osteoporozy. Przegl. Lek. 1994, 51,
391-397.
4. Czerwiñski E.: Diagnostyka radiologiczna i densytometryczna osteoporozy.
Przegl. Lek. 1997, 4, 220-225.
5. Czerwiñski E.: Iloœciowa ocena zmian wystêpuj¹cych pod wp³ywem fluoru
w koœci korowej g¹bczastej oraz ich znaczenie diagnostyczne. Praca hab.,
Collegium Medicum UJ, Kraków 1994.
6. Czerwiñski E.: Zale¿noœæ obrazu radiologicznego struktury kostnej od zawartoœci minera³ów i cech morfometrycznych koœci g¹bczastej. Chir. Narz¹du Ruchu Ort. Pol. 1991, 55, 4-6, 42-46.
7. Czerwiñski E.: Zastosowanie komputerowych metod analizy obrazu w ocenie struktury kostnej na radiogramach przedramion. Pam. 54 Jub. Zjazd Tow.
Chir. Pol. Kraków 1989, 4, 324-332.
8. Dzierzêcka M., Charuta A.: Nowe techniki oceny jakoœci tkanki kostnej
i mo¿liwoœæ ich zastosowania w medycynie weterynaryjnej. Medycyna Wet.
2006, 62, 617-620.
1447
9. Dzierzêcka M., W¹sowski A., Kobryñ H.: Czas kostnienia chrz¹stki nasadowej dalszej koœci promieniowej koni pe³nej krwi angielskiej jako kryterium
oceny dojrza³oœci koœæca. Medycyna Wet. 2005, 61, 1190-1193.
10. Dzierzêcka M., W¹sowski A., Kobryñ H.: Urazy koœci koñczyn podczas treningu wyœcigowego dwuletnich koni pe³nej krwi angielskiej. Medycyna Wet.
2007 (w druku).
11. Ellis D. R., Simpson D. J., Greenwood R. E., Crowhurst J. S.: Observations
and management of fractures of the proximal phalanx in young Thoroughbreds. Equine Vet. J. 1987, 19, 43-49.
12. Franke J., Rath F.: Industrial fluorosis. Fluoride 1975, 2, 61-85.
13. Hansson T. H., Keller T. S., Panjabi M. M.: A study of the compressive
properties of lumbar vertebral trabeculae. Spine 1987, 12, 56-62.
14. Kanis J. A.: Clinical use of bone mineral density and other risk factors.
X Sympozjum PTO I PFO, Streszczenia prac, Kraków 1999.
15. Melton J. L., Atkinson E. J., O’Fallon W. M.: Long-term fracture prediction
by bone mineral assessed at different skeletal sites. J. Bone Miner. Res. 1993,
8, 1227-1232.
16. Parkin T. D., Clegg P. D., French N. P., Proudman C. J., Riggs C. M.,
Singer E. R., Webbon P. M., Morgan K. L.: Risk of fatal distal limb fractures
among Thoroughbreds involved in the five types of racing in the United Kingdom. Vet. Rec. 2004, 154, 493-497.
17. Pawlicki R.: Podstawy histologii. Collegium Medicum UJ, Kraków 1996.
18. Siffert R. S., Luo G. M., Cowin S. C., Kaufman J. J.: Dynamic relationships
of trabecular bone density, architrcture and strength in computational of osteopenia. Bone 1996, 18, 197-206.
19. Singh M., Nagrath A. R., Maini S.: Changes in trabelular pattern of the upper
end of the femur as an index of osteoporosis. J. Bone Joint Surg. 1970, 52,
457-467.
20. W¹sowski A.: Wp³yw wybranych czynników ze szczególnym uwzglêdnieniem dojrza³oœci koœæca na wystêpowanie chorób koñczyn u dwuletnich koni
pe³nej krwi angielskiej w treningu wyœcigowym. Maszynopis pracy dokt.,
Szpital Koni S³u¿ewiec, Warszawa 1997.
21. Yovich J. V., McIlwraith C. W.: Arthroscopic surgery for osteochondral fractures of the proximal phalanx of the metacarpophalangeal and metatarsophalangeal (fetlock) joints in horses. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1986, 188,
273-279.
Adres autora: dr Ma³gorzata Dzierzêcka, ul. Nowoursynowska 159,
02-776 Warszawa; e-mail: [email protected]