Scenariusz zajêæ terenowych kl IV - VI

SCENARIUSZ ZAJĘĆ TERENOWYCH DO LEKCJI PRZYRODY
W SZKOLE PODSTAWOWEJ, KLASY IV–VI
Temat: Z nurtem rzeki – prowadzimy obserwacje nad rzeką
Czas – 90 minut
Cel ogólny:
Poznawanie prawidłowości zachodzących w środowisku przyrodniczym oraz zwiększenie
wiedzy uczniów na temat wód najbliŜszej okolicy, ich znaczenia i konieczności ochrony.
Wyzwalanie postawy badawczej oraz rozbudzanie zainteresowania róŜnorodnością świata, jego bogactwem i pięknem.
Cele szczegółowe:
– poszerzenie wiadomości uczniów na temat najbliŜszego otoczenia w tym środowiska
wodnego
– dostrzeganie sposobów ingerencji człowieka w środowisko przyrodnicze, ich wartościowanie i projektowanie poŜądanych zmian
– planowanie obserwacji przyrodniczych
Cele operacyjne:
Uczniowie:
– potrafią rozróŜnić wody stojące i płynące,
– potrafią wyróŜnić główne elementy rzeki oraz scharakteryzować jej działalność na poszczególnych odcinkach,
– potrafią prowadzić pomiary nad rzeką oraz obserwację wody z uwzględnieniem jej najbliŜszego otoczenia,
– potrafią podać przykłady wykorzystania wód oraz rozumieją potrzebę ich ochrony,
– znają zasady bezpiecznego zachowania się nad rzeką.
Metody i formy pracy:
praca w grupach, pogadanka, prezentacja wyników, „burza mózgów”
Środki dydaktyczne:
karty pracy, próbki wody, przybory do pisania, słoik, kompas, mapa topograficzna, taśma
miernicza, tyczka
Informację dodatkowe:
Obserwowanie rzeki to dla uczniów bardzo atrakcyjne zajęcie. Trzeba koniecznie pamiętać o przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa oraz higieny pracy.
Przed zajęciami nauczyciel sam musi udać się w wybrane miejsce i ocenić czy jest ono na
pewno bezpieczne. Uczniowie muszą być poinformowani o niebezpieczeństwach, które
mogą im grozić nad rzeką.
Wybierając miejsce obserwacji naleŜy zwrócić uwagę:
– czy jest łatwo dostępne,
– czy jest wystarczająco duŜo miejsca dla grupy,
– czy brzegi są bezpieczne i łatwo dostępne,
– czy nie ma miejsc śliskich i błotnistych,
– czy woda jest na tyle płytka, Ŝe uczniowie będą mogli brodzić w niej w gumowych butach.
Trzeba zadbać o drugiego opiekuna.
1
W przypadku małego cieku wodnego łatwo moŜna znaleźć bezpieczne miejsce (taki ciek
jest najlepszy). W wypadku duŜej rzeki, obserwacje moŜna prowadzić np. z mostu lub nieco dalszej odległości skupiając się na otoczeniu rzeki, oraz jej cechach zewnętrznych.
Zachęcamy do działań w ramach programu „ Zaadoptuj rzekę” i prezentowania aktywności swojej szkoły. Na portalu www.zaadoptujrzekę.pl istnieją mapy dotyczące
aktywności szkół i innych podmiotów, gdzie moŜna wpisywać wyniki swoich działań
oraz badań w ramach realizacji programu.
Przebieg lekcji
Etapy lekcji
Przebieg lekcji
ZaangaŜowanie
1. Przypomnienie zasad zachowania się nad rzeką
2. Wyjaśnienie zasad pracy w
terenie
3. Przypomnienie zasad pracy
w grupie
4. Podział klasy na zespoły
5. Przydzielenie materiałów dydaktycznych, kart pracy oraz
instrukcji
Zespół 1
Podział wód śródlądowych i
ogólna charakterystyka rzeki
Zespół 2 Charakterystyka miejsca przez które płynie rzeka
oraz jej przepływu
Zespół 3 Charakterystyka koryta rzeki oraz jej właściwości
Badanie i prze- Uczniowie przystępują do analikształcanie
zy materiałów dydaktycznych,
a następnie planują kolejne
czynności.
KaŜda z grup przystępuje do
wykonywania zadań.
Wnioski oraz sposoby rozwiązania poszczególnych zadań
wpisują do kart pracy
Prezentacja
Refleksja
Przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty
pracy.
Uczniowie wymieniają sposoby
ochrony wód uzasadniając potrzebę ich ochrony
Uczniowie zastanawiają się nad
pracą grupy i wyraŜają swoją
opinię.
2
Umiejętności
kluczowe
- komunikowanie się
- organizowanie się
Uwagi
- planowanie i organizowanie pracy
- współdziałanie w
grupie
- porozumiewanie się i
dochodzenie do
wspólnego stanowiska
- korzystanie z róŜnych
źródeł informacji
- komunikowanie się
- słuchanie
- ocenianie własnego
uczenia się
- argumentowanie
nauczyciel obserwuje
pracę
grup
- ocena pracy w grupie
- ocena
nauczyciela
Karta pracy nr 1
Zad 1.
Uzupełnijcie schemat podziału wód śródlądowych. W puste miejsca wpiszcie odpowiednie wyrazy: wody powierzchniowe, wody płynące, rzeki, jeziora, strumienie, stawy
Wody śródlądowe
Wody podziemne
Wody stojące
Zad 2.
Narysuj schemat rzeki wpisując w odpowiednich miejscach podane wyrazy: źródło,
bieg górny, bieg dolny, dopływ, rzeka główna, ujście rzeki, bieg środkowy, zakole.
Zad 3.
Podaj jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym ……………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………...
3
Karta pracy nr 2
Zad 1.
Potrzebne materiały: przybory do pisania, kompas
Przyjrzyjcie się rzece a następnie uzupełnijcie zdania, korzystając z podanych wyrazów:
rzeka nizinna, rzeka górska, strumień ( mały ciek wodny), potok, szeroka, wąska, płaska,
strome, urwiste, płaskie,
Nazwa rzeki…………………………………………………………………………………………
Jest to ……………………………………………………………………………………………….
Dolina rzeki jest ………………………………………………………………………………….
Rzeka płynie w kierunku…………………………………………………………………………
Brzegi rzeki są …………………………………………………………………………………….
Zad 2.
Przyjrzyjcie się miejscu, w którym prowadzicie obserwacje i wykonajcie jego opis
uzupełniając (zaznaczając) odpowiednie określenia. Skorzystajcie równieŜ z notatek,
które wykonaliście, realizując zad. 1
Miejsce, w którym prowadzę obserwacje jest czyste/zaśmiecone. Widzę następujące rodzaje śmieci: ……………………………………………………..
Wokół rzeki znajdują się: łąki, pastwiska, pola uprawne, tereny rekreacyjne, plaŜa, alejki
spacerowe, drzewa, krzewy, zarośla, osiedla mieszkaniowe, drogi, gospodarstwa rolne,
zakłady przemysłowe, inne…………………………………
Stoję twarzą w kierunku spływu rzeki. Koryto rzeczne znajduje się po mojej prawej/lewej
stronie. Stoję zatem na prawym/lewym brzegu rzeki. Brzeg na którym stoję jest wyŜszy/niŜszy/ taki sam/ jak przeciwległy. Otoczenie rzeki jest zagospodarowane/dzikie.
Na jej brzegach rosną następujące rośliny:
…………………………………………………………………………………………………………
…W jej otoczeniu udało mi się/ nie udało mi się zaobserwować następujące zwierzęta:………………………………………………………………………….
Zad 3.
Narysujcie rzekę, oznaczcie za pomocą strzałki kierunek nurtu. Podpiszcie oba
brzegi, przedstawcie otoczenie.
4
Karta pracy nr 3
Podczas wykonywania pomiarów i obserwacji, pamiętajcie o zasadach bezpieczeństwa!
Zad 1.
Zmierzcie lub oszacujcie szerokość koryta rzeki
Pomiar wykonajcie za pomocą taśmy mierniczej, szacowania szerokości rzeki dokonajcie,
posługując się instrukcją
-zmierzcie długość tyczki
-połóŜcie tyczkę wzdłuŜ rzeki
-oszacujcie, ile razy tyczka zmieściłaby się od jednego do drugiego brzegu
-podajcie szacunkową szerokość rzeki
Koryto rzeki ………………………………….. ma szerokość…………………………………
Zad 2.
Nabierzcie czerpakiem wodę z rzeki, wlejcie ją do słoiczka, przyjrzyjcie się próbce.
Zanotujcie wyniki w poniŜszej tabeli
Opis
Wyniki obserwacji
Barwa wody: bezbarwna, niebieskozielona, zielonkawa, Ŝółtozielona, brunatna
Przejrzystość wody: przejrzysta, lekko
mętna, bardzo mętna
Zapach wody: brak, bardzo słaby, wyraźny, silny
Osad: mazisty, lepki, brudzący palce,
brak
Inne domieszki: ziarna piasku, szczątki
organiczne, Ŝywe organizmy, inne, brak
Wnioski z przeprowadzonych obserwacji
………………………………………..………………………………………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
Zad 3.
Oceńcie stan czystości wody.
Po zbadaniu próbek wody moŜemy stwierdzić, Ŝe woda w rzece jest …………
……………………………………………………………………………………………………
AUTORKA – GRAśYNA ZARYCHTA
5