docMed_ulotka_Rufus_ok.qxd:Layout 1
download 
Reklamacja Transkrypt
Med_ulotka_Rufus_ok.qxd:Layout 1
Medicover radzi Co to jest refluks? dr n. med. Janusz Ciok Specjalista chorób wewn´trznych Refluks i zwiàzane z nim objawy nie muszà Ci psuç przyjemnoÊci jedzenia. Z uczuciem palenia w prze∏yku mo˝na skutecznie walczyç. Z naszego poradnika dowiesz si´ jak neutralizowaç objawy refluksu, doradzimy Ci, jakich posi∏ków unikaç i pomo˝emy zmieniç styl ˝ycia - tak, byÊ móg∏ cieszyç si´ kojàcà ulgà w gardle, prze∏yku i brzuchu. Zasi´gnij wi´c rad Medicover i przywróç sobie radoÊç jedzenia. Co sàdzisz o poradnikach z serii Medicover radzi? Czekamy na Twojà opini´ pod adresem [email protected] SPIS TREÂCI: Co to jest refluks? 4 G∏ówne objawy 8 Rozpoznanie 10 Leczenie 13 Nast´pstwa choroby refluksowej 16 Co zmieniç w stylu ˝ycia? 17 Choroba, a aktywnoÊç zawodowa 20 Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 3 Co to jest refluks? Refluks oznacza w j´zyku polsku zwracanie lub cofanie. Istota choroby refluksowej polega na zwracaniu zawartoÊci ˝o∏àdka do prze∏yku. Poniewa˝ do prze∏yku trafia nie tylko po∏kni´ty wczeÊniej pokarm, ale równie˝ wytwarzany w ˝o∏àdku kwas solny oraz enzymy trawienne, powoduje to powstawanie przykrych dolegliwoÊci. Typowym objawem refluksu jest zgaga, czyli uczucie palenia odczuwane za mostkiem, najcz´Êciej wyst´pujàce po jedzeniu. Silne dzia∏anie dra˝niàce kwasu i enzymów mo˝e powodowaç zapalenie prze∏yku. Niemal ka˝dy z nas doÊwiadcza niekiedy epizodów refluksu ˝o∏àdkowo-prze∏ykowego. Jest to tak zwany refluks fizjologiczny. OkreÊlenie „choroba refluksowa” odnosi si´ do przypadków, w których zwracanie ˝o∏àdkowo-prze∏ykowe wyst´puje cz´sto i powoduje dolegliwoÊci zak∏ócajàce codzienne ˝ycie i/lub jest przyczynà uszkodzenia b∏ony Êluzowej prze∏yku. Nazwa „choroba refluksowa ˝o∏àdkowo-prze∏ykowa” powsta∏a niedawno – przed oko∏o 20 laty. Jednak charakterystyczny dla tej choroby objaw – zgaga – znany jest od wielu stuleci. Mo˝na spotkaç si´ z innymi nazwami u˝ywanymi na okreÊlenie choroby refluksowej ˝o∏àdkowo-prze∏ykowej, np. refluksowe zapalenie prze∏yku. W piÊmiennictwie anglosaskim u˝ywany jest skrót GERD lub GORD (Gastroesophageal Reflux Disease). OkreÊlenie „choroba refluksowa ˝o∏àdkowo-prze∏ykowa” jest najlepsze, 4 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl poniewa˝ odzwierciedla istot´ choroby – zwracanie kwaÊnej treÊci ˝o∏àdkowej do prze∏yku, gdzie powoduje ona dolegliwoÊci, a czasem uszkodzenie b∏ony Êluzowej. Cz´stoÊç wyst´powania Ocenia si´, ˝e oko∏o 4-7% osób doros∏ych cierpi regularnie (to znaczy codziennie lub prawie codziennie) na objawy refluksu, zaÊ u 1-2% populacji objawy wyst´pujà tak cz´sto lub sà tak silne, ˝e utrudnia to codzienne ˝ycie. Nie ma danych epidemiologicznych oceniajàcych cz´stoÊç wyst´powania choroby w Polsce – mo˝na tylko przypuszczaç, ˝e dotyczy ona co najmniej miliona osób. Je˝eli uwzgl´dni si´ chorych, u których objawy wyst´pujà co najmniej raz w tygodniu, oka˝e si´, ˝e na refluks choruje ok. 1/5 wszystkich doros∏ych. Du˝a cz´Êç spoÊród nich w ogóle nie zg∏asza si´ z tego powodu do lekarza i próbuje radziç sobie z dolegliwoÊciami we w∏asnym zakresie. Choroba refluksowa dotyczy osób w ka˝dym wieku i obu p∏ci nawet dzieci i niemowlàt, choç chorujà one du˝o rzadziej od doros∏ych. Jest niezale˝na od statusu spo∏ecznego. Cz´stoÊç wyst´powania choroby zwi´ksza si´ jednak wyraênie w grupie osób powy˝ej 40 roku ˝ycia. Ponad po∏owa chorych ma od 45 do 64 lat. Sà to zarówno m´˝czyêni jak i kobiety. Przyczyny powstawania choroby Do refluksu mo˝e doprowadziç wiele przyczyn. Do najwa˝niejszych mechanizmów wp∏ywajàcych na powstawanie dolegliwoÊci refluksowych zalicza si´: Zaburzenia pracy dolnego zwieracza prze∏yku W dolnej cz´Êci prze∏yku, w miejscu gdzie dochodzi on do ˝o∏àdka, znajduje si´ mi´sieƒ nazywany dolnym zwieraczem prze∏yku. Zaburzenia jego pracy, polegajàce na zbyt s∏abym skurczu lub zbyt cz´stym rozkurczaniu si´, mogà doprowadzaç do zwracania do prze∏yku zawartoÊci ˝o∏àdka, która sk∏ada si´ nie tylko ze spo˝ytego pokarmu, ale równie˝ z dzia∏ajàcego dra˝niàco kwasu ˝o∏àdkowego i enzymów trawiennych. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 5 Zaburzenia motoryki prze∏yku Mechanizmem zabezpieczajàcym przed refluksem jest te˝ samoistne oczyszczanie prze∏yku z zawartoÊci, która si´ do niego dostaje. Prze∏yk oczyszcza si´ dzi´ki ruchom perystaltycznym, dawniej zwanych ruchami robaczkowymi. U wielu chorych na refluks oczyszczanie prze∏yku jest zaburzone, wobec czego dostajàcy si´ do niego kwas i enzymy dzia∏ajà silniej i d∏u˝ej. Zaburzenia opró˝niania ˝o∏àdkowego Sprawne opró˝nienie si´ ˝o∏àdka z pokarmu równie˝ zabezpiecza przed cofaniem si´ treÊci ˝o∏àdkowej do prze∏yku. U niemal po∏owy chorych z ci´˝kà postacià choroby refluksowej obecne sà zaburzenia opró˝niania ˝o∏àdka. Staje si´ on wówczas przecià˝ony pokarmem, co sprzyja wyst´powaniu zgagi lub odbijania. Na zaburzenia mechanizmów chroniàcych przed powstawaniem dolegliwoÊci refluksowych mogà mieç wp∏yw: Przepuklina rozworu prze∏ykowego przepony Refluks cz´sto wyst´puje u osób z przepuklinà rozworu prze∏ykowego przepony. Przepuklina roztworu prze∏ykowego przepony to przedostawanie si´ cz´Êci ˝o∏àdka ponad przepon´, do klatki piersiowej. W takich warunkach dolny zwieracz prze∏yku pracuje mniej efektywnie, a prze∏yk gorzej si´ opró˝nia. Niedobór wydzielania Êliny Do rozwoju choroby mo˝e przyczyniaç si´ doÊç rzadko wyst´pujàcy niedobór wydzielania Êliny. Âlina ma odczyn lekko zasadowy, co sprzyja zoboj´tnianiu kwasu ˝o∏àdkowego. Poza tym mechanicznie sp∏ukuje zawartoÊç prze∏yku do ˝o∏àdka, oczyszczajàc prze∏yk z zarzucanego kwasu. Skleroderma (twardzina) Skleroderma, rzadka choroba tkanki ∏àcznej, powoduje zaburzenia motoryki prze∏yku i bywa przyczynà odczuwanych dolegliwoÊci refluksowych. 6 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Leki Rozwa˝ajàc przyczyny dolegliwoÊci, nale˝y równie˝ braç pod uwag´ przyjmowane z ró˝nych wskazaƒ leki. Niektóre leki, zw∏aszcza stosowane u chorych z nadciÊnieniem t´tniczym i chorobà niedokrwiennà serca, mogà zaburzaç prac´ dolnego zwieracza prze∏yku lub zwalniaç oczyszczanie prze∏yku. Ich odstawienie mo˝e spowodowaç ustàpienie objawów (Uwaga: decyzj´ o zmianie dawki lub odstawieniu leku nale˝y podejmowaç po porozumieniu z lekarzem!). Refluks zasadowy (alkaliczny) W rzadkich przypadkach przyczynà choroby refluksowej nie jest zarzucanie kwasu ˝o∏àdkowego do prze∏yku, ale dostawanie si´ do niego treÊci o odczynie alkalicznym z du˝à zawartoÊcià ˝ó∏ci. ˚ó∏ç równie˝ mo˝e powodowaç zapalenie prze∏yku poprzez swoje dzia∏anie dra˝niàce. Mechanizm ten istnieje przede wszystkim u chorych po przebytych operacjach ˝o∏àdka. Uwaga: nadkwaÊnoÊç nie oznacza zwi´kszonego wydzielania kwasu! Wbrew powszechnemu przekonaniu, ludzie cierpiàcy na uporczywà zgag´ nie majà nadmiernego wydzielania kwasu w ˝o∏àdku. To zaburzenia kurczliwoÊci powodujà, ˝e kwas dostaje si´ do prze∏yku, który nie mo˝e si´ uchroniç przed jego dra˝niàcym dzia∏aniem. NadkwaÊnoÊç, którà odczuwajà chorzy, nie jest zwykle zwiàzana z wysokim wydzielaniem kwasu solnego. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 7 G∏ówne objawy Zgaga Zgaga to uczucie dyskomfortu lub bólu, najcz´Êciej piekàcego lub palàcego, zlokalizowanego za mostkiem. Jest najbardziej charakterystycznym objawem choroby refluksowej. Wyst´puje u ponad 90% chorych. Zazwyczaj wyst´puje po jedzeniu lub w nocy – budzi wtedy chorego ze snu. Trwa kilkanaÊcie lub kilkadziesiàt minut i zwykle samoistnie ust´puje. Nasilenie bólu cz´sto zmniejsza si´ po wypiciu wody lub mleka, lub po za˝yciu leków alkalizujàcych. Zgaga jest spowodowana zarzucaniem kwaÊnej zawartoÊci ˝o∏àdka do prze∏yku. Zwracanie Zwracanie to uczucie goryczy lub kwasu w jamie ustnej spowodowane zarzucaniem treÊci ˝o∏àdkowej. Nale˝y je odró˝niç od wymiotów. Zaburzenia w po∏ykaniu Uczucie trudnoÊci w po∏ykaniu (dysfagia) zwiàzane jest z utrudnieniem przechodzenia po∏ykanego pokarmu przez prze∏yk. Opisywane jest cz´sto jako uczucie ucisku lub „w´z∏a” za mostkiem. Mo˝e byç spowodowane nieprawid∏owà perystaltykà prze∏yku, stanem zapalnym lub zw´˝eniem prze∏yku. Zw´˝enia zdarzajà si´ u oko∏o 10% chorych z ci´˝kà i d∏ugotrwa∏à postacià choroby. U chorych z dysfagià lekarz powinien wykluczyç raka prze∏yku. Uczucie bólu za mostkiem przy prze∏ykaniu (odynofagia) jest innym objawem, odczuwanym przez chorych z zapaleniem prze∏yku. 8 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Ból w klatce piersiowej. Mo˝e to byç ból ostry lub t´py, mo˝e promieniowaç do pleców, barków lub szyi. Jest on prawdopodobnie powodowany przez podra˝nienie zakoƒczeƒ nerwowych prze∏yku w czasie jego rozciàgania lub dra˝nienia przez kwas ˝o∏àdkowy. Czasem trudno jest odró˝niç ten rodzaj bólu od bólu spowodowanego niedokrwieniem serca u chorych z chorobà niedokrwiennà serca. Krwawienie Krwawienie z prze∏yku wyst´puje pod postacià krwistych lub fusowatych (wyglàd fusów od kawy) wymiotów. Jest rzadkim objawem choroby. Mo˝e oznaczaç du˝e nasilenie zapalenia prze∏yku lub obecnoÊç innej choroby, w tym choroby nowotworowej. Objaw ten nigdy nie mo˝e byç bagatelizowany. Lekarz zawsze powinien ustaliç jego przyczyn´. Objawy pozaprze∏ykowe: Objawy p∏ucne Zarzucana do prze∏yku treÊç ˝o∏àdkowa mo˝e dostawaç si´ do krtani i oskrzeli. Rezultatem mo˝e byç astma oskrzelowa, zapalenie oskrzeli, przewlek∏y kaszel i nawracajàce zapalenia p∏uc. Objawy p∏ucne obecne sà u oko∏o 10% doros∏ych z chorobà refluksowà. Z drugiej strony, oko∏o po∏owa chorych z astmà oskrzelowà ma chorob´ refluksowà. Objawy p∏ucne mogà byç spowodowane bezpoÊrednim dostawaniem si´ kwasu do drzewa oskrzelowego. Mogà równie˝ pojawiç si´ w wyniku odruchowego skurczu oskrzeli spowodowanego przez zarzucanie kwasu do prze∏yku. Objawy z jamy ustnej Objawy obejmujà wytwarzanie du˝ej iloÊci wodnistej Êliny, zapalenie dziàse∏ oraz uszkodzenie z´bów. Wydzielanie du˝ej iloÊci Êliny (Êlinotok) mo˝e byç spowodowane obecnoÊcià kwasu w prze∏yku. Zapalenie dziàse∏ i uszkodzenie szkliwa z´bów sà spowodowane zetkni´ciem z kwaÊnà treÊcià zarzucanà do ust. Gard∏o Uszkodzenie krtani i gard∏a mo˝e objawiaç si´ chrypkà, zapaleniem krtani, suchym zapaleniem gard∏a lub uczuciem zatykania w gardle. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 9 Lekarz zawsze musi wtedy wykluczyç inne przyczyny tych dolegliwoÊci, w tym raka krtani. Uszy Rzadko mo˝e pojawiç si´ ból ucha lub uszu spowodowany uszkodzeniem nosa i gard∏a (majàcych po∏àczenie z uchem Êrodkowym) przez kwas. Rozpoznanie W ka˝dym przypadku podejrzenia choroby refluksowej konieczna jest wizyta u lekarza. Tylko on oceni, czy niepokojàce objawy sà zwiàzane z zarzucaniem prze∏ykowym, a nie z innymi chorobami. Lekarz okreÊli równie˝, czy nale˝y wykonaç jakieÊ badania dodatkowe dla wyjaÊnienia istoty dolegliwoÊci. Zadecyduje te˝, czy konieczne jest zastosowanie leków. 10 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Badania diagnostyczne: Badanie rentgenowskie górnego odcinka przewodu pokarmowego Badanie polega na po∏kni´ciu przez badanego porcji substancji nieprzepuszczalnej dla promieni rentgenowskich (papki barytowej). Radiolog podczas badania ocenia, jak przechodzi ona przez prze∏yk, ˝o∏àdek i dwunastnic´. Na tej podstawie mo˝na oceniç nieprawid∏owoÊci anatomiczne dotyczàce tych narzàdów. Badanie jest przydatne dla oceny obecnoÊci i rozmiarów przepukliny rozworu prze∏ykowego przepony oraz stwierdzenia zw´˝enia prze∏yku. Niestety, na jego podstawie nie mo˝na oceniç nasilenia zmian zapalnych w prze∏yku. Dlatego znajduje zastosowanie tylko u niektórych chorych z chorobà refluksowà. Badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopia) Jest to podstawowe badanie w diagnostyce choroby refluksowej. Pozwala na szczegó∏owà ocen´ powierzchni b∏ony Êluzowej prze∏yku, ˝o∏àdka i dwunastnicy. Mo˝na dzi´ki niemu oceniç nasilenie stanu zapalnego w prze∏yku, obecnoÊç uszkodzeƒ b∏ony Êluzowej (nad˝erek) oraz obecnoÊç ewentualnych powik∏aƒ – owrzodzeƒ i zw´˝eƒ. Zaletà endoskopii jest mo˝liwoÊç pobrania wycinków do badania mikroskopowego. Umo˝liwia to weryfikacj´ zmian zapalnych stwierdzanych go∏ym okiem oraz, przede wszystkim, pozwala na rozpoznanie powa˝nego powik∏ania choroby refluksowej – prze∏yku Barretta i wczesne rozpoznanie nowotworu prze∏yku. Wielu chorych z chorobà refluksowà ma prawid∏owy wynik endoskopii. Nie wyklucza to rozpoznania choroby, a Êwiadczy tylko o stosunkowo ∏agodnej postaci. Pierwszym objawem uszkodzenia prze∏yku mo˝e byç zaczerwienienie Êluzówki. ObecnoÊç nad˝erek, czyli drobnych uszkodzeƒ ciàg∏oÊci b∏ony Êluzowej (drobnych zranieƒ) jest nast´pnym stopniem. Nad˝erki mogà byç pojedyncze, mnogie lub zlewajàce si´. Mogà obejmowaç ró˝ne cz´Êci prze∏yku. O powa˝nym uszkodzeniu prze∏yku Êwiadczy obecnoÊç owrzodzeƒ, czyli g∏´bokich ubytków Êluzówki. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 11 W niektórych przypadkach mo˝na stwierdziç obecnoÊç zw´˝eƒ, b´dàcych nast´pstwem gojenia si´ wrzodów. U niektórych chorych z ci´˝kim zapaleniem prze∏yku prawid∏owy nab∏onek jest zastàpiony przez nab∏onek typu ˝o∏àdkowego lub jelitowego. Zjawisko to jest nazywane prze∏ykiem Barretta. Stwierdzenie prze∏yku Barretta jest wa˝nym objawem ci´˝kiej postaci choroby refluksowej, a jednoczeÊnie zwi´ksza ryzyko wystàpienia raka prze∏yku (jest stanem przedrakowym). Badanie endoskopowe mo˝e uwidoczniç równie˝ raka prze∏yku, chocia˝ decydujàcy dla rozpoznania jest wynik badania mikroskopowego pobranych wycinków. Badanie endoskopowe u chorych z chorobà refluksowà najcz´Êciej wykonuje si´ tylko jeden raz. Dla oceny wyników leczenia zwykle nie jest ono potrzebne. Tylko chorzy z ci´˝kà postacià choroby (zw∏aszcza z prze∏ykiem Barretta) wymagajà regularnego powtarzania badania. Pomiar zarzucania kwaÊnej treÊci do prze∏yku (pH-metria) Za pomocà cienkiej sondy za∏o˝onej do prze∏yku mo˝na mierzyç poziom pH. Zazwyczaj badanie prowadzi si´ przez pe∏nà dob´. Epizody niskiej wartoÊci pH (poni˝ej 4) Êwiadczà o refluksie kwasu solnego. pH-metria prze∏yku stanowi cennà metod´ zw∏aszcza w diagnozowaniu niejasnych, nietypowych objawów przy prawid∏owym wyniku endoskopii. Badanie wra˝liwoÊci prze∏yku na kwas solny Badanie polega na naprzemiennym podawaniu do prze∏yku s∏abego roztworu kwasu solnego i roztworu oboj´tnego. Chory opisuje swoje doznania nie wiedzàc, jakà substancj´ aktualnie podano. Test ten nazywa si´ testem Bernsteina. Obecnie jest rzadko stosowany. 12 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Badanie manometryczne Przez usta do prze∏yku wprowadza si´ wielokana∏owà sond´ zaopatrzonà w czujniki ciÊnieniowe. Czujniki umieszcza si´ na ró˝nych odcinkach prze∏yku. Urzàdzenie zapisuje zmiany ciÊnienia wykrywane przez czujniki. Badanie trwa zwykle 30 minut. U chorych z ci´˝kà chorobà refluksowà wykrywa si´ zmniejszenie napi´cia dolnego zwieracza prze∏yku. Mo˝na równie˝ wykryç ró˝ne zaburzenia motoryki prze∏yku. Badanie ma znaczenie zw∏aszcza przy kwalifikowaniu pacjentów do leczenia chirurgicznego. Leczenie Cele leczenia Nadrz´dnym celem leczenia jest spowodowanie ustàpienia lub przynajmniej zmniejszenia objawów choroby. Ponadto dà˝y si´ do wyleczenia zapalenia prze∏yku oraz do unikni´cia powik∏aƒ choroby refluksowej. Wszyscy chorzy powinni zmodyfikowaç styl ˝ycia. Dotyczy to ˝ywienia, zaprzestania palenia tytoniu, normalizacji wagi cia∏a, czasem odpowiedniego u∏o˝enia w czasie snu. Warto (po konsultacji z lekarzem) spróbowaç terapii lekami. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 13 Leki Leki alkalizujàce Skutecznie i szybko ∏agodzà objawy refluksu. Ich dzia∏anie polega na zoboj´tnieniu kwaÊnej treÊci obecnej w prze∏yku na skutek zarzucania oraz pokrywaniu b∏ony Êluzowej warstwà ochronnà. Nie ma dowodów na to, ˝e leki z tej grupy zmieniajà d∏ugotrwale przebieg choroby. Leki alkalizujàce mo˝na nabyç bez recepty. Sà na ogó∏ dobrze tolerowane, jednak nie nale˝y zapominaç o mo˝liwych dzia∏aniach niepo˝àdanych – biegunce (g∏ównie w wypadku stosowania soli magnezu), zaparciach (sole glinu), zwi´kszaniu poziomu sodu z ryzykiem przewodnienia (niebezpiecznym u osób z chorobami wàtroby lub serca) i kumulowaniu magnezu u osób z chorobami nerek. Leki prokinetyczne Zwi´kszajà napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku, pobudzajà perystaltyk´ prze∏yku oraz przyspieszajà opró˝nianie ˝o∏àdka. Korygujà zatem wszystkie najwa˝niejsze czynniki odpowiedzialne za wystàpienie refluksu. Tabletki nale˝y przyjmowaç przed posi∏kami, aby zapobiec wyst´powaniu dolegliwoÊci pojawiajàcych si´ zwykle po jedzeniu. Pe∏en efekt leczenia osiàga si´ dopiero po kilku tygodniach stosowania leków. Prokinetyki mogà powodowaç ró˝ne objawy niepo˝àdane (inne dla ró˝nych leków). Do objawów tych nale˝à: biegunka, kurczowe bóle brzucha, zaburzenia rytmu serca, sennoÊç i dr˝enia mi´Êniowe. Leki zmniejszajàce wydzielanie kwasu ˝o∏àdkowego W neutralizowaniu objawów oraz w gojeniu zmian zapalnych prze∏yku pomaga hamowanie wydzielania kwasu solnego w ˝o∏àdku. Powoduje to mniejsze zakwaszenie zawartoÊci ˝o∏àdka i, w konsekwencji mniejszà iloÊç zarzucanego kwasu do prze∏yku. Obecnie uwa˝a si´, ˝e leki zmniejszajàce wydzielanie kwasu ˝o∏àdkowego sà podstawowym elementem leczenia u wi´kszoÊci chorych. W aptekach dost´pnych jest wiele leków o takim dzia∏aniu. 14 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Nale˝à one do dwu grup – inhibitorów receptora H2 (np. ranitydyna i famotydyna) oraz inhibitorów pompy protonowej (np. omeprazolu, lanzoprazolu, pantoprazolu). Dawki leków sà dobierane indywidualnie – cz´sto jest to tylko jedna tabletka dziennie. Stosowane wraz z innymi lekami mogà wywo∏ywaç istotne dzia∏ania uboczne. Dotyczy to zw∏aszcza chorych w starszym wieku, z chorobami serca i p∏uc. Jednak u wielu chorych mogà byç bezpiecznie stosowane nawet przez wiele lat. Równoczesne stosowanie kilku leków Nie ma przeciwwskazaƒ do równoczesnego stosowania leków z wymienionych powy˝ej grup. W wybranych przypadkach leczenie skojarzone tymi specyfikami przynosi dobre efekty. Leczenie przewlek∏e Choroba refluksowa najcz´Êciej ma charakter przewlek∏y lub nawracajàcy. Cz´stoÊç nawrotów po zakoƒczeniu skutecznego leczenia wynosi co najmniej 70%. Wielu chorych wymaga stosowania leków w sposób ciàg∏y przez wiele miesi´cy, a nawet lat, lub leczenia okresowego (kilka tygodni stosowania leków z kilkutygodniowymi lub kilkumiesi´cznymi okresami przerwy). Leczenie takie jest najcz´Êciej skuteczne i dobrze tolerowane. Leczenie chirurgiczne Zalecane jest tylko u nielicznych chorych z ci´˝kà postacià choroby. Wskazaniem jest zw∏aszcza utrzymywanie si´ dolegliwoÊci i nieust´powanie zmian zapalnych b∏ony Êluzowej prze∏yku mimo intensywnego leczenia farmakologicznego. Rzadziej wskazaniem sà oporne na leczenie objawy pozaprze∏ykowe (np. astma oskrzelowa lub zapalenie krtani). Wskazaniem bywa równie˝ m∏ody wiek pacjenta. Mo˝na wtedy domniemywaç, ˝e objawy choroby b´dà si´ u niego utrzymywaç przez wiele lat, a leczenie operacyjne daje szans´ definitywnego opanowania choroby. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 15 Najcz´Êciej stosowana operacja polega na owini´ciu górnej cz´Êci ˝o∏àdka wokó∏ prze∏yku w celu odtworzenia bariery czynnoÊciowej oddzielajàcej prze∏yk od ˝o∏àdka. Nazywana jest operacjà lub fundoplikacjà Nissena. Bywa wykonywana metodà tradycyjnà (z rozcinaniem skóry w nadbrzuszu) lub tak zwanà metodà laparoskopowà (wykonuje si´ kilka ma∏ych naci´ç skóry, a chirurg operuje za pomocà narz´dzi w∏o˝onych do jamy brzusznej przez te naci´cia). SkutecznoÊç leczenia operacyjnego jest wysoka. Ocenia si´, ˝e w oko∏o 80% - 90% eliminuje objawy choroby. Podejmowane sà równie˝ próby leczenia zabiegowego przy wykorzystaniu endoskopii, a wi´c nie wymagajàce rozcinania jamy brzusznej. Na razie jednak nale˝y je traktowaç jako leczenie eksperymentalne. Nast´pstwa choroby refluksowej D∏ugotrwa∏a choroba refluksowa mo˝e spowodowaç uszkodzenie prze∏yku. Zwykle sà to ma∏e uszkodzenia (ma∏e zranienia), które nazywane sà nad˝erkami. W niektórych przypadkach mo˝e dojÊç do powstania owrzodzenia prze∏yku. Stosunkowo rzadko gojenie owrzodzenia mo˝e doprowadziç do powstania blizn utrudniajàcych przechodzenie pokarmów przez prze∏yk. Po∏ykanie jest wtedy utrudnione i mo˝e byç bolesne. U niektórych chorych d∏ugotrwa∏a choroba mo˝e spowodowaç powstanie prze∏yku Barretta, a nawet raka prze∏yku. Refluks kwasu ˝o∏àdkowego mo˝e równie˝ uszkodziç struny g∏osowe lub z´by, albo byç przyczynà astmy. 16 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl Co zmieniç w swoim stylu ˝ycia? Istnieje kilka prostych a skutecznych sposobów radzenia sobie z objawami zarzucania do prze∏yku. Zawsze warto je wypróbowaç, zanim si´gniemy po leki. Racjonalne ˝ywienie Nie mo˝na zbytnio „prze∏adowywaç” ˝o∏àdka. Nale˝y jeÊç posi∏ki cz´Êciej, za to o ma∏ej obj´toÊci. Unikaç pokarmów szczególnie szkodliwych, takich jak posi∏ki t∏uste, gazowane napoje, du˝e iloÊci przypraw i s∏odyczy oraz soki z owoców cytrusowych, czekolada i kawa. Ostatni posi∏ek powinien byç spo˝yty nie póêniej ni˝ 3 godziny przed po∏o˝eniem si´ do ∏ó˝ka. Uwaga na alkohol! Nawet niewielkie iloÊci alkoholu mogà spowodowaç wielogodzinnà zgag´ lub wystàpienie innych objawów refluksowych. Palenie papierosów jest szkodliwe dla ˝o∏àdka i prze∏yku Unikanie refluksu to jeszcze jeden powód ˝eby rzuciç palenie. Nadwaga lub oty∏oÊç powodujà znaczne zwi´kszenie ciÊnienia wewnàtrz brzucha W takich warunkach pokarm jest wr´cz wypychany z ˝o∏àdka do prze∏yku. Schudni´cie, nawet o kilka kilogramów, mo˝e przynieÊç wyraênà ulg´. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 17 Pozycja pochylona sprzyja cofaniu si´ pokarmu do prze∏yku Warto unikaç prac zwiàzanych z cz´stym lub d∏ugotrwa∏ym schylaniem si´. Spanie z uniesionymi o kilkanaÊcie centymetrów g∏owà i tu∏owiem u wielu chorych zmniejsza dolegliwoÊci refluksowe U˝ywanie dodatkowej poduszki wydaje si´ nieskuteczne. Natomiast zaleca si´ uniesienie wezg∏owia ∏ó˝ka. Wskazania dietetyczne Objawy choroby cz´sto pojawiajà si´ po jedzeniu niezale˝nie od rodzaju spo˝ytego pokarmu. Jest to zwiàzane z wype∏nieniem ˝o∏àdka, co sprzyja cz´stszym rozluênieniom dolnego zwieracza prze∏yku i wyst´powaniu zarzucania kwasu do prze∏yku. Ponadto wszystkie produkty spo˝ywcze powodujà zwi´kszenie wydzielania kwasu ˝o∏àdkowego. U niektórych chorych spo˝ycie ka˝dego obfitego posi∏ku powoduje objawy. Jest kilka grup produktów spo˝ywczych, których jedzenie nasila ryzyko pojawienia si´ dolegliwoÊci. Sà to: • pokarmy obfitujàce w t∏uszcze – zmniejszajà napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku, zwi´kszajà wydzielanie kwasu i opóêniajà opró˝nianie ˝o∏àdkowe; 18 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl • soki cytrusowe i sok pomidorowy – pobudzajà zakoƒczenia nerwów w prze∏yku; • czekolada – obni˝a ciÊnienie dolnego zwieracza prze∏yku i opóênia opró˝nianie ˝o∏àdkowe; • kawa – zwi´ksza wydzielanie kwasu ˝o∏àdkowego i obni˝a napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku; • przyprawy – obni˝ajà napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku i dzia∏ajà bezpoÊrednio dra˝niàco; • alkohol – obni˝a napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku i upoÊledza kurczliwoÊç prze∏yku. SpoÊród kilkuset testowanych posi∏ków najcz´Êciej objawy refluksu wyst´powa∏y po wypiciu mieszaniny alkoholu z sokiem cytrusowym lub pomidorowym (niektóre long-drinki). Jak monitorowaç przebieg choroby? Najwa˝niejsza jest ocena nasilenia dolegliwoÊci. Uwa˝a si´, ˝e choroba jest dobrze kontrolowana, je˝eli dolegliwoÊci wyst´pujà nie cz´Êciej ni˝ jeden raz w ciàgu tygodnia. Je˝eli pomimo stosowanego leczenia pojawiajà si´ one cz´Êciej, warto to spostrze˝enie zg∏osiç lekarzowi, który zdecyduje, czy nale˝y zmodyfikowaç post´powanie. Nasilenie dolegliwoÊci nie oznacza jednak, ˝e w ka˝dym takim przypadku nale˝y wykonaç badanie endoskopowe. Zazwyczaj nie jest to niezb´dne. Ze wzgl´du na du˝e ryzyko nawrotu dolegliwoÊci wskazane jest regularne zg∏aszanie si´ na wizyty kontrolne u lekarza. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 19 Choroba a aktywnoÊç zawodowa Choroba refluksowa najcz´Êciej dotyczy ludzi w Êrednim wieku, aktywnych zawodowo. Rozpoznanie choroby nie oznacza, ˝e trzeba ograniczaç swà aktywnoÊç. Prawid∏owe leczenie u zdecydowanej wi´kszoÊci chorych zapewnia dobrà kontrol´ nad wyst´powaniem dolegliwoÊci. Pami´taj jednak o regularnym stosowaniu leków oraz przestrzeganiu zaleceƒ dotyczàcych trybu ˝ycia. Warto wiedzieç • Przepuklina rozworu prze∏ykowego oznacza przedostanie si´ cz´Êci ˝o∏àdka poprzez otwór w przeponie („rozwór prze∏ykowy”) do klatki piersiowej. Zjawisko to wyst´puje cz´sto w ka˝dym wieku. Mo˝e ono byç zwiàzane z obecnoÊcià choroby refluksowej. Objawy choroby refluksowej nie wyst´pujà jednak u ka˝dej osoby z przepuklinà rozworu prze∏ykowego. • Noszenie obcis∏ej odzie˝y lub pasków mo˝e powodowaç zwi´kszenie ciÊnienia Êródbrzusznego, nasilajàc w ten sposób objawy. Równie˝ d∏ugotrwa∏a praca w pozycji pochylonej (np. sprzàtanie mieszkania za pomocà odkurzacza lub praca na dzia∏ce) mo˝e powodowaç wystàpienie objawów. 20 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl • Objawy cz´sto wyst´pujà w godzinach nocnych. Sprzyja im spanie na p∏askiej poduszce, bez uniesienia górnej cz´Êci cia∏a. Osoby, u których objawy pojawiajà si´ nocà, powinny spróbowaç u˝yç du˝ej poduszki, tak, aby górna po∏owa cia∏a by∏a uniesiona, lub unieÊç ló˝ko od strony g∏owy o oko∏o 20 cm na odpowiednich podstawkach. • Choroba refluksowa cz´Êciej wyst´puje u osób z nadwagà i oty∏ych. Normalizacja wagi cz´sto prowadzi do wyraênej poprawy. • Palenie nie jest przyczynà choroby refluksowej. Jednak w niektórych badaniach stwierdzono, ˝e palenie papierosów d∏ugotrwale obni˝a napi´cie dolnego zwieracza prze∏yku, co mo˝e sprzyjaç wystàpieniu objawów. Ponadto palenie zmniejsza iloÊç wydzielanej Êliny oczyszczajàcej prze∏yk z kwaÊnej zawartoÊci. Zatem chorzy powinni unikaç palenia oraz unikaç d∏ugotrwa∏ego przebywania w zadymionych pomieszczeniach. • Niektóre leki opóêniajà opró˝nianie ˝o∏àdka lub mogà nasilaç zwracanie kwasu do prze∏yku. Je˝eli masz (lub uwa˝asz, ˝e masz) chorob´ refluksowà i powinieneÊ braç leki z innych powodów, to spytaj o to swojego lekarza lub przeczytaj dok∏adnie informacje na ulotkach leków. • Objawy refluksu cz´sto wyst´pujà u kobiet w cià˝y. Ocenia si´, ˝e u co czwartej ci´˝arnej wyst´puje codziennie zgaga. Nasilenie i cz´stoÊç zgagi wzrasta w miar´ trwania cià˝y. Jest to spowodowane wzrastaniem ciÊnienia wewnàtrz jamy brzusznej. Po porodzie objawy najcz´Êciej szybko ust´pujà. • Warto prowadziç dzienniczek, w którym notujemy, w jakich sytuacjach pojawiajà si´ objawy. Pomaga to w ich zidentyfikowaniu i nast´pnie unikaniu. • Wyleczenie infekcji Helicobacter pylori nie powoduje wyleczenia choroby refluksowej, ani nie zapobiega jej nawrotowi. Stwierdzono natomiast, ˝e choroba refluksowa wyst´puje nieco rzadziej u osób zaka˝onych, a wyleczenie zaka˝enia mo˝e spowodowaç ujawnienie si´ choroby refluksowej. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 21 Niektórzy eksperci uwa˝ajà, ˝e infekcja Helicobacter pylori mo˝e chroniç przed wystàpieniem choroby refluksowej. Wydaje si´, ˝e najwa˝niejszym mechanizmem jest tu mniejsze wydzielanie kwasu ˝o∏àdkowego u chorych z zanikowym zapaleniem ˝o∏àdka, spowodowanym przez d∏ugotrwa∏à infekcj´ Helicobacter pylori. • Ci´˝ka i d∏ugotrwa∏a choroba refluksowa mo˝e powodowaç uszkodzenie b∏ony Êluzowej prze∏yku z zastàpieniem nab∏onka prze∏ykowego nab∏onkiem przypominajàcym budowà nab∏onek ˝o∏àdka lub jelita. Prawdopodobnie organizm w ten sposób broni si´ przed dalszym uszkodzeniem przez kwas. Stan ten nazywany jest prze∏ykiem Barretta. Chorzy z prze∏ykiem Barretta sà nara˝eni na powstanie raka prze∏yku wielokrotnie bardziej ni˝ osoby z populacji ogólnej. Chorzy ci powinni znajdowaç si´ pod Êcis∏à opiekà lekarskà i byç poddawani regularnym badaniom. Jedynym sposobem wykrycia prze∏yku Barretta jest wykonanie badania endoskopowego górnego odcinka przewodu pokarmowego (gastroskopii), z pobraniem wycinków do badania mikroskopowego. • Przy podejrzeniu choroby refluksowej nale˝y zwróciç si´ do lekarza opieki podstawowej. Oceni on, czy objawy rzeczywiÊcie wskazujà na t´ chorob´ i wdro˝y odpowiednie post´powanie lecznicze i diagnostyczne. W niektórych przypadkach mo˝e skierowaç do lekarza specjalizujàcego si´ w chorobach uk∏adu trawienia – gastroenterologa. • Choroba refluksowa mo˝e byç przyczynà astmy oskrzelowej. Mechanizm tego zjawiska nie jest jeszcze dobrze poznany i podlega wielu badaniom. Wydaje si´, ˝e wyst´puje to doÊç cz´sto, zw∏aszcza u dzieci. Jeden z badaczy ocenia, ˝e u 20% dzieci z astmà oskrzelowà jej przyczyn´ stanowi refluks ˝o∏àdkowy. Niektórzy chorzy z rozpoznawanà astmà oskrzelowà odczuwajà wyraênà popraw´ przy stosowaniu leczenia przeciwrefluksowego. 22 TreÊç dost´pna tak˝e na stronie www.medicover.pl • Choroba refluksowa mo˝e wywo∏ywaç zapalenie gard∏a. U niektórych chorych kwas ˝o∏àdkowy dochodzi do gard∏a, powodujàc zapalenie jego tylnej Êciany. Mo˝e te˝ powodowaç zapalenie krtani i strun g∏osowych, b´dàc przyczynà chrypki. Je˝eli mamy do czynienia z przewlek∏ym stanem zapalnym o niejasnej etiologii, to wÊród innych przyczyn nale˝y rozwa˝aç chorob´ refluksowà. • Modyfikacja stylu ˝ycia i/lub stosowanie leków mogà spowodowaç wyraênà popraw´ lub nawet ustàpienie objawów. Trzeba jednak pami´taç, ˝e u du˝ej cz´Êci chorych objawy sà przewlek∏e lub nawracajàce. W zwiàzku z tym ˝aden lekarz nie mo˝e zapewniç, ˝e po leczeniu objawy zniknà i nigdy nie powrócà. Choroba refluksowa ˝o∏àdkowo – prze∏ykowa 23 Poznań Malta - ul. Arcybiskupa Antoniego Baraniaka 88 1 96 77 0 411 95 96
