szkolnictwo wyższe: zarządzanie, governance i

SZKOLNICTWO WYŻSZE:
ZARZĄDZANIE, GOVERNANCE I POLITYKA PUBLICZNA
Motto:
Higher education governance:
between democratic culture, academic aspirations,
market forces and political decisions.
Prof. Jerzy Woźnicki
Konferencja Liderzy Zarządzania Uczelniami LUMEN 2015
Warszawa, 23 listopada 2016 r.
Koncepcja prezentacji
2
1. Wprowadzenie
Poziom uczelniany (HEI)
2. Management: zarządzanie w szkołach wyższych –
odpowiedzialność kanclerza i kwestora uczelni oraz udział
nauczycieli akademickich
3. Zasada „good governance” w zarządzaniu uczelnią –
odpowiedzialność rektora, jego pełnomocników i dziekanów
Poziom systemowy (HES)
4. Governance in HES
5. Public policy in HE
Synergia inicjatyw
6. Współbieżność inicjatyw FRP i PCG
7. Uwagi i wnioski końcowe
Jerzy Woźnicki
3
1. WPROWADZENIE
Szkolnictwo wyższe w Polsce 2015:
 ogólna ocena stanu i pozycji
 refleksja nt. kontekstu Konferencji i tego referatu: wyzwania
zarządcze
 specyfika instytucjonalna uczelni, cele i instrumentarium na
tle złożoności systemowej, dywersyfikacja misji i służebność,
autonomia twórców, samorządność akademicka, wielość
procesów i zasobów, zróżnicowanie interesariuszy...
 sfery odpowiedzialności (w ujęciu bottom up), za
prowadzone działania i wyniki: zarządzanie, governance i
polityka publiczna
 Współbieżność i synergia inicjatyw Fundacji Rektorów
Polskich z kwietnia 2015 r. oraz Public Consulting Group i
Fundacji Perspektywy z września 2015 r.
Jerzy Woźnicki
4
2. Management: zarządzanie w szkołach wyższych
– odpowiedzialność kanclerza i kwestora uczelni
oraz udział nauczycieli akademickich
Zarządzanie w uczelni: zakres znaczeniowy w świetle regulacji
ustrojowych
 zasoby, zarząd zwykły, pełnomocnictwo....
 procesy, systemy jakości, procedury, administracja i obsługa,
kontrola zarządcza, inwestycje, wydzielona działalność
gospodarcza
 działania organizacyjne nauczycieli akademickich i pozostałych
pracowników w związku z powierzeniem im konkretnych funkcji
lub zadań w uczelni w różnych obszarach: koncepcje
modelowe o znaczeniu strategicznym, prace wdrożeniowe,
działania proinnnowacyjne, współpraca z otoczeniem
biznesowym, rozwój infrastruktury, internacjonalizacja...
Procesy zarządzania, są realizowane i powodowane interesem
danej uczelni
Jerzy Woźnicki
3. Pojęcie „governance”
5
 Governance:1 institutional vs systemic level
 Ogólna definicja governance:
 Pojęcie „governance "obejmuje struktury, relacje i procesy,
poprzez które, zarówno na poziomie krajowym jak i
instytucjonalnych, polityka na rzecz szkolnictwa wyższego jest
opracowywana, wdrażana i weryfikowana. Obejmuje złożoną
sieć, w tym ram legislacyjnych, charakterystykę instytucji, jak
odnoszą się one do całego systemu, jak pieniądze są
przeznaczone na instytucje i jak one są wydawane i kto za to jest
odpowiedzialny, a także mniej formalne struktury i relacje, które
mają zdolność sterującą i oddziaływują na zachowania
(OECD,2003).
---------------------------------------------------------------------------------1. Omawiając
pojęcie „governance” odwołujemy się do prac Council of Europe i OECD
Education for the Knowledge Society, Volume 1, Special Features: governance,
funding, quality. P. Santiago, K. Tremblay, E. Basri, E. Arnal; OECD 2008, str. 324
2. Tertiary
Jerzy Woźnicki
6
3. Pojęcie „governance”
Definition of governance2:
 “Governance” encompasses the structures, relationships
and processes through which, at both national and
institutional levels, policies for tertiary education are
developed, implemented and reviewed. Governance
comprises a complex web including the legislative
framework, the characteristics of the institutions and how
they relate to the whole system, how money is allocated to
institutions and how they are accountable for the way it is
spent, as well as less formal structures and relationships
which steer and influence behawior” (OECD,2003).
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Tertiary Education for the Knowledge Society, Volume 1, Special Features: governance,
funding, quality. P. Santiago, K. Tremblay, E. Basri, E. Arnal; OECD 2008, str. 324
Jerzy Woźnicki
Institutional level
7
POZIOM UCZELNIANY:
Governance in HEI – odpowiedzialność rektora
i jego współpracowników
A. Regulowanie, kierowanie i sterowanie
(kontrolowanie) w ramach określonego
porządku
Means regulation, steerage and control with the context of a given
(social, political, economic, institutional) order
Jerzy Woźnicki
8
POZIOM UCZELNIANY:
Governance in HEI–odpowiedzialność rektora
i jego współpracowników
B. Pojęcie governance może być analizowane i
opisywane także jako zbiór dobrych praktyk, albowiem
struktury governance mają charakter instytucjonalny formalny i nieformalny
Can be described and analysed as a set of practices whereby
independent political and/or economic actors coordinate and/or
hierarchically control their activities and interactions. Governance
structures are therefore formal and informal institutional devices
through which political and economical actors organize and manage
their interdependencies,
Jerzy Woźnicki
9
POZIOM UCZELNIANY:
Pojęcie „good governance” in HEI
 Good governance to wieloaspektowe kierowanie
procesami i tworzenie narzędzi niezbędnych do osiągania
zamierzonych celów.
We (…) understand good governance to imply, on the one hand, steering
the process towards the development of valid objectives and, on the other
hand, the development of the instruments needed to achieve these
objectives – the „fitness of purpose” as well the „fitness for purpose”.
Jerzy Woźnicki
10
POZIOM UCZELNIANY:
Pojęcie „good governance”
in HEI oznacza:
„fitness of purpose”
-
(przystosowywanie celu do zamysłu)
Jerzy Woźnicki
„fitness for purpose”
(przystosowywanie się do celu)
POZIOM UCZELNIANY:
Self-governance in HEI
11
 Academic self-governance to samorząd akademicki,
kolegialność oraz procesy i procedury budowania
konsensusu w ramach uczelni,
 Managerial self-governance – pozycja poszczególnych
organów jednoosobowych (rektorzy, dziekani) oraz
usytuowanie kanclerza, a także kierowników jednostek
organizacyjnych w hierarchicznej strukturze zarządzania
uczelnią, w obszarze wyznaczania celów i
podejmowania decyzji,
Jerzy Woźnicki
POZIOM SYSTEMOWY:
Governance in HES
12
 Struktury „governance” służą m.in.: wzmacnianiu i
legitymizacji systemu oraz jego efektywności, poprzez
wskazywanie kierunków działania, wyznaczanie
standardów, wypełnianie funkcji alokacyjnych,
monitorowanie stanu oraz pozycji własnej, oraz
redukowanie konfliktów poprzez organizowanie
procesów negocjacyjnych
Structures "governance" are for example: to strengthen and legitimize
the targeting system and its effectiveness by identifying courses of
action, setting standards to perform the functions of allocation, status
monitoring, and the position of their own, and reduce conflicts by
organizing negotiation process
Jerzy Woźnicki
13
POZIOM SYSTEMOWY:
zasada „good governance” in HES
 Good governance in HES nie powstaje w następstwie
stosowania jedynie określonych struktur i procedur. Od
uczestników procesu wymaga się respektowania reguł
kulturowych wzajemnych relacji pomiędzy partnerami.
Good governance is not guaranteed by established structures and
procedures alone. It is necessary for the actors in governance of higher
education to promote democratic culture as another building block of
governance and as a basic principle of good governance.
Jerzy Woźnicki
14
GOOD GOVERNANCE:
poziom instytucjonalny vs poziom systemowy
 Obszar wspólny pojęcia „good governance” dla poziomu
instytucjonalnego (HEI) i poziomu systemowego (HES) to
dobre praktyki i przywództwo jako istotne elementy
 Co do zasady, praktyka „good governance” in HEI
realizowana jest w efekcie działania w swojej uczelni i na jej
rzecz
 Zasada „good governance” in HES realizuje się w działalności
wykraczającej poza zakres działania oraz interesy jednej
uczelni. Ma ona z definicji charakter międzyuczelniany lub
ponaduczelniany
Jerzy Woźnicki
15
5. PUBLIC POLICY in HE
Pojęcie polityki publicznej1:
 Polityka publiczna
o postrzegana jest jako podejmowanie przez władzę publiczną
powiązanych ze sobą decyzji i działań dla osiągnięcia
określonych celów, w sytuacji gdy mechanizmy rynkowe nie
mają zastosowania albo same nie mogłyby działać
dostatecznie efektywnie.
o jest inicjowana przez władzę publiczną w imieniu
społeczeństwa/społeczności lokalnej, jest określana,
interpretowana i realizowana przede wszystkim przez podmioty
publiczne, rzadziej przez prywatne i pozarządowe, a także
obejmuje to, czego władza publiczna postanawia nie
realizować
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------1 J. Woźnicki, Nowa dyscyplina „nauki o polityce publicznej” usytuowana w dziedzinie nauk
społecznych. „Nauka”, 1/2012, 133.
Jerzy Woźnicki
Rozumienie pojęcia
polityka publiczna
16
•Definiowanie
problemu
•Tworzenie
rozwiązania
•Wdrażanie
rozwiązania
•Weryfikacja
efektów
(ewaluacja)
 Polityka publiczna służy nadawaniu porządku
zadaniom publicznym, od ich projektowania,
poprzez realizowanie, aż do oceny wyników.
 Politykę publiczną można określić jako zbiór
procesów, których realizację podejmuje
administracja w ramach swej misji zaspokajania
potrzeb publicznych. Oznacza to, że cele
polityki publicznej wskazywane są przez szeroko
pojmowane podmioty sprawujące władzę (w
tym także organy władzy ustawodawczej), a
konkretyzacja i wykonywanie zadań powierzane
są organom administracji publicznej.
 Poszukiwanie rozwiązań jest domeną ministerstw
na poziomie rządowym oraz zarządów i urzędów
w samorządach.
J. Woźnicki, Nowa dyscyplina „nauki o polityce publicznej” usytuowana w dziedzinie nauk społecznych. „Nauka”,
1/2012.
17
Przykładowe korzyści z wydzielenia nauk o
polityce publicznej jako osobnej dyscypliny
w dziedzinie nauk społecznych
 Nauki o polityce publicznej jako odrębna dyscyplina tworzy
właściwe podstawy dla wspólnej percepcji polityk sektorowych.
Ma to tym większe znaczenie, że niektóre z nich trudno było w
przeszłości precyzyjnie i jednoznacznie zakwalifikować do jednej
z dotąd istniejących, wcześniej zdefiniowanych, dyscyplin
naukowych, inne przykłady:
 badania nad polityką społeczną,
 badania oświatowe,
 badania nad szkolnictwem wyższym,
 badania nad polityką naukową,
 badania nad polityką cyfryzacji kraju.
 Tym co łączy i zapewnia spójność nowej dyscypliny są podstawy
metodyczne, wspólne standardy i instrumentarium badawcze
oraz – co jest bardzo ważne – w znacznej części utylitarne
przeznaczenie wyników badań.
Jerzy Woźnicki
18
POLITYKA PUBLICZNA W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM:
(Public policy in HE)
 External regulation – rola państwa jako twórcy reguł prawnych,
 External guidance – kreowanie i realizacja polityki przez organy
państwa (ministerstwo) lub też sterowanie delegowane na rzecz
innych organów
 Institutional competition & cooperation (coopetition) – konkurencja
i rynek jako uzupełniające regulatory systemowe (obok regulacji
prawnych i reguł finansowania).
Jerzy Woźnicki
POLITYKA PUBLICZNA W SZKOLNICTWIE WYŻSZYM
(Public policy in HE)
19
 Stawia sobie za cel doskonalenie systemu
szkolnictwa wyższego wraz z jego instrumentarium
regulacyjnym oraz infrastrukturą, dla osiągania
założonych celów politycznych
 Zadania w ramach polityki publicznej realizowane
są w ramach działalności na poziomie systemowym
(z definicji musi to wykraczać poza obszar działania i
interesy pojedynczych uczelni)
Jerzy Woźnicki
20
6. Współbieżność inicjatyw FRP i PCG
MEDAL FRP
 Kwiecień 2015: FRP postanawia wyróżniać co najwyżej jedną
osobę w danym roku Medalem FRP pn. PROPTER MERITA
Jerzy Woźnicki
Regulamin przyznawania Medalu FRP
pn. PROPTER MERITA
21
przez Fundację Rektorów Polskich – wybrane fragmenty
Preambuła
Medal Fundacji Rektorów Polskich pn. PROPTER MERITA został ustanowiony
w 2012 r. z okazji Dziesięciolecia Fundacji.
Rada FRP kadencji 2014-18 postanawia utrzymać tradycje honorowania
zasłużonych osób medalami pn. PROPTER MERITA.
Kierując się tą intencją, Rada przyjmuje niniejszy Regulamin określający
zasady i tryb przyznawania Medalu.
§1
Medalem pn. PROPTER MERITA, przyznawanym imiennie i zawierającym
wskazanie nazwiska osoby wyróżnionej, uhonorowana może zostać osoba
szczególnie zasłużona we wspieraniu działań rektorów na rzecz rozwoju
szkolnictwa wyższego i nauki.
Jerzy Woźnicki
22
Regulamin przyznawania Medalu FRP
pn. PROPTER MERITA
przez Fundację Rektorów Polskich
§2
Medal pn. PROPTER MERITA przyznawany jest raz w roku jednej
osobie. Wyróżnienie to przyznają członkowie Rady FRP jako
Kapituła Medalu, działając na podstawie zgłoszeń
kierowanych do Fundacji przez uprawnione podmioty lub z
własnej inicjatywy. Rada FRP wybiera ze swego grona
Przewodniczącą/Przewodniczącego oraz Sekretarza Kapituły.
W przypadku gdy złożone zgłoszenia zostaną uznane za
niespełniające warunków, Kapituła odstępuje od przyznania
Medalu w danym roku.
Jerzy Woźnicki
Regulamin przyznawania Medalu FRP
pn. PROPTER MERITA
przez Fundację Rektorów Polskich
23
§3
1.
Zgłoszenia kandydatów do Medalu mogą być składane przez :
•
konferencje rektorów poszczególnych typów uczelni działających
w ramach Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich,
zgodnie z jej Statutem,
•
lokalne konferencje lub kolegia rektorów,
•
działających wspólnie kanclerzy biorących udział w danym roku
w Szkole FRP Zarządzania Strategicznego w Szkolnictwie Wyższym z ich własnej inicjatywy lub występujących wspólnie kwestorów
uczestniczących w tej Szkole.
2. Każdy z uprawnionych wnioskodawców może złożyć jedno zgłoszenie
w danym roku.
Jerzy Woźnicki
24
Regulamin przyznawania Medalu FRP
pn. PROPTER MERITA
przez Fundację Rektorów Polskich – dok.
§6
W uzgodnieniu z Przewodniczącym KRASP, Medal FRP pn.
PROPTER MERITA jest wręczany na posiedzeniu Zgromadzenia
Plenarnego KRASP po ogłoszeniu decyzji Kapituły oraz
przedstawieniem przez jej Przewodniczącego zwięzłej laudacji.
Medal wręczają wspólnie Przewodniczący KRASP oraz
Przewodniczący Rady FRP.
§7
O przyznaniu Medalu pn. PROPTER MERITA informowany jest
Miesięcznik „Forum Akademickie”, z intencją przedstawienia na
jego łamach osoby uhonorowanej i wyróżnionego osiągnięcia.
Jerzy Woźnicki
25
LUMENY PCG i Perspektyw
 Zasady przedstawiono:
o w materiałach dostępnych na witrynie internetowej:
http://www.lumen.edu.pl/
o broszurze konferencyjnej
 Po porównaniu obu inicjatyw uzgodniono niekonkurencyjne
kooperacyjne formuły obu rodzajów wyróżnień
Jerzy Woźnicki
7. Uwagi i wnioski końcowe
26
Przyjęte ustalenia
 LUMENY przyznawane są za dokonania w obszarach:
o management in HEI
o governance in HEI
Urzędujący rektorzy mogą być nagradzani Lumenami.
 Medal przyznawany jest za dokonania na poziomie systemowym w
obszarach
o governance in HES
o public policy in HE
Urzędujący rektorzy z definicji nie są kandydatami do Medalu
 Kapituły obu wyróżnień proszone są wspólnie przez PCG z
Perspektywami oraz FRP o respektowanie tych ustaleń.
Jerzy Woźnicki
27
DZIĘKUJĘ BARDZO!
Jerzy Woźnicki