PARP: Portal Innowacji – Artykuł: Model niemiecki

Artykuły analityczne
Artykuł: Model niemiecki
Porządek musi być, również w obszarze wspierania przedsiębiorczości akademickiej.
Niemcy wypracowali rozwiązania pozwalające na trafne typowanie do wsparcia projektów
biznesowych o największym potencjale. To dobry wzór dla nas.
W 2006 roku Global Entrepreneurship Monitor (GEM), prowadzony przez London School of
Economics we współpracy z Babson College, będący jednym z najbardziej kompleksowych
programów badawczych oceniających współczynnik przedsiębiorczości w ponad 40 krajach, w
swoim dorocznym rankingu uznał niemiecki system państwowych programów wspierających
przedsiębiorczość za najlepszy spośród ponad ocenianych. Warto zaznaczyć, że ta pozycja nie
była niespodzianką. Niemcy są krajem, który przewodził w tej kategorii rankingu również w
latach: 2001 i 2004, a od rozpoczęcia badania GEM, czyli od 1999 roku nigdy nie zajął niższej
pozycji niż 4. Warto bliżej przyjrzeć się niemieckiemu systemowi wspierania
przedsiębiorczości także dlatego, że pokazuje on, iż stereotypowe postrzeganie Niemiec jako
modelowego państwa opiekuńczego, osłabiającego postawy przedsiębiorcze, jest
niezupełnie zgodne z prawdą.
Centralnie sterowane
Wspomniany GEM wykazuje co prawda, że w wielu obszarach Niemcy są krajem, gdzie
niełatwo rozwijać przedsiębiorcze postawy. W kategoriach takich jak: motywacja do zostania
przedsiębiorcą, edukacja w zakresie przedsiębiorczości czy ramy prawne i system podatkowy,
Niemcy zajmują pozycje w drugiej dziesiątce. To państwo stara się jednak wdrażać programy
centralne, wspierające powstawanie firm typu start-up, wywodzących się ze środowisk
akademickich i opartych na wiedzy. Tworząc w Polsce system wspierający przedsiębiorczość
akademicką, czyli tę najczęściej opartą się na wiedzy, nowoczesnych technologiach, dorobku
badawczym przedstawicieli nauki, warto czerpać z najlepszych wzorców i przenosić je na nasz
grunt. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej programowi EXIST - Exiztenzgruendungen
aus der Wissenschaft rozwijanemu w Niemczech już od 1997 roku.
Jak wykorzystać potencjał akademicki
Przed programem EXIST postawiono następujące cele:
•
stałe tworzenie "kultury przedsiębiorczości" w edukacji akademickiej, badaniach i
administracji
• wspieranie transferu technologii
• pobudzanie potencjału przedsiębiorczości w instytucjach akademickich
•
wspieranie tworzenia firm w obszarze wysokich technologii wywodzących się ze
środowiska akademickiego i tworzenie nowych miejsc pracy w tej branży.
Pierwsza odsłona EXIST, przeprowadzona na przełomie 1997 i 1998 roku w formie konkursu,
zakwalifikowała do wsparcia pięć spośród ponad stu zgłoszonych koncepcji. Warunkiem
niezbędnym do wzięcia udziału w konkursie było stworzenie przez minimum trzy podmioty,
spośród których co najmniej jeden był uczelnią wyższą, regionalnego systemu wspierania
powstawania firm typu start-up. Doświadczenia pierwszego konkursu pokazały różnorodność
potencjalnych narzędzi wsparcia i pozwoliły wyłonić faktycznie najciekawsze i efektywne
rozwiązania. Późniejsze funkcjonowanie wybranych projektów pozwoliło także zidentyfikować
kluczowe obszary dla skutecznej promocji i wsparcia firm typu start-up:
• konieczność działań promocyjnych, PR, organizacji konkursów na najlepsze biznesplany,
punktów informacyjnych, pozwalających na umieszczenie w świadomości studentów i
pracowników naukowych alternatywy, jaką jest założenie i prowadzenie własnej działalności
gospodarczej komercjalizującej efekty ich pracy naukowej
•
wprowadzenie do programu nauczania kursów przedsiębiorczości, podczas których
przekazywana jest między innymi "twarda" wiedza nt. ram prawnych, sposobów finansowania
działalności gospodarczej; za istotne uznano także, by elementy edukacji przedsiębiorczości
znalazły się również w programie pokrewnych przedmiotów
• stworzenie przejrzystego systemu zarządzania siecią wsparcia i efektywnej komunikacji
pomiędzy poszczególnymi jednostkami działającymi w ramach sieci, pozwalającej na
prowadzenie intensywnych działań.
Dobre efekty
Efekty wparcia udzielonego pięciu sieciom w wyniku pierwszego konkursu były obiecujące. W
ciągu pierwszych trzech lat ich funkcjonowania powstało w ich ramach około 430 start-upów, z
których większość ukonstytuowała się w firmy. Badania z 2001 roku pokazały także, że średnie
zatrudnienie w każdej z nowo utworzonych firm wyniosło sześć osób. Ciekawostką jest także
to, że 37 innych projektów, które zostały zgłoszone do pierwszego konkursu w ramach EXIST,
ale nie otrzymały wsparcia, nadal się rozwijały. Sieć zaangażowanych w te przedsięwzięcia
instytucji edukacyjnych objęła wówczas ponad 150 podmiotów, jednakże skala ich
działalności była mocno zróżnicowana. Niemniej pozytywne doświadczenia pierwszego
konkursu spowodowały, iż w 2002 roku ogłoszony został EXIST II, w ramach którego do
wsparcia zakwalifikowano następnych dziesięć regionalnych sieci. By możliwie szeroko
rozprzestrzeniać doświadczenia EXIST, program uzupełniono o dodatkowe elementy, takie jak:
• EXIST Seed - działający od 2000 roku fundusz, dofinansowujący przez maksymalnie rok
prace przygotowawcze (szkolenia, przygotowanie biznesplanu itp.) studentów, absolwentów,
lub pracowników naukowych prowadzących do założenia firmy; od 2005 roku dostęp do
funduszu umożliwiono także osobom spoza sieci wspieranych w ramach EXIST.
•
EXIST Partner - umożliwiający udział kolejnych regionów, spełniających określone
wymagania w systemie.
Dywersyfikacja wsparcia
Obecnie realizowany jest EXIST III, który rozpoczęto w 2006 roku i nadal, jego głównym celem
jest wspieranie przedsiębiorczości akademickiej oraz promocja postaw przedsiębiorczych na
wyższych uczelniach. Jednakże doświadczenia dekady pozwoliły na stworzenie w jego ramach
wydzielonych obszarów działań wzajemnie się uzupełniających i w sumie gwarantujących
kompleksowość instrumentów wparcia. Pierwszy z nich: "EXIST - Kultura przedsiębiorczości"
koncentruje się na promocji na uczelniach wyższych oraz w jednostkach naukowych projektów
wspierających powstawanie firm opartych na wiedzy oraz przekazujących wiedzę z zakresu
przedsiębiorczości. Wsparcie w ramach tego obszaru przyznawane jest uczelniom i
jednostkom badawczym w formie trzyletniego bezzwrotnego grantu, który można przeznaczyć
na finansowanie następujących działań:
•
•
•
•
tworzenie "kultury przedsiębiorczości"
wspieranie komercjalizacji wiedzy
promocja potencjału wiedzy poza środowiskiem akademickim
zwiększanie liczby i szans powodzenia innowacyjnych start-up'ów.
Kolejnym obszarem rozwijanym w ramach EXIST jest "Biznes start-up grant", w ramach
którego wspierane jest przygotowanie innowacyjnych projektów typu start-up w szkołach
wyższych i jednostkach badawczych. Celem przyznawanych grantów jest pomoc studentom,
absolwentom i pracownikom naukowym w rozwijaniu ich pomysłów i przekładaniu na biznes,
w tym tworzenie biznesplanów, dopracowywanie koncepcji produktów lub usług. W ramach
udzielonego grantu przedsiębiorca akademicki może otrzymywać kwotę od 800 do 2500 euro
miesięcznie przez okres maksymalnie 12 miesięcy na pokrycie kosztów utrzymania.
Dodatkowo otrzymują wsparcie w postaci urządzeń lub materiałów warte 10 000 euro w
przypadku projektów indywidualnych, lub 17 000 euro w przypadku projektów grupowych, a
także 5 000 euro na pokrycie kosztów szkoleń i coachingu. Jeśli zachodzi taka potrzeba, mogą
otrzymywać także dodatek na każde dziecko w wysokości 100 euro miesięcznie. Ważną
korzyścią płynącą z przyznanego grantu jest także możliwość korzystania w fazie
przygotowawczej z infrastruktury uczelni lub jednostki badawczej oraz otrzymywane z ich strony
wsparcie techniczne.
Trzeci element dzisiejszego EXIST to "Transfer badań" zajmujący się przede wszystkim
promocją wysoko wyspecjalizowanych, opartych na technologii projektów biznesowych w fazie
przygotowawczej oraz start-up. "Transfer badań" jest uzupełnieniem "Biznes start-up grant"
skierowanym dla najbardziej zaawansowanych technologicznie projektów. Finansowanie w
jego ramach następuje etapowo. Celem pierwszego etapu jest wsparcie zespołów
badawczych udzielane w celu przeprowadzenia badań służących dopracowywaniu koncepcji
biznesowej lub testów rynkowej przydatności produktu oraz przygotowania start-up.
Finansowanie w tej fazie zakłada opłacanie prac maksymalnie trzech członków zespołu oraz
kwotę 50 000 euro na urządzenia i materiały. Po roku wsparciem można objąć dodatkową
osobę, która w ramach start-up jest przeznaczona do pełnienia funkcji zarządczych.
Finansowanie w tej fazie rozwoju może trwać maksymalnie 18 miesięcy. Utworzenie start-up
otwiera możliwości uzyskania finansowania w ramach drugiego etapu. W jego ramach można
otrzymać do 150 000 euro na badania i prace związane z rozwojem produktu (stworzenie
prototypu, wzoru przemysłowego), ale także przy ubieganiu się o zewnętrzne źródła
finansowania.
Suma doświadczeń
Ewolucja, jaką EXIST przeszedł przez ostatnich 10 lat, doprowadziła program do formy, w
której oferuje on komponenty o charakterze twardym i miękkim wspierającym
przedsiębiorczość akademicką. Pośród komponentów twardych podkreślić należy rolę
szerokiego zakresu finansowania rokujących projektów biznesowych na różnym etapie ich
rozwoju. Pozwala to na zapewnienie stabilnych warunków ich inkubacji do formy
przedsiębiorstw oraz uniezależnia twórców od konieczności poszukiwania zewnętrznych źródeł
finansowania o charakterze czysto biznesowym, które w oczekiwaniu na szybkie efekty o
charakterze materialnym mogą kolidować z pracą naukową. Ważną funkcję pełnią także
działania o charakterze promocyjnym, które pozwalają tworzyć pozytywny etos
przedsiębiorczości. Pokazują ją jako atrakcyjną alternatywę, a także jako działalność możliwą
do połączenia z pracą naukową. Ważnym czynnikiem wspierania przedsiębiorczości
akademickiej są doświadczenia z ostatnich 10 lat realizacji programu. Ten czas pozwolił na
wytworzenie skutecznych i przejrzystych schematów oceny koncepcji działań i konkretnych
propozycji biznesowych. Doświadczenia pozwalają na typowanie do wsparcia projektów o
faktycznie największym potencjale, co zwiększa efektywność wydatkowania środków z budżetu
programu.
Co z tego wynika dla nas?
Doświadczenia programu EXIST pokazują, iż warto przenieść sprawdzone narzędzia wsparcia
na grunt polski. Dotychczas brak w polskim systemie rozwiązań centralnych i kompleksowych,
stawiających te same wymagania w stosunku do projektodawców, ale jednocześnie
oferujących ujednolicony system oceny. Stworzenie w Polsce programu centralnego
czerpiącego z EXIST pozwoliłoby na standaryzację działań i w pierwszej kolejności promocję
kultury przedsiębiorczości i pozytywnych przykładów akademickich przedsiębiorców. Kluczem
do przyspieszenia rozwoju przedsiębiorczości akademickiej w Polsce, podobnie jak w
Niemczech, może stać się przełamanie bariery mentalnościowej i pokazanie, że praca
naukowa nie stoi w sprzeczności z przedsiębiorczością, a obie te sfery aktywności wzajemnie
się dopełniają i stanowią czynnik napędowy. Niemcy identyfikowali podobne bariery, które przy
zastosowaniu odpowiednio dobranych narzędzi można przezwyciężać. Zakorzenienie "kultury
przedsiębiorczości" to także zmiana sposobu myślenia o nauce, uwzględniającego aspekt
biznesowy, który może już nawet w krótkiej perspektywie skutkować powstawaniem
zaawansowanych technologicznie przedsięwzięć.
Monika Mardas
Teksty dostarcza:
Krzysztof Garski
Specjalizuje się w tematyce finansowania przedsiębiorstw. Pracował w
najważniejszych polskich magazynach gospodarczych: Gazecie Bankowej, Manager
Magazin i Businessman Magazine. Publikował także m.in. w biuletynie Innowacyjni,
Autor:
miesięczniku Unia i Polska, w wydawnictwach portalu Pracuj.pl oraz współredagował
poradnik PARP o szkoleniu pracowników. Jest redaktorem w dziale wydawnictw firmy
Smartlink, odpowiedzialnym za Portal Innowacji. Napisz do autora