prawa pokrewne

WYKŁAD 1. TREŚĆ




Prawo własności intelektualnej: prawo autorskie i
prawo własności przemysłowej. Źródła prawa.
Twórczość literacka i artystyczna jako przedmiot
prawa autorskiego. Pojęcie utworu. Kategorie
utworów.
Twórca jako podmiot prawa autorskiego,
autorskie prawa osobiste i majątkowe. Ograniczenia
autorskich praw majątkowych, dozwolony użytek
prywatny i publiczny utworów. Plagiat.
Prawa pokrewne.
PRAWO WŁASNOŚCI
INTELEKTUALNEJ
Prawo autorskie i prawo własności przemysłowej.
Źródła prawa.
WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA
(ANG. INTELLECTUAL PROPERTY)
Własność przemysłowa








Wynalazki
Wzory użytkowe
Wzory przemysłowe
Znaki towarowe
Geograficzne oznaczenia
pochodzenia
Nowe odmiany roślin
Topografie układów
scalonych
Know-how
Prawo autorskie i prawa
pokrewne

Utwory (m.in. artystyczne,
naukowe, literackie,
plastyczne, muzyczne)

Przedmioty praw
pokrewnych (artystyczne
wykonania utworów,
fonogramy i wideogramy,
nadania stacji radiowych i
telewizyjnych, tzw. pierwsze
wydania oraz wydania
krytyczne i naukowe)
WŁASNOŚĆ INTELEKTUALNA.
ŹRÓDŁA PRAWA
FUNDAMENTALNE AKTY PRAWNE:


1883 r. Paryż: Konwencja o ochronie własności
przemysłowej (KONWENCJA PARYSKA)
1886 r. Berno: Konwencja o ochronie dzieł
literackich
i artystycznych (KONWENCJA
BERNEŃSKA)
WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA.
USTAWODAWSTWO MIĘDZYNARODOWE




1967 r. Sztokholm: Konwencja o ustanowieniu Światowej
Organizacji Własności Intelektualnej [WIPO] (tzw. Konwencja
sztokholmska),
1970 r. Układ Waszyngtoński o współpracy patentowej.
1994 r. Marakesz: Porozumienie TRIPS (w sprawie Handlowych
Aspektów Praw Własności Intelektualnej), załącznik do porozumienia
ustanawiającego Światową Organizację Handlu [WTO].
1891 r. Porozumienie madryckie i 1989 r. Protokół madrycki w
sprawie rejestrowania znaków towarowych.
WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA
USTAWODAWSTWO REGIONALNE


1973 r. Monachium: Konwencja o udzielaniu patentów
europejskich.
Rozporządzenia i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i
Rady.
PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.
USTAWODAWSTWO MIĘDZYNARODOWE



1961 r. Rzym: Międzynarodowa konwencja o ochronie praw
artystów wykonawców, producentów fonogramów oraz
organizacji nadawczych (Konwencja rzymska).
1996 r. Genewa: Traktat Światowej Organizacji Własności
Intelektualnej [WIPO] o prawie autorskim.
1996 r. Genewa: Traktat Światowej Organizacji Własności
Intelektualnej [WIPO] o artystycznych wykonaniach i
fonogramach.
PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.
USTAWODAWSTWO REGIONALNE

Rozporządzenia i Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i
Rady
WŁASNOŚĆ PRZEMYSŁOWA.
PRAWO AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE.
USTAWODAWSTWO KRAJOWE

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych [Dz. U. 1994 Nr 24 poz. 83 z późn. zm.].

Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności
przemysłowej [Dz. U. 2001 Nr 49 poz. 508 z późn. zm.].

Ustawa z dnia 26 czerwca 2003 r. o ochronie prawnej
odmian roślin [Dz. U. 2003 nr 137 poz. 1300]

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji [Dz. U. z 2003 r. Nr 153 poz. 1503 z
późn. zm.].

Kodeks cywilny.
URZĘDY DS. WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ







MIĘDZYNARODOWE
Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji
Własności Intelektualnej [WIPO] [World Intellectual
Property Organization] Genewa, Szwajcaria.
REGIONALNE (w Europie)
Europejski Urząd Patentowy [EPO] [European Patent
Office] Monachium, Niemcy.
Urząd Harmonizacji Rynku Wewnętrznego [OHIM]
[Office for Harmonization in the Internal Market] Alicante,
Hiszpania.
KRAJOWE
Urząd Patentowy RP, Warszawa.
TWÓRCZOŚĆ LITERACKA I
ARTYSTYCZNA JAKO PRZEDMIOT
PRAWA AUTORSKIEGO
Pojęcie utworu. Kategorie utworów.
POJĘCIE UTWORU
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy
przejaw działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci,
niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia (UTWÓR) [art. 1 pr.aut.]

Przesłanki UTWORU
jest rezultatem działalności twórczej

ma indywidualny charakter

został ustalony
KATEGORIE UTWORÓW
Przykłady (katalog otwarty)








[art. 1 ust. 2 pr.aut.]
(…) literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne,
programy komputerowe
plastyczne
fotograficzne
wzornictwa przemysłowego,
architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i
urbanistyczne
muzyczne i słowno-muzyczne
sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i
pantomimiczne
audiowizualne (w tym filmowe)
KATEGORIE UTWORÓW Z ZAKRESU
EDUKACJI, NAUKI I DYDAKTYKI






artykuły naukowe i popularno-naukowe, podręczniki,
skrypty, opracowania monograficzne
recenzje naukowe (np. artykułów, prac magisterskich, prac
doktorskich)
prace dyplomowe (licencjackie, magisterskie,
inżynierskie)
wykłady akademickie
strony www
utwory zależne (tłumaczenia, przeróbki, adaptacje)
WYŁĄCZENIA
Ochronie autorskoprawnej nie podlegają
[art. 1 ust. 2 pr. aut.]

odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania,
koncepcje matematyczne
Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego
[art. 4 pr. aut.]




akty normatywne lub ich urzędowe projekty
urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole
opublikowane opisy patentowe lub ochronne
proste informacje prasowe
TRYB UZYSKIWANIA
OCHRONY AUTORSKOPRAWNEJ
ochrona automatyczna
samoistna
w momencie ustalenia utworu
TWÓRCA JAKO PODMIOT PRAWA
AUTORSKIEGO
Autorskie prawa OSOBISTE i MAJĄTKOWE.
Ograniczenia autorskich praw majątkowych.
Dozwolony użytek prywatny i publiczny utworów.
Plagiat.
PODMIOT PRAWA AUTORSKIEGO

TWÓRCA [art. 8 ust. 1 pr.aut.]
Prawo autorskie przysługuje twórcy o ile ustawa nie stanowi
inaczej.

WSPÓŁTWÓRCY

INNE PODMIOTY





[art. 9 pr.aut.]
→ dzieło współautorskie
[art. 11-15, art. 74 pr.aut.]
Producent, wydawca → utwory zbiorowe
Pracodawca → programy komputerowe stworzone przez
pracownika
Pracodawca → utwory pracownicze
Instytucja naukowa → prace naukowe pracowników
Uczelnia → prace dyplomowe (studentów i doktorantów)
AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE


•
TREŚĆ [art. 17, 50, 2
pr.aut]
wyłączne prawo do korzystania z utworu na wszystkich
polach eksploatacji w zakresie utrwalania, zwielokrotniania,
rozpowszechniania
prawo do ROZPORZĄDZANIA utworem (realizacja uprawnień
majątkowych: przeniesienie prawa, LICENCJE)

prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu
prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa
autorskiego

CHARAKTER

Są zbywalne. Podlegają dziedziczeniu.

CZAS TRWANIA
Ograniczony. Wygasają po upływie 70 lat od śmierci twórcy.
ROZPORZĄDZANIE UTWOREM [ART. 41-68 PR.AUT.]
Umowy przenoszące autorskie prawa majątkowe:
skutek jak umowa sprzedaży - zmiana podmiotu prawa,
nabywca przejmuje miejsce autora. Dochodzi do wyzbycia
się autorskich praw majątkowych
Umowy na korzystanie z utworów (tzw. umowy
licencyjne): uprawniony (licencjodawca) zezwala osobie
trzeciej (licencjobiorcy) na korzystanie z utworu. Prawa
autorskie pozostają przy podmiocie uprawnionym. Umowy
licencyjne to podstawa legalnego korzystania z utworów.
Rodzaje licencji (łac. licentia – wolność,
swoboda)




wyłączna lub niewyłączna
ograniczona czasowo lub nieograniczona
ograniczona terytorialnie lub nieograniczona
odpłatna lub nieodpłatna
OGRANICZENIA AUTORSKICH PRAW
MAJĄTKOWYCH – DOZWOLONY UŻYTEK UTWORÓW
OSOBISTY (prywatny)
PUBLICZNY
[art. 23 pr.aut.]
[art. 24-33 pr.aut.]



tylko utwory
rozpowszechnione
korzystanie z
pojedynczych
egzemplarzy utworów
także korzystanie z
utworów
udostępnionych w sieci
(strony www)



prawo CYTATU
licencja dla archiwów,
bibliotek, szkół
licencja dla osób
niepełnosprawnych
AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE

TREŚĆ [art. 16 pr.aut.]

prawo do autorstwa utworu i jego oznaczenia;
prawo do integralności utworu;
prawo do rzetelnego wykorzystania utworu;
prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu
publiczności;
prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

CHARAKTER




Przysługują tylko twórcy (=osobie fizycznej). Niezbywalne.

CZAS TRWANIA
Nie są ograniczone w czasie. Wieczne.
CYWILNOPRAWNA OCHRONA AUTORSKICH
PRAW OSOBISTYCH
stan zagrożenia

roszczenie o zaniechanie
działań [art. 78 pr.aut.]
[ART. 78 PR.AUT.]
naruszenie





roszczenie o zaniechanie działań
o usunięcie skutków naruszenia (w
szczególności złożenia publicznego
oświadczenia o odpowiedniej treści)
przyznanie twórcy odpowiedniej
sumy pieniężnej tytułem
zadośćuczynienia
zobowiązanie sprawcy do uiszczenia
odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany przez twórcę cel
społeczny
naprawienie wyrządzonej szkody
majątkowej (jeśli powstała) na
zasadach ogólnych (k.c.) [art. 78
pr.aut.]
CYWILNOPRAWNA OCHRONA AUTORSKICH
PRAW MAJĄTKOWYCH
[ART. 79 I 80 PR.AUT.]
naruszenie

roszczenie o zaniechanie naruszenia

o usunięcie skutków naruszenia

o naprawienie szkody




o wydanie korzyści uzyskanych przez
naruszającego
o uiszczenie odpowiedniej sumy
pieniężnej z przeznaczeniem na
Fundusz Promocji Twórczości
o ogłoszenie w prasie oświadczenia
odpowiedniej treści
orzeczenie sądu o bezprawnie
wytworzonych przedmiotach oraz
środkach i materiałach użytych do ich
wytworzenia [art. 79 pr.aut.]
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNA Z TYTUŁU
NARUSZENIA PRAW AUTORSKICH

Działania naruszające
autorskie prawa osobiste:
godzące w prawo do
autorstwa i publicznie
zniekształcające cudzy utwór
[art. 115 pr.aut.] (PLAGIAT i
inne naruszenia)

Działania naruszające autorskie
prawa majątkowe: bezprawne
rozpowszechnianie cudzego
utworu, utrwalanie go lub
zwielokrotnienie w celu
rozpowszechnienia, nabywanie,
paserstwo i in.
[art. 116-123 pr.aut.]
Sankcja karna
kara grzywny, kara ograniczenia wolności,
kara pozbawienia wolności do lat 3
PLAGIAT - NARUSZENIE PRAWA DO
AUTORSTWA
PLAGIAT od plagiatus (łac.) – skradziony
„przywłaszczenie sobie cudzego utworu, wydanie go pod
własnym nazwiskiem, dosłowne zapożyczenie z cudzych
dzieł i podanie jako twórczości własnej” [M. Szaciński, Naruszenie
autorskich praw osobistych w postaci plagiatu, niedozwolonych zapożyczeń oraz
zniekształceń utworu, „Palestra” 1981, nr 6, s.27]

Przesłanki PLAGIATU
przejęcie (skopiowanie) elementów twórczych z cudzego
utworu;
 przypisanie sobie autorstwa tych elementów.
RODZAJE PLAGIATU
Plagiat jawny
przypadki, „w których przejęty został cały obcy utwór lub znaczna
jego część, a osoba podająca się za twórcę nie wnosi ze swej strony
żadnego wkładu w ustalenie ostatecznej postaci dzieła” [J.Barta,
Plagiat muzyczny, s. 46]
Plagiat ukryty
gdy „elementy recypowane splatają się z elementami
pochodzącymi od osoby dokonującej przejęcia; jej wkład w nowo
powstające dzieło nie ma charakteru twórczego, ogranicza się do
mechanicznych przeniesień, szablonowych uzupełnień” [J.Barta,
Plagiat muzyczny, s. 47]
Konsekwencje plagiatu



odpowiedzialność cywilna [art. 78 pr.aut.]
odpowiedzialność karna [art. 115 pr.aut.]
odpowiedzialność na podstawie „Ustawy
wyższym”.
o
szkolnictwie
PRAWA POKREWNE
PRAWA POKREWNE [ART. 85-103 PR.AUT.]

TREŚĆ
„Przedmiotem praw pokrewnych są dobra intelektualne
(niematerialne) o zróżnicowanej naturze, nie będące
utworami ale pozostające z nimi w bliskiej (czasem
nierozerwalnej) relacji” (A.Adamczak, M. du Vall red. Ochrona własności
intelektualnej, Warszawa 2010, s. 63)


CHARAKTER
Prawa majątkowe. Zbywalne. Mogą być przedmiotem
obrotu prawnego (w tym dziedziczenia).
CZAS TRWANIA
Ograniczony.
PRAWA POKREWNE.
KATALOG - 7 KATEGORII
Prawa do
artystycznych
wykonań
Prawa do
fonogramów i
wideogramów
Prawa do
nadań
programów
(radiowych i
telewizyjnych)
Prawa do
pierwszych
wydań oraz
wydań
naukowych i
krytycznych
art. 85 – 93
pr.aut.
art. 94 – 96
pr.aut.
art. 97 – 99
pr.aut.
art. 991 – 995
pr.aut.
Prawo
artysty
Prawo
producenta
Prawo stacji
telewizyjnej lub
radiowej
Prawo wydawcy
50 lat
50 lat
50 lat
25 i 30 lat