chwili mogą rozpocząć wytwarzanie danego dobra i

Cz´Êç IV. Przedsi´biorstwo na rynku
Rys. 17.1. Rynek doskonale konkurencyjny
chwili mogą rozpocząć wytwarzanie danego dobra i łatwo zrezygnować z jego
wytwarzania.
W rzeczywistości opisany model nie istnieje. Częściowo zbliżony do rynku
doskonale konkurencyjnego jest rynek niektórych produktów rolnych, np. rynek
warzyw i owoców. Opisany przykład rynku jabłek w większości spełnia te warunki i może być uznany za rynek wolnokonkurencyjny.
Przedsiębiorstwo działające na rynku doskonale konkurencyjnym, musi znaleźć optymalną dla siebie wielkość produkcji, przy której uzyska maksymalny
zysk, czyli tzw. optimum ekonomiczne.
Warunek maksymalizacji zysku (lub minimalizacji straty) zostaje spełniony,
gdy utarg krańcowy jest równy kosztom
krańcowym: UK = KK . Reguła ta jest prawdziwa dla każdego rynku, z wyjątkiem oligopolu. Można ją wytłumaczyć następująco.
Gdy przy pewnej wielkości produkcji utargi
krańcowe przewyższają koszty krańcowe,
firma może powiększyć swoje zyski, produkując więcej. Jeśli natomiast koszty wytwarzania ostatniej jednostki (sztuki) produktu
przewyższają utarg z jej sprzedaży, to zysk
całkowity wzrośnie, gdy ta ostatnia jednostka produktu nie zostanie wytworzona. Zawsze gdy koszty krańcowe przewyższają
Rys. 17.2. Utarg krańcowy UK
utargi krańcowe, firma może zwiększyć
i przeciętny UP w warunkach wolnej
swoje zyski, ograniczając produkcję.
konkurencji
W sytuacji przedsiębiorstwa działającego na rynku wolnokonkurencyjnym, utarg krańcowy UK jest równy utargowi przeciętnemu UP i równy cenie P. Na wykresie (rys. 17.2) obrazuje to linia pozioma.
Popyt D dla indywidualnego producenta ma przebieg poziomy i jest doskonale elastyczny cenowo (krzywa popytu indywidualnego jest taka sama jak cena rynkowa).
UK = UP = P = D
124
17. Przedsi´biorstwo na rynku doskonale konkurencyjnym
Maksymalizowanie zysku przedsiębiorstwa w warunkach wolnej konkurencji
w okresie krótkim przedstawia rys. 17.3.
Na rysunku zaznaczono dwie wielkości
produktu (QA i QB ), dla których UK = KK
(odpowiada to punktom A i B przecięcia
prostej UK z krzywą KK ). Wielkość produkcji QA przedstawia sytuację zysku minimalnego. Dla wielkości produkcji z zakresu od QA do QB koszt krańcowy jest
niższy niż utarg krańcowy (KK < UK ).
Przedsiębiorstwo osiąga zysk. Spadek pro- Rys. 17.3. Maksymalizowanie zysku
dukcji spowoduje stratę. Dla produkcji w przedsiębiorstwie w warunkach wolnej
większej od QB utarg krańcowy jest niż- konkurencji w okresie krótkim
szy niż koszt krańcowy (UK < KK ).
Przedsiębiorstwo ponosi straty.
Z kolei wielkość produkcji QB przedstawia sytuację, w której przedsiębiorstwo wyczerpuje wszystkie możliwości powiększenia zysku w wyniku zwiększenia produkcji. Jeżeli produkcja jest mniejsza, to UK > KK i zysk może się zwiększać przez zwiększanie produkcji aż do osiągnięcia punktu B. Jeżeli zaś
produkcja jest większa niż QB , to KK > UK i zysk może być zwiększany tylko
przez zmniejszenie produkcji do poziomu QB .
Podsumowując: punkt B jest punktem równowagi (UK = KK ) przedsiębiorstwa
działającego w warunkach wolnej konkurencji. Wyznacza on najkorzystniejszą
wielkość produkcji QB . Jest to tzw. optimum ekonomiczne. Przedsiębiorstwu
opłaca się zwiększać produkcję dopóki KK < UK , ponieważ na każdej dodatkowej sztuce produktu zyskuje różnicę miedzy utargiem krańcowym a kosztami
krańcowymi. Pole leżące miedzy krzywą
utargu krańcowego a krzywą kosztu
krańcowego obrazuje zysk krańcowy.
To, że przedsiębiorstwo jest w stanie
równowagi, nie oznacza jeszcze, że cała
branża, do której ono należy znajduje się
w stanie równowagi. Ponieważ cena produktu przewyższa najniższy koszt przeciętny (zobacz rysunek 17.3), istnieją powody, by zmieniała się wielkość ogólnej
produkcji w wyniku powstawania nowych przedsiębiorstw. Będą one powsta- Rys. 17.4. Długookresowy stan
wać do momentu, w którym dzięki równowagi branży w warunkach
zwiększonej podaży produktu znikną doskonałej konkurencji
125