SEWILLA, KORDOBA

SEWILLA, KORDOBA
Jacek H. Graff
Podróżując po Polsce i innych krajach spotykamy ślady żydowskiej przeszłości prawie w
każdym zakątku świata. Podczas pobytu w Hiszpanii zwiedziłem ciekawe miejsca związane z
żydowską kulturą w Sewilli, Kordobie i Toledo.
W słoneczną sobotę, 28 kwietnia bieżącego roku przybyłem do Sewilli. Była ona stolicą i
rezydencją trzech kolejnych dynastii muzułmańskich. Rozkwitła pod panowaniem trzeciej, a
po stu latach została zajęta przez Ferdynanda III Świętego, króla Kastylii i Leonu.
Zachwyciły mnie olśniewające motywy architektoniczne i dekoracyjne pałacu królewskiego
– Alkazaru (El Real Alcazar de Sevilla), którego początki sięgają aż XI wieku. Kolejny
władca obu tych królestw, Piotr I Okrutny, rozbudował go na miarę swoich ambicji w
połowie XIV wieku. Biogram króla Piotra I wymienia inne jego przydomki: „Sprawiedliwy”,
„Egzekutor Prawa”. Brał w obronę mieszczan i Żydów; cecha wyjątkowa u królów tamtych
czasów. Z wnętrz Alkazaru przeszedłem do jego ogrodów. Wokół dostojnych dębów rosną
kępy akantu, którego stylizowane kształty liści, pąków kwiatowych i kwiatów stały się
ulubionym motywem zdobniczym w architekturze. Przed chwilą widziałem je powielone w
kolejnych częściach pałacu, teraz mogłem porównać z roślinnym oryginałem.
W pobliżu pałacu znajduje się dawna dzielnica żydowska, która swój największy rozkwit
przeżyła w wiekach XI-XII. Później dostała obecną nazwę Santa Cruz, ale zachowała swój
status najsławniejszej i najpiękniejszej w mieście. Ośrodki żydowskie nabrały znaczenia na
terenie Półwyspu Iberyjskiego już między VI a VII wiekiem, gdy był on mozaiką państw
chrześcijańskich i muzułmańskich. Czasy Piotra I to jeszcze okres wspólnego budowania i w
miarę zgodnej współpracy. Rok 1391 przyniósł rzezie i pogromy Żydów w Sewilli (ok. 4 tys.
ofiar), także i w Kordobie, Toledo, Walencji. W sto lat później Edykt z Alhambry wydany
przez Królów Katolickich - Ferdynanda II i Izabelę I, zmusi ogół Żydów do emigracji z
terenów królestwa Hiszpanii. Aż trudno uwierzyć, że Edykt z Alhambry został odwołany
dopiero 16 grudnia 1968 r. Dziś liczbę Żydów w Hiszpanii szacuje się na ok. 40 tys. osób.
W przeciwieństwie do sewilskiej dzielnicy żydowskiej nazwanej z czasem Santa Cruz, w
Kordobie La Juderia nosi swoją nazwę do dziś, a jej przeszłość jest zaznaczona i
przypominana na niemal każdym kroku. Tworzy ona labirynt wąskich uliczek z białymi,
niewysokimi domami budowanymi wokół dziedzińców, sławnych patios cordobeses,
symbolu andaluzyjskiej architektury ludowej. Przy Calle Judios (ulicy Żydów) mieści się
synagoga z 1315 r., jedyna w Kordobie i w całej Andaluzji, jedna z trzech w Hiszpanii.
Zbudowana w stylu mauretańskim, niepozorna, niknie wśród otaczających ją budynków. Ma
surowe alabastrowe dekoracje, hebrajskie ornamenty i figury geometryczne.
Przechodząc C. Judios w stronę Plaza de Tiberiades minąłem po prawej stronie cofnięty
trochę od ulicy dom z tabliczką wmurowaną z okazji 850 rocznicy urodzin Majmonidesa.
Przed nim realistyczny, brązowy posąg z napisem na cokole „Ben Maimonides. Teologo,
filosofo, medico. Cordoba 1135 – El Cairo 1204”. Mojżesz Majmonides, znany też jako rabbi
Mosze ben Majmon, Rambam oraz Abu Imran Musa Ibn Majmun, urodził się 30 marca 1135
r. w Kordobie. Jako piętnastolatek opuścił swoje miasto rodzinne oraz islamską Hiszpanię w
wyniku prześladowań religijnych. Studiował w marokańskim Fezie teologię i medycynę, a od
roku 1165 osiadł w Egipcie. W Kairze został osobistym lekarzem sułtana Saladyna oraz
przywódcą tamtejszej gminy żydowskiej. Zajmował się praktyką lekarską i handlem. Pisał
prace z dziedziny prawa żydowskiego, medycyny, filozofii. Był głównym przedstawicielem
arystotelizmu żydowskiego. Zmarł 13 grudnia 1204 r. w Kairze, a pochowany został w
Tyberiadzie na terytorium dzisiejszego Izraela. Jego grób jest celem pielgrzymek.