Treść koncepcji - Inhaltskonzept

Transkrypt

Maj 2015
1
Autorzy rozdziałów:
dr Tomasz Andrzejewski – Muzeum Miejskie w Nowej Soli
dr Robert Dąbrowski – Muzeum Miejskie w Nowej Soli
inż. Paweł Andrzejewski – Muzeum Miejskie w Nowej Soli
Marcin Kula – Fundacja Karolat
mgr inż. arch. kraj. Dominik Osyczka – „Zielony Adres” Agnieszka Tokarska- Osyczka
mgr inż. Wioleta Różańska – Przedsiębiorstwo Produkcyjno Usługowe PlanBud Wioleta
Różańska
dr inż. Agnieszka Szczecińska – Pracownia Projektowa „Zielony Groszek” Agnieszka
Szczecińska
Redaktorzy opracowania:
dr inż. Agnieszka Szczecińska
Marcin Kula
Wykonano na zamówienie:
Powiat Nowosolski
ul. Moniuszki 3B
67-100 Nowa Sól
2
Spis zawartości opracowania:
Opis potencjału turystycznego Doliny Środkowej Odry ....................................................6
1. Atrakcyjność turystyczna obszaru ................................................................................6
1.1. Potencjał turystyczny obszaru powiatu nowosolskiego w dolinie Odry .................6
1.2. Charakterystyka walorów i atrakcji turystycznych .................................................6
1.3. Walory przyrodnicze (naturalne) ...........................................................................6
1.4. Walory przyrodnicze (utworzone przez człowieka) ...............................................7
1.5. Walory kulturowe ..................................................................................................7
1.6. Walory - wydarzenia związane z aktywnością lokalnej społeczności ..................11
1.7. Walory wypoczynkowe .......................................................................................13
1.8. Walory specjalistyczne .......................................................................................13
II. Koncepcja tworzenia sztuki ogrodowej i parkowej wg księcia von Pückler-Muskau, jej
zastosowanie przy powstawaniu parków w Branitz oraz Carolath (Siedlisko)
– możliwości jej wykorzystania przy zagospodarowywaniu turystycznym
Doliny Środkowej Odry .........................................................................................................16
III. Koncepcja zagospodarowania turystycznego Doliny Środkowej Odry
z wykorzystaniem pomysłu księcia von Pückler-Muskau oraz elementów turystyki
kombinowanej ......................................................................................................................20
3. Koncepcje ścieżek kulturowych na wodnych i rowerowych szlakach turystycznych ...20
3.1. Ścieżka kulturowa ..............................................................................................20
3.2. Walory kulturowe proponowanej ścieżki .............................................................21
3.3. Identyfikacja wizualna ścieżki .............................................................................23
3.4. Punkty trasy ścieżki kulturowej w Siedlisku ........................................................24
4. Kolejowo-forteczna ścieżka kulturowa w Stanach ......................................................38
4.1. Walory kulturowe ścieżki ....................................................................................39
4.2. Punkty trasy ścieżki kulturowej (kolejowo-fortecznej) w Stanach ........................42
5. Wodny szlak turystyczny ............................................................................................47
5.1. Infrastruktura rzeczna od Bytomia Odrzańskiego do Białej Góry ........................47
5.2. Atrakcyjność turystyczna wodnego szlaku – propozycje działań
skierowanych dla potencjalnych turystów ...........................................................49
6. System identyfikacji produktu turystycznego ..............................................................57
7. Odbiorcy docelowi .....................................................................................................58
7.1. Podział odbiorców ze względu na wiek...............................................................58
7.2. Podział odbiorców ze względu na miejsce zamieszkania ...................................58
7.4. Podział odbiorców turystyki kwalifikowanej .........................................................61
IV. Projekt koncepcyjny zagospodarowania terenu Wzgórza Adelajdy w Siedlisku
wraz z otoczeniem parkowym z wykorzystaniem koncepcji księcia
Hermanna Pückler-Muskau ..................................................................................................62
8. Koncepcja układu funkcjonalnego, komunikacyjnego, inwentaryzacja
dendroflory i koncepcja obsadzenia roślinnością ..............................................................62
8.1. Przedmiot inwestycji i podstawa opracowania ....................................................62
8.2. Informacje ogólne...............................................................................................62
8.3. Istniejący stan zagospodarowania terenu. ..........................................................63
8.4. Projektowane zagospodarowanie terenu ............................................................68
8.5. Układ komunikacyjny..........................................................................................69
8.6. Wyposażenie......................................................................................................70
8.7. Dobór gatunkowy projektowanych roślin ............................................................71
I.
3
8.8. Wizualizacja projektu..........................................................................................77
8.9. Zestawienie powierzchni ....................................................................................79
8.10. Dane informujące, czy działka jest wpisana do rejestru zabytków oraz czy
podlega ochronie na podstawie ustaleń miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. ...................................................................79
8.11. Dane określające wpływ eksploatacji górniczej na działkę. .................................79
8.12. Informacje i dane o charakterze i cechach istniejących i przewidywanych
zagrożeń dla środowiska oraz higieny i zdrowia użytkowników
projektowanego terenu. ......................................................................................79
9. Projekt odbudowy i adaptacji do celów turystycznych wieży widokowej .....................80
9.1. Dane ogólne: ......................................................................................................80
9.2. Program użytkowy: .............................................................................................80
9.3. Architektura i konstrukcja: ..................................................................................81
9.4. Wpływ budynku na środowisko:..........................................................................82
V. Część opisowa do koncepcji programowej budowy ścieżek rowerowych na terenie
powiatu nowosolskiego w ramach opracowania koncepcji zagospodarowania
turystycznego Doliny Środkowej Odry z wykorzystaniem dziedzictwa kulturowego
rodziny Schönaich i Pückler - Muskau ..................................................................................83
10. Opis zadania inwestycyjnego .....................................................................................84
11. Turystyka rowerowa w Powiecie Nowosolskim ..........................................................86
12. Istniejący stan zagospodarowania terenu ..................................................................89
13. Istniejące terenowe uwarunkowania realizacyjne .......................................................93
14. Projektowane zagospodarowanie terenu – opis ogólny..............................................97
15. Projektowane obiekty i urządzenia budowlane ...........................................................99
16. Wykupy gruntów ......................................................................................................101
17. Najważniejsze wskaźniki ekonomiczne ....................................................................102
Załączniki: ....................................................................................................................... 103
Beschreibung des touristischen Potentials des Tals der Mitteloder.....................................108
2. Touristische Attraktionen des Gebietes ....................................................................108
2.1. Touristisches Potential des Kreises Nowa Sól im Tal der Odra ........................ 108
2.2. Hauptmerkmale touristischer Vorzüge und Attraktionen ...................................108
2.3. Naturvorzüge (natürliche) .................................................................................109
2.4. Naturvorzüge (vom Menschen geschaffen) ......................................................109
2.5. Kulturvorzüge ...................................................................................................110
2.6. Vorzüge – Ereignisse verbunden mit den Aktivitäten der lokalen Bevölkerung .113
2.7. Erholungsvorzüge ............................................................................................ 115
2.8. Spezielle Vorzüge ............................................................................................ 115
Konzept des Erschaffens der Garten- und Parkkunst nach Fürst von Pückler-Muskau, ihre
Anwendung bei der Entstehung der Parkanlagen in Branitz und Carolath (Siedlisko) –
Möglichkeiten deren Nutzung bei der touristischen Gestaltung des Tals der Mitteloder ......119
Konzept der touristischen Gestaltung des Tals der Mitteloder unter Nutzung der Idee des
Fürsten von Pückler-Muskau, sowie Elementen der kombinierten Touristik ........................ 123
4. Konzepte der Kulturpfade auf den touristischen Wasser- und Fahrradrouten ..........123
3.5. Kulturweg .........................................................................................................123
3.6. Kulturvorzüge des vorgesehenen Pfades ......................................................... 124
3.7. Punkte des Kulturpfades in Siedlisko ............................................................... 128
5. Eisenbahn- und Fortifikationskulturpfad in Stany......................................................143
4.3. Kulturvorzüge des Pfads ..................................................................................143
4
4.4. Punkte der Kulturpfades (Eisenbahn-Fortifikationspfad) in Stany .....................147
Touristenwasserpfad................................................................................................ 152
5.3. Flußinfrastruktur von Bytom Odrzański bis Biała Góra .....................................152
5.4. Touristische Attraktivität des Wasserpfads – Vorschläge der Aktivitäten für
potentielle Touristen ......................................................................................... 154
7. Identifizierungssystem des touristischen Produktes .................................................163
8. Empfänger, an die es gerichtet wird .........................................................................164
7.5. Empfängeraufteilung aufgrund des Alters ......................................................... 164
7.6. Empfängeraufteilung aufgrund des Wohnortes .................................................165
7.8. Empfängeraufteilung des qualifizierten Tourismus ...........................................168
Konzeptprojekt der Gestaltung des Adelheid-Hügels in Siedlisko samt Parkanlage unter
Nutzung des Konzepts des Fürsten Hermann Pückler-Muskau ..........................................169
9. Konzept des Funktional- und Verbindungssystems, der Dendroflorainventur und
Anpflanzungsarten ..........................................................................................................169
9.5. Investitionsgegenstand und Bearbeitungsgrundlage ........................................169
9.6. Allgemeine Informationen .................................................................................169
9.7. Exisistierende Geländegestaltung ....................................................................170
9.8. Geplante Geländegestaltung ............................................................................175
9.9. Verbindungswege ............................................................................................ 177
9.10. Ausstattung ......................................................................................................177
9.11. Gewählte Pflanzenarten ...................................................................................178
9.12. Projektvisualisierung ........................................................................................ 184
9.13. Flächenaufstellung ........................................................................................... 186
9.14. Daten darüber, ob die Parzelle ins Denkmalregister eingetragen ist
und ob sie unter Schutz steht gemäß örtlichem Raumordnungsplan. ...............186
9.15. Daten über Bergbauauswirkungen auf die Parzelle ..........................................186
9.16. Informationen und Daten zu vorhandenen und vorgesehenen Gefahren
für die Umwelt und Gesundheit der Nutzer des geplanten Gebietes.................186
10. Wiederaufbau und Anpassung des Aussichtsturms zu touristischen Zwecken .........187
10.1. Allgemeine Daten: ............................................................................................ 187
10.2. Nutzungsprogramm: ......................................................................................... 187
10.3. Architektur und Konstruktion: ...........................................................................188
10.4. Einfluß des Gebäudes auf die Umwelt:............................................................. 189
Beschreibungsteil zum Programm des Einrichtungskonzepts der Radwege
im Kreis Nowa Sól im Rahmen der Vorbereitung der touristischen Gestaltung
des Tals der Mittleren Oder unter Benutzung des Kulturerbes der Familien Schönaich
und Pückler - Muskau .........................................................................................................190
BESCHREIBUNG DER INVESTITIONSAUFGABE ............................................................ 190
RADTOURISTIK IM NOWA SÓL KREIS ............................................................................192
VORHANDENE BEWIRTSCHAFTUNG DES GEBIETS .....................................................196
VORHANDENE REALISIERUNGSBEDINGUNGEN .......................................................... 199
Geplante Gestaltung des Gebiets – allgemeine Beschreibung ...........................................203
Geplante Objekte und Baugeräte ....................................................................................... 205
Erwerb der Grundstücke.....................................................................................................207
Wichtigste wirtschaftliche Richtwerte ..................................................................................208
Anlagen: ............................................................................................................................. 209
6.
5
I.
Opis potencjału turystycznego Doliny Środkowej Odry
dr Tomasz Andrzejewski, dr Robert Dąbrowski, inż. Paweł Andrzejewski
1.
Atrakcyjność turystyczna obszaru
1.1.
Potencjał turystyczny obszaru powiatu nowosolskiego w dolinie Odry
Mianem potencjału turystycznego określana jest całość czynników decydujących
o możliwościach rozwoju turystyki na danym obszarze. Tworzą go wszystkie elementy
środowiska geograficznego oraz zachowania człowieka, które mogą być wykorzystywane
do uprawiania bądź zajmowania się turystyką. W dużym uproszczeniu składnikami
potencjału turystycznego są walory turystyczne, atrakcje turystyczne i infrastruktura
(turystyczna).
1.2.
Charakterystyka walorów i atrakcji turystycznych
Walory turystyczne definiowane są jako element środowiska przyrodniczego
lub kulturowego, który stanowi lub stanowić może cel ruchu turystycznego. Jest to suma
składników stworzonych przez naturę, ukształtowanych przez historię i tworzonych przez
współczesność. Walory turystyczne zasadniczo dzielą się na:
− Walory przyrodnicze (ukształtowane bez ingerencji człowieka): przyroda
ożywiona (osobliwości flory i fauny) oraz elementy przyrody nieożywionej, np. cieki
i zbiorniki wodne, doliny rzeczne, doliny, wąwozy, wyspy, skałki, plaże, tereny
bagienne.
− Walory przyrodnicze (utworzone przez człowieka celem ochrony środowiska
naturalnego): parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary
chronione, punkty widokowe.
− Walory kulturowe (antropogeniczne, pozaprzyrodnicze): elementy kultury
materialnej – zabytki, obiekty kultu, folklor.
− Walory – wydarzenia związane z aktywnością lokalnej społeczności: imprezy
kulturalne, turystyczne, sportowe, działalność wystawiennicza muzeów, bibliotek,
domów kultury, propagowanie produktów regionalnych.
− Walory wypoczynkowe (służące regeneracji sił fizycznych i psychicznych):
czyste powietrze, niski stopień urbanizacji, cisza, uwarunkowania klimatyczne, walory
estetyczne krajobrazu.
− Walory specjalistyczne (umożliwiające uprawianie różnych form turystyki
kwalifikowanej) np: sporty wodne, sporty rowerowe, jeździectwo, wędkarstwo,
myślistwo.
1.3.
Walory przyrodnicze (naturalne)
Naturalne walory przyrodnicze są w omawianych okolicach niezwykle bogate i o dużym
zróżnicowaniu. Szczegółowe ich omówienie nie jest celem niniejszego opracowania. O skali
bioróżnorodności niech świadczą powołane obszary z systemu Natura 2000.
Program Natura 2000 w nadodrzańskim rejonie Nowej Soli obejmuje obszary
w ramach obszarów specjalnej ochrony ptaków - „Dolina Środkowej Odry” o powierzchni
33677,79 ha i w jego ramach siedliskowy obszar Natura 2000 - „Nowosolska Dolina Odry”
6
powierzchni 6070 ha. Ochroną objęto 10 typów siedlisk, w których stwierdzono 25 gatunków
ptaków wymienionych w Dyrektywie Ptasiej, z których 5 znajduje się w Polskiej Czerwonej
Księdze Zwierząt. Oprócz tego, podczas przelotów, zatrzymuje się tutaj ponad 20 tysięcy
ptaków.
Obszar sąsiadującej z Odrą Puszczy Karolackiej w sporej części został objęty
systemem Natura 2000 w ramach Dyrektywy Ptasiej pod nazwą „Pojezierze Sławskie”
o powierzchni 39144,8 ha. Dominującym elementem obszaru są świeże bory sosnowe.
Walory przyrodnicze (utworzone przez człowieka)
U ujścia Śląskiej Ochli, nad północnym brzegiem wznoszą się zbocza Wału
Zielonogórskiego z trzema rezerwatami: „Bukowa Góra” - nad rzeką oraz „Bażantarnia”
i „Zimna Woda” - w głębi doliny. Rezerwat „Bukowa Góra” położony jest na stromej (101 m
n.p.m.), pociętej jarami skarpie doliny Odry przy wsi Bobrowniki. Chroniony w tym miejscu
jest wielogatunkowy las mieszany z dominującą kwaśną buczyną niżową złożoną z buka
(wiele drzew pomnikowych), dębu, świerka, grabu, lipy, sosny, olchy i modrzewia.
To znakomity punkt widokowy na dolinę Odry, szczególnie z tkwiącej nad samą rzeką,
pobrużdżonej pozostałościami bunkrów i okopów, Białej Góry. W runie spotykamy między
innymi paprotkę zwyczajną i pajęcznicę liliowatą. Fauna bogata jest w gryzonie, lisy
i łasicowate.
Dwa jeziora Pojezierza Sławskiego: Święte i Mesze to piękne rezerwaty flory jeziornej
oraz zespoły szuwarowe, pła, torfowiska przejściowe, turzycowiska i mechowiska.
Zarastające, oligotroficzne jeziorka są niezwykle cennym dydaktycznie obszarem sukcesji
ekologicznej.
Planowane jest utworzenie dwóch nowych rezerwatów w okolicy Przyborowa
chroniących starorzecza i środowiska zboczowe.
Na południu od omawianego obszaru punktem wartym wspomnienia jest rezerwat
„Annabrzeskie Wąwozy”, które razem z czterema innymi rezerwatami tworzą obszar
chronionego krajobrazu „Wzgórza Dalkowskie”. Głównym przedmiotem ochrony rezerwatu
są pocięte jarami krawędzie pradoliny Odry wraz ze zróżnicowanymi zbiorowiskami leśnymi
charakteru naturalnego, bogatymi w starodrzewia – 400-letnie buki i 300-letnie dęby.
Rezerwat chroni ogółem ponad 192 gatunki roślin.
Opisywany obszar doliny Odry jest w większości obszarem chronionego krajobrazu,
Dotychczas utworzono tutaj niezwykle ciekawą leśną ścieżkę dydaktyczną „Łęgi
Nadodrzańskie” oraz użytek ekologiczny „Kosaciec” niedaleko wsi Stany. Kolejna ścieżka
dydaktyczno-przyrodnicza - „Siedlisko” poprowadzona jest przez zróżnicowane, nadrzeczne
środowiska leśne. Ślady bytowania bobra, mnogość roślin runa leśnego (konwalie, zawilce,
fiołki, ziarnopłon), obfitość grzybów i awifauny oraz liczny starodrzew, szczególnie
pomnikowe dęby szypułkowe (Dąbrowy Nowosolskie) to zalety tego miejsca.
Przez cenne przyrodniczo obszary poprowadzono szereg opisanych niżej ścieżek
rowerowych.
1.4.
1.5.
Walory kulturowe
Bogata w wydarzenia przeszłość ziem obecnego powiatu nowosolskiego sprawiła,
że obszar ten nasycony jest zabytkami kultury materialnej, które podnoszą jego walory
kulturowe. Dzieje polityczno-administracyjne terytorium obecnego powiatu nowosolskiego
są wyjątkowo skomplikowane. Jak potwierdziły badania archeologiczne, obszar ten
zasiedlony był już w pradziejach. Ślady osadnictwa odkryto głównie w zachodniej części
obecnego powiatu. Także w okresie przedpiastowskim (VII-IX w.) osadnictwo skupiało się
7
głównie na
tym obszarze (wschodnie stoki Wzgórz Dalkowskich). We wczesnym
średniowieczu rozpoczęło się zasiedlanie terenów w dolinie Odry. W połowie X wieku
powstał tu, broniący przeprawy przez rzekę, gród w Bytomiu Odrzańskim. Był on jednym
z wielu ośrodków, które powstały wkrótce po przyłączeniu Śląska do państwa polskiego.
W 1109 r. załoga bytomskiego grodu oparła się wojskom cesarza Henryka V. Funkcjonująca
tu do połowy XIII stulecia kasztelania obejmowała swym zasięgiem większą część obecnego
powiatu. Następne stulecia przyniosły zmiany na szczeblu lokalnej administracji. W okresie
rozbicia dzielnicowego Polski (połowa XII w.) terytorium Śląska znalazło się we władaniu
lokalnej linii Piastów. Postępujące rozdrobnienie feudalne tej dzielnicy doprowadziło w 1251r.
do wyodrębnienia się księstwa głogowskiego, z którego dziejami ziemie powiatu związane
były przez następne pięć stuleci. Księstwo pozostawało pod władzą Piastów głogowskich
do końca XV wieku. Po wymarciu głównych przedstawicieli tej dynastii, na krótko terytorium
znalazło się w rękach Jagiellonów. W 1526 r. koronę czeską objęli Habsburgowie, którzy
władzę nad Śląskiem sprawowali przez kolejne dwa stulecia. W latach 1740-1742 kontrolę
nad tym obszarem przejęły Prusy. Od tej pory ziemie powiatu wchodziły w skład jednostek
administracyjnych w czasach przynależności do państw niemieckich - Królestwa Prus,
Rzeszy Niemieckiej, Republiki Weimarskiej i III Rzeszy.
Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 r. i przyłączeniu tych ziem do Polski
większość terytorium obecnego powiatu należała do powiatu kożuchowskiego w granicach
województwa dolnośląskiego. Wielowiekowy związek administracyjny regionu ze Śląskiem
został zerwany wraz z utworzeniem w 1950 r. województwa zielonogórskiego. W 1953 r.
utworzony został powiat nowosolski, który funkcjonował do 1975 r. Odtworzony w wyniku
reformy administracyjnej w 1999 r. obejmował większy obszar, jednak w 2002 r. w wyniku
utworzenia powiatu wschowskiego wyłączono z jego terytorium gminy: Wschowa, Sława
i Szlichtyngowa. Od 1999 r. powiat nowosolski pozostaje częścią województwa lubuskiego.
Bogata w wydarzenia przeszłość regionu wpłynęła zasadniczo na jego rozwój
i ukształtowanie sieci osadniczej. Ważnym czynnikiem kształtującym krajobraz kulturowy
regionu było także środowisko geograficzno-przyrodnicze. Najważniejszym elementem tego
środowiska jest rzeka Odra, stanowiąca oś geograficzną regionu. Jej południkowy bieg
sprawia, że terytorium obecnego powiatu dzieli się na dwie części, z których zachodnia jest
mocniej zurbanizowana i zagospodarowana. Stan ten utrwalił się już w przeszłości.
Na lewym brzegu Odry powstały już w średniowieczu pierwsze ośrodki miejskie i skupiona
wokół nich wiejska sieć osadnicza. Tworzyły ją skupiska osad wokół miast – Kożuchów,
Nowe Miasteczko, Bytom Odrzański i Otyń (status miasta utracił po 1945 r.). Ważną rolę
w przeszłości odgrywał Bytom Odrzański. Miasto wyrosło na tradycji osadniczej dawnego
piastowskiego grodu, strzegącego przeprawy przez Odrę. Na przełomie XVI i XVII stulecia
za sprawą prywatnych właścicieli Bytom Odrzański przekształcono w nowoczesne miasto
nowożytne, o którego świetności przypomina dziś renesansowa i barokowa zabudowa rynku,
z górującą nad miastem wieżą ratusza, kościół parafialny i dawna świątynia protestancka,
kryjąca relikty słynnego na początku XVII stulecia bytomskiego gimnazjum oraz wiele innych
zabytków. W dziejach miasta dużą rolę odgrywał port, który od czasów średniowiecza
był miejscem przeładunku towarów, zimowiskiem dla odrzańskich jednostek rzecznych
oraz miejscem cumowania łodzi rybackich (osada rybacka) i barek rodzimych przewoźników.
Rzeka dawała utrzymanie także mieszkańcom innych miejscowości. W nadodrzańskich
wsiach – Siedlisko, Kiełcz, Stara Wieś, Stany – do 1945 r. funkcjonowały małe przestanie.
Ludność tych wsi trudniła się rybołówstwem oraz przewoźnictwem. Niektórzy zamożniejsi
armatorzy w swoim posiadaniu mieli nawet po kilka barek, którymi przewozili płody rolne,
8
drewno pozyskiwane z okolicznych lasów oraz wyroby rodzimego rzemiosła lub wyroby
przemysłowe z zakładów funkcjonujących w Nowej Soli.
Miasto to, jako największe i najmłodsze w regionie może się pochwalić interesującą
historią. Nowa Sól wyrosła w połowie XVIII stulecia z założonej tu dwa wieki wcześniej
warzelni soli morskiej. Jej powstanie w tym miejscu nie było przypadkowe. Bezpieczny port
rzeczny założono w starorzeczu Odry, a okoliczne bujne lasy (Puszcza Tarnowska)
umożliwiały pozyskiwanie drewna niezbędnego w procesie warzenia soli. W XIX stuleciu
za sprawą uruchomionej w mieście fabryki nici i huty żelaza stało się prężnym i dominującym
gospodarczo ośrodkiem. Przemysłowy charakter ośrodka wpłynął bezpośrednio na kształt
architektoniczny Nowej Soli, w której zabudowie dominowały budowle przemysłowe,
zabudowa mieszkalna dla robotników i otoczone założeniami parkowymi rezydencje
właścicieli fabryk, a na przełomie XIX i XX wieku stylowe kamienice mieszczańskie.
Od czasów warzelni ważnym czynnikiem determinującym rozwój miasta był port i stocznia.
Na przełomie XIX i XX wieku nowosolski port urósł do rangi najważniejszego miejsca
przeładunkowego w biegu środkowej Odry. Zawijało do niego ponad 1000 jednostek rocznie.
Cumowała tu także biała flota obsługująca ruch turystyczny w regionie oraz funkcjonowała
przystań wioślarska. Za sprawą rozwoju Nowej Soli na przełomie XIX i XX wieku obie części
powiatu, które przez wieki dzieliła Odra, zostały połączone stałymi przeprawami – mostem
drogowym (pierwszy wybudowano w 1870 r.) i kolejowym. Szczególnym pomostem
łączącym obie części powiatu stała się, uruchomiona na początku XX wieku, linia kolejowa
Nowa Sól-Wolsztyn. Jej imponującym pod względem konstrukcyjnym elementem był most,
wybudowany w pobliżu wsi Stany. Linia kolejowa połączyła obie części powiatu, ale przez
prawie sto lat funkcjonowania nie zmieniła zasadniczo sytuacji gospodarczej wschodniej
części powiatu. Ta od czasów średniowiecza zdeterminowana była przez środowisko
przyrodnicze. Rozciągający się na wschód od Odry kompleks leśny, którego częścią jest dziś
Puszcza Tarnowska, był stosunkowo słabo zaludniony. Powstało tutaj tylko kilka położonych
pośród lasów wsi, z których do większej rangi urosły Lipiny, Lubięcin, Konotop i Kolsko.
Nieco odmiennie przebiegał rozwój miejscowości położonych na obszarze Puszczy
Tarnowskiej, która od końca XIV wieku stała się, wraz z Bytomiem Odrzańskim, częścią
wielkiego majątku ziemskiego w rękach jednych właścicieli. Na przełomie XVI i XVII wieku
centrum administracyjnym majątku zostało Siedlisko, gdzie właściciele wznieśli wspaniałą,
otoczoną bastionowymi fortyfikacjami renesansową rezydencję – zamek Karolat. W końcu
XVII stulecia majątek ziemski otrzymał status wolnego państwa stanowego, a w połowie
następnego stulecia – księstwa. Podstawą gospodarki majątku było leśnictwo, rybołówstwo
oraz rolnictwo. Na przełomie średniowiecza i doby nowożytnej założono na terenie puszczy
kilka osad, a w XVII-XIX wieku intensywnie zagospodarowywano tereny położone nad Odrą,
gdzie na miejscu wykarczowanych lasów założono kilka folwarków. Intensywny rozwój
rolnictwa na przełomie XIX i XX wieku stanął u podstaw budowy mostu w Bytomiu
Odrzańskim, którego budowę wspierali właściciele majątku. Do czasu zniszczenia w czasie
II wojny światowej most był ozdobą miasta, którego losy przez kilka stuleci splecione były
z dziejami całego majątku. Wojna przyniosła zniszczenie także rezydencji w Siedlisku
i zerwanie związków ośrodka z innymi miejscowościami, które w nowych realiach rozpoczęły
samodzielny byt.
Interesująco w przeszłości kształtowały się w regionie stosunki religijne, a związane
z kultem zabytki stanowią dziś dużą atrakcję turystyczną. W średniowieczu życie religijne
skupiało się w ośrodkach miejskich. Do połowy XVI stulecia takimi centrami był Bytom
Odrzański i Otyń, gdzie wzniesiono gotyckie kościoły parafialne. W dobie reformacji luteranie
wznieśli nowe świątynie. Już w końcu XVI stulecia starosta solny ufundował w Nowej Soli
9
pierwszą świątynię protestancką (dziś kościół pw. św. Michała Archanioła). Dwie nowe
świątynie powstały na przełomie XVI i XVII stulecia w Siedlisku. Na zamku Karolat
właściciele wznieśli kaplicę dla wyznawców kalwinizmu, której wystrój zaliczany jest
do jednych z najwspanialszych dzieł architektury późnego renesansu na Śląsku. Drugi
kościół wybudowano na terenie wsi dla wyznawców luteranizmu. W dobie kontrreformacji
ważną pozycję w regionie uzyskał zakon jezuitów. Po przejęciu majątku otyńskiego zakon
przebudował miejscowy zamek na klasztor. Na początku XVIII stulecia wybudowano na jego
terenie barokową kaplicę, która stała się centrum propagowanego przez zakon kultu
maryjnego. Jego ślady dostrzec można nadal w okolicznych wsiach, gdzie zachowały się
liczne kapliczki i pomniki maryjne. Klasztor nie dotrwał do naszych czasów, gdyż spłonął
w latach 50. XX wieku. Kult maryjny przetrwał w kościele parafialnym w Otyniu (dziś
Sanktuarium Matki Bożej Królowej Pokoju). W XVIII i XIX wieku w krajobrazie kulturowym
regionu pojawiły się nowe, interesujące z punktu widzenia architektury, świątynie
protestanckie w Bytomiu Odrzańskim i Nowej Soli (dziś p.w. św. Antoniego Padewskiego).
Pierwsza po 1945 r. popadła w ruinę, drugą przejęła parafia katolicka.
Wydarzenia II wojny światowej nie ominęły innych ośrodków powiatu. W trakcie
działań wojennych lub wkrótce po ich zakończeniu spłonęła zabudowa rynku w Bytomiu
Odrzańskim. Łupem żołnierzy Armii Czerwonej i powojennego szabrownictwa padły nie tylko
opuszczone przez ludność niemiecką miasta, ale także wiejskie rezydencje. Przesiedlonej
po wojnie na teren powiatu ludności polskiej, zastane niemieckie dziedzictwo kulturowe
było obce. Doświadczenia wojenne, poczucie tymczasowości oraz celowa polityka państwa
ukierunkowana na zacieranie śladów obcej kultury w pierwszych latach powojennych
przyczyniły się znacznych strat w historycznej substancji regionu. Łupem ekip rozbiórkowych
padły zabytkowe kwartały Bytomia Odrzańskiego i kilka świątyń protestanckich, spłonęła
barokowa rezydencja jezuitów w Otyniu. Dopiero na przełomie lat 50. i 60. XX wieku
w wyniku zmiany polityki państwa i postaw lokalnej społeczności pomniki przeszłości regionu
zaczęto otaczać większą dbałością - uporządkowano zrujnowany Bytom Odrzański,
zabezpieczono ruiny zamku w Siedlisku. Rozpoczęty wtedy stopniowy proces ratowania
śladów przeszłości kontynuowany jest do dziś, o czym świadczą stopniowo rewitalizowane
przez władze centra miast, odremontowane przez wiernych świątynie i pojedyncze pomniki.
Na uwagę zasługuje także powrót do zainteresowania rzeką Odrą, którą przestano
postrzegać tylko jako zagrożenie (w kontekście katastrofalnych skutków powodzi w 1997 r.).
Budowa portów i małych przystani rzecznych przez lokalne samorządy oraz ożywiona
aktywność społeczności miejscowości położonych nad rzeką, która przejawia się
m.in. w rozwoju sportów i turystyki wodnej, sprawia, że przeszłość regionu stale jest obecna
w życiu współczesnych.
Interesującym elementem dziedzictwa kulturowego przeszłości regionu podnoszącym
jego walory są fortyfikacje. We współczesnej turystyce budowle obronne odgrywają coraz
większą rolę i w niektórych regionach pozostają ważnym składnikiem oferty turystycznej.
W pasie nadodrzańskiego obszaru powiatu nowosolskiego atrakcjami mogą się stać także
takie budowle. Zaliczyć do nich należy zamek Karolat w Siedlisku, zespół strażnic
kolejowych w Stanach oraz obiekty Pozycji Odrzańskiej.
Pozycja Odrzańska (niem. Oderstellung)
Rozciągający się od przedmieść Wrocławia do Krosna Odrzańskiego pas fortyfikacji
nadodrzańskich wybudowano w latach 1928-1936. W założeniu niemieckiego dowództwa
tworzona wielkim nakładem środków linia obronna miała chronić wschodnie granice
10
ówczesnych Niemiec przed agresją ze strony Polski. Wykorzystując doświadczenia I wojny
światowej uznano, że budowa żelbetowych schronów na karabiny maszynowe
oraz schronów dla załóg pozycji polowych stanowić będzie dostateczne zabezpieczenie
przed atakiem ze strony wojsk polskich. Fortyfikacje wybudowano na lewym brzegu Odry,
najczęściej w bezpośredniej bliskości rzeki ze średnim zagęszczeniem 3-4 schrony
na kilometr brzegu rzeki. Za zapleczu pierwszej linii obrony rozwinięto drugą, gdzie
wykorzystując naturalne wzniesienia ulokowano także schrony obserwacyjne i punkty
dowodzenia. Schrony połączono siecią rowów łącznikowych, a później także strzeleckich.
W miejscach newralgicznych, takich jak mosty i przeprawy promowe liczba obiektów
bojowych była gęstsza i mogły one stanowić punkty większego oporu. Takie punkty powstały
m.in. w Bytomiu Odrzańskim, Milsku i w rejonie Cigacic, gdzie liczba schronów
była dwukrotnie większa. Do 1936 r. wybudowano łącznie około 650 schronów. Pozycja
Odrzańska jako linia umocnień nie odegrała znaczącej roli w czasie II wojny światowej.
Planowano w oparciu o jej obiekty zatrzymać na początku 1945 r. nacierające ze Wschodu
na Niemcy armie radzieckie. Jednak fortyfikacje nadodrzańskie w tym czasie
były już przestarzałe i nie mogły sprostać nowym warunkom technologiom i taktykom
wojennym. Linia przełamana została szybko i bez większych problemów przez Rosjan.
Do walk z wykorzystaniem schronów doszło tylko w kilku miejscach. Zaraz po zdobyciu
umocnień armia radziecka przystąpiła do ich niszczenia. Wysadzono większość schronów,
pozostawiając tylko te w okolicach mostów lub zamaskowane w budynkach,
gdyż ich niszczenie mogło naruszyć ich konstrukcję. Dziś płynąc Odrą można jeszcze
dostrzec relikty fortyfikacji. Na terenach łęgów nadrzecznych kryją się ich fragmenty
w charakterystycznych kępach drzew zasadzonych niegdyś w celu maskowania obiektów.
Kilka ocalałych schronów można zobaczyć w Leśnej Górze i Pomorsku, wyremontowane
przez miłośników fortyfikacji udostępniane są turystom. Na terenie powiatu nowosolskiego
zachowało się kilkadziesiąt obiektów Pozycji Odrzańskiej. Większość z nich pozostaje
zniszczona a kilka ocalałych po uprzednim dostosowaniu do zwiedzania może się stać
atrakcją turystyczną podnoszącą walory kulturowe obszaru.
1.6.
Walory - wydarzenia związane z aktywnością lokalnej społeczności
Na terenie powiatu nowosolskiego odbywa się szereg cyklicznych imprez, które z punktu
widzenia turystyki podnoszą walory regionu:
a) Imprezy masowe:
− „Dni Solan” w Nowej Soli – kilkudniowa impreza masowa, obchody święta miasta.
Imprezę tradycyjnie otwiera korowód ulicami miasta przygotowany przez uczniów
i młodzież nowosolskich szkół. Imprezy na dużej scenie z udziałem gwiazd polskiej
piosenki odbywają się nad Odrą. Ideą, która przyświeca organizatorom
od początku istnienia Dni Solan jest przybliżenie jej uczestnikom rzeki, stąd wiele
akcji w tych dniach odbywa się na wodzie, np. zawody kajakarskie i regaty
smoczych łodzi. Od 2014 r. dla uczestników zabawy dostępny jest statek
wycieczkowy Laguna, którego portem macierzystym jest Nowa Sól.
− „Cepeliada” Festiwal Sztuki Ludowej i Jadła Regionalnego w Nowej Soli
– dwudniowa impreza promująca twórczość ludową regionu (taniec, piosenkę,
rzemiosło artystyczne). Podczas imprezy swoje wyroby kulinarne prezentują
regionalni producenci.
− „Święto Bzów” w Siedlisku. Impreza organizowana w czasie kwitnienia bzów
nawiązuje do tradycji lokalnej z pierwszej połowy XX stulecia. Imprezy kulturalne
(wystawy, prelekcje, występy zespołów muzycznych z regionu oraz turniej
11
rycerski) odbywają się na zamku Karolat oraz w jego bezpośrednim otoczeniu.
Co nadje „Świętu Bzów” silnego zabarwienia historycznego.
− Dni Bytomia Odrzańskiego - święto miasta organizowane na odrestaurowanym
zabytkowym Rynku. Wśród imprez towarzyszących odbywają się w kanale
portowym zawody modeli pływających (regaty jednostek sterowanych radiowo).
b) oferta kulturalna
− Muzeum Miejskie w Nowej Soli – instytucja gromadząca zbiory dotyczące historii
miasta oraz przyrody regionu. Dział przyrodniczy gromadzi okazy fauny i flory
nadodrzańskiej eksponowane na stałej wystawie „Przyroda Doliny Odry”,
która mieści się w specjalnie na ten cel przystosowanym pawilonie. Lekcje
dla dzieci i młodzieży o tematyce przyrodniczej cieszą się dużym
zainteresowaniem. Muzeum oferuje także lekcje muzealne w formie wycieczek
dydaktycznych na terenie miasta i w okolicach rzeki Odry.
− Miejska Biblioteka Publiczna – nowoczesna instytucja inicjująca wiele akcji
kulturalnych. Przy bibliotece funkcjonuje „Ogród Sztuk” – przestrzeń parkowa
z małą sceną muzyczną.
− Nowosolski Dom Kultury – miejska instytucja kultury przygotowuje wiele imprez
na terenie swojej siedziby oraz w plenerze, m.in. letnie koncerty na Harcerskiej
Górce w porcie oraz kameralne koncerty muzyczne na statku turystycznym
Laguna.
− Fundacja Karlolat z Siedliska – od kilku lat na terenie wsi organizuje szereg imprez
kulturalnych w tym Święto Bzów, ponadto – wykłady historyczne, koncerty
muzyczne, pokazy tańca ognia oraz przedstawienia teatralne powiązane
z propagowaniem historii miejscowości.
− Solanin Film Festiwal - ogólnopolski festiwal filmów niezależnych w Nowej Soli.
Solanin Film Festiwal łączy w sobie przegląd najlepszych filmów światowego kina
oraz konkurs kina niezależnego i offowego, który jest skierowany do młodych
i ambitnych twórców. Od 2012 roku festiwal o charakterze międzynarodowym.
− Aktywność kulturalna stowarzyszeń działających na terenie Nowej Soli, Bytomia
Odrzańskiego oraz gmin Nowa Sól i Otyń, np. Uniwersytet III Wieku w Nowej Soli,
Fundacja „Cepeliada” w Nowej Soli, Stowarzyszenie Dzieci i Młodzieży
Niepełnosprawnej „Pomóż nie będę sam” w Nowej Soli, Stowarzyszenie Osób
Niepełnosprawnych „Tacy Sami” w Nowej Soli (festyny z okazji powitania lata).
c) imprezy sportowe
− Europejski Dzień Bez Samochodu w Powiecie Nowosolskim - obchody są bardzo
ważnym punktem w kalendarzu imprez powiatowych promującym zdrowy tryb
życia oraz turystykę rowerową
Głównym organizatorem życia sportowego w Nowej Soli jest Miejski Ośrodek Sportu
i Rekreacji. Za organizację imprez wodniackich odpowiedzialna jest podległa MOSiR
Marina Nowa Sól.
Organizatorem imprez związanych ze sportami wodnymi w Bytomiu Odrzańskich jest
Stowarzyszenie Turystyki i Rekreacji Wodnej w Bytomiu Odrzańskim „Wir” (działania
jakie prowadzi Marina omówiono poniżej, w pkt. Walory specjalistyczne).
Kajakowy Klub Sportowy Nowa Sól
Klub kontynuuje bardzo bogate tradycje nowosolskiego kajakarstwa, założonej
w 1963 r. sekcji kajakowej, która w 1966 r. weszła w skład klubu sportowego
12
„Polonia”, a od 1971 r. Zakładowego Klubu Sportowego „Dozamet”. Klub wychował
wielu zawodników – w tym mistrzów Polski oraz olimpijczyków (Grzegorz Krawców).
Obecnie w klubie trenuje 40 zawodników i zawodniczek. Przy klubie działa silna
grupa oldbojów zdobywających laury w wielu imprezach na terenie kraju.
1.7.
Walory wypoczynkowe
Do walorów wypoczynkowych nadodrzańskiego obszaru turystycznego zaliczyć należy:
− średni stopień urbanizacji (2 miasta - Bytom Odrzański, Nowa Sól oraz 2 wsie
– Kiełcz i Stara Wieś na lewym brzegu rzeki oraz dwie wsie – Siedlisko, Stany
na prawym brzegu rzeki,
− niski stopień zanieczyszczenia powietrza,
− niski stopień hałasu (tereny leśne),
− walory estetyczne krajobrazu (dolina dużej rzeki, lasy łęgowe, łąki nadrzeczne,
bory sosnowe, ujścia rzek, wyspy, piaszczyste łachy, starorzecza, zalewy, wysokie
skarpy rzeczne).
1.8.
Walory specjalistyczne
Rozwinięta infrastruktura umożliwia na terenie omawianego obszaru uprawianie różnych
form turystyki kwalifikowanej:
a) Turystyka wodna
Bazą do uprawiania spotów wodnych są porty rzeczne w Nowej Soli i Bytomiu
Odrzańskim. Ich infrastruktura umożliwia aktywne spędzanie czasu nad wodą
turystom
indywidualnym,
dysponującym
własnym
sprzętem
pływającym
oraz zorganizowanym grupom korzystającym ze sprzętu oferowanego przez
instytucje samorządowe, stowarzyszenia wodniackie oraz prywatne podmioty
gospodarcze.
Marina Nowa Sól
Dysponuje największym zapleczem do organizacji imprez wodniackich
i jest inicjatorem szeregu przedsięwzięć sportowych. Oferta obejmuje możliwość
cumowania jednostek pływających, noclegi, wypożyczenia kajaków, rowerów
wodnych i turystycznych. Dla zobrazowania aktywności instytucji warto przytoczyć
dane z lat 2012-2014: wypożyczenie sprzętu – 281 osób, wypożyczenia przyczepy
do przewozu kajaków – 16, noclegi na przystani kajakowej – 713 osób (1585
osobonocy), wejście i wyjście jednostek pływających do mariny – 378.
Wśród imprez zorganizowanych przez Marinę w 2014 r. wymienić należy;
− V Spływ Szlakiem Solnym,
− Ogólnopolskie Regaty Kajakowe o puchar Prezydenta Miasta Nowa Sól,
− III Regaty Smoczych Łodzi Szkół Ponadgimnazjalnych,
− VII Regaty Smoczych Łodzi o Puchar Prezydenta Miasta (160 uczestników),
− Regionalne Regaty Kajakowe Olimpiad Specjalnych w Nowej Soli
(66 uczestników),
− Spływ tratw od ujścia Baryczy do Bukowej Góry szlakiem turystycznym Powiatu
Nowosolskiego (24 uczestników),
− Międzynarodowy Spływ Kajakowy „Odra rzeka która łączy” (80 uczestników
niemieckich, 6 polskich, noclegi w namiotach),
− Europejski Dzień bez Samochodu w Powiecie Nowosolskim – wrzesień
– impreza otwarta dla mieszkańców Powiatu Nowosolskiego,
13
−
"Wielodyscyplinowa Międzypokoleniowa Impreza - od wnuczka do dziadka"
organizator PTTK Oddział Nowa Sól.
W Marinie cumują małe jednostki pływające, których właściciele oferują krótkie rejsy
turystyczne:
− „Galar Nowosolski” (własność Starostwo powiatowe w Nowej Soli) – w 2014
roku z oferty wycieczek jednostką skorzystało 850 osób
− „Solanin” (własność MOSiR w Nowej Soli)
− galar „Natalia” (podmiot prywatny)
Stowarzyszenie „Odra dla turystów 2014”
Celem działalności stowarzyszenia jest m.in: przywrócenie rzece Odrze jej dawnej
żeglugowo-turystycznej funkcji; zwiększenie atrakcyjności turystycznej gmin
partnerskich, a tym samym aktywizacja ruchu turystycznego w regionie
przygranicznym, w tym transgranicznego ruchu turystycznego; aktywizacja
i zacieśnienie kontaktów o charakterze kulturalnym i społecznym społeczności
przygranicznych z Województwa Lubuskiego i Brandenburgii. Stowarzyszenie jest
operatorem dwóch statków wycieczkowych „Laguna” i „Zefir” obsługujących ruch
turystyczny na szlaku odrzańskim od Głogowa do Kostrzyna n/Odrą („Laguna”
– odcinek Głogów-Cigacice, „Zefir” – Krosno Odrzańskie - Kostrzyn n/Odrą).
W ofercie są rejsy turystyczne, czarterowe i przepływowe wg harmonogramu
stacjonowania jednostek w portach – Głogów, Bytom Odrzański, Nowa Sól, Cigacice,
Krosno Odrzańskie, Eisenhüttenstadt, Słubice, Frankfurt n/Odrą, Kostrzyn n/Odrą.
Stowarzyszenie Turystyki i Rekreacji Wodnej w Bytomiu Odrzańskim „Wir”
Gospodarstwo Agroturystyczne „Sadyba”
Oferuje organizację imprez turystycznych i rekreacyjnych na Odrze i terenach
nadodrzańskich w tym: spływy canoe w dół rzeki, przejażdżki bryczką po terenach
nadodrzańskich, organizacja czasu wolnego w tym wędkarstwo, kręgle, golfik, tenis,
siatkówka plażowa. Oferta skierowana jest grup zorganizowanych jak wycieczki
szkolne, lub rodzin i turystów indywidualnych.
b) Turystyka rowerowa
Na omawianym obszarze do dyspozycji turystów rowerowych jest kilka szlaków
rowerowych o zasięgu ponadregionalnym (przebieg pomiędzy województwami). Szlaki
posiadają obecnie zróżnicowany stan oznakowania.
Szlak Odry (niebieski) o zasięgu regionalnym (województwo dolnośląskie, lubuskie,
zachodniopomorskie) biegnący doliną Odry. Utworzony w 2005 r. celem ukazania
turystom przyrodniczego i kulturowego dziedzictwa doliny nadodrzańskiej. Wspólnie
ze szlakiem „Zielona Odra" i Międzynarodowym szlakiem rowerowym wokół Zalewu
Szczecińskiego R-66 tworzą jedną trasę rowerową, którą można dojechać
od czeskiego odcinka Odry do odcinka ujściowego do Bałtyku. Przebieg szlaku
na terenie powiatu: prawy brzeg rzeki - Bytom Odrzański (przeprawa łodzią)
– Siedlisko – Stany – Lipiny, lewy brzeg rzeki – Drogomil – Bytom Odrzański – Tarnów
Bycki – Kiełcz – Stara Wieś – Nowa Sól – Modrzyca – Bobrowniki. Całkowita długość
szlaku 1064 km, w tym w granicach powiatu 31 km.
Szlak Dziadoszan (czerwony) o zasięgu regionalnym (województwo dolnośląskie,
lubuskie). Główny szlak po Wzgórzach Dalkowskich zaprojektowany, aby ukazać
14
najważniejsze atrakcje obszaru. Trasa wiedzie od miejscowości Chobienia gdzie styka
się bezpośrednio z ponadregionalnym Szlakiem Odry następnie łączy liczne szlaki
lokalne wyznakowane po Zagłębiu Miedziowym następnie biegnąc równolegle
do Szlaku Odry i Szlaku Bobru łączy się z Ochlą pod Zieloną Górą. Na obszarze
powiatu nowosolskiego szlak przebiega przez: Zagóra – Żuków – Nowe Miasteczko
– Popęszyce – Szyba – Borów Wielki – Solniki – Czciradz – Kożuchów – Mirocin
Górny. Długość całego szlaku około 135 km, przez teren powiatu 27 km. Rodzaj
nawierzchni: drogi asfaltowe, leśne i szutrowe. Nazwa pochodzi od słowiańskiego
plemiona zamieszkującego te obszary w VIII-X wieku.
Szlak Czarciego Kamienia (żółty) wyznaczony w celu promocji walorów kulturowych
i przyrodniczych zachodniej części powiatu nowosolskiego. Szlak zaprojektowany
w postaci pętli: Nowa Sól – Rudno – Ciepielów – Drwalewice – Lasocin – Bielice –
Borów Polski – Borów Wielki – Stypułów – Bulin (Czarci Kamień) – Mirocin Górny –
Mirocin Średni – Mirocin Dolny – Studzieniec – Lelechów – Czasław – Ługi – Otyń –
Nowa Sól. Długość trasy: 65 km. Rodzaj nawierzchni: drogi asfaltowe, gruntowe,
szutrowe i brukowane. Nazwa pochodzi od okazu przyrodniczego – głazu narzutowego
we wsi Bulin.
Szlak Wiatraków i Jezior (zielony) – szlak prowadzący z Nowej Soli poprzez tereny
nadodrzańskie, Puszczę Tarnowską i Pojezierze Sławskie. Celem utworzenia szlaku
była
popularyzacja
walorów
przyrodniczych
terenów
położonych
we wschodniej części powiatu. Na trasie znajdują się wodne rezerwaty przyrody
„Jezioro Mesze” i „Jezioro Święte” oraz inne jeziora: Lubięcińskie, Kochanowskie,
Sławskie, Rudzieńskie i Wilcze. Swoją nazwę szlak zawdzięcza także wiatrakomkoźlakom, których zespół (trzy obiekty) zachował we wsi Lubięcin. Przebieg szlaku:
Nowa Sól – Siedlisko – Chełmek – Lubięcin – Mesze – Święte – Lubiatów – Kolsko
– Jesionka – Rudno – Tatarki – Uście – Jesiona – Kolsko – Lipka – Konotop – Stawy
– Buczków – Lipiny – Stany – Nowa Sól. Długość szlaku w pętli: 90 km. Rodzaj
nawierzchni: drogi asfaltowe, leśne i szutrowe.
Szlak Starorzecza Odry (czerwony) – szlak poprowadzony przez teren
nadodrzańskich lasów łęgowych. Celem utworzenia szlaku była popularyzacja walorów
przyrodniczych doliny Odry – lasów, łąk i starorzeczy. Na trasie szlaku znajduje się
ścieżka przyrodnicza – Starorzecze Odry. Przebieg szlaku: Nowa Sól – Stara Wieś
– Kiełcz – Tarnów Bycki – Bytom Odrzański – Siedlisko – Przyborów – Nowa Sól.
Długość szlaku w pętli: 33 km. Rodzaj nawierzchni: drogi asfaltowe, leśne i szutrowe.
Na szlaku przeprawa łodzią w Bytomiu Odrzańskim.
c) inne formy turystyki i rekreacji
Na omawianym obszarze istnieje możliwość uprawianie innych form turystyki
kwalifikowanej i rekreacji, np:
− turystyki pieszej
− nordic walking,
− wędkarstwa,
− grzybobrania,
− myślistwa.
15
II.
Koncepcja tworzenia sztuki ogrodowej i parkowej wg księcia
von Pückler-Muskau, jej zastosowanie przy powstawaniu
parków w Branitz oraz Carolath (Siedlisko) – możliwości jej
wykorzystania przy zagospodarowywaniu turystycznym
Doliny Środkowej Odry
Marcin Kula
Koncepcję zagospodarowania Doliny Środkowej Odry można w znacznym stopniu
oprzeć na sztuce kształtowania krajobrazu wg księcia Hermana von Pückler-Muskau. Ten
XIX-wieczny nietuzinkowy artysta ogrodowy, jak dziś go nazywamy, pozostawił również swój
ślad w krajobrazie Doliny Środkowej Odry. Bliskie bowiem więzy ówczesnego właściciela
księstwa siedlisko-bytomskiego Heinricha Carla Wilhelma von Schönaich-Carolath z twórcą
wspaniałych ogrodów w Mużakowie oraz Branitz zaowocowały przekształceniem majątku
w Siedlisku w kompleks parkowo – leśny. Aktywną postawę Pücklera w tworzenie parku
w Siedlisku należy wiązać z księżną Adelajdą - pasierbicą księcia, od 1817 r. żoną księcia
von Schönaicha. To dla niej ów ogród został zaprojektowany.
Fot. 1. Hermann Pückler (1785–1871), niemiecki książę, ogrodnik, pisarz i podróżnik /dandysme.eu/
Drugim parkiem na przykładzie którego przeanalizujmy na ile koncepcję ogrodową
Pücklera można wykorzystać w zagospodarowaniu turystycznym Doliny Środkowej Odry
będzie park w Branitz. W 1845 roku 60-letni książę Hermann von Pückler-Muskau musiał
opuścić ukochane Muskau i przenieść się do innego rodowego majątku właśnie w Branitz,
gdzie w tym samym roku rozpoczął tworzenie nowego parku. Niektórzy uważają, że tam
zrealizował swoje najdojrzalsze dzieło.
Zarówno w Siedlisku jak i w Branitz pomysły Pücklera na kształtowanie zieleni były czytelne.
Niewątpliwie pewne jego idee do dziś mogą stanowić drogowskaz dla architektów
krajobrazu. Książę pod wpływem swych podróży zafascynowany był angielskimi ogrodami.
16
Stanowiły one całkowite przeciwieństwo „geometrycznego” ogrodu francuskiego. Unikano
w nich symetrii, szukano różnorodności, a cały majątek miał korespondować z naturą.
Analizując wydaną w 1834 roku publikację Pücklera pt. „Szkice o ogrodnictwie
krajobrazowym" na temat sztuki ogrodowej należy zwrócić uwagę, że sam park jest tylko
częścią założenia ogrodowo – krajobrazowego. Cała przestrzeń miała składać się z kilku
stref z pośrednimi przejściami miedzy nimi. Teren wokół pałacu otoczony miał być
kwiatowymi ogrodami z czasem stopniowo przechodząc w strefę o charakterze
krajobrazowym. W przypadku Siedliska i Branitz sercem całego założenia był zamek
Carolath, willa Adelajdy oraz pałac Branitz. Najbliżej tych rezydencji umiejscowiony był
pleasureground czyli harmonijna, pełna przepychu kompozycja wypełniona kobiercami
kwiatowymi, fontannami i rzeźbami. Tak właśnie wyglądał południowy taras ogrodowy
w Siedlisku, na którym na starych fotografiach dostrzeżemy regularnie przystrzyżone
szpalery grabowy oraz fontannę. Dokładnie temu opisowi odpowiada także ogród przy Willi
Adelajdy. Podobnie było także w Branitz, gdzie przy głównym wejściu postawiono dwie figury
lwów oraz donice kwiatowe. Wokół pałacu ułożył dywany kwiatów oraz wiele elementów
dekoracyjnych. Miejsce to miało być obrazem indywidualnych upodobań mieszkańców
siedziby rodu.
Fot. 2. Otoczenie pałacu w Branitz
Drugi obszar miał nadal harmonizować z rezydencją. Były to głównie ogrody
kwiatowe. Dwie kolejne strefy to stopniowe przejście w park bardziej naturalistyczny. Nadal
jednak kształtowany przez człowieka. Miał być symbiozą wytwórczej działalności człowieka
z naturą. W przypadku Siedliska w obszarze tym znajdował się, np. folwark i cukrownia
w otoczeniu wieży widokowej na wzgórzu Adelajdy.
Im dalej od siedziby, tym założenie ogrodowe bardziej opierało się na naturalnym
krajobrazie z polami, łąkami i lasami. Ten warunek w Siedlisku jak i Branitz również był
idealnie spełniony. Pückler dystansował się tu jednak od kanonów angielskiej sztuki
ogrodowej stawiającej na dzikość natury. Książę postulował wpływ człowieka również
na zagospodarowanie tego obszaru. „Jeśli widok obejmuje rozległy krajobraz można
urozmaicić go przez chińską wieżę, kościół gotycki, grecką świątynię, ruski dom, ruinę
zamku lub wieżę.” – pisał książę. W jego rodzinnym Branitz spotkamy zatem liczne miejsca
odpoczynku w oddali pałacu. W Siedlisku natomiast w rozległej puszczy karolackiej
mogliśmy natrafić na domki myśliwskie.
17
Fot. 3. Ogród kwiatowy w sąsiedztwie Willi Adelajdy w Siedlisku
Według Pücklera w całym zespole parkowym należało wytyczyć system ścieżek
i dróg spacerowych z punktami widokowymi, dzięki którym przed spacerującym miał
odsłaniać się punkt centralny kompleksu czyli pałac. W tym miejscu należy podkreślić istotny
wpływ dla całej koncepcji rozwoju turystyki na Środkowym Nadodrzu, jaki może mieć
ponowne zagospodarowanie wzgórza Adelajdy wraz z odbudowa wieży widokowej. Miejsce
to spełnia bowiem wiele postulatów Pücklera. Często podkreślał on znaczenie tworzenia
obrazów z natury. Tak pisał w swoim opracowaniu: „Park winien być niczym galeria obrazów,
co krok jakieś nowe malowidło napotkać w nim trzeba.“
W Siedlisku wymóg ten w głównej mierze spełniałaby wieża widokowa
na przykościelnym wzgórzu. Z miejsca tego można byłoby podziwiać malowniczy zamek
jako centrum całego kompleksu. Ambicją Hermanna Pücklera było, aby park był dziełem
sztuki i natury, ale tworzonym przy użyciu rodzimych gatunków drzew i krzewów. Mawiał tak:
„wolę krajowe zdrowe drzewo, niż chorowitą egzotyczną roślinę”. W Siedlisku idealnym
gatunkiem do wykorzystania w koncepcji jest zadomowiony w naszym klimacie, osadzony
w lokalnej tradycji wsi krzew lilaka pospolitego.
Fot. 4. Dawna wieża widokowa na wzgórzu Adelajdy w Siedlisku
18
Książę von Pückler duże zainteresowanie w swojej pracy poświęcił zbiornikom
wodnym oraz brzegom rzek i ich znaczeniu dla kompozycji krajobrazu. W Branitz
spożytkował wysokie wody gruntowe oraz położoną w pobliżu rzekę Sprewę. Wykopanie
kanałów i jezior pokazało całkiem nowe oblicze tamtejszego parku.
W naszym przypadku włączenie Odry do programu zagospodarowania turystycznego
regionu jest kluczowe. Trasy spacerowe i rowerowe w sąsiedztwie rzeki w myśl jego
koncepcji mają powodować aby „niewymuszenie prowadzić spacerowicza do przyjemności,
którą oferuje okolica”. Koncepcje wodnych i rowerowych ścieżek kulturowych
z wykorzystaniem reliktów dawnych fortyfikacji, zawarte w niniejszym opracowaniu odnoszą
się do jednej z głównych idei księcia, która mówi o tworzeniu dróg, które mają prowadzić
w ten sposób, iż kierują nas do najlepszych punktów widokowych, tworzą linię krętą,
przecinają widoczne powierzchnie, przez które prowadza, tylko w malowniczy sposób,
w końcu, że są technicznie dobrze zrobione, zawsze twarde i suche. Samo wykorzystanie
w niniejszej koncepcji historii miejsca jest też jedną z głównych treści jego programu
parkowego.
19
III.
Koncepcja
zagospodarowania
turystycznego
Doliny
Środkowej Odry z wykorzystaniem pomysłu księcia von
Pückler-Muskau oraz elementów turystyki kombinowanej
3. Koncepcje ścieżek kulturowych na wodnych i rowerowych szlakach
turystycznych
W rozwoju turystyki coraz większą rolę odgrywają oferty związane z kompleksowym
poznawaniem danego regionu i jego zabytków. Służy temu tworzenie ścieżek kulturowych.
Na interesującym nas terenie proponuje się wyznaczenie i stworzenie dwóch ścieżek
kulturowych w Siedlisku i w Stanach. Obie ścieżki powiązane z wodnymi i rowerowymi
szlakami turystycznymi wpłynęły, by znacząco na zwiększenie walorów turystycznych
regionu.
3.1.
Ścieżka kulturowa
Pojęcia ogólne
Definiując pojęcie ścieżki kulturowej należy odnieść się w mniejszej i lokalnej (na
terenie jednej miejscowości lub ograniczonego terenu) skali do pojęcia szlaku kulturowego,
czyli szlaku tematycznego prezentującego walory kulturowe lub elementy dziedzictwa
kulturowego.
Jest to oferta zwiedzania określonej miejscowości (terenu) skierowana do ściśle
określonej grupy odbiorców, którzy pragną poznać konkretne zagadnienia z zakresu
dziedzictwa kulturowego. Ważnym aspektem funkcjonowania ścieżek i szlaków
jest edukacja, gdyż wycieczki historyczne i przyrodnicze są obowiązkową formą dydaktyczną
w podstawie programowej.
Celem tworzenia ścieżek jest:
− przedstawienie przede wszystkim materialnego dziedzictwa danego miejsca
w zwartej i atrakcyjnej formie;
− promocja i ochrona dziedzictwa kulturowego jako podstawowego składnika oferty
turystycznej.
Ścieżka kulturowa w Siedlisku
Główne założenia ścieżki kulturowej w Siedlisku zaprezentowano w dokumencie Koncepcja
ścieżki kulturowej w Siedlisku opracowanym w 2014 r. dla Urzędu Gminy w Siedlisku.
W niniejszym opracowaniu zaprezentowano zmodyfikowaną wersję tego projektu. Ścieżka
zaprojektowana została jako pętla z początkiem trasy przy przystani wodnej Siedlisko,
gdyż w tym miejscu krzyżować się będzie wodna i rowerowa trasa turystyczna (przy
budowanej przystani biegną rowerowe Szlak Odry i Szlak Starorzecza Odry).
20
Motyw przewodni ścieżki
Ważnym elementem każdego szlaku kulturowego jest motyw przewodni, który powinien
być związany z przeszłością i dziedzictwem kulturowo-przyrodniczym regionu, w którym
powstaje. Ścieżka kulturowa w Siedlisku może się stać częścią szlaku, którego osią
jest rzeka Odra. Rozwój turystyki odrzańskiej, budowa małych przystani, także w Siedlisku
skłaniają do podjęcia prób stworzenia takiego szlaku, który stał by się charakterystycznym
dla regionu produktem turystyczno-kulturowym.
Temat i nazwa ścieżki
Obiekty prezentowane na ścieżce powinny mieć związek z tematem wiodącym całej
trasy. Istotne jest, by nazwa ścieżki odzwierciedlała jego zawartość.
Proponuje się dla ścieżki kulturowej w Siedlisku nazwę:
„Śladami romantycznego księcia”
Uzasadnienie:
Elementy dziedzictwa kulturowego, które proponuje się włączyć w trasę ścieżki powstały
w dużej mierze za czasów księcia Heinricha Carla Wilhelma von Schönaich-Carolath
(1783-1864) i jego małżonki Adelheidy (1797-1849). Ukształtowany w czasie ich życia zespół
parkowy i układ urbanistyczny miejscowości jest czytelny do dzisiaj i w powiązaniu
z proponowanymi obiektami stanowi spójny obraz działalności pary książęcej. Tematycznie
związana z budowlami, które powstały za życia księcia lub zostały przez niego
przekształcone (lub jego następców) trasa ścieżki zapewnia jej ciągłość i strukturę linearną,
niezbędną dla jej sprawnego funkcjonowania.
3.2.
Walory kulturowe proponowanej ścieżki
Planowany przebieg ścieżki przebiega przez teren o interesujących
walorach
przyrodniczych, które szczegółowo omówiono Koncepcja ścieżki kulturowej w Siedlisku.
Walory kulturowe ścieżki
Miejscowość Siedlisko należy do jednych z najstarszych w powiecie nowosolskim
i województwie lubuskim. Pierwsze wzmianki o miejscowym zamku pojawiają się w końcu
XIII wieku. W 1298 r. w miejscu nazwanym novo castro Sedlscho dokument wystawił książę
głogowski Henryk III. Badacze zgodnie identyfikują tę nazwę z obecnym Siedliskiem,
gdzie w tym czasie miała się znajdować warownia książęca. Dalsze losy zamku
nie są znane. Według niepotwierdzonych źródeł w połowie XIV wieku znajdował się
w jego miejscu domek myśliwski króla czeskiego i cesarza Karola IV Luksemburskiego
i z jego imieniem historycy wiążą późniejszą nazwę zamku i miejscowości Karlat/Carolath
(tzw. las Karola). W 1381 r. wielki obszar leśny położony między Odrą a Jeziorem Sławskim
(Puszcza Tarnowska/Karolacka) zakupił Nickel von Rechneberg. W ten sposób teren ten
na okres prawie 200 lat znalazł się w posiadaniu jego rodziny. Prawdopodobnie w końcu
XV stulecia Rechenbergowie w miejscu dawnej książęcej warowni wznieśli gotycki zamek.
Po raz pierwszy jego obecność wzmiankowano w 1507 r., kiedy wymieniono jego właściciela
Balthasara Rechenberga. Wtedy też po raz pierwszy pojawiła się w źródłach nazwa własna
zamku Karlat, którą później określano także przyzamkową osadę. W połowie XVI stulecia
przy zamku funkcjonował już folwark i duża osada. Sama budowla na przestrzeni tego
stulecia była kilkakrotnie przebudowywana. W 1561 r. majątek ziemski obejmujący puszczę,
zamek oraz miasto Bytom Odrzański zakupił zasłużony dla Habsburgów rycerz – Fabian
21
Schönaich. Jego spadkobierca Georg von Schönaich przekształcił ogromny majątek ziemski
w majorat, a następnie wolne państwo stanowe. Zasłynął z przebudowy Bytomia
Odrzańskiego, założenia w tym mieście gimnazjum akademickiego, a także z działań
gospodarczych. Zakładał wsie i folwarki, winnice, budował młyny. Jego największym dziełem
była jednak budowa rezydencji w Siedlisku. W latach 1597-1618 gruntownie przebudował
dawny zamek Rechenbergów. W jego miejscu stanęła wieloskrzydłowa renesansowa
rezydencja otoczona fortyfikacjami bastionowymi. Zamek ten stał się na przestrzeni
kolejnych 300 lat główną siedzibą rozgałęzionego rodu Schönaichów. Przebudowywana
w XVIII i XIX wieku rezydencja stała się jednym z największych i najpiękniejszych zamków
na terenie historycznego Śląska. Była miejscem wielu wydarzeń związanych z życiem
rodziny oraz lokalnej społeczności. W 1741 r. właściciel majątku Hans Carl podniesiony
został przez króla Prus Fryderyka II do rangi księcia. Jego majątek uzyskał status księstwa,
a zamek w Siedlisku stał się siedzibą książęcą. Jako centrum administracyjne księstwa
i wielkiego majątku ziemskiego rozwijała się także przyzamkowa osada, która na przełomie
XVIII i XIX wieku była już dużą wsią. Rozkwit miejscowości przypadł na połowę XIX wieku,
kiedy za sprawą księcia Heinricha Carla Wilhelma otoczenie zamku i miejscowości włączono
w wielkie założenie parkowo-ogrodowe. Spokrewniony z księciem Hermannem von PücklerMuskau – twórcą wspaniałego Parku Mużakowskiego w obecnym Bad Muskau – książę
próbował w Siedlisku naśladować jego dzieło. W założenie parkowe włączono położony
w pobliżu zamku cmentarz z kościołem oraz pobliskie wzgórza. Posadzono tam wiele
gatunków drzew i krzewów, założono nowe ogrody, wytyczono ciągi spacerowe oraz
wybudowano kilka nowych budowli. Część z nich nazwano imieniem żony księcia
– Adelheidy (Adelajdy). Z budowli tych wymienić należy: wieżę widokową na Wzgórzu
Adelajdy, willę Adelajdy oraz mauzoleum książęce. Nad drogą prowadzącą do wsi
wybudowano kamienny łukowy most łączący założenie parkowe z nowym cmentarzem.
Na początku XX wieku w kompleks ten wkomponowano także kolejne mauzoleum księżnej
Wandy. Następca, książę Carl, przebudował w 2 połowie XIX wieku zamek. Nowy
neorenesansowy kostium najstarszej partii zamku nadał mu nowy wyraz, co znalazło swoje
odzwierciedlenie w licznych wizerunkach rezydencji na przełomie XIX i XX wieku. Przed
I wojną światową zamek książęcy i Siedlisko chętnie odwiedzała pruska arystokracja oraz
lokalni turyści. Założenie parkowe oraz pobliska puszcza przyciągała turystów, myśliwych
oraz turystów wodnych docierających tu za sprawą białej floty pływającej po Odrze.
W okresie międzywojennym Siedlisko było miejscem organizacji festynów historycznych,
które z czasem nazwano, za sprawą licznie nasadzonych i pielęgnowanych na zamku
i w założeniu parkowym bzów, świętem kwitnienia bzów. Imprezy miały ponadlokalny
charakter i przyciągały tysiące turystów z całego Śląska. Pod koniec II wojny światowej
zamek został spalony i przez wiele powojennych lat pozostawał w ruinie. Zniszczeniu uległa
także wieża, zdewastowano park i znajdujące się na jego terenie mauzolea i pomniki.
W latach 60. XX w. odbudowano częściowo zamek i przeznaczono na schronisko
młodzieżowe (harcerskie). W końcu lat 80. XX wieku pomieszczenia zamkowe
w odbudowanej części przeznaczono na potrzeby Gminnego Ośrodka Kultury. W 2003 r.
zamek sprzedano w ręce prywatne. Od tego czasu obiekt pozostaje oficjalnie zamknięty
dla turystów. Okazjonalnie jego mury są dostępne dla grup zorganizowanych oraz podczas
lokalnych imprez kulturalnych. Na początku 2011 r. grupa młodych mieszkańców Siedliska
powołała Fundację Karolat, która obrała sobie za cel propagowanie dziejów swojej
miejscowości poprzez organizację różnego typu imprez o charakterze kulturalnooświatowym. W tym celu nawiązano współpracę z właścicielem zamku, który udostępnił
jego mury do organizacji, dziś już sztandarowej imprezy, czyli Święta Bzów. Pierwszą,
22
nawiązującą do organizowanych w okresie przedwojennym obchodów święta kwitnienia
bzów imprezę, przygotowano w maju 2011 r. Kolejne odbyły się w latach 2012-2014.
Lokalizacja ścieżki
Ścieżkę kulturową planuje się zlokalizować w centralnej części wsi Siedlisko położonej
w południowej części województwa lubuskiego w powiecie nowosolskim. Przez miejscowość
przebiegają:
− droga wojewódzka nr 321 (Przyborów-Głogów);
− oznaczone turystyczne szlaki piesze (żółty) i rowerowe - niebieski (Szlak Odry),
czerwony (Szlak Starorzecza Odry) i lokalny zielony (Szlak Wiatraków i Jezior);
− rzeka Odra - planowa jest budowa małej przystani dla jednostek pływających
Odbiorcy
Ścieżka przebiegać będzie w pobliżu w/w tras komunikacyjnych i szlaków, co umożliwi
korzystanie z niej różnych grup odbiorców:
− turyści zmotoryzowani (indywidualni i zorganizowani)
− turyści rowerowi (indywidualni i zorganizowani)
− turyści wodni (indywidualni i zorganizowani)
− odbiorcy miejscowi np. uczniowie szkół (indywidualni i zorganizowani)
Identyfikacja wizualna ścieżki
Podstawowym elementem w konstruowaniu ścieżki kulturowej jest system jej identyfikacji
wizualnej. Identyfikacja graficzna powinna być spójna dla wszystkich działań (oznakowań
w terenie, wydawnictw, strony WWW, promocji).
3.3.
Logo
Logo ma wyrażać to, co kryje się za opowiadaną na trasie ścieżki historią,
być kwintesencją przesłania ścieżki, streszczać opowiadaną „historię”. Logo powinno
być rozpoznawalne, charakterystyczne i wyróżniać ścieżkę na tle innych propozycji.
Zaprojektowanie loga należy powierzyć grafikowi-specjaliście, który zaproponuje projekt
zgodnie intencją twórców oraz zasadami przekazu wizerunku.
Logo jako rozpoznawalny znak powinno się znaleźć na wszystkich elementach
identyfikacji wizualnej ścieżki.
Oznakowanie w terenie
Najważniejszym elementem funkcjonowania ścieżki kulturowej jest jej oznakowanie
w terenie. Proponuje się zastosowanie dwóch rodzajów tablic informacyjnych: kierunkowych
i obiektowych:
Tablice kierunkowe
Tablice kierunkowe informują turystów o kierunku dojazdu do początku ścieżki kulturowej.
Kształt i wielkość tablic powinna odpowiadać stosowanym w danym regionie (województwie)
tablicom informacyjnym o atrakcjach turystycznych. W treści tablicy powinny się znaleźć:
nazwa atrakcji (ścieżki), logo i informacja o odległości. Tablice powinny być spójne
konstrukcyjne i kompozycyjne z tablicami umieszczonymi przy przystaniach wodnych
i w portach.
Dla turystów rowerowych (lub motorowych) proponuje się ustawienie tablic kierunkowych
przy drogach dojazdowych do Siedliska:
23
−
−
−
−
−
−
Przyborów – skrzyżowanie dróg wojewódzkich DW 315 i 321
Siedlisko – wjazd do miejscowości od strony Przyborowa (DW 321)
Siedlisko – centrum wsi - Plac Zamkowy
Siedlisko – skrzyżowanie dróg DW 321 i 325
Tarnów Jezierny – skrzyżowanie dróg DW 325 i 318
Grodziec Mały – skrzyżowanie dróg DW 321 i 319
Powyższe oznakowanie jest priorytetowe i stanowi nieprzekraczalne minimum jeżeli
chodzi o oznakowanie ścieżki dla potencjalnych turystów docierających do Siedliska
samochodem.
W przypadku rowerzystów konieczne jest ustawienie tablic informacyjnych na początku
szlaków rowerowych:
− niebieski (Szlak Odry) – przy zjeździe z mostu drogowego w Nowej Soli przy DW 315
oraz przeprawie łodzią w Bytomiu Odrzańskim i DW 325,
− czerwony (Szlak Starorzecza Odry) – przy DW 315 na odcinku między Nową Solą
a Przyborowem oraz przeprawie łodzią w Bytomiu Odrzańskim i DW 325,
− zielony (Szlak Wiatraków i Jezior) przy zjeździe z mostu drogowego w Nowej Soli
przy DW 315, przy tej samej drodze w Lubięcinie.
Tablice obiektowe
Tablice umieszczone bezpośrednio przy obiektach na ścieżce informujące o jego historii
lub okazach przyrodniczych występujących w jego otoczeniu.
Kompozycja tablicy powinna być czytelna i zawierać kilka grup informacji:
− logo ścieżki,
− nazwę ścieżki,
− nazwę obiektu na ścieżce,
− numer kolejny obiektu na ścieżce,
− znak kierunkowy kolejnego obiektu na ścieżce,
− informację o obiekcie w języku polskim, niemieckim i angielskim,
− przedstawienie graficzne obiektu, np. archiwalne zdjęcie, itp.
Tablica powinna być wykonana z trwałych materiałów gwarantujących wieloletnią
eksploatację ścieżki i ustawiona w czytelnym w terenie miejscu, najlepiej w punkcie, który
można oznaczyć jako widokowy dla oglądu obiektu.
3.4.
Punkty trasy ścieżki kulturowej w Siedlisku
3.4.1.
Przystań rzeczna Siedlisko
Pierwszy punkt trasy zlokalizowano nad Odrą w pobliżu planowanej przystani wodnej.
Priorytetowe traktowanie turysty wodnego ma swoje uzasadnienie w promowanej
przez lokalne samorządy, także Urząd Gminy w Siedlisku, turystyki wodnej. Punkt
ten umożliwia rozpoczęcie zwiedzanie trasy, także przez turystę rowerowego,
gdyż przebiegające przez Siedlisko piesze (żółty) i rowerowe (niebieski i czerwony) trasy
turystyczne biegną w tym miejscu wzdłuż brzegów rzeki Odry. Ponadto w miejscu
tym przebiega ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna „Siedlisko”.
24
Lokalizacja punktu trasy
Przystań położona będzie nad Odrą (421 km). W pobliżu biegnie bita droga na wale
przeciwpowodziowym (fot. 5).
Fot. 5. Przystań wodna
Opis miejsca
Planowana przystań dla 6 jednostek, w tym statku pasażerskiego przeznaczona będzie
na cumowanie krótkotrwałe (wejście i wyjście pasażerów). Zaprojektowana w postaci
pływających pomostów z odnogami cumowniczymi. Komunikacje z lądem zapewniać będzie
trap. Przystań położona jest nad Odrą około 200 m w dół rzeki od dawnej przeprawy
promowej, która należała do rodziny książęcej z Siedliska. Po przeciwnej stronie Odry
znajdowała się nieistniejąca już osada przewoźników Hegewald (po 1945 r. Ścieżyna
Leśna). Z planowanej przystani prowadzi droga wzdłuż obmurowanego w XIX wieku cegłą
kanału (Krzycki Rów) i wzgórza zamkowego. Odległość do następnego punktu trasu
około 250 m. W miejscu przystani punkt widokowy w górę rzeki, w tle dostrzec można wieże
kościoła i ratusza w Bytomiu Odrzańskim.
Propozycje dotyczące przystosowania miejsca do ustawienia tablic informacyjnych
− Tablica informacyjna (obiektowa nr 1) o ścieżce kulturowej. W treści tablicy proponuje
się umieścić informacje o historii miejscowości Siedlisko, które służyć mogą nie tylko
turystom decydującym się na jej zwiedzenie wzdłuż trasy ścieżki ale także turystom
wodnym przybijającym do przystani Siedlisko;
− Uporządkowanie drogi dojścia do następnego punktu trasy (wyrównanie nawierzchni
gruntowej i oczyszczenie z roślinności pobocza;
− Ustawienie tablic informujących o głębokim kanale cieku wodnego lub montaż
odcinkowo barierek.
3.4.2
Dawny trakt pocztowy
Odcinek brukowanej drogi prowadzącej z nad brzegów Odry do centrum wsi do drogi
DW 321.
Opis miejsca
Droga o długości około 150 m prowadzi z wału przeciwpowodziowego wzdłuż brzegów Odry
na szczyt skarpy odrzańskiej w centrum miejscowości. Droga poprowadzona w naturalnym
25
wąwozie pomiędzy dwoma zabytkowymi zespołami: zamkiem (dolna partia fortyfikacji
bastionowych) i zespołem dawnych ogrodów przy willi Adelajdy (fot. 6.).
Fot. 6. Dawny trakt pocztowy
Historia obiektu
Powstanie drogi w wąwozie datować należy na koniec średniowiecza. Prowadziła ona
do przeprawy promowej na drugą stronę Odry. Ranga drogi wzrosła w dobie nowożytnej
wraz z budową nowej rezydencji przez rodzinę Schönaich oraz nadaniem jej w XVIII stuleciu
tytułu książęcego. W 1 połowie tego stulecia przeprawa i droga (tzw. Trakt pruski)
prowadząca z Nowego Miasteczka znalazła się w ciągu drogi poczty konnej pomiędzy
Saksonią a Rzeczpospolitą (boczny trakt). Po drugiej stronie Odry rodzina książęca
posiadała tereny rekreacyjne oraz kompleks leśny z osadą Hegewald. Do 1945 r. droga
prowadziła do funkcjonującej w tym miejscu przeprawy promowej.
Walory historyczne i konstrukcja (kamienna nawierzchnia) drogi wzbogacają walory
krajobrazowe – tzn. panorama na ruiny zamkowe, dawny ogród willi Adelajdy oraz tereny
po przeciwnej stronie Odry, gdzie znajdują się relikty miejscowości Ścieżyna Leśna i nowo
utworzona ścieżka przyrodniczo-kulturowa związana z Viadrusem – pomnikowym dębem
szypułkowym (Quercus robur).
Propozycje:
− W pobliżu miejsca ustawienia tablicy wyznaczyć punkt widokowy. Na tablicy obiektowej
powinny się znaleźć archiwalne zdjęcia prezentujące widok tej części miejscowości
od strony Odry.
− Odcinek drogi na potrzeby urządzenia ścieżki powinien być oczyszczony z dzikiej
roślinności i uporządkowany. Zalecana jest także poprawa systemu odpływu wód
opadowych.
3.4.3. Zamek
Obiekt położony w centralnej części wsi przy drodze DW 321 (fot. 7.).
26
Opis miejsca
Ruiny zamku, częściowo odbudowanego, stanowią największą atrakcję turystyczną
miejscowości. Obiekt jest własnością prywatną i jego zwiedzanie jest możliwe tylko za zgodą
właściciela. Okazjonalnie zamek udostępniany jest na imprezy masowe, np. Święto bzów.
Do czasu podjęcia przez właściciela decyzji co do unormowania zasad zwiedzania obiektu
należy traktować zamek jako zamknięty i jego zwiedzanie dla turysty okazjonalnego
za niemożliwe. W tej sytuacji pozostaje tylko ogląd architektury zamku z zewnątrz,
tj. od strony wschodniej (plac przed zamkiem) oraz południowej od strony Odry (droga
do przystani wodnej u podnóża wzniesienia zamkowego).
Fot. 7. Zamek
Historia obiektu
Pierwsze wzmianki o funkcjonującym tu zamku pochodzą z końca XIII wieku (1298 r.).
Była to warownia księcia głogowskiego Henryka III. Na przełomie XV i XVI wieku w miejscu
dawnej warowni rodzina Rechenbergów wybudowała murowany zamek gotycki,
który wymieniono w dokumentach w 1507 r. W połowie XVI stulecia zamek stał się centrum
administracyjnym wielkiego majątku ziemskiego i był w tym czasie przebudowany w stylu
renesansowym. W 1561 r. majątek zakupił Fabian von Schönaich, który także prowadził
na zamku prace budowlane. Jego spadkobierca Georg von Schönaich w 1597 r. rozpoczął
gruntowaną przebudowę siedziby. W latach 1597-1618 wzniesiono zespołu składający się
z dwóch skrzydeł mieszkalnych (południowe i wschodnie) z kaplicą i budynkiem bramnym.
Całość otoczono fortyfikacjami bastionowymi. Późnorenesansowa budowla na początku
XVIII stulecia rozbudowana została o skrzydło zachodnie i północne, które zamknęły
obszerny dziedziniec. Później od strony północnej założono drugi dziedziniec, przy którym
wybudowano budynek archiwum, stajnię i ujeżdżalnię. W tym stuleciu rozpoczęto także
likwidację części fortyfikacji, na których założono ogrody. W 1759 r. w miejscu drewnianego
mostu wybudowano murowany. Jego balustrady ozdobiono figurami z postaciami
mitologicznymi i lwami z tarczami heraldycznymi. W XIX stuleciu zamek był ponowie
rozbudowany. Najpierw dobudowano do jego murów kilka aneksów i kryty pasaż pomiędzy
skrzydłem wschodnim i budynkiem bramnym. Po 1866 r. przebudowane zostało skrzydło
południowe, które otrzymało drugą narożną wieżę oraz nowy neorenesansowy detal
architektoniczny. Na przestrzeni wieków wielokrotnie zmieniał się wystrój wnętrz zamku.
W połowie XVIII stulecia właściciele otrzymali tytuł książęcy. Ostatnią większą inwestycją
prowadzoną na zamku była budowa mauzoleum księcia Carla, które dobudowano do kaplicy
od północy. W 1945 r. zamek został spalony. Z pożogi ocalał tylko budynek bramny
27
oraz kaplica. W latach 60. XX wieku rozpoczęto częściową odbudowę. W skrzydle
wschodnim i budynku bramnym ulokowano schronisko młodzieżowe (harcerskie). Pozostała
część zamku, jako trwała ruina została zabezpieczona. Pod koniec lat 80. odbudowane
wcześniej partie zamku ponownie wyremontowano i zaadaptowano na siedzibę Gminnego
Ośrodka Kultury. W 2003 r. zamek sprzedano w ręce prywatne. Od kilku lat właściciel
prowadzi prace zabezpieczające ruiny i renowację zabytkowej kamieniarki.
Wariant A
Zamek jako punkt trasy – ogląd z zewnątrz
− Ustawienie tablicy obiektowej na placu przed zamkiem (punkt widokowy). Zawierać
ona powinna krótką informację o historii obiektu, jego plan oraz opisy partii zamku,
które oglądać można z punktu widokowego (można wykorzystać fotografię
panoramiczną);
Wariant B
Zamek jako punkt trasy – zwiedzanie wewnątrz
W przypadku udostępnienia zamku dla zwiedzających przez właściciela proponuje się:
− Wyznaczenie na terenie zamku trasy do zwiedzania: dziedziniec, ścieżka wokół
dziedzińca gospodarczego, skrzydła zachodniego, południowego, wschodniego;
− Udostępnienie kaplicy;
− Urządzenie w mauzoleum ekspozycji poświęconej historii zamku i wyeksponowanie
zachowanej na terenie zamku kamieniarki (ekspozycja muzealna).
3.4.4. Ogrody Adelajdy
Założenie parkowe w centralnej części wsi przy ulicy Głogowskiej i Placu Zamkowym
oraz na skarpie odrzańskiej przy dawnej drodze pocztowej (fot. 8-10).
Fot. 8. Założenie parkowe w centralnej części wsi przy ulicy Głogowskiej i Placu Zamkowym
28
Fot. 9. Założenie parkowe w centralnej części wsi przy ulicy Głogowskiej i Placu Zamkowym
Fot. 10. Założenie parkowe na skarpie odrzańskiej
Opis miejsca
Park o urozmaiconym drzewostanie związany jest historycznie z położoną nieopodal willą
Adelajdy. W przeszłości był częścią większego założenia parkowo-ogrodowego
obejmującego kulminacyjną partię wzniesienia skarpy odrzańskiej pomiędzy zamkiem
a drogą prowadzącą obecnie do przystani łodzią w Bytomiu Odrzańskim. Z parkiem
powiązane jest także Mauzoleum księżnej Wandy.
Historia obiektu
Powstanie założenia parkowo-ogrodowego datuje się na początek lat 30. XIX wieku,
kiedy para książęca Heinrich Carl Wilhelm oraz jego małżonka Adelheid (Adelajda) podjęli
decyzję o założeniu parku na wschód od zamku. Inspiracją dla tych działań był tworzony
przez księcia Hermana von Pückler-Muskau park w obecnym Bad Muskau (Park
Mużakowski). Powiązania rodzinne obu rodzin książęcych (żona Pücklera była matką
księżnej Adelheid) umożliwiły realizację tych zdań przez wybitnych twórców ogrodów
tej epoki. Założony w latach 30. XIX stulecia park uzupełniany był następnie o nowe
elementy w kolejnych latach i poszerzany, tworząc interesująca kompozycję, na terenie
której wzniesiono szereg obiektów architektonicznych. Po 1945 r. część układu parku uległa
przekształceniu (budowa boiska, ścieżki ruchu drogowego, placu zabaw), jednak
jego pierwotny układ jest nadal czytelny.
29
Atrakcyjne położenie parku oraz jego status własnościowy (własność gminy) umożliwia
utworzenie na jego terenie przestrzeni rekreacyjnej dla mieszkańców i przyjezdnych
do Siedliska turystów. Proponuje się w tym celu następujące działania:
− Na przylegającym do parku placu utworzenie miejsc parkingowych dla samochodów
oraz miejsca postojowego dla rowerzystów (stojaki na rowery);
− Oprócz tablicy informacyjnej o punkcie trasy ścieżki kulturowej ustawienie tablicy
z planem miejscowości i zaznaczonymi na nim atrakcjami turystycznymi (w tym
punktami ścieżki kulturowej);
− Zabezpieczenie lodowni i wyeksponowaniu jej jako atrakcji turystycznej;
− Wytycznie na terenie parku ścieżki spacerowej prowadzącej bezpośrednio na teren
kościelny i dawnego cmentarza;
− Naprawa zabytkowych schodów w dół skarpy odrzańskiej w kierunku dolnych partii
ogrodu.
3.4.5. Teren kościelny
3.4.6.
Kościół i dawny cmentarz położony jest na wzniesieniu skarpy odrzańskiej na wschód
od Placu Zamkowego.
Fot. 11. Pomnik wojenny z lat 20. XX w.
Fot. 12. Dąb szypułkowy im. Lutera
30
Fot. 13. Murowaną bramą ze stalowymi kratami – XIX w.
Fot. 14. Mauzoleum księżnej Adelheidy i księcia Heinricha Carla Wilhelma
Opis miejsca
Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Siedlisku wraz z terenem dawnego
cmentarza tworzy interesujący zespół architektoniczny z kilkoma obiektami.
a. kościół parafialny z początku XVII wieku – pierwotnie świątynia szachulcowa,
następnie obmurowana cegłą zwieńczona dachem z niewielką wieżyczką.
We wnętrzu zachowały się drewniane empory (fot. 12),
b. mauzoleum księżnej Adelheidy i księcia Heinricha Carla Wilhelma (ok. 1849 r.) –
obiekt wybudowany w najwyższym punkcie terenu dawnego cmentarza.
Dwukondygnacyjny – w przyziemiu krypta z wejściem od zachodu zakrytym
stalowymi drzwiami (od wschodu doświetlona okulusem). Wejście do wysokiego
parteru po schodach od strony południowej. Nad wejściem herb Schönaich. Budowla
pozbawiona oryginalnego wyposażenia – obecnie użytkowana jako dom
przedpogrzebowy (fot. 14.),
31
c. pomniki nagrobne z XIX wieku (pomnik w formie prostopadłościanu z czterema
kamiennymi tablicami inskrypcyjnymi poświęconymi pamięci zmarłych i osobie
fundatora księcia Heinricha Carla Wilhelma) oraz kamienna tablica nagrobna
(inskrypcyjna) z XIX w. położona przy wejściu do mauzoleum książęcego,
d. pomnik wojenny z lat 20. XX w. (tzw. Kreigsdenkmal) – w formie granitowego
obelisku z tablicami pamiątkowymi, otoczenie pomnika ogrodzone kamiennymi
słupami z przewieszonymi grubymi, stalowymi łańcuchami (fot. 11),
e. pomniki sakralne
− Murowany prostopadłościan zwieńczony wazonem (zniczem) z płaskorzeźbą
twarzy Chrystusa o bliżej nieznanym przeznaczeniu. Niewykluczone,
że jest to element dawnego pomnika nagrobnego.
− Murowany w formie ludowej kapliczki pomnik z figurą Chrystusa
Zmartwychwstałego.
Teren dawnego cmentarza otoczony jest ogrodzeniem. Wejście główne od strony Placu
Zamkowego ozdobione stylową (XIX wiek) murowaną bramą ze stalowymi kratami (fot. 13).
Wejście boczne z bramką (zachowane dwa ozdobne słupy bramne) prowadzi na wzgórze
Adelajdy oraz w kierunku nieistniejącego już wiaduktu nad drogą wojewódzką DW 321.
Ze względu na walory historyczne i atrakcyjność zespołu architektonicznego teren
przykościelny w projekcie tworzenia ścieżki kulturowej odgrywa jedną z kluczowych funkcji.
W przystosowaniu zespołu dla zwiedzających miejscowość turystów należy uwzględnić
charakter miejsca jako centrum życia religijnego mieszkańców Siedliska. Należy rozważyć
objęcie całego terenu przykościelnego programem rewitalizacji, który obejmował by oprócz
kościoła także inne usytuowane na nim obiekty: mauzoleum, pomniki, ogrodzenia i bramy.
Na potrzeby adaptacji miejsca na potrzeby punktu ścieżki kulturowej proponuje się:
− Ustawienie jednej dużej tablicy informującej o tym miejscu, zawierającej m.in. plan
terenu przykościelnego z zaznaczonymi obiektami i ich opisami. W ten sposób
unikniemy wprowadzania indywidualnych tablic przy każdym obiekcie;
− Uporządkowanie terenu na zapleczu mauzoleum.
3.4.7.
Wzgórze Adelajdy
Zadrzewiony, najwyższy punkt wysokościowy w centralnej części wsi. Od północy łagodnie
schodzący w kierunku wsi, od południa stroma skarpa schodząca w kierunku doliny Odry.
32
Fot. 15. Wizualizacja wieży widokowej
Fot. 16. Miejsce po wieży widokowej
Fot. 17. Aleja dębowa prowadząca do miejsca wieży widokowej
33
Fot. 18. Gaj Bohaterów
Opis miejsca
W przeszłości teren wzniesienia był zagospodarowany. W kulminacyjnym miejscu stała
wieża widokowa o wysokości około 15 m (widok na tereny leśne i dolinę Odry), widoczna
na fotografii nr 15 z wizualizacją. Zachowały się fundamenty konstrukcji (fot. 16.) Do budowli
prowadziły ścieżki obsadzone roślinnością, głównie lilakami (bzami) (fot. 17). Powierzchnia
wzgórza podzielona była na kwatery. Zachowały się ich relikty: zachodnia kwatera otoczona
była ogrodzeniem (zachowały się fundamenty) oraz murowane słupy bramy. Kwatera
południowa (fot. 18), w formie tarasów obmurowanych kamieniem polnym pełniła funkcję
małego cmentarza (tzw. gaj bohaterów). Na południowo-wschodnim stoku wzniesienia
uprawiano winorośl. Obecnie teren wzgórza porośnięty jest dziką roślinnością (drzewostan
50-70 letni, głównie samosiejki). W 2014 r. dzięki inicjatywnie społecznej (Fundacja Karolat)
odsłonięto i oczyszczono szczyt wzniesienia w miejscu, gdzie stała wieża widokowa
(odsłonięto fundamenty) oraz kwaterę cmentarną (gaj bohaterów). Oczyszczono także część
dawnych ścieżek spacerowych. W pobliżu dawnej wieży ustawiono tablicę informacyjną
opisującą historię budowli i biogramy jej fundatorów.
Historia obiektu
Zagospodarowanie wzgórza na potrzeby tworzonego w Siedlisku założenia parkowoogrodowego datować należy na przełom lat 20. i 30. XIX stulecia. Na terenie założenia
wzniesiono kilka obiektów. Jednym z pierwszych była wieża widokowa, której projekt
przypisuje się Karlowi Friedrichowi Schinklowi. Następnie wytyczono ścieżki spacerowe.
Zagospodarowywanie wzniesienia, które na część małżonki księcia Heinricha Carla
Wilhelma nazwano Wzgórzem Adelajdy, trwało prawdopodobnie do lat 60. XIX wieku.
Po zakończeniu tych prac wzgórze znalazło się w centrum dużego założenia parkowego
obejmującego centralną część współczesnej wsi. Na początku lat 30. XX wieku u podnóża
wieży od strony południowej wydzielono niewielką kwaterę, tzw. „gaj bohaterów”,
gdzie chowano zasłużonych obywateli (żołnierzy). Tam też złożono, w prostym żołnierskim
grobie, zmarłego w 1933 r. ostatniego właściciela majątku księcia Hansa Carla Erdmanna
von Schönaich-Carolath. Po 1945 r. wieża widokowa uległa zniszczeniu. Zdewastowane
zostały kwatery w gaju bohaterów. Pozbawiona pielęgnacji roślinność „zawładnęła”
wzgórzem i zatarła jego pierwotny charakter.
34
Wzgórze Adelajdy w projektowanej ścieżce kulturowej stanowi ważne ogniwo i powinno być
z tego względu objęte szerokimi pracami. W celu właściwej rewitalizacji tego miejsca
powinien został opracowany kompleksowy plan, który uwzględnić powinien odtworzenie
historycznych ścieżek spacerowych, uporządkowanie drzewostanu, a w szerszej
perspektywie także odbudowę wieży widokowej.
Na potrzeby ścieżki kulturowej program minimum obejmować powinien:
− Uporządkowanie historycznej ścieżki prowadzącej z terenu kościelnego;
− Pielęgnacyjną wycinkę drzewostanu w celu odsłonięcia istniejących reliktów budowli;
− Wytyczenie ścieżki do kolejnego punktu trasy (dawnej gospody i winiarni);
− Kontynuowanie działań w celu przywrócenia charakteru dawnej roślinności parkowej
(aleje bzów);
− Ustawienie tablic kierunkowych i informacyjnych (proponuje się umieszczenie,
analogicznie jak na terenie kościelnym planu wzgórza z zaznaczonymi reliktami
dawnych budowli). Osobna tablica poświęcona historii wieży widokowej.
3.4.8.
Dawna gospoda i winiarnia
Budynek zlokalizowany przy drodze wojewódzkiej DW 321 u zbiegu ulic Głogowskiej,
Cmentarnej i Kasztanowej.
Fot. 19. Przybudówka mieszcząca klatkę schodową do kondygnacji podziemnej
Fot. 20. Kamienna tablica fundacyjna z końca XVII stulecia
35
Opis miejsca
Murowany (w części szachulcowy), piętrowy, podpiwniczony budynek z lat 20. XX wieku.
Obecnie pełniący funkcje mieszkalno-użytkowe. Na parterze mieści się sklep z artykułami
spożywczymi. Do ściany zachodniej do budynku dostawiona niewielka przybudówka
mieszcząca klatkę schodową do kondygnacji podziemnej (fot. 19). Piwnice sklepione
wskazują na wcześniejszą metrykę najniższej partii budowli (XVII wiek). Nad wejściem
do piwnic zachowała się kamienna tablica fundacyjna z końca XVII stulecia (fot. 20).
Historia obiektu
Obiekt związany jest z funkcjonującymi w przeszłości na terenie miejscowości winnicami.
Pierwsze informacje o uprawie winorośli w Siedlisku pojawiały się w połowie XVI wieku.
Trzy stulecia później (1844 r.) wzmiankowano 4 winnice, tłocznię (prasę winną) i trzy
winiarnie. Winorośl na południowym stoku skarpy odrzańskiej (Wzgórzu Adelajdy) uprawiano
jeszcze na początku XX wieku. Interesujący nas obiekt pełnił wtedy funkcję tłoczni wina
(prasa winna). Była to budowla szachulcowa, kryta gontem z murowanym wejściem
do piwnicy winnej ufundowanej przez Helenę Lukretię Gans Edle zu Puttlitz (zm.1699), żonę
Johanna II von Schöniacha. Z treści inskrypcji wynika, że piwnica winna wcześniej spłonęła
i na jej miejsce ufundowano nową. Na początku XX stulecia rozpoczęto przebudowę
zabytkowego obiektu, która polegała na stopniowym zastępowaniu murów szachulcowych
cegłą. W latach 20. XX w. budynek gruntownie przebudowano i przekształcono w gospodę
Gasthaus zur Weinpresse. W tym czasie przy obiekcie funkcjonowała jeszcze winiarnia
(w drewnianym, krytym gontem budynku). Po II wojnie światowej winiarnię rozebrano,
a w dawnej gospodzie urządzono lokal handlowy.
Miejsce może stanowić dużą atrakcję, gdyż związane jest z tradycjami winnymi,
które odradzają się na Ziemi Lubuskiej. Proponuje się następujące działania:
− Uporządkowanie terenu wokół wejścia do dawnej piwnicy winnej.
− Na tablicy obiektowej umieścić informacje o tradycjach winnych w Siedlisku
i przekształceniach obiektu, który najpierw pełnił funkcję prasy winnej, późnej gospody.
− Rozważyć możliwość udostępniania jednej z najstarszych piwnic winnych w regionie
zwiedzającym.
− Poddać konserwacji kamienną tablicę fundacyjną.
3.4.9.
Mauzoleum księżnej Wandy
Obiekt położony jest na skraju parku (Ogrodów Adelajdy).
36
Fot. 21. Mauzoleum księżnej Wandy
Opis budowli
Niewielka budowla założona na planie kwadratu zwieńczona dachem z ozdobnym baniastym
hełmem. Wejście od strony południowej zamknięte ozdobnymi żelaznymi drzwiami. Budowla
nie pełni już funkcji sepulkralnej. Wnętrze puste. Obiekt kilka lat temu kompleksowo
wyremontowano i odrestaurowano (fot. 21).
Historia obiektu
Budowlę wzniesiono dla zmarłej w 1907 r. we Florencji matki księcia Carla grafini Wandy
Henckel von Donnersmarck. Lokalizacja mauzoleum w pobliżu willi Adelajdy wskazuje
na to, że budowla ta służyła jako dom mieszkalny dla księżnych-wdów. Po 1945 r.
mauzoleum zostało zdewastowane. Kilka lat temu wyremontowane.
Ze względu na złożone stosunki własnościowe terenu – dojście do mauzoleum od strony
wejścia znajduje się na terenie prywatnym postuluje się uregulowanie form dostępu
do obiektu przez turystów. Warunek ten jest niezbędny do włączenia tego interesującego
i atrakcyjnego turystycznie obiektu w trasę ścieżki kulturowej.
3.4.10. Willa Adelajdy
Budynek położony jest w pobliżu Placu Zamkowego na szczycie sąsiadującego z zamkiem
wzniesienia skarpy odrzańskiej.
37
Fot. 22. Willa Adelajdy
Opis obiektu
Willa, użytkowana przez placówki oświatowe, stanowi element kompleksu parkowoogrodowego (Ogrodów Adelajdy). Budynek pomimo licznych dobudówek na zapleczu
od frontu zachował formę z czasów budowy (fot. 22). Na elewacji południowej zachowała się
tablica z herbami fundatorów budowli księcia Heinrich Carla Wilhelma i jego małżonki
Adelheid. Na południe od willi, na stoku skarpy rozciągały się niegdyś ogrody, założone
na tarasach. Ich układ jest nadal czytelny (zachowały się murowane oskarpowania stoku).
Historia obiektu
Budowę willi datować można na początek lat 40. XIX wieku. Była to kolejna z wielu budowli
wzniesionych na terenie zakładanego od początku lat 30. tego stulecia kompleksu parkowoogrodowego. Projekt willi przypisuje się znanemu architektowi Karlowi Friedrichowi
Schinklowi. Budowla powstała na zlecenie Adelheid i stąd otrzymała imię księżnej (willa
Adelheid). W jej wnętrzu urządzono obszerną salę, która prawdopodobnie służyła organizacji
koncertów muzycznych. Nie wiemy, jaką funkcję pełniła willa po śmierci Adelheid
(zm. 1849 r.). Kilkadziesiąt lat później zamieszkiwała w niej matka księcia Carla, a następnie
kolejna księżna-wdowa. Po 1945 r. obiekt służył jako obiekt szkolny (mieściła się
tu m.in. szkoła rolnicza) i „obrósł” w kilka przybudówek, które od strony południowej zakłóciły
pierwotną architekturę (w miejscu dawnej oranżerii wybudowano stołówkę).
− Uporządkowanie terenu wokół willi. Naprawa ogrodzenia i usunięcie z niego
współczesnych detali i ozdobników.
− Uporządkowanie położonych za willą dawnych ogrodów i naprawę schodów
prowadzących w ich kierunku, wyznaczenie miejsc do odpoczynku z ławkami.
− Odtworzenie w części układu dawnych klombów kwiatowych i małej architektury
w celu nadania obszarowi cech dawnego romantycznego ogrodu.
4. Kolejowo-forteczna ścieżka kulturowa w Stanach
Nieczynna linia kolejowa nr 371 (Żagań-Wolsztyn) ze względu na swoje położenie
należy do jednych z najbardziej interesujących szlaków kolejowych na terenie obecnego
województwa lubuskiego. Wybudowana na początku XX wieku linia jest ciekawym
przykładem pruskiej myśli inżynieryjnej przełomu stuleci. Przebiegając przez trudny
38
ze względów topograficznych teren, obejmujący – dolinę Odry i Wzniesienia Lipińskie, szlak
wyposażony został w interesujące konstrukcje – mosty, wiadukty, nasypy, wykopy (fot. 24.
i fot. 25.). Tym samym budowniczowie linii pokonali trudności terenowe, czyniąc szlak
atrakcyjnym nie tylko pod względem technicznym, ale także krajobrazowym. Infrastruktura
kolejowa powstała wraz z budową linii reprezentuje typowe rozwiązania dla pruskiego
budownictwa kolejowego przełomu XIX i XX w. Do bardzo interesujących i tym samym
cennych, jako zabytki techniki, należą obiekty mostowe (wiadukty i mosty).
Pod tym względem szczególne walory historyczne posiada most kolejowy w Stanach.
Budowlom kolejowym na szlaku towarzyszą także inne konstrukcje. Na uwagę zasługują
tutaj budowle obronne z początku XX wieku i lat 30. XX, które reprezentują pruską
i niemiecką sztukę fortyfikacyjną. Pod tym względem powiązanie budownictwa kolejowego
z budownictwem obronnym należy do unikatowych na terenie województwa lubuskiego.
Utworzenie w oparciu o nieczynny most kolejowy w Stanach i towarzyszące
mu budowle obronne ścieżki kulturowej podniesie w znaczący sposób walory turystyczne
regionu oraz przyczyni się do zachowania unikatowych elementów dziedzictwa kulturowego.
Warunkiem niezbędnym jest powiązanie tego produktu
turystycznego
z przebiegającymi w pobliżu szlakami rowerowymi oraz wodnym szlakiem turystycznym.
4.1.
Walory kulturowe ścieżki
Most kolejowy w Stanach. Największym przedsięwzięciem inżynieryjnym podczas budowy
linii kolejowej Nowa Sól – Wolsztyn była budowa przeprawy mostowej przez Odrę w okolicy
wsi Stany. Budowę mostu, którego konstrukcję opracowała i wykonała zielonogórska firma
Beuchelt & Co., rozpoczęto na przełomie XIX i XX w. Linia kolejowa w miejscu przeprawy
przecinała szeroką na blisko 5 km dolinę Odry. Torowiska do mostu od zachodu i wschodu
poprowadzone zostały na wysokich nasypach ziemnych (fot. 23). Konstrukcję mostową
rozpięto między wałami przeciwpowodziowymi, ograniczającymi terasę zalewową. Przyjęcie
takiego rozwiązania spowodowało, że most kolejowy w Stanach stał się jedną z dłuższych
konstrukcji tego typu na Śląsku. Most składał się z 19 przęseł o różnych długościach
i wysokości. Konstrukcję nitowanych kratownic otrzymało 18 przęseł (12 o długości – 27,7 m,
4 – 40,5 m, 1 – 100,1 m, 1 – 28,3). Przęsła wsparto na wysokich kamienno-betonowych
filarach. W celu zachowania szerokiego toru wodnego zrezygnowano z budowy filarów
mostu w korycie rzeki. Udało się to dzięki rozpięciu głównego przęsła nurtowego o długości
100 m między filarami wzniesionymi tuż przy brzegu. Było to jedno z najdłuższych przęseł
w tej części Europy. Całkowita długość mostu wynosiła 647,5 m (dane z 1949 r.).
Producentem stalowych elementów mostu była huta z Rudy Śląskiej (Friedenshütte). Most
w Stanach wyposażono w budowle obronne w postaci zespołu czterech strażnic położonych
na przeciwległych przyczółkach. Ponadto na filarach mostu wzniesiono niewielkie,
zwieńczone krenelażem wieżyczki wartownicze (łącznie 12). Budowa mostu ze względu
na skomplikowaną konstrukcję (budowa 18 filarów, wysokich nasypów, umocnienie
przyczółków) trwała kilka lat. Przeszkodą w realizacji inwestycji była zapewne katastrofalna
powódź z 1903 r., po której musiano naprawić i podwyższyć wały przeciwpowodziowe.
Z tego względu otwarcie całej linii kolejowej Wolsztyn-Nowa Sól kilkakrotnie przesuwano
w czasie, by ostatecznie uruchomić połączenie w lipcu 1908 r. Most przetrwał do czasów
II wojny światowej. Na przełomie stycznia i lutego 1945 r. konstrukcja została zaminowana
przez niemieckich saperów. Rankiem 3 lutego 1945 r. wobec pojawienia się czołówek wojsk
radzieckich most wysadzono. W trakcie eksplozji zniszczeniu uległo kilka przęseł,
w tym nurtowe. Podjęcie odbudowy mostu wkrótce po zakończeniu działań wojennych było
39
niemożliwe, dlatego uruchomienie linii kolejowej odwlekało się w czasie. Prace
przy odbudowie mostu posuwały się powoli. W pierwszej kolejności usunięto z koryta rzeki
pozostałości konstrukcji przęsła nurtowego. Do 1949 r. odbudowano zniszczony filar,
podniesiono uszkodzone przęsła. Ostatecznie most odbudowano i oddano do użytku około
1955 r. Konstrukcja użytkowana była do powodzi w 1997 r., kiedy uszkodzeniu uległy nasypy
i torowiska linii kolejowej. Od tego czasu most jest nieczynny (wcześniej zamknięto linię
kolejową Nowa Sól –Wolsztyn).
Fot. 23. Torowisko w kierunku mostu na wysokich nasypach ziemnych.
Fot. 24. Wiadukt
40
Fot. 25. Wiadukt, wjazd na nasyp kolejowy
Kolejowe strażnice mostowe. Budowana na początku XX wieku linia kolejowa, jak każda
tego typu inwestycja miała charakter strategiczny. Jednym z najważniejszych elementów
szlaku kolejowego była przeprawa mostowa przez rzekę Odrę we wsi Stany. Dlatego
wzniesiony w tym miejscu most został już na etapie budowy ufortyfikowany. Na obu
przyczółkach wzniesione zostały dwa zespoły obronne w postaci ceglanych strażnic
– tzw. blokhauzy kolejowe. Budowle obronne z racji lokalizacji na terenie zalewowym
wzniesione zostały na wale przeciwpowodziowym. Ulokowanie budowli w miejscu przecięcia
się wałów przeciwpowodziowych z nasypem linii kolejowej, jak i zastosowanie dwóch
kondygnacji nadziemnych spowodowało, że blokhauzy zostały znacznie wyniesione
nad okoliczny teren. Zadaniem blokhauzów kolejowych było zabezpieczenie mostu
przed napadem spieszonych lub konnych oddziałów nieprzyjaciela. Z tego też powodu
budowle na wszystkich kondygnacjach otrzymały liczne otwory. Pojedynczy zespół obronny
składał się z dwóch, ściśle ze sobą związanych blokhauzów, pomiędzy którymi istniała
komunikacja piesza. Odbywała się ona na dwóch poziomach: nadziemnym (na poziomie
mostu) oraz podziemnym (za pośrednictwem poterny łączącej dwa blokhauzy). Wyposażenie
budowli obronnych było bardzo skromne, ograniczające się jedynie do najbardziej
niezbędnych rzeczy – miejsc do spania i składowania amunicji. Blokhauzy posiadały
oświetlenie elektryczne o czym świadczą zachowane pozostałości instalacji. W czasie
II wojny światowej zespół strażnic na wschodnim przyczółku mostowym został zniszczony
i pozostaje w ruinie. Zespół na zachodnim przyczółku wykorzystywany był do lat 80.XX w.
- mieściły się w nim pomieszczenia dla pracowników Służby Ochrony Kolei (SOK),
dozorujących most. Później obiekty zostały zdewastowane i dziś wymagają natychmiastowej
interwencji w celu zachowania tych interesujących budowli.
Schrony bojowe Pozycji Odrzańskiej (niem. Oderstellung). Wzniesione przed wybuchem
I wojny światowej fortyfikacje kolejowej przeprawy mostowej w Stanach należały do grupy
licznych budowli obronnych zabezpieczających mosty odrzańskie. W latach
międzywojennych umocnienia te uznano za przestarzałe i postanowiono przenieść ciężar
ewentualnej obrony przepraw na ich przedpola. W tym celu rozpoczęto budowę żelbetowych
budowli w postaci schronów bojowych na broń maszynową. Przeznaczone najczęściej
na 1-2 karabiny maszynowe schrony lokalizowano najczęściej na terenach zalewowych
(między brzegiem rzeki a wałem przeciwpowodziowym). Ich zadaniem było pokrycie ogniem
zarówno podejść do mostu, jak i terenu na przeciwległym brzegu – obrona boczna.
41
Wzniesione w latach 1930-1932 obiekty były jednymi z pierwszych jakie wybudowano
w ramach realizacji linii obronnej zwanej Pozycją Odrzańską. W okolicy mostu w Stanach
– w odległości od 100 do 300 m od mostu wzniesiono 3 takie obiekty. Pierwszy na 1 ckm
około 1930 r. (schron nr 594 – numeracja niemiecka obiektów Pozycji Odrzańskiej),
oraz dwa (na 1 i na 2 ckm – schrony nr 595 i 596) w 1935 r. Wszystkie obiekty zostały
wzniesione na lewym brzegu rzeki (2 na północ od mostu, 1 na południe) i dobrze
zamaskowane. W celu dezorientacji przeciwnika pomiędzy obiektem nr 595 a mostem
usypany został ziemny kopiec przypominający kształtem obsyp ziemny schronu. Był to obiekt
pozoracyjny, na którym miał się skupić ewentualny ogień przeciwnika. W lutym 1945 r.
obiekty te uczestniczyły w obronie przeprawy mostowej przed nacierającymi wojskami
radzieckim. Po zakończeniu działań wojennych większość niemieckich fortyfikacji została
zniszczona. Wyjątek stanowią dwa schrony w bezpośrednim sąsiedztwie mostu w Stanach.
Jeden z nich (nr 594) w latach 50. (okres wojny koreańskiej) był nawet modernizowany. Dziś
obiekty te należą do jednych z 3 zachowanych w całości i dostępnych schronów bojowych
na terenie całego powiatu nowosolskiego (ze 120 wybudowanych). Tym samym wpisują się
na listę unikatowych zabytkowych budowli obronnych nie tylko na szlaku kolejowym.
Lokalizacja ścieżki
Most kolejowy położony jest około 800 m na północ od wsi Stany (prawy brzeg Odry) i około
2,5 km na wschód od wsi Bobrowniki (lewy brzeg Odry). Planowana ścieżka biec będzie
po nasypie kolejowym (alternatywnie drogą wzdłuż nasypu) i moście od strony wschodniej
z zejściem do kolejnych punktów trasy po zachodniej stronie mostu. Ścieżka o układzie
linearnym o długości około 1200 m. W pobliżu planowanej ścieżki biegną dwa szlaki
rowerowe – Szlak Odry (niebieski): na lewym brzegu około 2500 m na zachód od mostu
(Bobrowniki); na prawym brzegu około 1500 m na wschód od mostu (wieś Stany). Szlak
Wiatraków i Jezior (zielony) – przez wieś Stany około 1500 m na wschód od mostu. W celu
skomunikowania planowanej ścieżki ze szlakami należy wykonać nowe oznaczenia w ciągu
dróg gruntowym prowadzących w kierunku mostu z obu stron rzeki i przystosować most
do budowy kładki pieszo-rowerowej.
4.2.
Punkty trasy ścieżki kulturowej (kolejowo-fortecznej) w Stanach
4.2.1. Wiadukt przy dawnym przystanku kolejowym w Stanach
Obiekt położony w ciągu drogi gruntowej do dawnego przystanku kolejowego Stany,
położony około 200 m na północ od ostatnich zabudowań wsi Stany i około 300 m
na wschód od mostu kolejowego.
Opis miejsca
Ceglany wiadukt kolejowy o konstrukcji łukowej z czasów budowy mostku kolejowego
(początek XX w.). Przy wiadukcie wjazd w formie ziemnej rampy na wysoki nasyp ziemny
torowiska i dawnego przystanku. Torowisko częściowo zdekompletowane.
Propozycje dotyczące przystosowania miejsca do celów ścieżki:
− wykonanie oznakowania prowadzącego od szlaków rowerowych przy drodze lokalnej
Stany - Lipiny;
42
−
−
−
ustawienie tablicy informacyjnej o ścieżce kulturowej, z jej planem i opisem;
ustawienie tablic kierunkowych do kolejnego punktu trasy;
wytyczenie dojazdu do kolejnego punktu trasy: po nasypie kolejowym po uprzednim
dostosowaniu jego powierzchni do jazdy rowerem i ruchu pieszego lub alternatywnie
drogą gruntową biegnącą po północnej stronie nasypu kolejowego.
4.2.2. Most kolejowy
Obiekt położony około 300 m na zachód od pkt. 1.
Most o długości 650 m, w tym około 130 m nad lustrem rzeki.
Fot. 26. Most kolejowy
Fot. 27 Most kolejowy
43
Opis miejsca
Most o konstrukcji stalowej, kratownicowej, nitowanej z przęsłami o zróżnicowanej długości
i wysokości. Przęsło nurtowe o długości 100 m. Torowisko z podkładów drewnianych,
częściowo uszkodzonych. Brak barierek zabezpieczających. W obecnym stanie technicznym
poruszanie się po moście jest niebezpieczne. Przy pierwszym przęśle mostu ruiny ceglanych
strażnic mostowych (niedostępne i niebezpieczne dla zwiedzających) (fot. 26 - 29).
Początek trasy dla turystów wodnych korzystających z przystani wodnej. Wejście na nasyp
torowiska i most.
− ustawienie tablicy informacyjnej o ścieżce kulturowej, z jej planem i opisem;
− ustawienie tablic kierunkowych do kolejnego punktu trasy;
− wykonanie trwałego wejścia (schodów) na nasyp ziemny i most;
− ustawienie tablic o zasadach poruszania się po moście;
− budowa na torowisku kładki dla ruchu rowerowo-pieszego;
− przygotowanie w centralnym punkcie przęsła nurtowego punktu widokowego
(panorama rzeki).
4.2.3. Strażnice kolejowe
Obiekty położone przy wejściu na most od strony zachodniej i około 650 m na zachód
od pkt. 1 trasy (wiadukt kolejowy).
Początek trasy dla turystów rowerowych docierających do mostu z kierunku zachodniego
(Bobrowniki ok. 2500 m – rowerowy Szlak Odry) drogą asfaltową (ok.1200 m) i około 1300 m
drogą gruntową, miejscami podmokłą. Wejście na nasyp torowiska i most.
44
Fot. 30. Strażnica mostowa
45
Opis miejsca
Ceglane, trójkondygnacyjne budowle z początku XX wieku w stylu neogotyckim. Wejście
z poziomu torowiska mostu. Zespół dwóch bliźniaczych budowli położonych po obu stronach
torowiska. Część podziemna zagruzowana, niedostępna (fot. 30 - 33).
− wykonanie dojazdu do mostu od strony zachodniej (rowerowego Szlaku Odry)
po nasypie torowiska (od pierwszego przejazdu ok. 1000 m) lub alternatywnie drogą
gruntową po północnej stronie nasypu torowiska po uprzednim jej utwardzeniu
(ok. 1300 m);
− ustawienie tablicy informacyjnej o ścieżce kulturowej, z jej planem i opisem (informacja
dla turystów rowerowych);
− wykonanie trwałego wejścia (schodów) na nasyp ziemny i most;
− wykonanie z poziomu torowiska kładki do wejścia do wnętrza strażnic;
− zabezpieczenie (kratą) zejść do niższych kondygnacji;
− zamurowanie wtórnych przebić ścian wewnętrznych w strażnicach;
− malowanie elewacji zewnętrznej;
− częściowa odbudowa zniszczonych elementów architektonicznych.
4.2.4. Schron bojowy Pozycji Odrzańskiej
Obiekt położony w lesie około 450 m na północ od pkt. 3 trasy (strażnice kolejowe).
Odległość od brzegów rzeki około 20 m.
Fot. 34. Schron 595
Opis miejsca
Żelbetowy schron bojowy nr 595. Obiekt pozbawiony pionowej, stalowej płyty bojowej,
chroniącej niegdyś izbę bojową karabinu maszynowego (wycięta palnikiem). Wnętrze zalane
wodą i niedostępne. W pobliżu czytelny przebieg linii rowów łącznikowych (fot. 34.).
− ustawienie tablicy informacyjnej o obiekcie i fortyfikacjach Pozycji Odrzańskiej;
46
−
−
−
oczyszczenie ścieżki dojazdowej do obiektu i jego okolicy celem możliwości
zwiedzania z zewnątrz;
alternatywnie wyczyszczenie obiektu i wypompowanie z niego wody;
wytyczenie miejsca na punkt widokowy (panorama mostu kolejowego).
4.2.5. Schron bojowy Pozycji Odrzańskiej
Obiekt położony w lesie około 500 m na południe od pkt. 4 trasy (Schron nr 595). Odległość
od brzegów rzeki około 20 m. Powrót do punktu trasy nr 3 (strażnice kolejowe) ok. 250 m.
Fot. 35. Schron 594
Opis miejsca
Żelbetowy schron bojowy nr 594. Po wojnie przebudowany na schron bierny. W miejscu
stalowej pyty czołowej wymurowana betonowa ściana. Wnętrze okresowo zalane wodą.
W pobliżu czytelny przebieg linii rowów łącznikowych (fot. 35.).
− ustawienie tablicy informacyjnej o obiekcie;
− oczyszczenie ścieżki dojazdowej do obiektu i jego okolicy celem możliwości
zwiedzania z zewnątrz;
− alternatywnie wyczyszczenie obiektu i wypompowanie z niego wody;
− wytyczenie miejsca na punkt widokowy (panorama mostu kolejowego).
5. Wodny szlak turystyczny
Przebiegający przez teren powiatu odcinek Odry Środkowej od Bytomia Odrzańskiego
do Białej Góry o długości 26 km (416, 5 – 443,5 km) znajduje się w ciągu Odrzańskiej Drogi
Wodnej administrowanej przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
Jest to odcinek Odry swobodnie płynącej hydrologicznie przeciętny na którym przez 90%
okresu nawigacyjnego w roku głębokości spadają poniżej 1,3 m.
5.1.
Infrastruktura rzeczna od Bytomia Odrzańskiego do Białej Góry
47
W skład infrastruktury rzecznej Odrzańskiej Drogi Wodnej od Bytomia Odrzańskiego
do Białej Góry wchodzą:
− porty rzeczne w Bytomiu Odrzańskim i Nowej Soli,
− przystanie w Siedlisku, Starej Wsi, Stanach i Bobrownikach (Biała Góra),
− stocznia rzeczna w Nowej Soli.
Ponadto zlokalizowane są tu: most drogowy w Nowej Soli, nieczynny most kolejowy
w Stanach oraz przeprawa łodzią w Bytomiu Odrzańskim
Tabela 1. Zestawienie obiektów na trasie Odry (odległości)
Obiekt - port przystań
/atrakcja
Bytom Odrzański
Przystań wodna Siedlisko
Ścieżyna Leśna
Ujście Białej Wody
Kiełcz
Stara Wieś - przystań
Most drogowy Nowa Sól
Nowa Sól - port
Ujście Kanału Kopalnica
Most kolejowy w Stanach
Przystań - Bobrowniki
Kilometr rzeki
(Odry)
416,6
421
421
422,5
424,5
427
429
430
433
437,5
442
Odległość pomiędzy
obiektami (km)
0
4,4
0
1,5
2
2,5
2
1
3
4,5
4,5
Port w Bytomiu Odrzańskim
Port położony jest w odnodze starorzecza Odry na 416,5 km. Zaopatrzony jest w przystań
pasażerską, pomost pływający dla łodzi turystycznych (10 miejsc cumowniczych) oraz slip.
Port zarządzany jest przez Urząd Miejski w Bytomiu Odrzańskim.
Przeprawa łodzią w Bytomiu Odrzańskim
Przystań wodna Siedlisko
Przystań w budowie (421 km). Miejsce postojowe (pomost – 24 m) dla statku turystycznego,
5 miejsc postojowych dla mniejszych łodzi motorowych.
Przystań w Starej Wsi
5-6 miejsc postojowych dla mniejszych łodzi motorowych.
Port w Nowej Soli
Port w Nowej Soli jest położony na 430 km Odry. Zaopatrzony w przystań pasażerską,
marinę i przystań kajakową. Przystań pasażerska przystosowana jest do przyjmowania
dużych jednostek turystycznych i wyposażona w ruchome trapy.
Marina dostosowana jest do cumowania jednostek o długości do 7 m i zanurzeniu do 0,8 m.
Zaopatrzona w pływające pomosty umożliwiające bezpieczne cumowanie jednostek,
niezależnie od wysokości wody w Odrze oraz hangary (2,5 x 12,5 m) na pomoście
do przechowywania sprzętu. Dostęp do wody, prądu, toalet.
48
Przystań kajakowa z pomostem do cumowania kajaków oferuje 14 miejsc noclegowych
oraz możliwość wypożyczenia rowerów. Przy przystani slip z żurawikiem o nośności 1 tony
do podnoszenia jednostek pływających.
Marina posiada certyfikat „Żółtej Fali” (Gelbe Welle) – tj. ujednolicony system informacyjny
dla turystyki wodnej. Został on opracowany przez Niemieckie Towarzystwo Turystyczne
Deutsche Tourismusverband (DTV) i Bundesverband Wassersportwirtschaft (BWVS).
Przystań w Bobrownikach (Biała Góra)
5-6 miejsc postojowych dla mniejszych łodzi motorowych.
5.2.
Atrakcyjność turystyczna wodnego szlaku – propozycje działań skierowanych
dla potencjalnych turystów
5.2.1. Charakterystyka przyrodniczo-krajobrazowa
Obecny kształt rzeki Odry to skutek świadomych zabiegów człowieka, jest więc efektem
wielusetletniej antropogenizacji, która spowodowała skrócenie rzeki, jej obwałowanie w celu
zabezpieczenia obszarów zaludnionych przed powodziami i opasanie eutrofizującymi ją
terenami rolniczymi. Rzeka wzbiera na wiosnę, wysycha latem i zamarza zimą. Spływ wody
jest dość szybki i zaskakuje powodziami, dlatego sporym wysiłkiem dla człowieka
jest utrzymanie na niej stałego koryta zdatnego do osadnictwa i żeglugi. Wskutek
tego procesu Odra utraciła nadrzeczne lasy, torfowiska, bagniska, tereny zalewowe
i przyrzeczne jeziora powstające podczas meandrowania rzeki. Stała się rzeką znacznie
uboższą ekologicznie i przyrodniczo. Dlatego niezwykle cenne jest to, co pozostało
i co musimy intensywnie chronić. Dzięki tej ochronie możemy dziś obserwować jeszcze wiele
naturalnych środowisk doliny Odry – pięknych i ciekawych szczególnie na odcinku
nowosolskim rzeki. Środkowa Odra w okolicach Nowej Soli to jeden z najszerszych
jej przełomów przez wysoczyzny morenowe. Przełom bogaty jest w starorzecza i zabagnione
zagłębienia, jedne z ostatnich nad Odrą. Rzeka jest uregulowana i częściowo obwałowana,
lecz zachowała jednak naturalne zakola. Na tarasie zalewowym oprócz łąk i pastwisk
w często zalewanym obszarze mamy jeden z najcenniejszych fragmentów lasów łęgowych,
w tym rzadkich łęgów jesionowo-wiązowych i wierzbowo-topolowych. Ten kompleks siedlisk,
typowy dla wolno płynącej rzeki nizinnej, ograniczają na stromych i wysokich zboczach
doliny bory sosnowe i lasy grądowe.
Flora na obszarze Doliny Środkowej Odry to zarówno rzadkie rośliny zagrożone
wyginięciem jak też niezwykle cenne zespoły botaniczne. W lesie łęgowym mamy
do czynienia z bogatym drzewostanem wierzby, wiązu, jesionu, dębu, topoli, lipy, klonu,
olchy i grabu z bujnym podszytem i obfitym runem.
Fauna w dolinie rzeki jest urozmaicona i charakterystyczna dla nizinnego charakteru
naszego regionu. W rzece i starorzeczach Odry występuje około 41 gatunków ryb, co czyni
ten obszar atrakcyjnym dla wędkarzy.
Obszar doliny obfitujący w oczka wodne starorzeczy to doskonałe siedlisko dla 14
gatunków bytujących tu płazów. Gady reprezentowane są przez 7 gatunków. Czystość wody
sprzyja bytności dla wielu przedstawicieli mięczaków żyjących w odrzańskich wodach.
Owadom, szczególnie chronionym, sprzyjają znajdujące się na naszym obszarze skupienia
starodrzewia. Dostatnie i żyzne łąki to siedlisko błonkówek, motyli i ciem, za którymi podąża
ciągle mało zbadana grupa ich łowców – pajęczaków.
49
Opis przebogatej doliny Odry nie byłby pełen bez ssaków, z których powszechne są
jelenie, dziki, sarny, jenoty, borsuki, lisy, zające, bobry, wiewiórki, kuny, wydry, łasice,
tchórze, jeże, myszy, ryjówki, krety, nietoperze. Gościnnie zdarzają się daniele, łosie, wilki
i gatunki inwazyjne: szop pracz, nutria, jenot i norka amerykańska.
Nowosolska dolina, drugiej co do wielkości rzeki w Polsce, jest obszarem
chronionego krajobrazu. Dotychczas utworzono tutaj kilka ciekawych leśnych ścieżek
dydaktycznych „Łęgi Nadodrzańskie”, „Siedlisko” oraz użytek ekologiczny „Kosaciec”
niedaleko wsi Stany.
Wzdłuż nadodrzańskich łęgów na prawej stronie Odry trafimy na wielki obszar leśny
Puszczy Tarnowskiej, zwanej dawniej Karolacką. Puszcza Tarnowska to zwarty kompleks
lasów sosnowych pełen zwierzyny i raj dla grzybiarzy. Unikalny mikroklimat puszczy to efekt
nie tylko udanej gospodarki leśnej i szczególnej dbałości o ochronę przyrody, ale także
obecności szeregu jezior Pojezierza Sławskiego.
Końcowym punktem niniejszego opisu jest stalowy, kolejowy most na Odrze.
Tą najdłuższą w Europie konstrukcją dotrzemy do doliny Śląskiej Ochli, nad której
północnym brzegiem wznoszą się zbocza Wału Zielonogórskiego z trzema rezerwatami:
„Bukowa Góra” - nad rzeką oraz „Bażantarnia” i „Zimna Woda” - w głębi doliny.
Wzgórza Dalkowskie zamykają referowany obszar na południowy-wschód od Nowego
Miasteczka. Ważnym punktem ukształtowanego przez lodowiec terenu jest rezerwat
„Annabrzeskie Wąwozy”, które razem z czterema innymi rezerwatami leżącymi dalej
na południu tworzą obszar chronionego krajobrazu „Wzgórza Dalkowskie”. W najwyższym
punkcie (216 m n.p.m.) stoi wieża widokowa z widokiem na górne partie lasu. Różnice
poziomów sięgają 60 metrów i tworzą sieć malowniczych wąwozów. Znaleźć można
tam też stare, brukowane, pruskie aleje.
5.2.2. Zabytki architektury i sztuki oraz inne atrakcje
5.2.2.1.
Bytom Odrzański (416,5 km)
Położone na lewym brzegu miasto należy do jednych z najstarszych w województwie
lubuskim i Polsce Zachodniej. Jego początki datują się na połowę XI wieku, kiedy w dolinie
Odry wybudowano, strzegący przeprawy przez rzekę gród. W 1109 r. jego mieszkańcy oparli
się wojskom cesarza niemieckiego Henryka V. Kilkadziesiąt lat później warownia uległa
spaleniu. Nowy gród i osadę wzniesiono już w innym miejscu. Tutaj też rozwinęło się miasto,
które w średniowieczu odgrywało znaczącą rolę w gospodarce księstwa głogowskiego.
Na przełomie XVI i XVII wieku za sprawą prywatnych właścicieli – rodziny von Schönaich
z Siedliska – miasto wyrosło na silny ośrodek handlu. Utworzone przez właścicieli gimnazjum
protestanckie urosło nawet do rangi akademickiej. Chociaż bujny rozwój miasta przerwała
wojna trzydziestoletnia, to właściciele majątku do czasu zniesienia statusu prywatnego
miasta na początku XIX wieku, czynnie uczestniczyli w życiu społeczno-gospodarczym
ośrodka. Przez cały XIX i połowę XX wieku ważną rolę gospodarczą pełnił bytomski port
założony w starorzeczu Odry. Przy porcie już w średniowieczu rozwinęła się osada rybacka.
W XX wieku znajdowało się tu zimowisko dla jednostek odrzańskich. Prawdziwą ozdobą
miasta był wybudowany w 1907 r. most, którego przęsło o długości 102 m rozpięto
w najwęższym miejscu Odry. Ozdobiona secesyjnym detalem konstrukcja mostu należała
do jednych z najciekawszych rozwiązań technicznych na Środkowej Odrze na początku
XX stulecia. W czasie II wojny światowej most został zniszczony i już go nie odbudowano.
Przypominają o nim zachowane przypory oraz odtworzona jako taras widokowy estakada.
Port, który po 1945 r. stracił na znaczeniu kilka lat temu przebudowany został do celów
50
turystycznych. Także zagospodarowana od strony miasta skarpa odrzańska przypomina,
że współcześni mieszkańcy, pięknie odrestaurowanego miasta, z sąsiedztwa Odry czepią
wiele satysfakcji.
Zabytki:
− kościół parafialny pw. św. Hieronima z XIV wieku,
− zespół 5 krzyży pokutnych wmurowanych w wieżę kościoła parafialnego,
− zespół kamienic mieszczańskich z XVI-XIX wieku na Rynku,
− późnorenesansowy ratusz z początku XVII wieku,
− fontanna kolumnowa z przełomu XIX i XX wieku,
− płyty okolicznościowe z XVII-XX w., upamiętniające pobyt w mieście lisowczyków,
− dawny kościół ewangelicki z XVIII w. (wieża XIX w.) z reliktami danego gimnazjum
akademickiego z początku XVII w.,
− relikty fortyfikacji miejskich (fosa),
− lapidarium rzeźby nagrobnej na cmentarzu komunalnym,
− pozostałości osady rybackiej („schody rybackie”),
− relikty mostu odrzańskiego z 1907 r. (taras widokowy na estakadzie mostowej),
− pozostałości schronów bojowych Pozycji Odrzańskiej z lat 30. XX w.
Inne atrakcje:
− teren rekreacyjny na skarpie odrzańskiej,
− taras widokowy na estakadzie dawnego mostu,
− figura czarnego kota na Rynku,
− Rowerowy Szlak Starorzecza Odry (czerwony) – przeprawa łodzią na prawy brzeg
Odry,
− Rowerowy Szlak Odry (niebieski) – na prawym brzegu Odry (przeprawa łodzią).
Propozycje działań
− Umieszczenie na terenie portu tablicy informującej o zabytkach i atrakcjach w mieście.
Wyznaczyć trasę turystyczną w formie ścieżki kulturowej a informacje o niej zawrzeć
w formie planu miasta.
− Umieszczenie tablicy kierunkowej o innych atrakcjach na wodnym szlaku turystycznym.
5.2.2.2.
Siedlisko (421 km)
Wieś położona na prawym brzegu rzeki. Jej powstanie datuje się na przełom XV i XVI wieku.
Dzieje miejscowości związane są zamkiem Karolat. Położony na wysokiej skarpie zamek
należał niegdyś do najpiękniejszych rezydencji szlacheckich. Już w końcu XIII wieku
funkcjonował tu gród obronny zwany Sedlscho. W XV wieku na jego miejscu wybudowano
murowany zamek, który następnie w XVI stuleciu rozbudowywano. W końcu tego stulecia
za sprawą rodziny von Schönaich rozpoczęto budowę okazałej rezydencji w stylu pallazzo
in fortezza. Wieloskrzydłowe, otoczone fortyfikacjami bastionowymi, założenie ukończono
przed wybuchem wojny trzydziestoletniej w 1618 r. Przez kolejne 300 lat zamek był siedzibą
rodu, który w połowie XVIII stulecia otrzymał tytuł książęcy, a jej majątek z Bytomiem
Odrzańskim, Siedliskiem i Puszczą Tarnowską status księstwa. W XVIII i XIX wieku książęta
Schönaich-Carolath rozbudowywali swoją rezydencję. Najbardziej znacząca przebudowa
miała miejsce w połowie XIX stulecia, kiedy położonemu najbliżej rzeki skrzydłu
południowemu nadano nowy neorenesansowy kształt. W tym samym czasie na cele
założenia parkowego zagospodarowano pozostałą część skarpy odrzańskiej,
51
której kulminacyjny punkt nazwano Wzgórzem Adelajdy. Tam też postawiono wieżę
widokową. Budowle te nie przetrwały II wojny światowej. W 1945 r. rodzina książęca opuściła
zamek, który padł łupem żołnierzy radzieckich. Ograbioną z wyposażenia budowlę spalono.
Zniszczono także wieżę widokową. Dziś z poziomu rzeki dostrzec można tylko masywne
mury ruin skrzydła południowego zamku, flankowane niegdyś dwoma wieżami nakrytymi
spiczastymi hełmami. Zniszczony zamek w części odbudowano w latach 60. i 80. XX wieku.
Dziś prywatny właściciel próbuje budowli przywrócić dawny kształt i okazjonalnie udostępnia
zamek turystom. Na terenie wsi próbuje się także przywrócić blask innym budowlom
książęcym.
Zabytki:
− zamek Karolat z XVII-XIX wieku (częściowo odbudowany),
− założenie parkowo-ogrodowe na Wzgórzu Adelajdy,
− Willa Adelajdy,
− kościół parafialny z początku XVII wieku,
− mauzolea książęce (Wandy i Heinricha),
− relikty wieży widokowej na Wzgórzu Adelajdy,
− dawna winiarnia,
− wyłuszczarnia nasion.
Inne atrakcje:
− przytań wodna Siedlisko,
− rowerowy Szlak Odry (niebieski),
− rowerowy Szlak Starorzecza Odry (czerwony),
− rowerowy Szlak Wiatraków i Jezior (zielony).
− Umieszczenie w pobliżu przystani wodnej Siedlisko tablic informacyjnych: ścieżka
kulturowa (plan Siedliska) i szlaki rowerowe (mapa szlaków)
− Zagospodarowanie Wzgórze Adelajdy z odbudowaną wieżą widokową (koncepcja
działań omówiona w pkt. IV Projekt koncepcyjny zagospodarowania terenu Wzgórza
Adelajdy w Siedlisku wraz z otoczeniem parkowym z wykorzystaniem koncepcji księcia
Hermanna Pückler-Muskau
− Wytyczenie ścieżki kulturowej po zabytkach Siedliska (koncepcja działań omówiona
w pkt. 3 Koncepcje ścieżek kulturowych na wodnych i rowerowych szlakach
turystycznych
5.2.2.3.
Ścieżyna Leśna (421 km)
Relikty opuszczonej osady na lewym brzegu Odry, naprzeciwko zamku Karolat w Siedlisku.
Do 1945 r. zamieszkiwali ją obsługujący przeprawę promową przewoźnicy. Do przeprawy
od strony Bytomia Odrzańskiego prowadziła droga zwana traktem pruskim, w XVIII stuleciu
miała ona status traktu saskiej poczty konnej. Droga przebiegała przez książęcy kompleks
leśny zwany Dębami Hansa-Karola, którego relikty z pomnikowymi drzewami zdobią okolicę
do dziś.
52
Atrakcje:
− wyremontowana droga przebiegająca wzdłuż dawnego traktu pocztowego, dojazd
od strony Tarnowa Byckiego; w pobliżu przebiegają szlaki rowerowe: Szlak Odry
(niebieski) i Szlak Starorzecza Odry (czerwony),
− punkt widokowy na ruiny zamku.
− Połączenie remontowanego szlaku (tzw. trakt pruski) wzdłuż dawnej drogi pocztowej
z przebiegającymi szlakami rowerowymi .
− Wytyczenie alternatywnego przebiegu szlaków rowerowych – połączenie traktu
pruskiego z wsią Kiełcz z odbudową kładki na rzeczce Biała Woda.
− Ustawienie tablic kierunkowych i oznakowanie szlaków w terenie.
5.2.2.4.
Ujście Białej Wody (422,5 km)
Uchodząca do Odry na jej lewym brzegu rzeczka niosła w przeszłości ogromne ilości wody
i podtapiała okoliczne pola. Biała Woda przyjmowała wtedy wody ze stoków Wzgórz
Dalkowskich i ze względu na jej wodne zasoby już w średniowieczu zakładano
przy jej brzegach osady. Ich mieszkańcy umiejętnie korzystali z walorów rzeczki o czym
świadczyła liczba kilkunastu młynów wodnych. Najstarsze pracowały już średniowieczu,
młodsze budowano jeszcze w ubiegłym stuleciu. Dziś przypominają o nich tylko fundamenty
oraz relikty młyńskich kanałów, a rzeczka na skutek zmian hydrologicznych niesie niewielkie
ilości wody.
Powyżej ujścia rzeczki zachowały się relikty jednego z największych schronów bojowych
Pozycji Odrzańskiej wybudowanego w 1936 r.
5.2.2.5.
Kiełcz (424,5 km)
Mieszkańcy tej założone w średniowieczu wsi przez wieki żyli z rybołówstwa i przewoźnictwa
rzecznego. Przystań dla licznych barek urządzono w odnodze Odry, która w tym miejscu
utworzyła naturalną wyspę. W latach 30. XX w. na wyspie wybudowano trzy schrony Pozycji
Odrzańskiej. Dzisiaj wyspa jest niedostępna ze względu na zniszczenie kładki.
Zabytki i atrakcje:
− drewniana dzwonnica z XIX wieku na cmentarzu wiejskim,
− ruiny schronów bojowych i biernych Pozycji Odrzańskiej (w lesie na południe od wsi)
oraz na wyspie odrzańskiej,
− rowerowy Szlak Odry (niebieski) na lewym brzegu Odry,
− rowerowy Szlak Starorzecza Odry (czerwony).
− Umieszczenie tablic kierunkowych informujących o szlakach rowerowych.
− Oczyszczenie terenu i oznakowanie ruin jednego ze schronów Pozycji Odrzańskiej,
celem ukazania typu budowli.
− Budowa kładki na wyspę odrzańską celem udostępnienia jej obszaru dla turystów
oraz mieszkańców jako terenu rekreacyjnego. Oznakowanie na wyspie ruin schronów
Pozycji Odrzańskiej.
5.2.2.6.
Stara Wieś (427 km)
53
Założona w XVI stuleciu osada był miejscem zamieszkania przewoźników rzecznych
i promowych, którzy obsługiwali warzelnię soli w Nowej Soli. Przeprawa funkcjonowała
tu do czasu wybudowania w końcu XIX wieku Nowej Soli stałego mostu odrzańskiego.
Na początku XX wieku nad brzegiem rzeki otwarto we wsi popularną restaurację, którą
licznie odwiedzali nowosolanie. W czasie powodzi w 1997 r. miejscowość została zalana
wodami Odry. Po powodzi odbudowano domostwa i odtworzono zniszczoną winnicę, która
powstała kilkanaście lat przed tym wydarzeniem. Dziś Winnica Kinga i nadodrzańskie
gospodarstwo agroturystyczne Sadyba z własną przystanią przyciągają amatorów dobrego
wina i jadła oraz oferują wiele atrakcji nad brzegami rzeki.
Atrakcje:
− przytań wodna Stara Wieś ,
− gospodarstwo agroturystyczne „Sadyba” z rekreacyjnym terenem na rzeką (indiańskie
namioty tipi, pomost z możliwością cumowania małych jednostek pływających) ,
− Środek Odry – punkt wyznaczający geograficzny środek biegu rzeki, możliwość
wykonania zdjęć pamiątkowych,
− Winnica „Kinga”, założona w 1985 r., dziś zbiera owoce z ponad 2000 krzewów.
W dawnej rybakówce przy wale przeciwpowodziowym oferuje degustacje wina i innych
wyrobów własnej produkcji oraz prowadzi zajęcia dydaktyczne o produkcji i technologii
wytwarzania wina,
− rowerowy Szlak Odry (niebieski) na lewym brzegu Odry,
− rowerowy Szlak Starorzecza Odry (czerwony).
− Umieszczenie tablic informacyjnych o szlakach turystycznych i atrakcjach w regionie
przy przystani wodnej..
5.2.2.7.
Most drogowy (429 km)
Współczesny most (prześwit 4,6 m) pochodzi z połowy XX wieku i jest zmodernizowaną
wersją mostu oddanego do użytku w 1932 r. i zniszczonego w czasie II wojny światowej. Jest
to już czwarty most odrzański wybudowany w tym miejscu. Pierwszy drewniany most
wzniesiono tu na początku lat 70. XIX w. Była to konstrukcja drewniana z ruchomym
przęsłem w układzie klapowym umożliwiającym ruch jednostek pływających. W latach 30.
XX wieku zastąpiono go nowoczesnym mostem stalowym, wspartym na betonowych filarach.
Po jego zniszczeniu w 1945 r. przez pewien czas funkcjonował most tymczasowy stalowodrewniany, który służył do czasu budowy współczesnego mostu.
5.2.2.8.
Nowa Sól (430 km)
Początek miastu dała założona w pobliżu obecnego portu warzelnia soli. Jej powstanie
w połowie XVI stulecia było wynikiem poszukiwań sposobu zaopatrywania Śląska w sól.
Importowany znad atlantyckich wybrzeży Francji surowiec w postaci soli morskiej
dostarczano droga morska do Szczecina, a następnie Odrą do położonej w połowie jej biegu
warzelni. Jej lokalizacja nie jest przypadkowa, starorzecze Odry umożliwiało założenie
dogodnego portu, a okoliczne lasy dostarczały, niezbędnego w procesie warzenia soli opału.
Warzelnia funkcjonowała do początku XVIII stulecia. W tym czasie rozwinęła się przy niej
osada, którą wkrótce nazwano Nowa Sól. W połowie XVIII wieku miejscowość otrzymała
prawa miejskie i weszła na drogę rozwoju. Sto lat później była już liczącym się w regionie
54
ośrodkiem przemysłowym, a także za sprawą funkcjonującego nieprzerwanie od czasów
warzelni portu, ważnym nad Odrą ośrodkiem przeładunkowym i stoczniowym. Po 1945 r.
nowosolski port odgrywał jeszcze przez trzy dekady ważna rolę w żegludze odrzańskiej.
W nowosolskiej stoczni remontowano tabor rzeczny. Sytuacja uległa zmianie w latach 80.
XX w., kiedy transport wodny stracił na znaczeniu. Degradacja rzeki jako wodnej drogi
transportowej podczas powodzi w 1997 r. spowodowała całkowite załamanie żeglugi
na środkowym biegu rzeki. Na początku XXI stulecia za sprawą władz miasta opracowano
i zrealizowano ambitny projekt odrzański. W jego efekcie gruntownie zmodernizowano
infrastrukturę portu, przystosowując go do celów obsługi statków pasażerskich
oraz wybudowano ścianę przeciwpowodziową. Wybudowano także dwa statki – Zefir
i Laguna, które obsługują odrzańską trasę turystyczną od Głogowa do Kostrzyna n/Odrą.
W ten sposób Nowa Sól na powrót stała się ważnym ośrodkiem na drodze wodnej, tym
razem jednak o charakterze turystyczno-rekreacyjnym. O przemysłowej erze
wykorzystywania rzeki w Nowej Soli przypominają natomiast dzisiaj – unikatowy portowy
most podnoszony z 1927 r. i pochodząca z tego samego czasu pochylnia stoczniowa.
Zabytki:
− kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z końca XVI w.
− budynek dawnego ratusza z reliktami Urzędu Solnego (XVI-XX w.)
− kościół parafialny p.w. św. Antoniego Padewskiego z początku XIX w.
− magazyny solne z XVIII wieku (ul. Wróblewskiego i Plac Solny)
− figury św. Jana Nepomucena i Floriana z XVIII w.
− zespół zabudowy dawnej osady braci morawskich z XVIII w.
− zespół kamienic z przełomu XIX i XX wieku (ul. Zjednoczenia, Plac Wyzwolenia,
Marszałka J. Piłsudskiego)
− wille fabrykanckie z XIX wieku (ul. Muzealna, Marszałka J. Piłsudskiego)
− most podnoszony na kanale portowym z 1927 r.
− pochylnia stoczniowa z lat 20. XX w.
Inne atrakcje:
− wodna przystań turystyczna,
− zrewitalizowana dzielnica portowa (promenada portowa, kładka portowa, Pomnik
Powodzianina, tereny rekreacyjne na Odrą, Harcerska Górka),
− Park „Krasnala” – teren rekreacyjny dla dzieci,
− Park „Krasnala II” – rodzinny teren rekreacyjny ze skateparkiem ,
− „Koci Stawek” – rodzinny teren rekreacyjny,
− „Kacza Górka” – teren rekreacyjny nad zalewem (możliwość uprawiania wędkarstwa) ,
− Muzeum Miejskie,
− Miejska Biblioteka Publiczna z „Ogrodem Sztuk”,
− rowerowy Szlak Odry (niebieski) na lewym brzegu Odry przebiegający w okolicach
portu,
− rowerowy Szlak Starorzecza Odry (czerwony) początek szlaku w okolicach portu.
− Umieszczenie przy przystani turystycznej i marinie tablic informacyjnych o atrakcjach
w innych miejscowościach nadodrzańskich.
5.2.2.9.
Ujście Kanału Kopalnica (433 km)
55
Kanał Kopalnica wykopano w połowie XIX wieku w celu odbioru wód z obszaru położnego
na prawym brzegu Odry. Były to w tym czasie intensywnie eksploatowane obszary Puszczy
Tarnowskiej oraz tereny rolne majątku ziemskiego w Siedlisku. Przy ujściu kanału do Odry
zachowały się relikty ziemnej reduty z czasów wojny trzydziestoletniej. Prawdopodobnie było
to dzieło wojsk szwedzkich, które przez 20 lat okupowały te tereny w czasie wojny.
Z dawnego dzieła obronnego zachowały się wysokie wały ziemne, które dostrzec można nad
brzegiem rzeki.
5.2.2.10. Stany (436 km)
Położona na prawym brzegu rzeki wieś swoje powstanie zawdzięcza funkcjonującej
tu przeprawie promowej (XVII wiek). Na początku XX wieku w pobliżu wsi wybudowano
odrzański most kolejowy na linii Wolsztyn - Nowa Sól, którą uruchomiono w 1908 r.
Na potrzeby obsługi podróżnych zlokalizowano tu przystanek kolejowy. Linię kolejową
zlikwidowano w latach 90. XX wieku.
Zabytki:
− murowany dwór z początku XIX wieku, po 1945 r. adaptowany na kaplicę, użytkowaną
do początku lat 90. XX w.
− drewniana dzwonnica z XIX w.
Atrakcje:
− rowerowy Szlak Odry (niebieski) – prawy brzeg Odry,
− rowerowy Szlak Wiatraków i Jezior (zielony).
− Wytyczenie połączenia rowerowego Szlaku Odry (niebieskiego) na prawym brzegu
z przebiegiem szlaku na lewym brzegu w okolicy wsi Bobrowniki poprzez budowę
ścieżki rowerowej przez nieczynny most kolejowy.
− Wykonanie oznakowania szlaków.
5.2.2.11. Nieczynny most kolejowy (437,5 km)
Nieczynny most kolejowy w Stanach wybudowano w 1907 r. na linii kolejowej WolsztynNowa Sól. Wieloprzęsłowa stalowa konstrukcja mostu miała ponad 500 m długości, a jego
ponad 100-metrowe przęsło nurtowe należy do najdłuższych zbudowanych nad Odrą. Most
został ufortyfikowany zespołem czterech ceglanych blokhauzów ulokowanych
na przyczółkach. W 1945 r. most wysadziły wycofujące się wojska niemieckie. Wybuch
zniszczył także prawobrzeżne blokhauzy. Odbudowany w latach 50. XX wieku służył
do czasów powodzi w 1997 r. W jej wyniku uszkodzone zostały nasypy kolejowe. Linia
kolejowa z powodów ekonomicznych zamknięta została jednak już w połowie lat 90.
Od tej pory most pozostaje nieużytkowany.
Zabytki:
− stalowy most kolejowy z 1907 r., odbudowany po II wojnie światowej
− zespół ceglanych strażnic kolejowych (blokhauzów) z początku XX w.
− schrony Pozycji Odrzańskiej z lat 30. XX w.
− Budowa ścieżki rowerowej na nieczynnym moście kolejowym i po nasypie torowiska
56
−
(koncepcja działań omówiona w pkt. VI „Część opisowa do koncepcji programowej
budowy ścieżek rowerowych na terenie powiatu nowosolskiego w ramach opracowania
koncepcji zagospodarowania turystycznego Doliny Środkowej Odry z wykorzystaniem
dziedzictwa kulturowego rodziny Schönaich i Pückler – Muskau”
Wytyczenie ścieżki kulturowej po zabytkach fortyfikacyjnych w okolicach mostu
kolejowego (koncepcja działań omówiona w pkt. III ppkt 4 „Kolejowo – forteczna
ścieżka kulturowa w Stanach”
5.2.2.12. Biała Góra (443,5 km)
W okolicach Białej Góry, gdzie schodząca ku rzece skarpa dochodzi do 40 m wysokości
względnej Odra na krótkim odcinku zmienia swój kierunek z południowego na zachodni.
Rzeka w tym miejscu płynie przekopem prostującym stare, bardzo szerokie zakole.
Przy zachodnim brzegu do rzeki uchodziła do Odry swobodnie rzeczka Śląska Ochla. Duże
rozlewisko służyło jako cumowisko dla barek rzecznych. Przed II wojną światową ujście
Śląskiej Ochli zamknięto samoczynnymi wrotami przeciwpowodziowymi. Zachowana do dziś
konstrukcja działa do dziś i chroni tereny rolnicze przed wysokimi wodami Odry. Po wojnie
bieg rzeki w tym miejscu uregulowano, skracając jej bieg, w miejscu kotwicowiska powstał
zalew, który jest dziś popularnym miejscem dla wędkarzy. Ze szczytu Białej Góry rozciąga
się interesujący widok na dolinę Odry. Atrakcyjność tego miejsca podnoszą także ruiny
usytuowanych na szczycie dwóch schronów Pozycji Odrzańskiej.
Zabytki:
− samoczynne wrota przeciwpowodziowe zamykające ujście Śląskiej Ochli z lat 20-30.
XX w.
− ruiny schronów Pozycji Odrzańskiej na szczycie Białej Góry.
Inne atrakcje:
− przystań wodna Bobrowniki (w budowie),
− starorzecze Odry z miejscem do biwakowania ,
− rowerowy Szlak Odry (niebieski) – lewy brzeg Odry.
− Umieszczenie przy przystani wodnej tablic informacyjnych o innych atrakcjach na
szlaku wodnym.
− Budowa punktu widokowego na szczycie Białej Góry.
6. System identyfikacji produktu turystycznego
W dokumencie Koncepcja przystani rzecznych na Odrze, 2012 (w punkcie 4.1.7)
przedstawiono propozycje stworzenia kompletnego systemu identyfikacji małych przystani
jako produktu turystycznego. W odniesieniu do wodnego szlaku turystycznego autorzy
koncepcji proponowali, m.in. umieszczenie oprócz tablic przy przystaniach – informujących
o wyposażeniu obiektu oraz pobliskiej infrastrukturze – także innych tablic informacyjnych :
− o pobliskich atrakcjach turystycznych,
− o możliwościach uprawiania turystyki kombinowanej (np. o trasach rowerowych i
pieszych),
− oznakowanie informacyjne na szlakach pieszych czy rowerowych dotyczące przystani.
57
W niniejszej koncepcji proponuje się stworzenie spójnego i kompleksowego systemu
informacyjnego o całym produkcie turystycznym. Powinien obejmować on proponowane
dla przystani rzecznych i portów oznaczenia informacyjne, jak i również treści dotyczące
szlaków rowerowych. W tym celu proponuje się:
− umieszczenie na przystaniach i w portach jednolitych w treści tablic, zawierających
informacje o wodnym szlaku turystycznym oraz przebiegających w pobliżu szlakach
rowerowych oraz ewentualnych ścieżkach kulturowych (w formie mapy);
− w miejscach utworzenia ścieżki kulturowej umieszczenie planu jej przebiegu z opisem
poszczególnych atrakcji;
− umieszczenie tablic o tej samej treści w punktach węzłowych szlaków rowerowych;
− stworzenie strony internetowej (wielojęzycznej) informującej o produkcie turystycznym;
− wydanie przewodników w formie drukowanej;
− przygotowanie aplikacji multimedialnej prezentującej produkt turystyczny podczas rejsu
statkami turystycznymi.
7. Odbiorcy docelowi
Zdefiniowania docelowych odbiorców projektu rozwoju turystyki nadodrzańskiej, także
na obszarze powiatu nowosolskiego, dokonano w odniesieniu do turystyki wodnej
w dokumencie Koncepcja przystani rzecznych na Odrze przygotowanym w 2012 r.
W niniejszym opracowaniu dokonano aktualizacji i uzupełnienia informacji zawartych
w tym dokumencie.
Infrastruktura turystyczna w formie portów rzecznych, małych przystani oraz ścieżek
rowerowych może być kierowana do różnych grup odbiorców. Podzielić ich można
ze względu na wiek, według miejsca zamieszkania oraz według kryterium celowości
i motywów czyli rodzaju aktywności. W celu precyzyjnej segmentacji odbiorców należało
by przeprowadzić audyt turystyczny regionu.
7.1.
Podział odbiorców ze względu na wiek
− Dzieci pod opieką rodziców - rejsy statkami turystycznymi, mniejszymi jednostkami,
np. galarem, kajakiem, krótkie wycieczki rowerowe;
− Dzieci szkolne – uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów (wycieczki i lekcje
w terenie, organizowane w ramach zajęć szkolnych – aukcja przyrodnicza i kulturowe)
- rejsy statkami turystycznymi, mniejszymi jednostkami, wycieczki rowerowe);
− Młodzież szkolna (szkoły ponadgimnazjalne) – grupa ta może uczestniczyć
w zorganizowanych formach turystyki, np. spływach kajakowych, rajdach rowerowych;
− Ludzie preferujący aktywny wypoczynek (także rodzinny) – grupa ta korzysta
z infrastruktury turystycznej indywidualnie – rejsy statkami i małymi jednostkami,
kajakami, rajdy rowerowe i piesze.
− Emeryci i renciści – grupa ta korzysta z infrastruktury indywidualnie bądź w sposób
zorganizowany (wycieczki zbiorowe).
7.2.
Podział odbiorców ze względu na miejsce zamieszkania
− Społeczność lokalna – mieszkańcy terenów nadodrzańskich, którzy mogą skorzystać
na miejscu z dostępnej infrastruktury – portów rzecznych, małych przystani, szlaków
rowerowych;
58
−
−
−
7.3.
Mieszkańcy powiatu – osoby zamieszkałe na terenie powiatu w niewielkiej odległości
od dostępnej infrastruktury wodnej lub w miejscowościach powiązanych siecią szlaków
rowerowych;
Mieszkańcy województwa – ze względu na konieczność dojazdu do miejsc oferujących
uprawianie turystyki na obszarze nadodrzańskim oferta skierowana do tej grupy
odbiorców powinna zawierać propozycje rozwiązań komunikacyjnych;
Turyści krajowi i zagraniczni – grupa, która będzie korzystała z oferty turystycznej
indywidualnie bądź w sposób zorganizowany (wycieczki zbiorowe) w różnych formach
(np. rejs statkiem, spływ kajakowy, rajd rowerowy).
Podział odbiorców ze względu na rodzaj aktywności i wyróżnik czasowy
Tabela 2. Podział odbiorców
Rodzaj aktywności
Cele, motywy, cechy oferty
turystycznej
Turyści jednodniowi
(indywidualni, małe
grupy, rodziny
z dziećmi i osoby
starsze spędzające
aktywnie czas)
Aktywność
Rejs statkiem lub inną
jednostką, kajakiem, jazda
rowerem
Turyści jednodniowi
wyczynowcy
(Najczęściej młodzi,
sprawni – aktywni)
Aktywność
Spływy kajakowe, wioślarskie,
rajdy rowerowe (rowery
górskie)
Sezonowość
Głównie wakacje i dni wolne
od pracy (miesiące letnie)
Sezonowość
Całoroczna od wiosny
do jesieni
59
Oczekiwania
Funkcja poznawcza ważna dla wyboru
danej trasy – ciekawe elementy
dziedzictwa kulturowego i obszary
przyrodnicze.
W przypadku korzystania z oferty
turystyki wodnej (rejs statkiem lub spływ
kajakowy) warunkiem jest dobra pogoda
i unikanie monotonnych odcinków.
W przypadku korzystania z oferty
rowerowej trasy muszą być spokojne,
niedługie i urozmaicone z infrastrukturą
towarzysząca (np. miejscami postoju,
punktami widokowymi, schronami przed
deszczem).
Trasy rowerowe powinny mieć kształt
pętli z miejsca zamieszkania lub parkingu
samochodowego.
Szlaki powinny być dobrze oznakowane
Ponieważ turyści nie zawsze dysponują
sprzętem: wypożyczalnia rowerów lub
kajaków.
Nie oczekują noclegów, zainteresowani
pamiątkami, gastronomią.
Wyczynowa, długa trasa (wodna lub
rowerowa) dobrze oznaczona o dowolnej
nawierzchni.
Funkcja poznawcza drugorzędna.
Dobre oznakowanie tras, noclegi
nieistotne, gastronomia oraz
skomunikowanie z środkami lokomocji
(ważny dojazd do miejsca rozpoczęcia
trasy)
Turyści weekendowi
(indywidualni,
lub niewielkie grupy
znajomych, rodziny)
Aktywność
Rejsy statkiem planowane
przy okazji wypoczynku, 1-3
dniowe spływy kajakowe,
wioślarskie, rejsy własną
jednostką, rajdy rowerowe
Sezonowość
Głównie wakacje i dni wolne
od pracy (miesiące letnie)
Wycieczki szkolne
(jednodniowe
lub wielodniowe tzw.
„zielone szkoły”)
Aktywność
Rejs statkiem lub inną
jednostką, kajakiem, jazda
rowerem
Sezonowość
Związana z rokiem szkolnym,
głównie wiosna i jesień
Turyści
zorganizowani
(imprezy wielodniowe
organizowane przez
zewnętrznego
organizatora)
Aktywność
Rejs statkiem wycieczkowym
zaopatrzonym miejsca
sypialne, spływ kajakowy,
spływ tratw, dalekobieżne
rajdy rowerowe
Sezonowość
Ciepła pora roku, wakacje,
sezon żeglugowy
60
Urozmaicona forma spędzania wolnego
czasu. W przypadku rejsów statkiem –
planowana wycieczka powiązana
ze zwiedzaniem zabytków i walorów
przyrodniczych. Funkcja poznawcza
bardzo istotna. Dopuszczalny dłuższy
czas zwiedzania, np. muzeów, zabytków
techniki. Potrzebne są trasy/szlaki
tematyczne (ścieżki kulturowe) dobrze
oznaczone.
Trasy rowerowe dłuższe, urozmaicone
pod względem krajobrazowym i walorów
kulturowych. Funkcja rekreacyjna
połączona ze zwiedzaniem.
Sprzęt pływający lub rowery własne
lub wypożyczone na miejscu.
Bardzo ważne noclegi i inne usługi
turystyczne. W zależności od zamożności
turysty standard od pola namiotowego,
kwatery agroturystycznej, kempingu,
miejsc noclegowych (np. na Marinie)
do hotelu. Gastronomia związana
z miejscem noclegowym.
W przypadku turystyki wodnej
i rowerowej krótkie profilowane
poznawczo rejsy lub rajdy. Szczególnie
ważny aspekt dydaktyczny, ważne
muzea, ścieżki dydaktyczne i kulturowe.
Korzystanie z jednostki pływającej
lub roweru traktowane jest jako środek
komunikacji pomiędzy poszczególnymi
atrakcjami lub formą rekreacji.
Istotna tania i masowa baza noclegowa
przystosowana do obsługi grup
turystycznych.
Ze względu na krótki pobyt – kolejny etap
na trasie rejsu lub rajdu ważna funkcja
poznawcza – ciekawe elementy
dziedzictwa kulturowego i obszary
przyrodnicze.
Dobre oznakowanie tras i infrastruktura
noclegowa, ważne miejsce na 1 nocleg.
W przypadku turysty wodnego możliwość
skorzystania z infrastruktury przystani,
mariny (dostęp do ciepłej, wody, WC,
prądu, możliwość utylizacji odpadów),
gastronomia.
W przypadku turysty rowerowego –
nocleg, gastronomia. Średniej długości
odcinki, dobry standard nawierzchni
oraz bezpieczeństwo.
7.4.
Podział odbiorców turystyki kwalifikowanej
Turystą kwalifikowanym jest osoba trwale zainteresowana turystyką, uprawiająca
ze znawstwem i zamiłowaniem wybrane jej dyscypliny, przestrzegająca społecznych norm
zachowania się na szlaku i w obiektach turystycznych, doskonaląca swoją sprawność
fizyczną oraz łącząca turystyczną aktywność fizyczną z wszechstronnym poznaniem rejonu
w którym uprawia turystykę.
Na interesującym nas obszarze infrastruktura umożliwia uprawiania kwalifikowanej turystyki:
− pieszej nizinnej,
− rowerowej,
− motorowodnej,
− kajakowej,
− żeglarskiej .
Ze względu na swoją specyfikę, wymogi infrastruktury oraz umiejętności obsługi środków
transportowych szczególnym jest kwalifikowany turysta wodny. Możemy wśród nich
wymienić:
a) turystę wodnego – korzystającego indywidualnie ze sprzętu wodnego własnego
lub wypożyczonego (kajak, żaglówka, tratwa, łódź wiosłowa) oraz usług portowych
(cumowanie, woda, usługi sanitarne, gastronomia, niekiedy nocleg);
b) turystę motorowodnego – korzystającego z wynajętych jednostek pływających
z napędem mechanicznym oraz usług portowych;
c) turystę wodnego tranzytowego – przemieszczającego się na swoich jednostkach,
korzystającego z usług portowych (cumowanie, prądu, dostęp do mediów, usług
sanitarnych, gastronomicznych i hotelarskich):
d) turysta wodny rezydent – korzystający z usług portowych w sezonie żeglownym
i na stałe (także w okresie zimowym) pozostawiający jednostki pływające w porcie,
przystani lub marinie.
61
IV.
Projekt koncepcyjny zagospodarowania terenu Wzgórza
Adelajdy w Siedlisku wraz z otoczeniem parkowym z
wykorzystaniem koncepcji księcia Hermanna Pückler-Muskau
dr inż. Agnieszka Szczecińska, mgr inż. arch. kraj. Dominik Osyczka
W 1834 roku książę Herman von Pückler-Muskau oddelegował do prac związanych
z tworzeniem parku w Siedlisku swego ogrodnika Eduarda Petzolda. W swoich wspomnienia
Petzold, który z czasem zyskał miano jednego z najznakomitszych europejskich planistów
krajobrazu pisze, iż w majątku Schönaichów pracował przez osiem tygodni. W tym czasie
w Siedlisku, w ramach realizacji dużego założenia o charakterze parkowo - ogrodowym
zostaje zagospodarowane m.in. przykościelne wzgórze, z czasem nazwane Wzgórzem
Adelajdy. Niniejsze opracowanie jest próbą koncepcyjnego odtworzenia kształtu tego
miejsca.
8. Koncepcja układu funkcjonalnego, komunikacyjnego,
dendroflory i koncepcja obsadzenia roślinnością
inwentaryzacja
8.1. Przedmiot inwestycji i podstawa opracowania
Przedmiotem inwestycji jest opracowanie projektu koncepcyjnego zagospodarowania
terenu Wzgórza Adelajdy w Siedlisku wraz z otoczeniem parkowym.
Podstawę opracowania stanowi:
− projekt „Transgraniczna koncepcja zagospodarowania turystycznego Doliny
Środkowej Odry z wykorzystaniem dziedzictwa kulturowego rodziny Schönaich
i Pückler-Muskau
− kopia mapy sytuacyjnej w skali 1:1000
− wizja lokalna i inwentaryzacja ogólna dendroflory przeprowadzona w dniu 25.04.
2015 r.
8.2. Informacje ogólne.
8.2.1. Lokalizacja.
Siedlisko – wieś położona w województwie lubuskim, w powiecie nowosolskim.
Teren podlegający opracowaniu znajduje się w środkowej części wsi. Od północy
przylega do drogi wojewódzkiej prowadzącej z Nowej Soli do Różanówki – droga nr 321
(Przyborów – Głogów). Od zachodu graniczy drewnianym płotem z terenem
przykościelnym. Od południa z droga prowadzącą do dawnego mostu na Odrze (droga
nr 325). Wschodnią granice terenu opracowania wyznacza zabudowa mieszkaniowa
i gospodarcza wsi. Teren obejmuje swoją powierzchnią działkę numer: 912/21.
Z zakresu opracowania wyłączona jest działka o nr 912/20 wydzielona w północnowschodnim terenie przedmiotowej działki. Na wydzielonej działce znajduje się niski
budynek, w chwili obecnej nieużytkowany a pełniący dawniej funkcję lodziarni.
62
8.2.2. Współczesna funkcja terenu.
Obecnie teren objęty opracowaniem nie jest użytkowany i utrzymywany w sposób
prawidłowy. Teren całego Wzgórza pełni funkcje parku i dzięki inicjatywie Fundacji
Karolat udało się ustawić tablice informacyjne, które dają możliwość identyfikacji miejsca
i poznania jego bogatej historii. Poza tym członkowie Fundacji regularnie wykonują
prace społeczne polegające na wykaszaniu samosiewów na terenie dawnego cmentarza
oraz porządkowaniu terenu czy wykaszaniu trawy na wzgórzu.
8.3. Istniejący stan zagospodarowania terenu.
8.3.1. Stan zachowania
Teren podlegający opracowaniu zajmuje powierzchnię około 1,6 ha. Jest zróżnicowany
pod względem wysokościowym. W centralnej części terenu znajduje się wzniesienie
określane mianem Wzgórza Adelajdy. U podnóża szczytu wzgórza, na południowym
stoku znajduje się taras ziemny umocniony murkiem oporowym jest to, tzw. Gaj
Bohaterów. Teren opracowania po stronie południowej opada stromą skarpą, pokrytą
gęstymi samosiewami drzew i krzewów, w kierunku Odry do drogi nr 325. W zachodniej
części terenu znajduje się zadrzewiony teren dawnego cmentarza, którego wschodnią
granice wyznacza zachowana podmurówka ogrodzenia i dwa filary nieistniejącej już
bramy wejściowej - od strony północnej. Do zachodniej granicy dawnego cmentarza
przylega, znajdujący się na terenie kościelnym - budynek mauzoleum. Po stronie
północno-wschodniej teren opada w stroną dawnej lodziarni i drogi nr 321. Północna
i wschodnia część działki jest zadrzewiona i pełni funkcję niezagospodarowanego parku.
Obszar objęty projektem jest dostępny dla pieszych od trzech stron: północnozachodniej, północnej, i północno-wschodniej. Wzdłuż głównej drogi Siedliska
do wzgórze prowadzi ciąg pieszy utwardzony pytkami betonowymi i obsadzony gęsto
krzewami lilaka pospolitego. W połowie długości tego chodnika znajduje się prostopadła
aleja dębowa, która prowadzi bezpośrednio do szczytu wzgórza. Do wzgórza i początku
alei dębowej można dojść także chodnikiem prowadzącym wzdłuż północnej granicy
dawnego cmentarza z sąsiedniego kościoła oraz od wschodu przedeptam,
który zaczyna się przy dawnej lodziarni i kończy wraz z aleją dębową na wzgórzu.
Teren objęty opracowaniem to teren bez obiektów trwałej zabudowy. Na szczycie
wzgórza znajdują się fundamenty wieży widokowej poddanej rozbiórce w latach
powojennych. Teren działki nie jest uzbrojony. Jest zadrzewiony a od strony północnej
działki na szczyt wzgórza prowadzi czytelna pod względem kompozycyjnym aleja
dębowa. W bliskim otoczeniu terenu opracowania znajduje się dominanta wysokościowa
w postaci budynku kościoła i bezpośrednio przylegający do zachodniej granicy
opracowania budynek mauzoleum.
W miejscach gęściej porośniętych i niewyeksponowanych można zaobserwować
kształtowanie się dzikich wysypisk śmieci. Wiąże się to również z tym, iż w obrębie
tego terenu zieleni brak jest infrastruktury komunikacyjnej i oświetlenia.
Na objętym projektem obszarze, poza dwiema tablicami informacyjnymi i 1 koszem
na śmieci – przy wejściu na aleje dębową - obecnie nie występują żadne elementy małej
architektury typu: ławki, kosze na śmieci, latarnie etc.
Zaobserwować można jedynie sieć dróg nieformalnych, czyli tzw. „przedeptów”,
które powstały w wyniku skracania sobie drogi przez mieszkańców pobliskich domów.
63
8.3.2. Inwentaryzacja dendroflory
Układ istniejącej zieleni na terenie jest zróżnicowany: porośnięty jest on głównie
drzewami i ich samosiewami oraz nielicznymi skupinami lilaków pospolitych posadzonymi
przez mieszkańców Siedliska (Fundacja Karolat).
Elementem charakterystycznym są regularne nasadzenia: aleja dębowa oraz dwa
szpalery drzew (pierwszy z gatunku daglezja, a drugi z gatunku grab), mieszczące się
w południowej części działki na tarasie ziemnym określanym jako Gaj Bohaterów.
Po przeprowadzeniu ogólnej inwentaryzacji dendroflory (tab. 3) stwierdzono
występowanie 205 sztuk drzew na tym terenie. Dominujące gatunki to: dąb szypułkowy
– 53 sztuk (Quercus robur L.), lipa drobnolistna – 45 sztuk (Tilia cordata Mill.), klon
pospolity – 27 sztuk (Acer platanoides L.), kasztanowiec pospolity – 23 sztuki (Aesculus
hippocastanum L.), robinia akacjowa – 17 sztuk (Robinia pseudoacacia L.), grab
pospolity – 10 sztuk (Carpinus betulus L.), lipa szerokolistna – 8 sztuk (Tilia platyphyllos
Scop.), bez czarny – 7 sztuk (Sambucus nigra L.), buk pospolity (Fagus silvatica L.)
i daglezja zielona (Pseudotsuga menzesii Mirb.) – po 5 sztuk, brzoza brodawkowata
– 3 sztuki (Betula pendula Roth) oraz dąb czerwony – 2 sztuki (Quercus rubra. L.).
Tabela 3. Wykaz gatunków drzew poddanych inwentaryzacji ogólnej.
GATUNKI DRZEW
Średnica pnia [cm]
L.p.
Obiekt
Razem:
do 20
21-40
41-60 61-80 81-100
1. Bez czarny
7
7
2. Brzoza brodawkowata
3
3
3. Buk pospolity
1
3
1
5
4. Daglezja zielona
3
2
5
5. Dąb czerwony
2
2
6. Dąb szypułkowy
22
21
9
1
53
7. Grab pospolity
6
4
10
8. Kasztanowiec pospolity
17
6
23
9. Klon pospolity
24
3
27
10. Lipa drobnolistna
3
24
12
6
45
11. Lipa szerokolistna
3
5
8
12. Robinia akacjowa
11
4
2
17
Razem:
54
81
51
17
2
205
Na terenie opracowania znajdują się cenne egzemplarze drzew, które osiągnęły wymiary
poników przyrody – buk pospolity na terenie dawnego cmentarza oraz drzewa zbliżone
wymiarami do drzew pomnikowych – dwie lipy drobnolistne i dąb szypułkowy w części
parkowej wzgórza. Liczne są również samosiewy szczególnie klona pospolitego i robinii
akacjowej. Szczególnie samosiewy tych dwóch gatunków powinny być usunięte z terenu
wzgórza.
Stan fitosanitarny drzew jest dobry. Stwierdzono niewielki susz gałęziowy na dębach
w alei prowadzącej do wzgórza. Dla tego najbardziej czytelnego kompozycyjnie
elementu dendroflory wzgórza wykonano inwentaryzacje szczegółową (tab. 4).
W układzie alei stwierdzono 7 pni po usuniętych dębach. Prawdopodobnie
jest to pozostałość po rabunkowej wycince, która miała miejsce na tym terenie.
64
Lokalizację drzew w alei przedstawiają rysunki 1-3. W miejscach po wypadach drzew
i w miejscu drzew wyciętych proponuje się uzupełnić aleję egzemplarzami drzew tego
samego gatunku co tworzywo alei, czyli dąb szypułkowy o obwodach minimum 20 cm.
Tabela 4. Wykaz drzew tworzących aleję prowadzącą na Wzgórze Adelajdy - poddanych
inwentaryzacji szczegółowej.
L. p.
Nazwa
gatunkowa
łacińska
Nazwa
gatunkowa
polska
Wysokość
[m]
Średnica
korony
[m]
Obwód
pnia
[cm]
1.
Aesculus
hippocastanum
Kasztanowiec
pospolity
15
8,2
148
2.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
13,6
163
2a
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
11
101
3.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
10,8
116
4.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
10
144
5.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
18
130
6.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
17
166
P1
pniak
Uwagi o stanie
zachowania, ew.
zalecenia
korona jednostronna
W, w koronie tylce,
susz 5%, na wys. 4 m
ubytek rynnowy
przelotowy
korona jednostronna
N, susz 10%, drzewo
wyrasta przy pniu
drzewa 2a
korona jednostronna
N, susz 10%
korona jednostronna
N, pochylone 5º NE,
susz 10%
wysoko osadzona
korona, susz 10%
korona jednostronna
NW, susz 5%,
pochylone 5ºNE
korona jednostronna
W, pień esowaty,
susz gałęziowy 20%
Ø 24
7.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
7
110
8.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
7,8
96
9.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
9,2
138
10.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
6,6
135
P2
pniak
P3
P4
pniak
pniak
Ø 83, 33,
14
Ø 52
Ø 37
65
wysoko osadzona
korona, susz 5%, od
wys. 6 m łukowato
wygięty pień N
wysoko osadzona
korona, susz 5%, od
wys. 8 m łukowato
wygięty pień N
wysoko osadzona
korona, susz 5%
na wys. 0,3 m ubytek
kieszeniowy Ø 0,2 m,
korona wysoko
osadzona, susz 10%
11.
L. p.
Quercus robur
Nazwa
gatunkowa
łacińska
wysoko osadzona
korona, susz 10%
Dąb szypułkowy
20
5,8
98
Nazwa
gatunkowa
polska
Wysokość
[m]
Średnica
korony
[m]
Obwód
pnia
[cm]
Uwagi o stanie
zachowania, ew.
zalecenia
81
wysoko osadzona
korona, w odziomku
zarastający obumarły
fragment drugiego
pnia o Ø 17
Dąb szypułkowy
12.
Quercus robur
P5
pniak
13.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
8,8
88
14.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
4,8
97
15.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
14,4
136
16.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
20
10,2
107
P6
pniak
17.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
18.
Quercus robur
19.
20
6
Ø 20
wysoko osadzona
korona
wysoko osadzona
korona
pochylone 15º, w
odziomku ubytek typu
kieszeń Ø 0,2 m,
korona jednostronna
NE, od wys. 4 m pień
łukowato wygięty NE
Ø 35
20
4,2
80
Dąb szypułkowy
14,4
105
Quercus robur
Dąb szypułkowy
14
111
20.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
11,8
145
21.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
12,6
116
22.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
11
108
23.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
8,2
110
66
wysoko osadzona
korona, susz 5%,
łukowato wygięty pień
korona jednostronna
W, oderwana kora na
wys. 1,5 m, owocnik
grzyba na pniu, cień
asymilatów wokół
zainfekowanej części
pnia, w pniu
mrowisko,
prawdopodobny
ubytek kominowy
5/2V, korona
jednostronna W,
wysoko osadzona,
pochylone 10º NW,
susz konarowy 15%,
w odziomku fragment
drugiego pnia o Ø 1 m
susz 5%
wysoko osadzona
korona, korona
jednostronna W
wysoko osadzona
korona, korona
jednostronna W
wysoko osadzona
korona, korona
jednostronna W
P7
L. p.
Ø 25
pniak
Nazwa
gatunkowa
łacińska
Nazwa
gatunkowa
polska
Wysokość
[m]
Średnica
korony
[m]
Obwód
pnia
[cm]
24.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
11,2
96
25.
Quercus robur
Dąb szypułkowy
7,4
92
Uwagi o stanie
zachowania, ew.
zalecenia
wysoko osadzona
korona, korona
jednostronna E,
pochylone 5º
korona jednostronna
E, pochylone 10º
Objaśnienia zapisów tabeli:
Zapis 0,5/2V należy rozumieć: na wys. 0,5 m konary drzewa rozwidlają się na 2 pod kątem ostrym rozwidlenie niebezpieczne "V" – kształtne
Zapis 0,5/2U należy rozumieć: na wys. 0,5 m konary drzewa rozwidlają się na 2 pod kątem ostrym rozwidlenie bezpieczne "U" - kształtne
Rys. 1. Szczegółowa inwentaryzacja alei dębowej na mapie zasadniczej.
Rys. 2. Szczegółowa inwentaryzacja alei dębowej z projektowanym układem alejek.
67
Rys. 3. Rzuty koron drzew w alei dębowej
8.4. Projektowane zagospodarowanie terenu
8.4.1. Program funkcjonalno-przestrzenny
Program funkcjonalno-przestrzenny projektowanego obszaru obejmuje główne cztery
strefy (załącznik R1). W proponowanym rozwiązaniu projektowym wydzielono
6 charakterystycznych wnętrz krajobrazowych powiązanych układem komunikacyjnym
oraz widokowo (załącznik R2)
8.4.2. Lapidarium rodziny Schönaich
W pierwszej z nich - strefie dawnego cmentarza – zaplanowane zostało Lapidarium,
do którego mogą zostać przeniesione z cmentarza komunalnego w Siedlisku płyty
nagrobne i sarkofagi związane z rodziną Schönaich. Teren cmentarza porasta najstarszy
drzewostan. Prawdopodobnie znajdują się tutaj okazy drzew sadzone celowo
na przykościelnym cmentarzu. Na terenie projektowanego lapidarium, bezpośrednio przy
Mauzoleum zaplanowano dwie różanki (fot. 44) otoczone kolistym trawnikiem i niskim
żywopłotem cisowym (fot. 37): różankę kolistą w centralnej części wnętrza
oraz półkolistą przy budynku mauzoleum. Zaproponowany układ komunikacyjny
przypomina kształtem krzyż. Stanowi on typowe rozwiązanie na cmentarzach
ewangelickich w regionie. Dłuższe ramie krzyża łączy dawne wejście na cmentarz
z Gajem Bohaterów. Zachodnią i północną i południową granicę dawnego cmentarza
proponuję się obsadzić lilakami (fot. 43), które stanowić będą kompozycyjne ściany
wnętrza. Wzdłuż wschodniej i południowej granicy cmentarz planuje się obsadzić
bodziszkiem korzeniastym (fot. 48), który zadarniając powierzchnie gleby uniemożliwi
wzrost samosiewów. W części północnej lapidarium, miedzy nagrobkami, powinien
zostać posadzony bluszcz pospolity (fot. 36). Wizualizację fragmentu tego wnętrza
przedstawia rysunek nr 8.
68
8.4.3. Gaj Bohaterów
Gaj Bohaterów stanowi strefę bezpośrednio powiązaną komunikacyjnie z Lapidarium
rodziny Schönaich. Znajdujące się tu daglezje dodatkowo porośnięte są bluszczem
w formie generatywnej. W tym wnętrzu, stanowiącym miejsce ostatniego spoczynku
pochodzących z Karolatu bohaterów I wojny światowej oraz zmarłego 15.09.1933 r.
Księcia Hansa Carla Erdmanna, zaplanowano obsadzenie z różaneczników (fot. 45)
i bodziszka korzeniastego (fot. 48) oraz śnieguliczki Chenaulta (fot. 46). W tej części
założenia znajdują się również graby – 10 sztuk, które są najprawdopodobniej
pozostałością żywopłotu, który na skutek braku cieć formujących wyrósł w dojrzałe
drzewa. Wizualizację fragmentu tej części projektu przedstawia rysunek nr 9.
8.4.4. Aleja dębowa
Opisana w punkcie 3.2. Inwentaryzacja dendroflory. Jej wizualizację w powiązaniu
z odbudowaną Wieżą Adelajdy prezentuje rysunek nr 12.
8.4.5. Wzgórze Adelajdy z wieżą widokową
Projektowane obsadzenie wzgórza składa się z roślin zimozielonych, zadarniających
i bylin kwitnących w okresie letnim. Wejście na wzgórze zostanie podkreślone przez
skupinę składającą się z niskich lilaków Mayera ‘Palibin’ (fot. 42). W najbliższym
otoczeniu ścieżki zaprojektowano kwitnący na żółto liliowiec ‘Stella de Oro’ (fot. 49).
Aby uniemożliwić poprzeczne pokonywanie skarpy przez turystów, zaprojektowano
obsadzenie z sosny kosodrzewiny (fot 41). Zarówno sosna kosodrzewina jaki i kolejny
zimozielony gatunek zastosowany w projektowanym obsadzeniu skarpy - irga pozioma
(fot. 38) będą dodatkowo spełniały rolę roślin stabilizujących skarpę. Wizualizacja
wejścia na Wzgórze jest widoczna na rysunku nr 10.
8.4.6. Park
Pozostałą część otoczenia wzgórza określono mianem parku i zaplanowano w tych
częściach funkcje z typowym parkiem związane. Przede wszystkim wnętrza z trawnikami
i skupinami krzewów służące biernemu jaki i czynnemu wypoczynkowi. Druga funkcją
zaplanowanej tutaj zieleni jest tworzenie widoków, przesłon, i osłonięcie nieciekawego
otoczenia gospodarczego. Zaprojektowane w tej części parku rośliny to jaśminowiec
wonny (fot. 39), kolkwicja (fot. 40), trzmielina Fortune’a ‘Coloratus’ (fot. 47) i występująca
już wcześniej śnieguliczka Chenaulta (fot.46).
8.4.7. Południowy stok wzgórza
Pozostanie terenem ekstensywnie pielęgnowanym i nieużytkowanym. Zaleca się
rozważyć usunięcie samosiewów drzew i częściowe odsłonięcie skarpy w sytuacji
odbudowy Wieży Adelajdy w celu wyeksponowania budowli i umożliwienie spełniania
jej funkcji punktu widokowego.
8.5. Układ komunikacyjny
Zaprojektowany układ komunikacyjny uwzględnia istniejące nieformalne kierunki
przemieszczania się osób odwiedzających wzgórze i trzy możliwe wejścia na teren
parku. Dodatkowo został on rozbudowany o wyżej opisany układ alejek na terenie
dawnego cmentarza – projektowane Lapidarium. Pokrywa się on także z projektowanymi
szlakami turystycznymi.
69
Wszystkie zaprojektowane alejki powinny być wykonane z nawierzchni
wodoprzepuszczalnych typu HanseGrand lub o podobnych właściwościach. Wizualizację
ciągów pieszych prowadzących do Wzgórza Adelajdy i otaczającego go parku
przedstawiają rysunki nr 7 i nr 11.
8.6. Wyposażenie
W projektowanym obszarze pojawiło się wiele elementów wyposażenia. Na terenie
całego projektowanego parku i wzgórza zaplanowano jednakowe oświetlenie typu A8 L
firmy Art Metal (rys. 4.) lub inne równoznaczne.
Rys. 4. Proponowana lampa do umieszczenia na terenie całego parku.
Na terenie wzgórza zaplanowano dwa rodzaje koszy na śmieci (rys. 5): kosze kamienne
– Zdroje 70 firmy PMO lub inne równoznaczne – we wnętrzach cmentarnych oraz kosze
drewniano-żeliwne – Retro tej samej firmy lub inne równoznaczne – w pozostałych
częściach terenu.
Rys. 5. Proponowane kosze na śmieci do umieszczenia w różnych częściach parku:
a – umieszczony w otoczeniu wzgórza, b – umieszczony na terenie Lapidarium i Gaju Bohaterów.
70
Rys. 6. Proponowane różne rodzaje ławek: a – ławka z oparciem typ 028/op, b – ławki bez oparć
do umieszczenia przy Wieży Adelajdy, c – do wnętrza o nazwie Lapidarium i Gaj Bohaterów
W parku zaplanowano trzy różne rodzaje ławek (rys. 6): pierwszy typ ławki kamienne
firmy Rektur (lub równoznaczne) zostaną umieszczone na terenie Lapidarium i Gaju
Bohaterów, W otoczeniu wzgórza i wieży zostały zaplanowane dwie ławki typu 028/bo
firmy Zano (lub równoznaczne), aby użytkownik miał prawo wyboru strony siedzenia.
Ostatni typ ławek umieszczonych w projekcie to ławka typu 028/op firmy Zano (lub
równoznaczna).
8.7. Dobór gatunkowy projektowanych roślin
Tabela 5. Wykaz projektowanych roślin
L.p.
Nazwa gatunkowa polska
Nazwa gatunkowa łacińska
Rośliny okrywowe:
Hedera helix
1. Bluszcz pospolity
Krzewy iglaste:
Taxus baccata
2. Cis pospolity
Krzewy liściaste:
Cotoneaster horizontalis
3. Irga pozioma
Philadelphus coronarius
4. Jaśminowiec wonny
Kolkwitzia amabilis
5. Kolkwicja chińska
Pinus mugo
6. Sosna kosodrzewina
Syringa meyeri 'Palibin'
7. Lilak Meyera `Palibin`
Syringa vulgaris
8. Lilak pospolity
Rosa Àpache`
9. Róża okrywowa Àpache`
Rhododendron sp.
10. Różanecznik
11. Śnieguliczka Chenaulta `Hanckock` Symphoricarpos ×chenaultii 'Hancock'
Euonymus fortunei 'Coloratus'
12. Trzmielina Fortunea `Coloratus`
Byliny:
Geranium macrorrhizum
13. Bodziszek korzeniasty
Hemerocallis 'Stella de Oro'
14. Liliowiec `Stella de Oro`
71
Fot. nr
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
Fot. 36. Bluszcz pospolity http://www.wymarzonyogrod.pl
Fot. 37. Cis pospolity http://galeria.swiatkwiatow.pl
Fot. 38. Irga pozioma http://wieloletnie.pl
72
Fot. 39. Jaśminowiec wonny http://galeria-kwiatow.co
Fot. 40. Kolkwicja chińska http://www.futuregardens.pl
Fot. 41. Sosna kosodrzewina http://www.rosliny-magda.pl
73
Fot. 42. Lilak Meyera `Palibin` http://www.futuregardens.pl
Fot. 43. Lilak pospolity http://www.swiatkwiatow.pl
Fot. 44. Róża okrywowa Àpache` http://www.szkolkaroza.pl
74
Fot. 45. Różanecznik http://www.e-ogrody.pl
Fot. 46. Śnieguliczka Chenaulta `Hanckock` http://gardenbreizh.org
Fot. 47. Trzmielina Fortunea `Coloratus` http://www.iglaki24.pl
75
Fot. 48. Bodziszek korzeniasty http://www.ogrodowisko.pl
Fot. 49. Liliowiec `Stella de Oro` www.futuregardens.pl
76
8.8. Wizualizacja projektu
Rys. 7. Chodnik prowadzący na wzgórze
Rys. 8. Centralna część dawnego cmentarza z rózankami i kolistym trawnikiem
77
Rys. 9. Gaj Bohaterów obsadzony różanecznikami i byliną okrywową – bodziszkiem korzeniastym
Rys. 10. Wejście na Wzgórze Adelajdy od strony dawnej lodziarni
Rys. 11. Alejka prowadząca do Wzgórza Adelajdy obsadzona lilakami
78
Rys. 12. Aleja dębowa prowadząca do Wzgórza Adelajdy i Wieży Widokowej
8.9. Zestawienie powierzchni
− Zadrzewiona skarpa
− Gaj Bohaterów
− Wzgórze Adelajdy
− Dawny cmentarz
− Powierzchnia murków
Powierzchnia ogółem
5 991,7 m2
4 15,5 m2
6 592,8 m2
2 857,7 m2
12,4 m2
1,6 ha
8.10. Dane informujące, czy działka jest wpisana do rejestru zabytków
oraz czy podlega ochronie na podstawie ustaleń miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego.
Działka nie jest wpisana do rejestru zabytków i nie podlega ochronie na podstawie ustaleń
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
8.11. Dane określające wpływ eksploatacji górniczej na działkę.
Działka nie podlega wpływom eksploatacji górniczej.
8.12. Informacje i dane o charakterze i cechach istniejących i przewidywanych
zagrożeń dla środowiska oraz higieny i zdrowia użytkowników projektowanego
terenu.
W projektowanym terenie nie występują zagrożenia dla środowiska oraz higieny i zdrowia
użytkowników.
79
mgr inż. Wioleta Różańska
9. Projekt odbudowy i adaptacji do celów turystycznych wieży widokowej
Opis techniczny do koncepcji budynku
9.1. Dane ogólne:
Wolnostojący budynek wieży widokowej czterokondygnacyjnej.
Budynek składa się z czterech kondygnacji z których dwie są ogólnodostępne
dla klientów, trzecia dostępna wg uznania zarządcy, czwarta dostępna wyłącznie
dla zarządcy (funkcja techniczna). Na parterze budynku zlokalizowany zostanie lokal
usługowy, kawiarnia.
Układ konstrukcyjny stanowią ławy fundamentowe żelbetowe, ściany murowane,
żelbetowe stropy oraz filary żelbetowe. Budynek wykonany w technologii tradycyjnej.
9.2. Program użytkowy:
141,00 m² (konc.1)
167,00 m² (konc.2)
-
powierzchnia zabudowy proj. budynku
powierzchnia zabudowy proj. budynku
-
powierzchnia użytkowa proj. budynku
powierzchnia użytkowa proj. budynku
-
-
kubatura projektowanego budynku
-
865,00 m³
-
wysokość zabudowy proj. budynku
-
15,20 m
225,26 m² (konc.1)
237,26 m² (konc.2)
I kondygnacja – parter (lokal usługowy - kawiarnia):
− sala kawiarni
− pomieszczenie sprzedaży (BAR)
− komunikacja
− zmywalnia
− magazyn
− WC dla personelu
− pomieszczenie socjalne
− pomieszczenie techniczne
− WC ogólnodostępny
− WC ogólnodostępny
II kondygnacja
− pomieszczenie wieży
− taras widokowy ogólnodostępny
III kondygnacja
− taras widokowy (dostępny na warunkach zarządcy obiektu)
80
IV kondygnacja
− taras widokowy (dostępny wyłącznie dla zarządcy obiektu, pełni funkcję techniczną,
dostęp do masztu na kopule)
9.3. Architektura i konstrukcja:
9.3.1. Fundamenty:
Pod budynkiem projektuje się betonowe ławy fundamentowe oraz żelbetowe stopy
fundamentowe.
Do poziomu 0,00 ściany fundamentowe murowane z bloczków betonowych B15 o
gr.25cm zewnętrzne ściany fundamentowe odpowiednio zaizolowane.
9.3.2. Ściany budynku:
Ściany budynku, murowane z pustaków ceramicznych Porotherm P+W gr. 25cm na
zaprawie cementowo-wapiennej, ocieplone styropianem PS-E FS15 wykonanym
w technologii lekkiej-mokrej. Ściany wzmocnione rdzeniami żelbetowymi.
Alternatywnie dopuszcza się wykonanie ścian z bloczków z betonu komórkowego
o odpowiedniej wytrzymałości, murowanych na zaprawie klejowej, ocieplone
styropianem PS-E FS15
Ściany wewnętrzne konstrukcyjne murowane z materiałów jak zewnętrzne,
tj pustak ceramiczny Porotherm P+W gr. 25cm na zaprawie cementowo-wapiennej.
Przy zastosowaniu alternatywnych materiałów należy zachować projektowane wymiary
budynku.
Projektuje się żelbetowe, sześciokątne kolumny, pod oparcie tarasów widokowych,
na każdej z kondygnacji.
9.3.3. Ściany działowe:
Ściany działowe parteru w budynku murowane z pustaków ceramicznych gr. 12 cm
alternatywnie z materiału jak ściany konstrukcyjne.
9.3.4. Schody:
Schody zewnętrzne (w koncepcji 2) oraz wewnętrzne (w koncepcji 1) i płyty tarasowe
budynku wykonane jako betonowe, wylewane na mokro z betonu B25, odpowiednio
zazbrojone. W stropach zostaną wykorzystane prefabrykowane belki stalowe jako
wzmocnienia pod oparcie schodów prowadzących na kolejną kondygnację. Schody
i tarasy można obłożyć płytkami antypoślizgowymi i mrozoodpornymi. W budynku
zastosowane zostaną również stalowe schody kręcone.
9.3.5. Konstrukcja dachu:
W koncepcji pierwszej planuje się wykonanie częściowego zadaszenia I tarasu
widokowego. Zadaszenie wykonać w celu zabezpieczenia przed deszczem i śniegiem
wewnętrznej klatki schodowej.
Konstrukcję zadaszenia projektuje się z drewna. Wymiary elementów i układ
konstrukcyjny wykonać zgodnie z rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Całą konstrukcję
drewnianą odpowiedni zabezpieczyć i pozostawić w widoku.
81
Więźbę dachową drewnianą wykonać z drewna sosnowego lub świerkowego klasy
C30, wg PN-81/B-03150, 01-03 i zabezpieczyć środkami grzybobójczymi
i ogniochronnymi.
Zadaszenie ostatniej kondygnacji stanowi kopuła, kryta blachą powlekaną, malowaną
proszkowo.
Zwieńczenie kopuły stanowi iglica bądź maszt.
9.3.6. Pokrycie dachu:
Jako pokrycie zadaszenia
z poliwęglanu komorowego.
części
tarasu
zastosować
przeźroczyste
płyty
9.3.7. Tynki, elementy wykończeniowe:
Tynki wewnętrzne tradycyjne, cementowo-wapienne szpachlowane pod malowanie
ścian.
Tynk zewnętrzny zacierany na gładko, kolorystyka w nawiązaniu do otaczającej
zabudowy. Elementy wykończeniowe oraz kolorystyka budynku wg projektu
budowlanego, w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków.
9.3.8. Instalacje:
W budynku przewiduje się instalacje: wodną, kanalizacyjną, elektryczną. Ogrzewanie
parteru budynku elektryczne.
9.4. Wpływ budynku na środowisko:
Budynek usługowy z projektowanym wyposażeniem oraz przewidzianym sposobie
użytkowania nie emituje szczególnych hałasów i wibracji wymagających dodatkowych
środków zaradczych.
Obiekt nie wprowadza szczególnych zakłóceń ekologicznych w charakterystyce
powierzchni ziemi, gleby, wód powierzchniowych i podziemnych. Obszar oddziaływania
obiektu obejmuje teren przedmiotowej działki, terenu użytkowania i nie wykracza
poza jej granice.
Brak przewidywanych zagrożeń dla środowiska oraz bezpieczeństwa i higieny
i zdrowia użytkowników projektowanego budynku ich jego otoczenia.
82
V.
Część opisowa do koncepcji programowej budowy ścieżek
rowerowych na terenie powiatu nowosolskiego w ramach
opracowania koncepcji zagospodarowania turystycznego
Doliny Środkowej Odry z wykorzystaniem dziedzictwa
kulturowego rodziny Schönaich i Pückler - Muskau
Dolina Środkowej Odry cieszy się popularnością wśród turystów zamieszkujących obszar
wsparcia.
W Nowej Soli zaczyna się linia kolejowa nr 371 łącząca Nową Sól z Wolsztynem.
Obecnie jest ona wyłączona z ruchu, lecz biegnie przez malownicze tereny, na których
znajduje się wiele akwenów (Jezioro Święte, Mesze) porośniętych charakterystycznymi
odmianami roślin oraz zamieszkiwane przez wiele gatunków zwierząt rzadko
spotykanych w innych rejonach obszaru wsparcia. Linia jest łącznikiem pomiędzy
Obszarami Natura 2000, znajdującymi się w okolicach Nowej Soli a rezerwatami
przyrody leżącymi na terenie gminy Kolsko.
Jako atrakcja na linii znajduje się most stalowy mający najdłuższe przęsło nurtowe
w Europie, a także kilka budynków stacji kolejowych wybudowanych w epoce rozwoju
uprzemysławiania Europy, będących charakterystycznymi reliktami architektury
początków XX wieku. Na szczególną uwagę zasługują budynki stacji kolejowych
znajdujących się w Lubięcinie, Konotopie i Kolsku, ze względu na swoją unikalną,
posiadającą wartość historyczną architekturę.
Na trasie linii znajdują się również obiekty forteczne takie jak strażnice mostowe czy
schrony bojowe Pozycji Odrzańskiej, będące dużą atrakcją dla miłośników architektury
militarnej.
W związku z powyższym Powiat Nowosolski od lat stara się przywrócić linię do użytku
na cele turystyczne.
W ramach niniejszego opracowania opisana została koncepcja programowej budowy
ścieżek rowerowych na terenie powiatu nowosolskiego w ramach zagospodarowania
turystycznego Doliny Środkowej Odry w celu linii kolejowej do użytku na cele turystyki
rowerowej dla mieszkańców obszaru wsparcia.
Atrakcje turystyczne związane z linią kolejową nr 371 opisane zostały wyżej w punktach
1 oraz 4.
83
10. Opis zadania inwestycyjnego
10.1. Przedmiot opracowania
Przedmiotem opracowania jest „Koncepcja zagospodarowania turystycznego Doliny
Środkowej Odry z wykorzystaniem dziedzictwa kulturowego rodziny Schönaich i Pückler Muskau” w części dotyczącej budowy:
- ścieżki rowerowej na odcinku od m. Otyń do m. Kolsko, na terenie powiatu
nowosolskiego, po trasie linii kolejowej nr 371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań,
- ścieżki rowerowej prowadzącej od mostu kolejowego przez Odrę do małej przystani
rzecznej w Bobrownikach (w budowie).
10.2. Lokalizacja i program inwestycji
Planowana budowa ścieżek rowerowych w zagospodarowaniu turystycznym Doliny
Środkowej Odry będzie realizowana na terenie powiatu nowosolskiego, w gminach: Otyń,
Nowa Sól i Kolsko.
Podstawowym założeniem programowym inwestycji jest utworzenie trasy rowerowej
łączącej wschodnią część powiatu nowosolskiego, położonej po prawym brzegu rzeki Odry
z siecią dróg rowerowych istniejących w okolicach miasta Nowa Sól, a jednocześnie
zachowanie turystyczno-rekreacyjnego charakteru tego szlaku rowerowego.
Idealnym korytarzem komunikacyjnym spełniającym powyższe, podstawowe
wymagania programowe inwestycji jest pas kolejowy linii kolejowej nr 371 Wolsztyn – Nowa
Sól, wraz mostem kolejowym przez rzekę Odrę. Ponadto projektowana trasa ścieżki spełnia
w najwyższym możliwym stopniu kryteria bezpieczeństwa ruchu rowerowego – na całym
odcinku jest prowadzona niezależnie od dróg ruchu kołowego, posiada z nimi w większości
przypadków bezkolizyjne skrzyżowania, a przede wszystkim umożliwia rowerzystom
bezpieczne, niezależne od ruchu kołowego przekroczenie rzeki Odry.
Należy tutaj również zaznaczyć, że budowa ścieżki rowerowej po nieczynnym szlaku
kolejowym jest „atrakcyjna” pod względem ekonomicznym – pozwala uniknąć wykonywania
kosztownych robót ziemnych i daje możliwość wykorzystania konstrukcji podtorza
kolejowego do budowy konstrukcji jezdni ścieżki rowerowej.
W ramach inwestycji projektuje się również ścieżkę rowerową łączącą ścieżkę główną
z powstającą obecnie małą przystanią wodną w Bobrownikach.
Projektowana wg niniejszej koncepcji ścieżka rowerowa nr 1 (główna) rozpoczyna się
na granicy miasta Nowa Sól i wsi Otyń, a kończy w okolicach budynków stacji kolejowej
Kolsko. Całkowita długość tej ścieżki rowerowej wynosi 24405 m. Ścieżkę podzielono na
dwa odcinki:
1) Nowa Sól – Lipiny (do skrzyżowania z drogą wojewódzką nr 315) – o długości 8281
m,
2) Lipiny – Kolsko – o długości 16124 m.
84
Ścieżka nr 2 łącząca ścieżkę nr 1 z przystanią w Bobrownikach rozpoczyna się przed
mostem kolejowym w Stanach, a kończy w okolicach Białej Góry, gdzie budowana jest
przystań na rzece Odrze. Długość ścieżki nr 2 wynosi 6153 m.
Długość układu ścieżek projektowanego wg niniejszej koncepcji wynosi 30558 m.
10.3. Cel opracowania
Podstawowym zadaniem opracowanej koncepcji jest określenie zakresu i sposobu
realizacji przedmiotowych ścieżek rowerowych oraz oszacowanie kosztów przygotowania
i realizacji inwestycji.
Na obecnym etapie koncepcja:
- wskazuje przebieg ścieżek rowerowych,
- określa sposób powiązania
komunikacyjnym (drogowym),
ścieżek
rowerowych
z
istniejącym
układem
- ustala podstawowe parametry i rozwiązania techniczne budowy ścieżek rowerowych,
- ustala lokalizację dla miejsc odpoczynku („bike-stop”) dla rowerzystów.
10.4. Cel i zakładany efekt inwestycji
Ogólnym i podstawowym celem inwestycji jest utworzenie atrakcyjnego pod
względem turystyczno-rekreacyjnym połączenia komunikacyjnego miasta Nowa Sól
z częścią powiatu nowosolskiego położoną po wschodniej stronie rzeki Odry. Połączenie
to będzie mogło być wykorzystywane dodatkowo w celach gospodarczych – jako dojazd
z miejsca zamieszkania do miejsca pracy oraz dojazd do urzędów i instytucji
zlokalizowanych na terenie Nowej Soli. Realizacja inwestycji umożliwi stworzenie
dogodnego i bardzo atrakcyjnego pod względem turystycznym połączenia zabytkowego
mostu kolejowego w Stanach z rezerwatem przyrody „Bukowa Góra” i dalej przystanią
wodną na Odrze w okolicach wsi Bobrowniki.
Pozostałe cele, które zostaną osiągnięte w wyniku realizacji inwestycji to:
- poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego na ciągach komunikacji drogowej,
w pobliżu których będzie przebiegała ścieżka rowerowa,
- zmniejszenie ruchu pojazdów samochodowych w strukturze ruchu, a tym samym
ograniczenie emisji spalin do środowiska.
10.5. Materiały wyjściowe





Mapa topograficzna Polski w skali 1:50 000,
Mapa topograficzna Polski w skali 1:10 000,
Mapa ewidencyjna w skali 1:5000 w wersji cyfrowej, z zasobów Powiatowego Ośrodka
Dokumentacji Geodezyjnej Kartograficznej Starostwa Powiatowego w Nowej Soli,
Wizje w terenie i sporządzona dokumentacja fotograficzna,
Ustalenia ze spotkań roboczych z Zamawiającym,
85


„Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich
usytuowanie” (Dz. U. nr 43/99, poz. 430) [1],
Wytyczne, instrukcje, katalogi obowiązujące przy projektowaniu dróg.
11.
Turystyka rowerowa w Powiecie Nowosolskim
11.1. Informacje ogólne i założenia programowe tworzenia sieci dróg rowerowych na
terenie powiatu nowosolskiego
Spełnienie ogólnych założeń programu zagospodarowania turystycznego Doliny
Środkowej Odry w aspekcie budowy dróg rowerowych wymaga przede wszystkim
i w pierwszej kolejności budowy układu podstawowego sieci ścieżek rowerowych
o charakterze wypoczynkowo-rekreacyjnym. Uzasadnione jest, aby ten układ podstawowy
ścieżek mógł być również wykorzystywany w celach gospodarczych.
Układ podstawowy ścieżek sytuowany przy szlakach komunikacyjnych powinien być
powiązany z siecią szlaków rowerowych przebiegających m.in. przez:
- miejsca o walorach przyrodniczych,
- miejscowości posiadające cenne zabytki,
- inne atrakcje turystyczne jak np. ośrodki rekreacji konnej i innych sportów,
gospodarstwa agroturystyczne, winnice.
Sieć podstawowa ścieżek rowerowych o charakterze rekreacyjno-turystycznym
powinna być przede wszystkim budowana w nawiązaniu do istniejących szlaków
komunikacyjnych drogowych i kolejowych. Przemawiają za tym następujące argumenty:
- wyznaczanie tras rowerowych o nawierzchni utwardzonej w istniejących korytarzach
komunikacyjnych (pasach drogowych lub kolejowych) jest najmniej skomplikowane
proceduralnie,
- jednostki samorządowe posiadają dla takich gruntów prawo do dysponowania
nieruchomością na cele budowlane,
- istniejący układ drogowy i kolejowy łączy w możliwie najkrótszy sposób poszczególne
miejscowości powiatu, a tym samym umożliwia korzystanie szerokiemu gronu turystów
miejscowych.
Szlaki rowerowe prowadzące do miejsc atrakcyjnych turystycznie nie muszą posiadać
nawierzchni utwardzonej, ponieważ z założenia nie muszą pełnić funkcji gospodarczej.
11.2. Charakterystyka
układu
komunikacyjnego
informacje ogólne
Układ drogowy
86
powiatu
nowosolskiego
–
Główną osią komunikacji drogowej na terenie powiatu nowosolskiego jest droga krajowa
nr 3. Jest to droga, po której odbywa się ruch o charakterze międzynarodowym
i krajowym, ale również lokalnym. Na odcinku od Nowej Soli w kierunku północnym droga
ta ma status drogi ekspresowej (S3) jednojezdniowej, o znacznie ograniczonej
dostępności. Ponadto zarządca drogi krajowej nr 3 – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych
i Autostrad – Oddział w Zielonej Górze jest aktualnie na ukończeniu procesu
przygotowania inwestycji polegającej na rozbudowie i budowie tej drogi. Na całym odcinku
przebiegającym przez powiat nowosolski droga będzie drogą ekspresową dwujezdniową.
Dostępność do S3 będzie zapewniona poprzez 4 węzły drogowe: węzeł „Niedoradz”,
węzeł „Nowa Sól Zachód”, węzeł „Nowa Sól Południe”, węzeł „Nowe Miasteczko”.
Istotnymi ciągami komunikacyjnymi na terenie powiatu nowosolskiego są drogi
wojewódzkie, po których odbywa się ruch o charakterze regionalnym i lokalnym.
Drogi wojewódzkie na terenie powiatu to:













droga wojewódzka nr 278 Sulechów – Sława,
droga wojewódzka nr 283 Kożuchów – Zielona Góra,
droga wojewódzka nr 290 Mirocin Dolny – Niwiska,
droga wojewódzka nr 292 Nowa Sól – Bytom Odrzański – Głogów,
droga wojewódzka nr 293 Borów – Nowe Miasteczko – Bytom Odrzański,
droga wojewódzka nr 296 Kożuchów – Żagań,
droga wojewódzka nr 297 Nowa Sól – Kożuchów – Szprotawa,
droga wojewódzka nr 315 Nowa Sól – Wolsztyn,
droga wojewódzka nr 318 Lubięcin – Sława,
droga wojewódzka nr 321 Przyborów – Siedlisko – Różanówka – Głogów,
droga wojewódzka nr 325 Tarnów Jezierny – Siedlisko – Bytom Odrzański – Różanówka,
droga wojewódzka nr 326 droga nr 292 – rzeka Odra – droga nr 325,
droga wojewódzka nr 328 Nowe Miasteczko – Przemków.
Drogowy układ komunikacyjny na terenie powiatu nowosolskiego uzupełniają drogi
powiatowe i gminne.
Układ dróg kolejowych
Główną drogą kolejową na terenie powiatu nowosolskiego, o znaczeniu krajowym jest
linia kolejowa nr 273 Wrocław – Szczecin. Jest to linia dwutorowa, zelektryfikowana.
W ostatnim czasie zostały wykonane lub trwają na niej prace modernizacyjne.
Pozostałe drogi kolejowe są nieczynne i nie odbywa się po nich ruch kolejowy. Są to:




linia kolejowa nr 371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań,
linia kolejowa nr 303 Kożuchów – Niegosławice – Rokitki,
linia kolejowa nr 305 Kolsko – Sława,
linia kolejowa nr 379 Konotop – Sulechów.
Drogi wodne
Rzeka Odra jest rzeką żeglowną, czyli stanowi śródlądową drogę wodną, zaliczoną
do II klasy żeglowności (droga wodna o znaczeniu regionalnym). W Nowej Soli i Bytomiu
Odrzańskim funkcjonują porty rzeczne i mariny. Ponadto w 2015 r. powstaną małe
przystanie rzeczne w Siedlisku, Starej Wsi i Bobrownikach. W ostatnich latach na Odrze
87
odradza się transport rzeczny o charakterze turystyczno – rekreacyjnym, m.in. regularnie
kursują statki turystyczne.
11.3. Istniejąca sieć dróg rowerowych na terenie powiatu nowosolskiego
Powiat Nowosolski nie posiada na dzień dzisiejszy turystycznych ścieżek (dróg)
rowerowych, które mogą tworzyć układ komunikacji rowerowej uporządkowany
i obejmujący swoim zasięgiem cały jego obszar.
Właściwie oznakowane i posiadające odpowiednie, conamniej minimalne parametry
techniczne wymagane przepisami techniczno-budowlanymi ścieżki rowerowe funkcjonują
właściwie tylko na terenie miasta Nowa Sól, tworząc miejską sieć dróg rowerowych
przebiegających wzdłuż dróg publicznych powiatowych i gminnych, a sporadycznie –
wojewódzkich.
Ścieżki rowerowe na terenie Nowej Soli
Głównymi osiami komunikacyjnymi w Nowej Soli są:
- na kierunku północ-południe: ciąg ulic Zielonogórska – Piłsudskiego –
pl. Wyzwolenia – Wrocławska – Głogowska,
- na kierunku wschód – zachód: ciąg ulic al. Wolności – Moniuszki (pl. Floriana,
Szeroka) – pl. Wyzwolenia – Wojska Polskiego (Zjednoczenia).
Powyższe osie komunikacyjne tworzą najkrótszy korytarz komunikacyjny
pozwalający poruszać się rowerem na w/w kierunkach, a tym samym w sposób naturalny
generują tranzytowy i lokalny ruch rowerowy.
Na osi wschód – zachód Nowa Sól posiada „prawie domknięty” korytarz ścieżek
rowerowych – brakuje jedynie ścieżki przy ul. Moniuszki i na pl. Wyzwolenia.
Na osi północ – południe ciągłość ścieżki jest przerywana jej brakiem w ulicach:
Piłsudskiego (cała), pl. Wyzwolenia (cały), Wrocławska (częściowo) oraz Głogowska
(częściowo).
Powyższy układ podstawowy na terenie miasta jest uzupełniony o ścieżki w ulicach
podrzędnych.
Szczególną rolę posiadają ścieżki rowerowe, które wybudowano w ostatnich latach
w ciągu nowo powstałych dróg: od węzła Nowa Sól do ul. Chałubińskiego i do KSSS-E
i sieci dróg na terenie KSSS-E. Ścieżki te odciążają główny układ komunikacyjny na
kierunku północ-zachód i pełnią funkcję typowo gospodarczą – umożliwiają szybki
i bezpieczny dojazd rowerem do zakładów pracy.
Ścieżki rowerowe na terenie Powiatu Nowosolskiego
Ścieżki rowerowe na terenie Powiatu Nowosolskiego, poza Nową Solą występują
w niewielkim zakresie. Są to ścieżki funkcjonujące na terenie miast Kożuchów i Nowe
Miasteczko oraz ścieżka Kolsko – Jesiona w gminie Kolsko.
Szlaki rowerowe na terenie Powiatu Nowosolskiego
Na terenie Powiatu Nowosolskiego funkcjonuje sieć szlaków rowerowych o charakterze
turystyczno-rekreacyjnym. Wszystkie szczegółowo zostały omówione w pkt 1.8
88
12.
Istniejący stan zagospodarowania terenu
12.1. Charakterystyka układu komunikacyjnego terenu objętego opracowaniem
Układ drogowy
Głównym ciągiem komunikacji drogowej na obszarze, gdzie przewiduje się
poprowadzenie ścieżek rowerowych wg niniejszej koncepcji jest droga wojewódzka nr 315
Nowa Sól – Wolsztyn, łącząca Nową Sól z Kolskiem i przebiegająca kolejno przez
miejscowości: Przyborów, Lipiny, Lubięcin, Konotop i Lipka.
W miejscowości Lubięcin DW 315 łączy się z drogą wojewódzką nr 318 Lubięcin –
Sława, a w m. Konotop – z drogą wojewódzką nr 278 Sulechów – Sława.
Istotna dla komunikacji drogowej opisywanego obszaru jest droga powiatowa Nowa
Sól – Stany – Lipiny.
Układ komunikacyjny uzupełniają drogi gminne publiczne i wewnętrzne.
Układ dróg kolejowych
Drogą kolejową po której przewiduje się prowadzenie ścieżki rowerowej jest linia kolejowa
nr 371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań. Droga ta łączy się z:
 linią kolejową nr 305 Kolsko – Sława – za m. Kolsko,
 linią kolejowa nr 379 Konotop – Sulechów w m. Konotop.
Wszystkie w/w drogi kolejowe są nieczynne i nie odbywa się po nich ruch kolejowy.
12.2. Komunikacja rowerowa na terenie objętym opracowaniem
Na dzień dzisiejszy teren objęty opracowaniem nie posiada ścieżki rowerowej
łączącej Nową Sól z miejscowościami leżącymi na wschodnim brzegu rzeki Odry.
Ruch rowerowy odbywa się na zasadach ogólnych po jezdniach dróg opisanych powyżej,
co jest niebezpieczne dla rowerzystów.
Ruch rowerowy lokalny oraz ruch turystyczny i rekreacyjny odbywa się po drogach
leśnych i polnych – często w złym stanie technicznym i o ograniczonej przejezdności,
nawet dla rowerów. Dość dobrze utrzymane, w zadowalającym stanie technicznym
i oznakowane są szlaki rowerowe wytyczone przez Powiat Nowosolski, opisane powyżej.
12.3. Charakterystyka
korytarzy
komunikacyjnych
projektowanych
ścieżek
rowerowych
12.3.1.
Ścieżka rowerowa nr 1 Otyń - Kolsko
Jak wspomniano powyżej, korytarz komunikacyjny ścieżki rowerowej nr 1 stanowi
teren (pas) kolejowy nieczynnej linii kolejowej nr 371 Wolsztyn – Nowa Sól. Ścieżka ta
rozpoczyna się w miejscu dawnego przejazdu kolejowego na granicy miasta Nowa Sól
z gminą Otyń. Od strony Nowej Soli jest tutaj doprowadzona ścieżka rowerowa
przebiegająca przy ul. Zielonogórskiej (na osi północ – południe), co umożliwia
bezpośrednie włączenie projektowanej ścieżki do układu dróg rowerowych Nowej Soli
opisanego powyżej. Koniec ścieżki rowerowej projektuje się bezpośrednio za zabudową
89
m. Kolsko, gdzie linia kolejowa krzyżuje się z drogą powiatową Kolsko – Uście – Nowy
Jaromierz. Tutaj ma swój początek ścieżka rowerowa Kolsko – Jesiona (opisana
powyżej), którą Powiat Nowosolski wybudował kilka lat temu, a która to ścieżka
przebiegając wzdłuż drogi powiatowej pełni funkcję gospodarczą, a ze względu na walory
turystyczne gminy Kolsko (obecność jezior i rzeki Obrzycy) również funkcję rekreacyjnoturystyczną.
Linia kolejowa
niezelektryfikowaną.
nr
371
–
obecnie
nieczynna,
jest
linią
jednotorową,
ODCINEK I
W m. Otyń linia kolejowa przebiega po terenie (rzędna dawnej stacji Otyń, znajdującej
się przed początkiem opracowania to ok. 65 m n.p.m). Za zabudową Otynia linia
przebiega początkowo przez teren leśny (ok. 350 m), wchodząc dalej w otwarte tereny
rolne. Tutaj trasa kolejowa jest prowadzona w nasypie ok. 1,5-2,0 m, przez ok. 4,0 km (do
okolic mostu na Odrze). W km 0+800 przekracza rzekę Czarną Strużkę, a dalej, w km
2+104 kanał Podmiejski oraz przecina 4 drogi gminne, o nawierzchniach utwardzonych –
bitumicznych, a także jedną drogę gminną nieutwardzoną (km 4+611), gdzie znajduje się
wiadukt kolejowy. Przed mostem na Odrze nasyp kolejowy zaczyna się wznosić,
osiągając wysokość ok. 6,0 m powyżej istniejącego terenu. W okolicach rzeki Odry skarpy
brzegowe są na rzędnych ok. 59 m n.p.m., a teren przyległy ok. 60 m n.p.m.. Niweleta
toru na całym odcinku do mostu utrzymuje się na rzędnych ok. 63-65 m n.p.m., a na
moście ok. 67 m n.p.m.
Most kolejowy przez rz. Odrę w pobliżu m. Stany jest obiektem 19-to przęsłowym,
o konstrukcji stalowej. Wszystkie przęsła mostu są swobodnie podparte. Całkowita
długość mostu wynosi 644,67 m.
Konstrukcję ustroju nośnego pierwszych 18-tu przęseł (od strony Nowej Soli)
stanowią dwa dźwigary stalowe kratownicowe, z jazdą dołem, otwartym pomostem
i otwarte górą. Wyjątkiem jest przęsło nurtowe, które jest zamknięte górą. Ostatnie,
dziewiętnaste przęsło posiada ustrój nośny składający się z dwóch belek stalowych
blachownicowych,
z jazdą pośrednią.
Przęsła mostu posiadają następujące rozpiętości teoretyczne (od strony Nowej
Soli): 4 x 27,15 +40,40 +40,50 + 100,10 (przęsło nurtowe) + 2 x 40,40 + 9 x 27,15 + 13,05
[m].
Nawierzchnia na moście składa się z szyn toru głównego i szyn odbojnicowych.
Pomiędzy szynami odbojnicowymi występują płyty betonowe. Całość ułożona jest na
drewnianych mostownicach typu 2. Stalowy ruszt konstrukcji pomostu otwartego składa
się podłużnic (na których spoczywają mostownice) i poprzecznic.
Na moście przebiegają obustronne chodniki dla obsługi, o nawierzchni
drewnianej, zabezpieczone balustradami stalowymi.
Przyczółek od strony Nowej Soli jest to masywna ceglana konstrukcja składająca
się z korpusu i skrzydeł. Na przyczółku osadzone są 2 łożyska stalowe na betonowych
ciosach podłożyskowych.
Wszystkie filary wykonane są w konstrukcji ceglanej masywnej, od strony górnej
wody zabezpieczone izbicami kamiennymi. Filary zwieńczone są betonowymi kołnierzami,
na których ułożone są ciosy podłożyskowe.
90
Przyczółek od strony Wolsztyna jest masywną konstrukcją betonową składającą
się
z korpusu i skrzydeł. Na przyczółku osadzone są 2 łożyska stalowe na betonowych
ciosach podłożyskowych.
Od mostu na Odrze linia kolejowa przebiega w wysokim nasypie (wys. 5,5 – 9,0 m)
aż do m. Lipiny, (ok. km 7+800), gdzie przebiega wzniesienie terenu z różnicą wysokości
dochodzącą do ok. 20 m. Od tego miejsca linia kolejowa przebiega w wykopie/ nasypie,
a dalej w wykopie dochodzącym do ok. 4,5 m. W km 8+281 linia kolejowa krzyżuje się
w jednym poziomie z drogą wojewódzką nr 315 Wolsztyn – Nowa Sól. Na tym
skrzyżowaniu przewiduje się koniec odcinka nr 1.
ODCINEK II
Na początku odcinka nr 2 znajduje się zabudowa dawnej stacji kolejowej Lipiny.
Od stacji linia kolejowa wchodzi w wykop 1,5 ÷ 5,5 m – do ok. km 10+900, gdzie znajduje
się skrzyżowanie z drogami o nawierzchni nieutwardzonej w jednym poziomie. Od tego
skrzyżowania linia przebiega po terenie (rzędna ok. 78 m n.p.m) lub w niewielkim nasypie
(ok. 1,5 m wysokości), który po ok. 600 m przechodzi w wysoki, ok. 4-5 m nasyp. Od km
12+400, przed m. Lubięcin linia kolejowa ponownie wchodzi w głęboki wykop (do 6,5 m)
przecinając się z drogą wojewódzką nr 315, która jest przeprowadzona wiaduktem
drogowym nad torem kolejowym. Mijając zabudowę Lubięcina linia jest prowadzona
częściowo
w wykopie częściowo w niewielkim nasypie. Za skrzyżowaniem z drogą
powiatową do m. Buczków położone są zabudowania dawnej stacji kolejowej Lubięcin.
Na odcinku od Lubięcina do Konotopu konfiguracja terenu jest płaska i tutaj linia
kolejowa na całym odcinku przebiega po terenie, w niskim nasypie (do 1,5 m) lub płytkim
wykopie. W m. Konotop, ok. km 19+000 znajduje się rozjazd linii kolejowej nr 371 i linii
kolejowej nr 379 do Sulechowa. Za tym rozjazdem tor kolejowy przekracza rzekę
Obrzycę. Za mostem rozpoczyna się teren stacyjny dawnej stacji kolejowej Konotop.
Od dawnej stacji Konotop do dawnej stacji Kolsko utrzymuje się płaska
konfiguracja terenu i linia kolejowa przebiega tu prawie na całym odcinku po terenie, przy
czym na wysokości m. Lipka jest wzniesienie, przez które linia jest przeprowadzona
w wykopie głębokim do 4,5 m.
12.3.2.
Ścieżka rowerowa nr 2 most na Odrze – przystań „Bobrowniki”
Korytarz komunikacyjny ścieżki nr 2 stanowią:
- pas drogowy drogi gminnej w dz. 899, obręb Bobrowniki
- pas drogowy drogi gminnej w dz. 605, obręb Bobrowniki
- teren leśny,
- teren wału przeciwpowodziowego.
Początek ścieżki nr 2 przyjęto na skrzyżowaniu linii kolejowej nr 371 z drogą gminną
w działce nr 899. Droga gminna posiada nawierzchnię bitumiczną o szerokości,
początkowo (pierwsze 150 m) 4,0 m, a dalej – aż do zabudowy m. Bobrowniki – 5,0 m
oraz obustronne pobocza gruntowe.
W działce nr 605 droga posiada nawierzchnię nieutwardzoną – miejscowo umocnioną
kruszywem lub gruntową.
91
Na terenie leśnym – aż do końca opracowania droga posiada nawierzchnię
nieulepszoną, gruntową.
Koniec ścieżki nr 2 przyjęto w miejscu budowanej przystani dla małych jednostek
pływających w Bobrownikach. Na odcinku leśnym ścieżka przebiega po terenie rezerwatu
przyrody „Bukowa Góra”.
Konfiguracja terenu, po którym przebiega ścieżka jest płaska, przy czym na odcinku
leśnym ścieżka poprowadzona jest u podnóża wzniesienia o wysokości ok. 40-50 m.
12.3.3.
Stan techniczny obiektów budowlanych
Budowla kolejowa liniowa
Linia kolejowa, po której projektuje się ścieżkę rowerową składająca się z:
- budowli ziemnej – nasypu lub skarp wykopu,
- podtorza z tłucznia kamiennego,
- nawierzchni składającej się z podkładów kolejowych i szyn
jest w zadowalającym stanie technicznym, z punktu widzenia możliwości budowy po niej
ścieżki rowerowej. Nasypy i wykopy nie uległy podmyciom, osunięciom czy też innym
procesom mogącym stwarzać dla nich zagrożenie. Podtorze tłuczniowe jest na
przeważającej części odcinka nienaruszone. Należy jednak stwierdzić, że brak
prowadzenia jakichkolwiek prac utrzymaniowych doprowadził do bujnego rozrostu
roślinności, w tym roślinności wysokiej – drzew i krzewów na tej budowli, które niekiedy
uniemożliwiają swobodne przejście torem. Ponadto bardzo znacznej dewastacji
i kradzieżom uległy szyny kolejowe, co nie ma znaczenia w przypadku prowadzenia tu
ruchu rowerowego. Na dzień dzisiejszy linia kolejowa nie nadaje się do jakiejkolwiek
eksploatacji.
Most przez Odrę
Stan techniczny mostu przez Odrę jest różny dla różnych jego elementów. Pomost
praktycznie nie posiada nawierzchni kolejowej. Szyny, odbojnice i zamocowania szyn do
mostownic zostały zniszczone lub rozkradzione. Prefabrykowane deski betonowe oraz
elementy chodników służbowych również uległy dewastacji. Część mostownic jest
uszkodzonych, występują również brakujące mostownice. Na elementach stalowych
pomostu występują ubytki powłok antykorozyjnych i korozja powierzchniowa stali.
Dźwigary kratownicowe są w dość dobrym stanie technicznym, przy czym również i tutaj
występują ubytki powłok antykorozyjnych i zjawiska korozyjne. Na kilku kratownicach
brakuje stężeń wiatrowych. Stan techniczny podpór również jest zróżnicowany. Na części
z nich stwierdzono znaczne ubytki materiału, zarysowania i pęknięcia cegieł. Filary
nurtowe są w zadowalającym stanie technicznym.
Pozostałe obiekty mostowe
Stan techniczny pozostałych obiektów mostowych jest bardzo zróżnicowany.
Generalnie obiekty masywne, jak np. ceglane sklepienia łukowe z masywnymi podporami
są w zadowalającym stanie technicznym. Natomiast obiekty o lżejszej konstrukcji,
92
o przęsłach stalowych wykazują dużo usterek i uszkodzeń analogicznych jak na moście
przez Odrę, łącznie z ubytkami elementów konstrukcyjnych.
W km 2+104 znajduje się obiekt mostowy, którego podpory uległy zniszczeniu,
w związku z czym jest tu konieczna budowa kładki dla rowerzystów.
Droga gminna w dz. 899
Droga gminna posiada nawierzchnię bitumiczną w dobrym stanie technicznym.
W stanie nieodpowiednim są pobocza gruntowe – są zawyżone, porośnięte miejscami
roślinnością wysoką, przez co uniemożliwiają odpływ wody z jezdni i utrudniają
korzystanie przez pieszych.
13.
Istniejące terenowe uwarunkowania realizacyjne
13.1. Warunki środowiskowe terenu
Na obecnym etapie planowania i przygotowania przedmiotowej inwestycji nie zostało
przeprowadzone postępowanie w sprawie oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko.
Przedmiotowa inwestycja polegająca na budowie ścieżek rowerowych może zostać
zaklasyfikowana zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dn. 9 listopada 2010 r.
w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko jako
przedsięwzięcie mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko na podstawie §3
ust. 1, pkt 60 – jako droga o nawierzchni twardej o całkowitej długości przedsięwzięcia
powyżej 1 km inna niż wymieniona w §2.1 pkt 31 i 32 oraz obiekt mostowy w ciągu drogi
o nawierzchni twardej, z wyłączeniem dróg oraz obiektów mostowych służących do obsługi
stacji elektroenergetycznych i zlokalizowanych poza obszarami objętymi formami ochrony
przyrody, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-5, 8, 9 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody,
Formami ochrony przyrody są zgodnie z art. 6 ust. 1 przytoczonej powyżej Ustawy o
ochronie przyrody są:
1) parki narodowe;
2) rezerwaty przyrody;
3) parki krajobrazowe;
4) obszary chronionego krajobrazu;
5) obszary Natura 2000;
6) pomniki przyrody;
7) stanowiska dokumentacyjne;
8) użytki ekologiczne;
9) zespoły przyrodniczo-krajobrazowe;
10) ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów.
W ramach rozpoznania warunków środowiskowych terenu ustalono lokalizację
poszczególnych ścieżek rowerowych w stosunku do położenia obszarów objętych formami
ochrony przyrody (w zestawieniach ujęto obszary w odległości do 10 km od przedsięwzięcia):
93
Ścieżka rowerowa nr 1
REZERWATY
Nazwa
[km]
Bukowa Góra
1.33
Jezioro Święte
2.03
Bażantarnia
2.17
Mesze
2.93
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Nazwa
[km]
Rynny Obrzycko-Obrzańskie
w obszarze
94
Dolina Śląskiej Ochli
w obszarze
Nowosolska Dolina Odry
w obszarze
Pojezierze Sławsko-Przemęckie
0.05
Obszar Chronionego Krajobrazu Pojezierze
Sławskie, Pradolina Obry i Rynna Zbąszyńska
4.05
Wzgórza Dalkowskie
9.53
NATURA 2000 OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY
Nazwa
[km]
Dolina Środkowej Odry PLB080004
w obszarze
Pojezierze Sławskie PLB300011
1.55
NATURA 2000 SPECJALNE OBSZARY OCHRONY
Nazwa
[km]
Nowosolska Dolina Odry PLH080014
w obszarze
Otyń PLH080040
0.59
Żurawie Bagno Sławskie PLH080047
5.84
Kargowskie Zakola Odry PLH080012
8.35
95
Ścieżka rowerowa nr 2
REZERWATY
Nazwa
[km]
Bukowa Góra
w obszarze
Bażantarnia
3.18
OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU
Nazwa
[km]
w obszarze
w obszarze
2.59
96
NATURA 2000 OBSZARY SPECJALNEJ OCHRONY
Nazwa
[km]
w obszarze
NATURA 2000 SPECJALNE OBSZARY OCHRONY
Nazwa
[km]
w obszarze
Otyń PLH080040
2.76
6.09
13.2. Warunki wynikające z ochrony konserwatorskiej terenu
Teren, po którym przebiegają przedmiotowe odcinki ścieżek rowerowych nie jest
wpisany do rejestru zabytków, nie podlega ochronie na podstawie ustaleń Miejscowego
Planu Zagospodarowania Terenu ani Archeologicznego Zdjęcia Polski.
13.3. Warunki geologiczne
Na etapie opracowania niniejszego programu nie ustalano warunków geologicznych
terenu.
Na etapie projektu budowlanego niezbędne jest wykonanie stosownej dokumentacji
geologiczno-inżynierskiej rozpoznania podłoża gruntowego.
14.
Projektowane zagospodarowanie terenu – opis ogólny
14.1. Ścieżka nr 1 Otyń - Kolsko
Podstawowe parametry techniczne:
Długość całkowita ścieżki:
Długość odcinka nr 1:
Długość odcinka nr 2:
Długość odcinków ścieżki w poszczególnych gminach:
- gmina Otyń:
- gmina wiejska Nowa Sól:
- gmina Kolsko:
Szerokość ścieżki:
97
24 405 m
8 281 m
16 124 m
5 184 m
11 378 m
7 843 m
2,5 (2,0) m
Ścieżkę rowerową na całym odcinku poprowadzono po nieczynnej linii kolejowej. Na
odcinkach linii kolejowej prowadzonych w nasypie, szerokość korony tego nasypu (warstwy
podsypki tłuczniowej) wynosi 3,5 m i jest wystarczająca do wybudowania ścieżki
o szerokości 2,5 m. Podobnie w przypadku, gdy linia kolejowa jest prowadzona w wykopie –
tutaj również szerokość torowiska wynosi 3,5 m, co pozwala na budowę ścieżki o szerokości
2,5 m.
Przy wysokości nasypu kolejowego przekraczającej 2,0 m ścieżkę należy zabezpieczyć
przed możliwością upadku rowerzysty z wysokości. Zabezpieczenie takie może być
wykonane z barier stalowych lub poprzez nasadzenie krzewów. W przypadku
niewystarczającej szerokości korony nasypu na takich odcinkach należy zawęzić ścieżkę
rowerową do 2,0 m.
Ścieżka rowerowa będzie powiązana z siecią dróg ogólnodostępnych, gdzie w miejscu
dawnych przejazdów kolejowych zostaną wybudowane i odpowiednio oznakowane
skrzyżowania drogi rowerowej z drogami ogólnodostępnymi. Na końcu odcinka I oraz w km
19+527 (m. Konotop), gdzie występują skrzyżowania z drogami wojewódzkimi, zostaną
wykonane przejazdy dla rowerów, zgodnie z wymaganiami zarządcy drogi tj. Zarządu Dróg
Wojewódzkich w Zielonej Górze.
Niweleta toru kolejowego poprowadzona jest w bardzo łagodnych spadkach (najniższy
punkt na trasie (za Otyniem) jest położony na rzędnej ok. 62 m n.p.m., najwyższy – ok. 79 m
n.p.m. na końcu odcinka, w okolicach dawnej stacji Lipiny. Takie łagodne ukształtowanie
niwelety jest optymalne dla rowerzysty. Niweleta ścieżki nie ulegnie zmianom w stosunku do
niwelety toru.
Ścieżkę projektuje się jako dwukierunkową, o szerokości 2,5 m. Dopuszcza się
miejscowe zawężenia ścieżki do 2,0 m.
Na trasie ścieżki występują obiekty inżynierskie takie jak: mosty, wiadukty, przepusty,
które będą wymagały przeprowadzenia prac remontowych, w tym przewiduje się
dostosowanie mostu kolejowego przez Odrę dla potrzeb ruchu rowerowego.
Na trasie ścieżki przewiduje się utworzenie miejsc odpoczynku dla rowerzystów.
Miejsca te będą usytuowane przy dawnych dworcach kolejowych w poszczególnych
miejscowościach na trasie tj.: w Otyniu, Lipinach, Lubięcinie, Konotopie i Kolsku. Przy
miejscach odpoczynku zostaną zachowane stare odcinki toru kolejowego na potrzeby
organizacji przez Powiat Nowosolski „Pikników Rowerowych”.
14.2. Ścieżka nr 2 most na Odrze – przystań „Bobrowniki”
Podstawowe parametry techniczne:
Długość całkowita ścieżki:
6 153 m
Długość odcinków ścieżki w poszczególnych gminach:
- gmina Otyń:
6 153 m
Szerokość ścieżki:
2,5 m
Ścieżkę rowerową nr 2 na większości odcinka poprowadzono po trasie istniejącego
szlaku rowerowego Odry (opisanego wcześniej). Początek ścieżki przyjęto w km 3+873
ścieżki nr 1 tj. ok. 1,0 km przed mostem przez Odrę. Początkowo ścieżka jest prowadzona
po drodze gminnej w działce nr 899. Jest to droga o nawierzchni bitumicznej, w dobrym
stanie technicznym, o szerokości początkowo 4,0 m a później 5,0 m. Na tej drodze ruch
pojazdów samochodowych jest sporadyczny, tak więc nie ma tutaj potrzeby wydzielania
ścieżki rowerowej, a ruch rowerzystów może się odbywać na zasadach ogólnych razem
98
z ruchem samochodowym. Uzasadnione natomiast jest tutaj przeprowadzenie prac
konserwacyjnych poboczy gruntowych, które teraz są zawyżone i poprzerastane roślinnością
– również krzewami i uniemożliwiają zjazd na pobocze rowerzyście i pieszemu.
Dalej ścieżka będzie prowadzona po drodze w działce nr 605. Jest to droga
o nawierzchni gruntowej, miejscowo umocnionej kruszywem lub innymi materiałami np.
szlaką. Od ok. km 1+700 ścieżka wchodzi na teren leśny Nadleśnictwa Nowa Sól, gdzie
prowadzona jest po trasie gruntowej drogi leśnej. W km 6+153 ścieżka dochodzi do rzeki
Odry, gdzie budowana jest przystań dla małych jednostek pływających.
15.
Projektowane obiekty i urządzenia budowlane
15.1. Obiekty drogowe
Zbiorcze zestawienie ścieżek rowerowych
Długość ścieżki
L.p.
Relacja
[m]
1.
Otyń - Kolsko
24405
2.
Most przez Odrę – przystań „Bobrowniki”
6153
RAZEM
30558
Konstrukcje ścieżek rowerowych
ŚCIEŻKA NR 1
Konstrukcja nr 1
1.
2.
Beton asfaltowy 0/11,2 lub 0/8 – 4 cm,
W-wa wyrównawcza z kruszywa łamanego stabilizowanego mechanicznie 0/31,5mm
– gr. śr. 10 cm, układana na istn. podłożu z tłucznia 31,5/63,0mm
Konstrukcja nr 2
1.
W-wa ścieralna z kruszywa łamanego stabilizowanego mechanicznie 0/31,5mm – gr.
śr. 10 cm, układana na istn. podłożu z tłucznia 31,5/63,0mm
Przed ułożeniem powyższych konstrukcji ścieżki rowerowej zostaną wykonane roboty
rozbiórkowe. Rozebrane zostaną elementy nawierzchni kolejowej – szyny i podkłady
drewniane lub betonowe, oraz usunięta zostanie górna – najbardziej zanieczyszczona
warstwa podsypki z tłucznia 31,5-63,0 mm.
ŚCIEŻKA NR 2
1.
2.
Nawierzchnia z kruszywa łamanego stabilizowanego mechanicznie 0/31,5 – 20 cm,
Podsypka piaskowa z kruszywa naturalnego – 10 cm.
99
15.2. Oznakowanie ścieżek rowerowych
Ścieżki rowerowe będą oznakowane zgodnie z obowiązującymi przepisami.
15.3. Obiekty mostowe
Zestawienie obiektów mostowych do remontu
Lp.
1.
2.
Ścieżka
rowerowa
Nr 1 –
odcinek I
Nr 1 –
odcinek II
Kilometraż
Rodzaj obiektu
0+800
most w ciągu ścieżki
2+104
kładka dla rowerzystów - budowa
4+611
wiadukt w ciągu ścieżki
5+184
most przez Odrę
5+932
7+085
8+012
9+412
wiadukt nad ścieżką
12+958
13+545
19+140
19+658
most w ciągu drogi gminnej
3.
most w ciągu drogi gminnej
Nr 2
Most przez Odrę
Na pomoście otwartym mostu przez Odrę zostanie wykonana drewniana nawierzchnia
ścieżki rowerowej zabezpieczona balustradami. Nawierzchnia będzie składa się
z następujących warstw:
1. W-wa ścieralna z desek gr. 4 cm
2. W-wa nośna z bali gr. 10 cm
3. Nakładka profilująca z bali mocowanych do mostownic
Ponadto zostaną wykonane inne prace remontowe, takie jak wymiana uszkodzonych
lub uzupełnienie brakujących elementów konstrukcyjnych, zabezpieczenie antykorozyjne
100
powierzchni stalowych mostu czy remont podpór oraz roboty rozbiórkowe – demontaż szyn,
odbojnic oraz płyt przeciwpożarowych.
Kładka w km 2+104 – ścieżka nr 1
W km 2+104 ścieżki nr 1 w miejscu zniszczonego po powodzi masywnego mostu
kolejowego zostanie wybudowana kładka dla rowerzystów o lekkiej konstrukcji (np. stalowobetonowej).
15.4. Miejsca odpoczynku rowerzystów
Na trasie ścieżki nr 1 zaprojektowano miejsca odpoczynku rowerzystów. Miejsca te
będą zlokalizowane przy dawnych dworcach kolejowych w Otyniu, Lipinach, Lubięcinie,
Konotopie i Kolsku.
Każde miejsce odpoczynku będzie wyposażone w:
- stoły z siedziskami. Część stołów będzie posiadała zadaszenie.
- stojaki dla rowerów,
- tablice informacyjne,
- węzeł sanitarny – toalety i ew. prysznice,
- część przeznaczoną dla dzieci – urządzenia placu zabaw.
15.5. Urządzenia ochrony środowiska
Nie występują.
15.6. Infrastruktura techniczna
Na trasach ścieżek rowerowych może przebiegać infrastruktura techniczna, w tym
w szczególności stara, nieużytkowana infrastruktura kolejowa. Ze względu na specyfikę
inwestycji zakłada się, że infrastruktura ta nie będzie wymagała przebudowy, co ostatecznie
zostanie rozstrzygnięte na etapie przygotowania projektu budowlanego.
16.
Wykupy gruntów
Powiat Nowosolski prowadzi z PKP PLK S.A. od kilku lat rozmowy negocjacyjne, które
mają doprowadzić do przejęcia gruntów linii kolejowej nr 371 na rzecz Powiatu. Na obecnym
etapie przygotowania dokumentacji zakłada się, że nie zajdzie konieczność poniesienia
kosztów związanych z wykupem gruntów pod inwestycję.
101
17.
Najważniejsze wskaźniki ekonomiczne
Koszt budowy ścieżek rowerowych w poszczególnych wariantach konstrukcji
nawierzchni wynosi:
ŚCIEŻKA NR 1
-
Konstrukcja 1 (beton asfaltowy):
5 331 725 zł netto (koszt robót
nawierzchniowych 149 zł/mb ścieżki
rowerowej o szer. 2,5 m)
-
Konstrukcja 2 (kruszywo łamane):
3 712 970 zł netto (koszt robót
nawierzchniowych 86,80 zł/mb ścieżki
ŚCIEŻKA NR 2
-
Konstrukcja 1 (kruszywo łamane):
893 736 zł netto (koszt robót
nawierzchniowych 126 zł/mb ścieżki
Szczegółowe koszty w rozbiciu na poszczególne gminy i ścieżki zamieszczono
w załącznikach.
REMONT MOSTU NA ODRZE
- koszt remontu i budowy pomostu drewnianego: 7 913 672 zł netto
Opracował:
mgr inż. Andrzej Szewczyk
102
Załączniki:
1. Koncepcja ścieżki kulturowej w miejscowości Siedlisko (skala 1:1000)
2. Projekt koncepcyjny układu funkcjonalnego i komunikacyjnego Wzgórza Adelajdy
w Siedlisku wraz z otoczeniem parkowym (skala 1:1000) R1
3. Projekt
koncepcyjny
zagospodarowania
Wzgórza
Adelajdy
w
Siedlisku
wraz z otoczeniem parkowym (skala 1:1000) R2
4. Koncepcja 1. Rzut przyziemia (skala 1:50) A1
5. Koncepcja 1. Rzut I pietra – taras widokowy 1 (skala 1:50) A2
6. Koncepcja 1. Rzut II pietra – taras widokowy 2 (skala 1:50) A3
7. Koncepcja 1. Rzut III pietra (skala 1:50) A4
8. Koncepcja 1. Rzut dachu (skala 1:50) A5
9. Koncepcja 1. Elewacja zachodnia (skala 1:100) A6
10. Koncepcja 1. Elewacja północna (skala 1:100) A7
11. Koncepcja 2. Rzut przyziemia (skala 1:50) A1
12. Koncepcja 2. Rzut I pietra – taras widokowy 1 (skala 1:50) A2
13. Koncepcja 2. Rzut II pietra – taras widokowy 2 (skala 1:50) A3
14. Koncepcja 2. Rzut III pietra (skala 1:50) A4
15. Koncepcja 2. Rzut dachu (skala 1:50) A5
16. Koncepcja 2. Elewacja zachodnia (skala 1:100) A6
17. Koncepcja 2. Elewacja północna (skala 1:100) A7
18. Plan orientacyjny (skala 1:25000) D 1
19. Plan sytuacyjny (skala 1:5000) D 2.1
25. Przekroje konstrukcyjne (skala 1:25) D 3
26. Orientierungsplan (skala 1:25000) D 1
33. Normale Querschnitte (skala 1:25) D 3
103
Grenzüberschreitendes Konzept der
touristischen Gestaltung des Tals der
Mitteloder unter Nutzung des
Kulturerbes der Familien Schönaich
und Pückler-Muskau
Maj 2015
104
Autoren der Kapitel:
Dr. Tomasz Andrzejewski – Stadtmuseum in Nowa Sól
Dr. Robert Dąbrowski – Stadtmuseum in Nowa Sól
Ing. Paweł Andrzejewski – Stadtmuseum in Nowa Sól
Marcin Kula – Stiftung Karolat
Mag Ing. der Landschaftsarchitektur Dominik Osyczka – „Zielony Adres” A. Tokarska- Osyczka
Mag. Ing. Wioleta Różańska – Dienstleistungsunternehmen PlanBud Wioleta Różańska
Dr. Ing. Agnieszka Szczecińska – Projektbüro „Zielony Groszek” Agnieszka Szczecińska
Bearbeitungsredaktoren:
Dr. Ing. Agnieszka Szczecińska
Marcin Kula
Angefertigt auf Auftrag:
Kreisamt Nowa Sól
ul. Moniuszki 3B
67-110 Nowa Sól
105
Inhaltsangabe der Bearbeitung:
1.
Beschreibung des touristischen Potentials des Tals der Mitteloder ............................. 108
1. Touristische Attraktionen des Gebietes ....................................................................108
1.1. Touristisches Potential des Kreises Nowa Sól im Tal der Odra ........................ 108
1.2. Hauptmerkmale touristischer Vorzüge und Attraktionen ...................................108
1.3. Naturvorzüge (natürliche) .................................................................................109
1.4. Naturvorzüge (vom Menschen geschaffen) ......................................................109
1.5. Kulturvorzüge ...................................................................................................110
1.6. Vorzüge – Ereignisse verbunden mit den Aktivitäten der lokalen Bevölkerung .113
1.7. Erholungsvorzüge ............................................................................................ 115
1.8. Spezielle Vorzüge ............................................................................................ 115
2. Konzept des Erschaffens der Garten- und Parkkunst nach Fürst von Pückler-Muskau,
ihre Anwendung bei der Entstehung der Parkanlagen in Branitz und Carolath (Siedlisko) –
Möglichkeiten deren Nutzung bei der touristischen Gestaltung des Tals der Mitteloder ......119
3. Konzept der touristischen Gestaltung des Tals der Mitteloder unter Nutzung der Idee
des Fürsten von Pückler-Muskau, sowie Elementen der kombinierten Touristik .................123
3. Konzepte der Kulturpfade auf den touristischen Wasser- und Fahrradrouten ..........123
3.1. Kulturweg .........................................................................................................123
3.2. Kulturvorzüge des vorgesehenen Pfades ......................................................... 124
3.3. Punkte des Kulturpfades in Siedlisko ............................................................... 128
4. Eisenbahn- und Fortifikationskulturpfad in Stany......................................................143
4.1. Kulturvorzüge des Pfads ..................................................................................143
4.2. Punkte der Kulturpfades (Eisenbahn-Fortifikationspfad) in Stany .....................147
5. Touristenwasserpfad................................................................................................ 152
5.1. Flußinfrastruktur von Bytom Odrzański bis Biała Góra .....................................152
5.2. Touristische Attraktivität des Wasserpfads – Vorschläge der Aktivitäten für
potentielle Touristen ......................................................................................... 154
6. Identifizierungssystem des touristischen Produktes .................................................163
7. Empfänger, an die es gerichtet wird .........................................................................164
7.1. Empfängeraufteilung aufgrund des Alters ......................................................... 164
7.2. Empfängeraufteilung aufgrund des Wohnortes.................................................165
7.4. Empfängeraufteilung des qualifizierten Tourismus ...........................................168
4. Konzeptprojekt der Gestaltung des Adelheid-Hügels in Siedlisko samt Parkanlage unter
Nutzung des Konzepts des Fürsten Hermann Pückler-Muskau ..........................................169
8. Konzept des Funktional- und Verbindungssystems, der Dendroflorainventur und
Anpflanzungsarten ..........................................................................................................169
8.1. Investitionsgegenstand und Bearbeitungsgrundlage ........................................169
8.2. Allgemeine Informationen .................................................................................169
8.3. Exisistierende Geländegestaltung ....................................................................170
8.4. Geplante Geländegestaltung ............................................................................175
8.5. Verbindungswege ............................................................................................ 177
8.6. Ausstattung ......................................................................................................177
8.7. Gewählte Pflanzenarten ...................................................................................178
8.8. Projektvisualisierung ........................................................................................ 184
8.9. Flächenaufstellung ........................................................................................... 186
106
8.10. Daten darüber, ob die Parzelle ins Denkmalregister eingetragen ist und ob sie
unter Schutz steht gemäß örtlichem Raumordnungsplan. ................................ 186
8.11. Daten über Bergbauauswirkungen auf die Parzelle ..........................................186
8.12. Informationen und Daten zu vorhandenen und vorgesehenen Gefahren für die
Umwelt und Gesundheit der Nutzer des geplanten Gebietes. .......................... 186
9. Wiederaufbau und Anpassung des Aussichtsturms zu touristischen Zwecken .........187
9.1. Allgemeine Daten: ............................................................................................ 187
9.2. Nutzungsprogramm: ......................................................................................... 187
9.3. Architektur und Konstruktion: ...........................................................................188
9.4. Einfluß des Gebäudes auf die Umwelt:............................................................. 189
5. Anlagen: ......................................................................................................................209
6. Beschreibungsteil zum Programm des Einrichtungskonzepts der Radwege im Kreis
Nowa Sól im Rahmen der Vorbereitung der touristischen Gestaltung des Tals der Mittleren
Oder unter Benutzung des Kulturerbes der Familien Schönaich und Pückler - Muskau......190
7. BESCHREIBUNG DER INVESTITIONSAUFGABE .....................................................190
8. RADTOURISTIK IM NOWA SÓL KREIS .....................................................................192
10. VORHANDENE BEWIRTSCHAFTUNG DES GEBIETS ..............................................196
11. VORHANDENE REALISIERUNGSBEDINGUNGEN ...................................................199
12. Geplante Gestaltung des Gebiets – allgemeine Beschreibung ....................................203
13. Geplante Objekte und Baugeräte ................................................................................205
14. Erwerb der Grundstücke.............................................................................................. 207
15. Wichtigste wirtschaftliche Richtwerte ...........................................................................208
107
Beschreibung des touristischen Potentials des Tals der
Mitteloder
2. Touristische Attraktionen des Gebietes
2.1.
Touristisches Potential des Kreises Nowa Sól im Tal der Odra
Der Begriff des touristischen Potentials umfaßt alle Elemente, die über die Möglichkeiten der
Touristikentwicklung auf gegebenem Gebiet entscheiden. Sie bestehen aus allen
Bestandteilen der geographischen Umwelt, sowie dem Verhalten der Menschen, die alle
dann dem Tourismusbetreiben dienen oder helfen, sich mit dem Tourismus zu beschäftigen.
Vereinfacht bestehen die Elemente des touristischen Potentials aus touristischen Vorzügen,
touristischen Attraktionen und auch der touristischen Infrastruktur.
2.2.
Hauptmerkmale touristischer Vorzüge und Attraktionen
Touristische Vorzüge werden als Bestandteil der Natur oder der Kulturwelt definiert, diese
stellen das Ziel des Reiseverkehrs dar. Es ist die Summe der Bestandteile, von der Natur
geschaffen, von der Geschichte gestaltet und durch die Gegenwart gebildet. Die
touristischen Vorzüge werden hauptsächlich folgend unterteilt:
− Naturvorzüge (entstanden ohne menschlichen Einfluß): belebte Natur
(Eigenartigkeiten der Flora und Fauna), sowie Elemente der unbelebten Natur, z.B.
Wasserläufe und Becken, Flußtäler, Täler, Schluchten, Inseln, Felsen, Strände,
Moorgebiete.
− Naturvorzüge (geschaffen von Menschen, um die Naturgebiete zu schützen):
Naturschutzgebiete,
Naturreservate,
Landschaftsparks,
Schutzgebiete,
Aussichtspunkte.
− Kulturvorzüge (anthropogene, außerhalb der Natur): Elemente der materiellen
Kultur – Denkmäler, Kultobjekte, Folklore.
− Vorzüge – Geschehnisse verbunden mit den Aktivitäten der lokalen
Bevölkerung: Kultur-, Tourismus-, Sportveranstaltungen, Ausstellungen der Museen,
Bibliotheken, Kulturhäuser, Vorstellung der Regionalprodukte.
− Erholungsvorzüge (dienen der physischen und psychischen Entspannung):
reine Luft, geringer Urbanisierungsgrad, Stille, Klimabedingungen, ästhetische
Landschaftsvorzüge.
− Spezielle Vorzüge (ermöglichen verschiedene qualifizierten Touristikformen)
z.B.: Wassersportarten, Radfahren, Reiten, Angeln, Jagen.
108
2.3.
Naturvorzüge (natürliche)
Natürliche Naturvorzüge in den beschriebenen Gebieten sind sehr reich und differenziert.
Deren detaillierte Besprechung ist Ziel dieser Arbeit. Von der Skala der unterschiedlichen
Biomerkmale zeugen die Gebiete aus dem System Natura 2000.
Das Programm Natura 2000 im Odergebiet von Nowa Sól umfaßt Gebiete besonderen
Vogelschutzes - „Mittelodertal” mit einer Fläche von 33677,79 ha und dabei Lebensräume
Natura 2000 - „Odertal von Nowa Sól” mit einer Fläche von 6070 ha. Geschützt sind 10
Typen der Lebensräume, in denen 25 Vogelarten auftreten, angegeben in der
Vogeldirektive, von denen stehen 5 im Polnischen Roten Buch der Tiere. Zusätzlich bei
Vorbeiflügen halten hier über 20 Tausend Vögel.
Benachbartes Gebiet zur Oder, Puszcza Karolacka wurde größtenzeils vom System Natura
2000 im Rahmen der Vogeldirektive unter dem Namen „Pojezierze Sławskie” mit einer
Fläche von 39144,8 ha umfaßt. Dominierend sind hier junge Kieferbäume.
2.4.
Naturvorzüge (vom Menschen geschaffen)
An der Mündung der Śląska Ochla, am Nordufer erstrecken sich die Hänge des Wał
Zielonogórski mit drei Reservaten: „Bukowa Góra” - am Fluß und „Bażantarnia” sowie „Zimna
Woda” - Taleinwärts. Das Reservat „Bukowa Góra” liegt an dem steilen (101 m ü.d.M.)
Odertal, von Schluchten durchschnittenen, am Dorf Bobrowniki. An dieser Stelle geschützt
wird der gemischte Wald, mit vielen Baumarten, mit Dominanz des sauren Buche Luzulo
pilosae-Fagetum bestehend aus: Buche (viele Denkmalbäume), Eiche, Fichte, Hainbuche,
Linde, Kiefer, Erle und Lärche. Es ist ein ausgezeichneter Aussichtspunkt auf das Odertal,
besonders von dem, direkt am Fluß liegenden Berg, Biała Góra, durchfurcht von Überresten
von Bunkern und Schützengräben. Im Unterholz finden wir u.a. Tüpfelfarn Polypodium
vulgare und Traubige Graslilie. Die Faune ist reich an Nagetieren, Füchsen und Wieseln.
Zwei Seen des Pojezierza Sławskie: Święte und Mesze sind wunderbare Reservate mit
Seenflora und Schilf, Schwingrasen, Übergangsmoor, Seggen und Moosen. Zuwachsende,
oligotrophische Seen sind ein didaktisch äußerst wertvolles Beispiel der ökologischen
Nachfolge.
Geplant ist das Bilden zwei neuer Reservate in der Nähe vom Dorf Przyborów, um das
Altwasser und die Welt auf den Hängen zu schützen.
Südlich dieser Gebiete finden wir das Reservat „Annabrzeskie Wąwozy”, die gemeinsam mit
anderen vier Reservaten das geschützte Gebiet „Wzgórza Dalkowskie” bilden.
Hauptschutzelement des Reservats sind die von Schluchten durchfurchte Ränder des
Urodertals, samt differenzierten natürlichen Waldgebieten, reich an alten Wäldern – 400jährigen Buchen und 300-jährigen Eichen. Das Reservat beherbergt insgesamt über 192
Pflanzenarten.
Beschriebenes Odertal gehört größtenteils zum geschützten Gebiet. Bisher wurde hier ein
sehr interessanter didaktischer Waldpfad angelegt „Łęgi Nadodrzańskie” sowie ökologische
Nutzfläche „Kosaciec” in der Nähe des Dorfes Stany. Ein weiterer didaktischer Naturpfad
„Siedlisko” führt über differenzierte, Waldgebiete am Fluß entlang. Zeichen der
Biberaktivitäten, zahlreiche Pflanzen des Waldunterholzes (Maiglöckchen, Anemonen,
Veilchen, Scharbockskraut), viele Pilze und Avifauna, sowie zahlreiche Altbaumbestände,
vor allem Denkmäler – Stieleichen (Dąbrowy Nowosolskie) bilden die Vorzüge dieses Ortes.
Durch diese wertvollen Naturgebiete führen zahlreiche Radwege.
109
2.5.
Kulturvorzüge
Ereignisreiche Vergangenheit des heutigen Kreises von Nowa Sól brachte zahlreiche
Denkmäler der materiellen Kultur mit sich, die seine Kulturvorzüge steigern. Politische
Verwaltunsgeschichte des Gebietes des heutigen Kreises von Nowa Sól war äußerst
kompliziert. Wie archäologische Untersuchungen ergaben, war dieses Gebiet bereits zu
Urzeiten besiedelt. Spuren der Besiedelung fand man vor allem im westlichen Teil des
heutigen Kreises. Auch in der Zeit vor den Piasten (VII. - IX. Jh.) besiedelte man vor allem
dieses Gebiet (östliche Hänge der Wzgórza Dalkowskie). Im frühen Mittelalter begann die
Besiedelung der Gebiete im Odertal. Mitte des X. Jh. entstand hier zum Schutz der
Flußüberfahrt eine Stadtburg in Bytom Odrzański. Es war eines der vielen Zentren, die gleich
nach dem Anschluß Schlesiens zum polnischen Staat, entstanden. Im Jahr 1109 hatte die
Belegschaft der Stadtburg von Bytom sich gegen die Soldaten des Kaisers Heinrich V.
erfolgreich verteidigen können. Die Kastellanei, die bis Mitte des XIII. Jh. existierte, hatte
damals das meiste Gebiet des Kreises ausgemacht. Folgende Jahrhunderte brachten
Veränderungen in dem lokalen Verwaltungswesen mit sich. Als Polen sich in der Zeit des
Partikularismus befand (Mitte des XII. Jh.), geriet Schlesien unter die Regierung der lokalen
Piastenfamilie. Fortschreitende feudale Zersplitterung dieses Gebiets führte im Jahr 1251 zur
Herausbildung des Glogauer Fürstentums, mit dessen Geschichte die Kreisgebiete folgende
fünf Jahrhunderte verbunden war. Das Fürstentum blieb unter der Herrschaft der Glogauer
Piasten bis zum Ende des XV. Jh. Nach dem Aussterben der Hauptvertreter dieser Dynastie,
geriet das Territorium kurz in die Hände der Jagiellonen. Im Jahr 1526 erhielten die
Habsburger die tschechische Krone, die in Schlesien weitere zwei Jahrhunderte anwesend
waren. In den Jahren 1740-1742 übernahm die Kontrolle Preußen. Ab diesem Zeitpunkt
gehörten die Kreisgebiete zu deutschen Staaten - Preußen, Deutschem Reich, Weimarer
Republik und dem Dritten Reich.
Nach dem II. Weltkrieg 1945 und Anschluß der Gebiete zu Polen, gehörte das meiste
Gebiet des heutigen Kreises zum Kożuchów-Kreis, innerhalb der Grenzen der Woiwodschaft
Dolny Śląsk. Die über mehrere Jahrhunderte anhaltende Verwaltungsverbindung der Region
zu Schlesien wurde durch die Bildung der Woiwodschaft von Zielona Góra im Jahr 1950
unterbrochen. Im Jahr 1953 entstand der Nowa Sól Kreis, der bis 1975 funktionierte. Infolge
der Verwaltungsreform von 1992 wiederaufgebaut, umfaßte es ein größeres Gebiet, dann im
Jahr 2002 entstand der Wschowa Kreis, und die Gemeinde Sława wurde ausgeschlossen.
Seit 1999 bleibt der Nowa Sól Kreis ein Teil der Lubuski Woiwodschaft.
Ereignisreiche Vergangenheit dieser Region beeinflußte ihre Entwicklung stark,
darunter
auch
die
Besiedelungsgeschichte.
Wichtiger
Faktor
bei
der
Kulturlandschaftsgestaltung war ebenfalls die geographische Naturumwelt. Den wichtigsten
Element dieser Umwelt bildet der Fluß Oder, der eine geographische Achse der Region ist.
Sein meridionaler Lauf teilt das Territorium des heutigen Kreises entzwei, wobei der
westliche urbanisierter und intensiver genutzt wird. Dieser Zustand hatte sich bereits in der
Vergangenheit etabliert. Auf dem linken Oderufer entstanden schon im Mittelalter erste
städtische Zentren und rundherum Dörfer. Es waren konzentrierte Siedlungen rund um die
Städte – Kożuchów, Nowe Miasteczko, Bytom Odrzański und Otyń (Stadtstatus verlor es
nach 1945). Eine wichtige Rolle in der Vergangenheit spielte Bytom Odrzański. Die Stadt
entstand auf der Siedlungstradition der ehemaligen Piastenburg, zum Schutz der
Oderüberfahrt. Zwischen dem XVI. und XVII. Jh. hatte sich Bytom Odrzański dank Hilfe
reicher Bürger in eine moderne Neuzeitstadt verwandelt, von deren Ruhm heute noch die
Renaissance- und Barockbebauung des Stadtmarkts zeugt, als Krönung der Rathausturm,
Pfarreikirche und ehemalige Protestantenkirche, mit den Relikten des zu Beginn des XVII.
110
Jh. bekannten Bytomer Gymnasiums, sowie zahlreiche andere Denkmäler. In der
Stadtgeschichte hatte der Hafen eine große Rolle gespielt, der seit dem Mittelalter ein
Umschlagsplatz für Ware gewesen ist, Überwinterungsort für die Oderschiffahrt und
Anlegestelle für Fischerboote (Fischersiedlung) und Barken heimischer Unternehmer. Der
Fluß sorgte für den Unterhalt der Bewohner auch anderer Ortschaften. In den Dörfern an der
Oder – Siedlisko, Kiełcz, Stara Wieś, Stany – gab es bis 1945 nur kleine Anlegestellen. Die
Bewohner dieser Dörfer beschäftigten sich mit Fischerei und Transportleistungen. Einige
reichere Reeder besaßen sogar einige Barken, mit denen sie Landwirtschaftsprodukte, Holz
aus den umliegenden Wäldern, sowie Erzeugnisse heimischen Handwerks oder
Industrieprodukte aus Betrieben, die es in Nowa Sól gab, verfrachteten
Diese Stadt, als größte und jüngste in der Region, konnte eine interessante
Geschichte aufweisen. Nowa Sól entstand Mitte des XVIII. Jh. aus der, hier zwei
Jahrhunderte zuvor angelegten, Meeressalzsiederei. Deren Entstehung an dieser Stelle war
kein Zufall. Sicherer Flußhafen wurde am Oder-Altwasser angelegt, und umliegenden
Wälder (Puszcza Tarnowska) ermöglichten, das zur Salzsiederei notwendige Holz zu
gewinnen. Im XIX. Jh. wurde die Stadt, dank der Garnfabrik und Eisenhütte, zum regen und
wirtschaftlich dominierenden Zentrum. Industrielle Art des Zentrums beeinflußte das
architektonische Bild von Nowa Sól, in der Industriegebäude Vorrang hatten, Wohnhäuser
für Arbeiter und Residenzen der Fabrikbesitzer von Parkanlagen umgeben, zwischen dem
XIX. und XX. Jh. stilvolle Bürgertumhäuser zu finden waren. Ab dem Zeitraum der Siederei
waren der Hafen und die Werft am einflußstärksten. Zwischen dem XIX. und XX. Jh.
erreichte der Hafen den Titel des wichtigsten Umschlagplatzes im Mitteloderteil. Hierher
kamen jährlich über 1000 Wasserfahrzeuge. Angelegt hatte hier auch die Weiße Flotte, die
den Touristenverkehr bediente und es gab eine Ruderanlegestelle. Durch die Entwicklung
von Nowa Sól zwischen dem XIX. und XX. Jh. wurden beide Kreisteile, die über
Jahrhunderte von der Oder getrennt waren, durch ständige Überfahrten verbunden – mit
einer Straßenbrücke (erste 1870 gebaut) und eine Eisenbahnbrücke. Zur besonderen
Verbindung beider Kreisteile wurde, Anfang des XX. Jh. fertiggestellte, Eisenbahnlinie Nowa
Sól - Wolsztyn. Konstruktionsmäßig imponierendes Element war dabei die Brücke, errichtet
in der Nähe des Dorfes Stany. Die Eisenbahnstrecke verband beide Kreisteile, jedoch hatte
sie in den fast 100 Jahren die wirtschaftliche Lage des östlichen Kreisteils nicht verändert.
Die Ursache dafür bestand bereits seit Mittelalter und lag an den Naturbegebenheiten. Die
Waldflächen östlich der Oder, dessen ein Teil heute die Puszcza Tarnowska ist, waren
relativ dünn besiedelt. Hier entstanden nur wenige, in den Wäldern liegende Dörfer, die
größten waren Lipiny, Lubięcin, Konotop und Kolsko. Etwas anders entwickelten sich die
Ortschaften auf dem Gebiet der Puszcza Tarnowska, die ab Ende des XIV. Jh. zusammen
mit Bytom Odrzański zum großen Landgut eines einzigen Besitzers gehörten. Zwischen dem
XVI. und XVII. Jh. wurde Siedlisko zum Verwaltungszentrum des Gutes, in dem die Besitzer
eine wunderbare, von Bastion-Fortifizierungen umgebene Renaissanceresidenz erschufen –
Schloß Carolath. Ende des XVII. Jh. erhielt das Gut den Status der freien Standesherrschaft,
und Mitte des nächsten Jahrhunderts die des Fürstentums. Wirtschaftliche Grundlage des
Fürstentums waren: Försterei, Fischerei und Landwirtschaft. Zwischen Mittelalter und der
Neuzeit wurden auf dem Gebiet des Urwalds einige Ortschaften, im XVII. - XIX. Jh. wurden
die Gebiete an der Oder intensiv bewirtschaftet, wo anstelle gerodeter Wälder einige
Vorwerke errichtet wurden. Intensive Landwirtschaftsentwicklung zwischen dem XIX. und
XX. Jh. bildete die Grundlage für den Bau der Brücke in Bytom Odrzański, diesen
unterstützten die Gutsbesitzer. Bis zum Zeitpunkt der Zerstörung infolge des II. Weltkrieges
war die Brücke das Schmuckstück der Stadt, deren Geschichte selbst über Jahrhunderte mit
111
der Geschichte des ganzen Gutes verbunden war. Der Krieg brachte Zerstörung mitsich,
auch der Residenz in Siedlisko und Abriß der Verbindung des Zentrums zu anderen
Ortschaften, die unter neuen Bedingungen selbstständig existieren mußten.
In dieser Region waren die religiösen Beziehungen auch sehr interessant, vor allem
die damit verbundenen Denkmäler sind heute noch eine große Attraktion. Im Mittelalter
waren die Städte Zentren des religiösen Lebens. Bis Mitte des XVI. Jh. waren solche Zentren
Bytom Odrzański und Otyń, wo gotische Pfarreikirchen gebaut wurden. In der
Reformationszeit haben die Lutheraner neue Kirchen gebaut. Bereits Ende des XVI. Jh.
hatte der Salzrat in Nowa Sól die erste protestantische Kirche erbaut (heute Kirche des hl.
Erzengels Michaels). Zwei neue Kirchen entstanden zwischen dem XVI. und XVII. Jh. in
Siedlisko. Im Schloß Carolath haben die Besitzer eine eigene Kapelle errichtet für Kalviner,
deren Ausstattung zu den schönsten der Architektur der späten Renaissance in Schlesien
gehörte. Zweite Kirche wurde im Dorf gebaut, für Lutheraner. In der Zeit der
Gegenreformation wurde das Jesuitenkloster immer wichtiger. Nach der Übernahme des
Otyń Gutes hatte das Kloster das örtliche Schloß zum Kloster umgestaltet. Zu Beginn des
XVIII. Jh. wurde auf dessen Gelände eine barocke Kapelle errichtet, die zum Zentrum des hl.
Maria-Kultes wurde, vom Kloster gefordert. Die Spuren kann man bis heute in den
benachbarten Dörfern entdecken, wo noch zahlreiche Betsäulen und Mariendenkmäler
stehen. Das Kloster existiert heute nicht mehr, es brannte in den 50er Jahren des XX. Jh. ab.
Der Marienkult überdauerte in der Pfarreikirche in Otyń (heute das Sanktuarium der
Muttergottes Friedenskönigin). Im XVIII. und XIX. Jh. entstanden auf der Kulturbildfläche der
Region neue - architektonisch betrachtet - protestantische Kirchen in Bytom Odrzański und
Nowa Sól (heute hl. Antonius von Padua). Die erste wurde zu Ruin nach 1945, die zweite
wurde von katholischer Gemeinde übernommen.
Geschehnisse des II. Weltkrieges haben auch andere Kreiszentren beeinflußt.
Während des Krieges oder gleich danach, brannte der Markt in Bytom Odrzański ab. Zum
Opfer der Soldaten der Roten Armee und Nachkriegsdiebe fielen nicht nur die, von
deutscher Bevölkerung verlassenen Städte, aber auch die Dorfresidenzen. Der
übergesiedelten polnischer Bevölkerung war das Kulturerbgut der Deutschen fremd. Die
Kriegserlebnisse und gezielte Staatspolitik ausgerichtet aufs Verwischen der Spuren fremder
Kultur in den ersten Nachkriegsjahren, führten zu enormen Verlusten in der geschichtlichen
Substanz der Region. Zum Opfer der Abrißbrigaden fielen die historischen
Viereckteileförmigen Straßen von Bytom Odrzański und einige protestantische Kirchen,
abgebrannt ist auch die barocke Jesuiten-Residenz in Otyń. Erst zwischen den 50er und
60er Jahren des XX. Jh. infolge der Änderung der Staatspolitik und Einstellung der lokalen
Bevölkerung begann man die Denkmäler aus der Vergangenheit der Region zu pflegen –
geordnet wurde das zum Ruin gebrachte Bytom Odrzański, abgesichert hatte man die
Ruinen in Siedlisko. Damals auch hatte man begonnen schrittweise die Spuren der
Vergangenheit zu retten, was bis heute andauert, wovon die etappenweise revitalisierenden
vom Staat Stadtzentren, von den Gläubigen renovierte Kirchen und einzelne Denkmäler
zeugen. Beachtenswert ist auch die Rückkehr zum Interesse für die Oder, die man jetzt nicht
mehr nur als Bedrohung sieht (unter dem Gesichtspunkt der Folgen der
Überschwemmungen 1997). Der Bau des Hafens und kleiner Anlegestellen durch die lokalen
Verwaltungen, sowie angeregte Aktivitäten der Bewohner der am Fluß liegenden Orte, u.a.
bei der Entwicklung des Wassersports und Touristik führten dazu, daß die Vergangenheit der
Region im heutigen Leben immer näher wird.
Interessanter Bestandteil des Kulturerbes der Vergangenheit der Region sind
Fortifikationen. In der Gegenwartstouristik spielen Verteidigungsobjekte eine immer größere
112
Rolle und bleiben in einigen Regionen wichtiger Bestandteil des touristischen Angebots. Im
Streifen des Odergebiets des Nowa Sól Kreises können auch solche Bauten zu Attraktionen
werden. Dazu gehört das Schloß Carolath in Siedlisko, Eisenbahnwachtürme in Stany und
Objekte der Oderstellung.
Oderstellung
Der Streifen der Oderfortifizierungen von der Vorstadt Wrocławs bis nach Krosno Odrzańskie
wurde in den Jahren 1928-1936 gebaut. Gedacht waren sie zum Schutz der östlichen
Grenze Deutschlands vor dem Angriff Polens, mit sehr großem Aufwand betrieben. Reich an
Erfahrungen aus dem I. Weltkrieg hatte man angenommen, der Bau der StahlbetonSchutzräume für Maschinengewehre und Schutzräume für Besatzungen der Feldstellungen
seien eine ausreichende Absicherung vor dem Angriff seitens polnischen Militärs.
Fortifikationen wurden am linken Oderufer gebaut, meistens in direkter Flußnähe 3-4
Schutzbunker pro Flußkilometer. Im Hintergrund der ersten Verteidigungslinie gab es eine
zweite, wo unter Verwendung natürlicher Anhöhen auch Beobachtungsbunker und
Führungsorte geschaffen wurden. Die Bunker wurden durch ein Netz der Verbindungsgräben
verbunden, danach auch durch Schießgräben. An wichtigsten Stellen, wie Brücken und
Fährenüberfahrten war die Anzahl der Kampfobjekte größer und die konnten besseren
Widerstand leisten. Solche Punkte gab es u.a. in Bytom Odrzański, Milsk und in der Nähe
von Cigacice, wo die Bunkeranzahl doppelt so hoch war. Bis 1936 wurden insgesamt 650
Bunker gebaut. Die Oderstellung als Befestigungslinie spielte im II. Weltkrieg keine große
Rolle. Man plante mithilfe dieser Anfang 1945 die aus dem Osten nach Deutschland
ziehende russische Armee zu stoppen. Jedoch waren die Oderfortifikationen zu diesem
Zeitpunkt bereits veraltet und konnten den neuen Bedingungen und Kriegstaktiken keinen
Widerstand leisten. Diese Linie wurde schnell und ohne wesentlichen Probleme von Russen
durchbrochen. Zu Kämpfen unter Benutzung der Bunker kam es nur an einigen Stellen.
Gleich nach der Erschließung der Befestigungen begann die russische Armee sie zu
zerstören. Gesprengt wurden die meisten Bunker, geblieben sind nur die in der Nähe der
Brücken oder maskierte in Gebäuden, denn deren Zerstörung konnte die Konstruktion
beschädigen. Heute, wenn wir auf der Oder fahren kann man noch Relikte der Fortifikationen
entdecken. Auf dem Gebiet der Auen am Fluß verstecken sich deren Fragmente in
charakteristischen Baumgruppen, einst zur Maskierung. Einige erhaltenen Bunker kann man
in Leśna Góra und Pomorsko entdecken, renoviert von Liebhabern der Fortifikationen,
werden sie den Touristen gezeigt. Auf dem Gebiet des Nowa Sól Kreises sind noch einige
Objekte der Oderstellung erhalten geblieben. Die meisten bleiben zerstört, wenige erhaltene
können zur Touristenattraktionen gerechnet werden und die Kulturvorzüge der Landschaft
steigern.
2.6.
Vorzüge – Ereignisse verbunden mit den Aktivitäten der lokalen
Bevölkerung
Auf dem Gebiet des Nowa Sól Kreises finden regelmäßige Veranstaltungen statt, sie dienen
der Steigerung der Vorzüge dieser Region:

Massenveranstaltungen:
- „Dni Solan” in Nowa Sól – paar Tage dauernde Massenveranstaltung, Stadtfeier.
Diese Veranstaltung wird traditionell von einer Parade durch die Straßen eröffnet,
vorbereitet von Kindern und JugendIichen der Schulen von Nowa Sól. Die
113
Veranstaltung auf der großen Bühne unter Teilnahme der polnischen Musikstars
findet an der Oder statt. Die Hauptidee der Veranstalter war von Anfang an, während
der Dni Solan deren Teilnehmern den Fluß näher zu bringen, deshalb findet vieles
direkt auf dem Fluß statt, z.B. Kajak-Wettbewerb und Regatten der Drachenboote.
Seit 2014 steht das Ausflugsschiff Laguna zur Verfügung, dessen Mutterhafen Nowa
Sól ist.
- „Cepeliada” Festival der Volkskunst und Regionalspeisen in Nowa Sól – zweitägige
Feierlichkeiten zur Verbreitung der Volkstümlichkeit der Region (Tanz, Gesang,
Kunsthandwerk). Während der Feier stellen regionale Hersteller ihre kulinarischen
Produkte vor.
- „Święto Bzów” sg. Fliederfest in Siedlisko. Veranstaltung findet während der
Fliederblüte statt und knüpft an die lokale Tradition aus der ersten Hälfte des XX. Jh.
an. Kulturveranstaltungen (Ausstellungen, Vorträge, Musikgruppenauftritte aus der
Region und Ritterturnier) finden im Schloß Siedlisko, sowie seiner direkten Nähe
statt. Dadurch bekommt das „Święto Bzów” starken geschichtlichen Nachdruck.
- Dni Bytomia Odrzańskiego – Stadtfeier auf dem restaurierten historischen Markt. Zu
den Begleitveranstaltungen gehört auch der Wettbewerb der schwimmenden Modelle
(Regatten der Einheiten per Radio gesteuert).
b) Kulturelles Angebot
- das Stadtmuseum in Nowa Sól – ist eine Institution, in der die Geschichte der Stadt
und Natur der Region zu finden ist. Die Naturabteilung sammelt die Flora- und
Faunavertreter an der Oder, in der Dauerausstellung „Natur des Odertals”, die sich in
einem dazu speziell angepaßten Pavillon befindet. Unterricht für Kinder und
Jugendliche über die Narut erfreut sich großer Popularität. Das Museum bietet auch
Museumsunterricht in Form didaktischer Ausflüge durch die Stadt und in die Nähe
des Flusses Oder.
- Städtische Öffentliche Bücherei – moderne Institution, die zahlreiche kulturelle
Aktionen veranstaltet. An der Bibliothek funktioniert der „Kunstgarten” – eine
Parkanlage mit kleiner Musikbühne.
- Kulturhaus von Nowa Sól – städtische kulturelle Institution, organisiert viele
Veranstaltungen im Haus oder draußen, u.a. Sommerkonzerte auf der Harcerska
Górka im Hafen oder Kammerkonzerte auf dem Laguna Schiff.
- Stiftung Karolat aus Siedlisko – veranstaltet seit einigen Jahren im Dorf einige
Kulturereignisse, darunter Święto Bzów, außerdem – Geschichtsvorlesungen,
Musikkonzerte, Feuertanzvorführungen und Theaterstücke, gebunden an die
Geschichtsdarstellung des Ortes
- kulturelle Aktivitäten der Vereine, die in Nowa Sól, Bytom Odrzański und
Gemeinden Nowa Sól und Otyń, z.B. Universität des III. Alters in Nowa Sól, Stiftung
„Cepeliada” in w Nowa Sól, Verein für behinderte Kinder und Jugendliche „„Pomóż
nie będę sam” übersetzt: Hilf ich werde dann nicht allein sein” in Nowa Sól, Verein
der Behinderten „Tacy Sami” übersetzt Die gleichen in Nowa Sól (Fest zur
Begrüßung des Sommers).
114
c) Sportveranstaltungen
Hauptveranstalter des Sportlebens in Nowa Sól ist Städtisches Sport und
Erholungszentrum. Für die Wasserveranstaltungen ist die dem Städtischen Sport und
Erholungszentrum unterliegende Marine Nowa Sól verantwortlich.
Veranstalter der Wassersportaktivitäten in Bytom Odrzański ist der Verein für
Touristik und Wassererholung in Bytom Odrzański „Wir” (Aktivitäten der Marine
stehen unter im weiteren genannten Punkt Spezielle Vorzüge).
Kajak-Sportklub Nowa Sól
Der Klub setzt sehr reiche Traditionen der Kajakgeschichte der Stadt von Nowa Sól
fort, 1963 wurde eine Kajak-Sektion gegründet, die im Jahr 1966 zum Sportklub
„Polonia” gehörte und seit 1971 zum Betriebssportklub „Dozamet”. Der Klub zog viele
Sprößlinge auf – darunter Polenmeister und Olympiasieger (Grzegorz Krawców).
Heutzutage üben dort 40 Leute. Am Klub agiert eine starke Gruppe Oldboys, die
Preise bei vielen Wettkämpfen in Polen erringen
2.7.
Erholungsvorzüge
Zu Erholungsvorzügen des Odertouristikgebietes gehören:
- mittlerer Urbanisierungsgrad (2 Städte - Bytom Odrzański, Nowa Sól und 2 Dörfer –
Kiełcz und Stara Wieś am linken Flußufer und zwei Dörfer – Siedlisko, Stany am
rechten Flußufer,
- geringer Luftverunreinigungsgrad,
- geringer Lärmpegel (Waldgebiete),
- ästhetische Vorzüge der Landschaft (Tal des großen Flusses, Auwälder, Wiesen am
Fluß, Kieferwälder, Mündungen der Flüsse, Inseln, Sandbänke, Altwasser, Häfte,
hohe Flußböschungen).
2.8.
Spezielle Vorzüge
Gut entwickelte Infrastruktur ermöglicht auf dem Gebiet des beschriebenen Gebietes
verschiedene qualifizierte Sporttourismusarten:
a) Wassertourismus
Eine Basis für den Wassersport bilden die Flußhäfen in Nowa Sól und Bytom
Odrzański. Deren Infrastruktur ermöglicht aktive Zeitgestaltung am Wasser für
individuelle Touristen, die eigene Wassergeräte haben oder organisierte Gruppen die
Geräte von den Verwaltungsbehörden, Wasservereinen oder Privatfirmen leihen.
- Marine von Nowa Sól
Sie verfügt über die besten Möglichkeiten Wasserfeste zu veranstalten und ist
Initiatorin zahlreicher Sportveranstaltungen. Das Angebot umfaßt die Möglichkeit
Wasserfahrzeuge anzulegen, zu übernachten, Kajaks, Tretboote und Touristikräder
auszuleihen. Um die Aktivitäten dieser Institution zu verbildlichen kann man die Daten
aus den Jahren 2012-2014 nennen: Geräteverleih – 281 Personen, Verleih der
Anhänger für Kajak-Verfrachtung – 16, Übernachtungen an der Kajakanlegestelle –
115
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
713 Personen (1585 Person/Nacht), Eingänge und Ausgänge Wasserfahrzeuge in
die Marine – 378.
Unter den im Jahr 2014 von der Marine veranstalteten Festen anzuführen wären:
V. Wasserfahrt der Salzroute entlang,
Gesamtpolnische Kajak-Regatten um den Pokal des Präsidenten der Stadt Nowa Sól,
III. Regatten der Drachenboote der Schulen nach dem Gymnasium,
VII. Regatten der Drachenboote um den Pokal des Präsidenten der Stadt Nowa Sól, (160
Teilnehmer),
Regionale Kajak-Regatten der Speziellen Olympiaden in Nowa Sól (66 Teilnehmer),
Floßfahrt von der Mündung der Barycza bis Bukowa Góra den Touristikpfad des Kreises
Nowa Sól (24 Teilnehmer) etnlang,
Internationale Kajakfahrt „Oder, Fluß der verbindet” (80 deutsche Teilnehmer, 6
polnische, Übernachtungen in Zelten),
Europäischer Tag ohne Fahrzeug im Kreis Nowa Sól – September – offenes Fest für die
Einwohner des Kreises Nowa Sól – 15 Teilnehmer aus Deutschland und 15 aus der
Ukraine,
"Mehrdisziplinen–internationales-Fest
Vom
Enkel
zum
Opa"
Veranstalter
PTTK/Polnischer Verband für Touristik und Landeskunde Abteilung in Nowa Sól.
In der Marine legen kleine Wasserfahrzeuge an, deren Eigentümer kurze
Touristikreisen anbieten:
- „Frachtkahn von Nowa Sól” (Eigentum des Landratsamtes von Nowa Sól) – 2014
nutzten das Angebot 850 Personen
- „Solanin” (Eigentum des własność MOSiR/Städtisches Zentrum für Sport und
Erholung in Nowa Sól)
- Frachtkahn „Natalie“ (privat)
- Verein „Oder für Touristen 2014”
Zweck der Aktivitäten des Vereins sind u.a die Wiedererlangung vom Fluß seiner
ehemaligen Schiffahrt-Touristik-Funktion; Steigern der touristischen Attraktivität der
Partnergemeinden, und dadurch Aktivierung des Touristenverkehrs in den
Grenzgebieten, darunter grenzüberschreitender Touristenverkehr; Aktivierung und
Intensivierung kultureller und sozialer Kontakte der Nachbarbevölkerung der
grenznahen Gebiete der Lubuskie Woiwodschaft und Brandenburgs. Der Verein
bedient zwei Ausflugsschiffe „Laguna” und „Zefir”, auf dem Oderpfad von Głogów
nach Kostrzyn a.O. („Laguna” – Strecke Głogów - Cigacice, „Zefir” – Krosno
Odrzańskie - Kostrzyn a.O.). Im Angebot stehen Schiffahrten, Charter und
Überfahrten, nach Aufenthaltsplan der Wasserfahrzeuge in den Häfen – Głogów,
Bytom Odrzański, Nowa Sól, Cigacice, Krosno Odrzańskie, Eisenhüttenstadt,
Słubice, Frankfurt a.O., Kostrzyn a.O.
- Verein für Touristik und Wassererholung in Bytom Odrzański „Wir”
- Agroturistikunternehmen „Sadyba”
116
Bietet Touristik- und Erholungsveranstaltungen auf der Oder an und an der Oder an,
dazu gehören: Canoe-Fahrten flußabwärts, Kaleschefahrten durch die Gebiete an der
Oder, Freizeitgestaltung u.a. Angeln, Bowling, Golf, Tennis, Sandvolleyball. Das
Angebot richtet sich an organisierte Gruppen: Schulgruppen, Familien oder
individuelle Touristen.
b) Radtourismus
Auf dem beschrieben Gebiet stehen den Radtouristen einige überregionale Reisewege
(verlaufen zwischen den Woiwodschaften), sowie solche im Kreis selbst zu Verfügung. Die
Pfade sind unterschiedlich gekennzeichnet.
- Oder Route (blau) regionalweit (Woiwodschaft Dolny Śląsk, Lubuskie,
Zachodniopomorskie) entlang des Odertals. Geschaffen im Jahr 2005 zwecks dem
Hinweisen der Touristen auf das Natur- und Kulturerbe des Odertals. Zusammen mit der
Route „Grüne Oder" und internationalen Radwegen rund um Zalew Szczeciński R-66 bilden
sie einen gemeinsamen Radweg, den man von dem tschechischen Oderteil bis zur Mündung
zum Ostsee fahren kann. Der Verlauf der Route innerhalb des Kreises: rechtes Flußufer Bytom Odrzański (Bootsüberfahrt) – Siedlisko – Stany – Lipiny, linkes Flußufer – Drogomil –
Bytom Odrzański – Tarnów Bycki – Kiełcz – Stara Wieś – Nowa Sól – Modrzyca –
Bobrowniki. Gesamtlänge der Route 1064 km, innerhalb der Kreisgrenze 31 km.
- Dziadoszan Route (rot) regionalweit (Woiwodschaft Dolno Śląsk, Lubuskie).
Hauptroute über Wzgórza Dalkowskie, so gewählt, damit sie die wichtigsten
Gebietsattraktionen sichtbar macht. Die Route beginnt im Ort Chobienia, wo sie auf
überregionale Oderroute trifft, danach verbindet sie zahlreiche lokale Pfade, bezeichnet nach
dem Kupferabbaugebiet, danach parallel zur Oderroute und Bóbr Route kommt sie
zusammen mit Ochla bei Zielona Góra. Auf dem Gebiet des Nowa Sól Kreises verläuft die
Route durch: Zagóra – Żuków – Nowe Miasteczko – Popęszyce – Szyba – Borów Wielki –
Solniki – Czciradz – Kożuchów – Mirocin Górny. Die Gesamtlänge der Route beträgt ca. 135
km, innerhalb der Kreisgrenzen 27 km. Oberflächenart: Asphaltstraßen, Wald- und
Schotterstraßen. Der Name stammt vom Slavenstamm, der hier zwischen dem VIII. und X.
Jh. gewohnt hatte.
- Czarci Kamień Route (gelb) Kreisweit, um Kultur- und Naturvorzüge im westlichen
Kreisteil hervorzuheben. Die Route in Form einer Schleife: Nowa Sól – Rudno – Ciepielów –
Drwalewice – Lasocin – Bielice – Borów Polski – Borów Wielki – Stypułów – Bulin (Czarci
Kamień) – Mirocin Górny – Mirocin Średni – Mirocin Dolny – Studzieniec – Lelechów –
Czasław – Ługi – Otyń – Nowa Sól. Gesamtlänge beträgt: 65 km. Oberflächenart:
Asphaltstraßen, Hauptstraßen, Schutter- und Pflasterstraßen. Der Name stammt vom
Naturlement – Findling im Dorf Bulin.
- Windmühlen und Seenroute (grün) – Kreisroute, die von Nowa Sól über
Odergebiet führt, Puszcza Tarnowska und Pojezierze Sławskie. Zweck dieser Route war
Verbreitung der Naturvorzüge der Gebiete im Ostteil des Kreises. Unterwegs finden wir
Wassernaturreservate „Mesze See” und „Święte See” sowie andere Seen: von Lubięcin,
Kochanów, Sława, Rudzieńskie und Wilcze. Ihren Namen verdankt die Route auch den
Windmühlen-Zicklein, deren Gruppe (drei Objekte) im Dorf Lubięcin erhalten geblieben ist.
Routenverlauf: Nowa Sól – Siedlisko – Chełmek – Lubięcin – Mesze – Święte – Lubiatów –
117
Kolsko – Jesionka – Rudno – Tatarki – Uście – Jesiona – Kolsko – Lipka – Konotop – Stawy
– Buczków – Lipiny – Stany – Nowa Sól. Gesamtlänge der Route in Form einer Schleife
beträgt 90 km. Oberflächenart: Asphaltstraßen, Wald- und Schutterstraßen.
- Pfad des Oderaltlaufs (rot) – führt durch den Kreis über Oder-Auwälder. Zweck war
die Verbreitung der Naturvorzüge des Odertals – Wälder, Wiesen und Altläufe. Auf dieser
Strecke befindet sich Naturpfad – Oderaltlauf. Routenverlauf: Nowa Sól – Stara Wieś –
Kiełcz – Tarnów Bycki – Bytom Odrzański – Siedlisko – Przyborów – Nowa Sól.
Gesamtlänge in Form einer Schleife beträgt 33 km. Oberflächenart: Asphaltstraßen, Waldund Schutterstraßen. Unterwegs eine Bootsüberfahrt in Bytom Odrzański.
c) sonstige Touristik- und Erholungsformen
Auf dem beschriebenen Gebiet können sonstige qualifizierten Touristik- und
Erholungsformen betrieben werden, z.B.:
- Wanderungen
- Nordic Walking,
- Angeln,
- Pilzsammeln,
- Jagen.
118
Konzept des Erschaffens der Garten- und Parkkunst nach
Fürst von Pückler-Muskau, ihre Anwendung bei der
Entstehung der Parkanlagen in Branitz und Carolath
(Siedlisko) – Möglichkeiten deren Nutzung bei der
touristischen Gestaltung des Tals der Mitteloder
Marcin Kula
Das Konzept der Gestaltung des Tals der Mittleoder kann man in großem Ausmaß
auf der Kunst der Landschaftsgestaltung nach Fürst Herman von Pückler-Muskau stützen.
Dieser ausgezeichnete, aus dem XIX. Jh. stammende, Gartenkünstler, wie wir ihn heute
nennen, hatte auch im Tal der Mitteloder seine Spuren hinterlassen. Enge Beziehungen
zwischen dem damaligen Eigentümer des Fürstentums von Siedlisko-Beuten, Heinrich Carl
Wilhelm von Schönaich-Carolath mit dem Schöpfer der wundervollen Gärten in Muskau und
Branitz ermöglichten die Umwandlung des Geländes in Siedlisko in eine Park– und
Waldanlage. Aktivitäten von Pückler bei der Parkgestaltung in Siedlisko sollte man mit der
Fürstin Adelheid verbinden – Stieftochter des Fürten, seit 1817 Ehefrau des Fürsten von
Schönaich. Für sie wurde dieser Garten entworfen.
1. Bild Hermann Pückler (1785–1871), deutscher Fürst, Gärtner, Schriftsteller und Reisender
/dandysme.eu/
Zweiter Park an dessen Beispiel wir analysieren könnten, inwiefern das
Gartenkonzept von Pückler bei der Gestaltung des Tals der Mittleoder genutzt werden
könnte ist der Park in Branitz. Im Jahr 1845 mußte der 60-jährige Fürst Hermann
von Pückler-Muskau sein geliebtes Muskau verlassen und in einen anderen Familienbesitz
umziehen, nämlich Branitz, wo er im gleichen Jahr begonnen hat einen neuen Park zu
errichten. Einige glauben, er habe seine reifstes Werk geschaffen.
119
Sowohl in Siedlisko als auch in Branitz waren die Ideen Pücklers bei der
Grünanlagengestaltung eindeutig. Einige seiner Ideen können sicherlich bis heute für
Landschaftsarchitekten wegweisend sein. Der Fürst war infolge seiner Reisen fasziniert von
den englischen Gärten. Sie waren äußerst widersprüchlich zu den „geometrischen”
französischen Gärten. Man versuchte die Symmetrie zu vermeiden, suchte nach Vielfalt, und
das ganze Vermögen sollte an die Natur gebunden sein.
Wenn man die 1834 erschiene Veröffentlichung Pücklers unter dem Titel „Skizzen zur
Landschaftsgärtnerei" zum Thema Gartenkunst durchgeht, bemerkt man, daß der Park nur
ein Teil des Garten- und Landschaftskomplexes ist. Das ganze Gelände sollte aus einigen
Zonen bestehen mit indirekten Durchgängen. Rund ums Schloß sollten Gärten blühen,
langsam in die Landschaftszone übergehend. In Siedlisko und Branitz war das Herzstück
des ganzen Vorhabens das Schloß Carolath, Adelheid – Villa und Schloß Branitz. Am
dichtesten an diesen Residenzen lag der pleasureground, also harmonische, prachtvolle
Komposition mit Blumenteppichen, Fontänen und Skulpturen. Genauso sah die südliche
Gartenterrasse in Siedlisko aus, auf den alten Aufnahmen sehen wir gleichmäßig
geschnittene Hainbuchenalleen und eine Fontäne. Dieser Beschreibung entspricht auch der
Garten an der Adelheid - Villa. Ähnlich sah es ebenfalls in Branitz aus, am Haupteingang
standen dort zwei Löwenskulpturen und Blumenvasen. Rund ums Schloß gab es
Blumenteppiche und viele Dekorationselemente. Dieser Ort sollte das Bild der individuellen
Vorlieben der Einwohner des Familiensitzes widerspiegeln.
2. Bild Schloßumgebung in Branitz
Zweite Zone sollte weiterhin mit der Residenz eine Einheit bilden. Es waren
hauptsächlich Blumengärten. Zwei weitere Zonen sind ein ruhiger Übergang zur eher
natürlichen Parkanlage. Weiterhin jedoch vom Menschen gestaltet. Es sollte eine Symbiose
der schöpferischen Werke der Menschen und der Natur sein. In Siedlisko befand sich
innerhalb des Gebiets z.b. ein Vorwerk und eine Zuckerfabrik in der Nähe des
Aussichtsturms auf dem Adelheid - Hügel.
Je weiter vom Sitz, desto mehr näherte sich die Gartenanlage der natürlichen
Landschaft mit Feldern, Wiesen und Wäldern. Diese Bedingung wurde sowohl in Siedlisko,
als auch in Branitz wunderbar erfüllt. Pückler distanzierte sich jedoch von der Grundregel der
englischen Gartenkunst, die Wildes in der Natur bevorzugte. Der Fürst wollte, daß der
Mensch auch dieses Gebiet gestaltet. „Wenn die Aussicht eine weitreichende Landschaft
umfaßt, kann man ihn mit einem chinesichen Turm, gotischer Kirche, griechischem Tempel,
120
russischen Haus, Schloßruine oder Turm interessanter gestalten.” – schrieb der Fürst. In
seinem Familiensitz Branitz treffen wir auf zahlreiche Erholungsorte weiter vom Schloß
entfernt. In Siedlisko konnte man wiederum in der großen Wildnis von Carolath auf
Jagdhäuser treffen.
3. Bild Blumengarten in der Nähe der Adelheid - Villa in Siedlisko
Pückler meinte in der ganzen Parkanlage sollte es ein System von Spazierwegen
geben mit Aussichtsorten, dank deren der Spaziergänger das Zentrum des Komplexes,
nämlich das Schloß bewundern kann. An dieser Stelle sollte man den wesentlichen Einfluß
aufs Gesamtkonzept der Tourismusentwicklung im Mittelodergebiet unterstreichen, den die
erneute Gestaltung des Adelheid – Hügels samt Wiederaufbau des Aussichtsturmes hat.
Dieser Ort erfüllt viele Erwartungen Pücklers. Er unterstrich sehr oft die Bedeutung des
Schaffens eines Bildes aus der Natur. In seiner Bearbeitung schrieb er: „Ein Park sollte wie
eine Bildergalerie sein, auf Schritt und Tritt sollte man auf ein neues Gemälde stoßen.“
In Siedlisko würde vor allem der Aussichtsturm auf dem Hügel an der Kirche diese
Anforderung erfüllen. Von dort aus könnte man das malerische Schloß als Komplexzentrum
bewundern können. Eine Ambition von Hermann Pückler war, daß der Park ein Kunst- und
Naturwerk wird, es sollte jedoch mit hiesigen Bäume und Sträucherarten entstehen. Er
pflegte zu sagen: „mir ist ein gesunder inländischer Baum lieber, als eine exotische
kränkelnde Pflanze”. In Siedlisko war bei diesem Konzept im unseren Klima heimisch, in
lokaler Dorftradition anzutreffende, Gemeine Flieder, die beste Wahl.
121
4. Bild ehemaliger Aussichtsturm auf dem Adelheid – Hügel in Siedlisko
Der Fürst von Pückler schenkte bei seinem Werk viel Aufmerksamkeit den
Wasserbecken und Flußufern, deren Bedeutung für die Landschaftskomposition. In Branitz
nutzte er den hohen Grundwasserstand, sowie den Spree Fluß in der Nähe. Das Graben von
Kanälen und Seen gab dem Park ein neues Gesicht.
In unserem Fall spielt die Anbindung an die Oder eine Schlüsselrolle beim Programm
der touristischen Gestaltung der Region. Spazier- und Radwege in der Nähe des Flusses
sollen nach diesem Konzept dazu führen „daß der Spaziergänger ungezwungen an das
Angenehme, was die Umgebung bietet, herangeführt wird”. Konzepte der Wasser- und
Fahradkulturpfade unter Nutzung der Relikte ehemaliger Fortifikationen, angegeben in dieser
Bearbeitung beziehen sich auf eine der Hauptideen des Fürsten, das Erschaffen neuer
Wege, die uns zu den besten Aussichtsorten führen sollen, eine gewundene Linie bilden,
sichtbare Flächen durchschneiden, nur auf malerische Art und Weise, letztendlich von guter
Qualität, immer fest und trocken. Die Geschichte dieser Gegend zu nutzen ist eine der
Hauptideen des Parkanlagenprogramms in unserem aktuellen Konzept.
122
Konzept der touristischen Gestaltung des Tals der
Mitteloder unter Nutzung der Idee des Fürsten von
Pückler-Muskau, sowie Elementen der kombinierten
Touristik
4. Konzepte der Kulturpfade auf den touristischen Wasser- und
Fahrradrouten
Bei der Entwicklung des Tourismus spielen Angebote mit komplexer Erkundung einer Region
und deren Denkmälern, eine immer größere Rolle. Diesem Ziel dienen die Kulturpfade. Auf
interessantem Gebiet wird es vorgeschlagen zwei Kulturpfade in Siedlisko und in Stany zu
errichten. Beide Pfade, zusammen mit den Wasser- und Radwegen würden die touristischen
Vorzüge dieser Region erheblich steigern.
3.5.
Kulturweg
allgemeine Begriffe
Bei der Definition des Kulturwegs sollte man sich in einer kleineren und lokalen (im
Bereich einer Ortschaft oder eingegrenzten Gebiets) Skala auf einen Kulturpfad d.h. einen
Themenpfad, der die Kulturvorzüge präsentiert oder Elemente des Kulturerbes
konzentrieren.
Es ist das Angebot eine bestimmte Ortschaft (Gebiet) zu besichtigen, gerichtet an sehr
Gruppen, die sich für die Begriffe aus dem Kulturerbebereich interessieren. Ein wichtiger
Gesichtspunkt des Erfolgs der Pfade und Routen ist die Bildung, denn Geschichts- und
Naturausflüge gehören zum didaktischen Pflichtteil in der Unterrichtsprogrammgrundlage.
Zweck der Pfade sind:


Vorstellung vor allem des materiellen Erbes eines Ortes in komplexer und attraktiver
Form;
Werbung für das Kulturerbe und sein Schutz als Hauptbestandteil des touristischen
Angebotes.
Kulturpfad in Siedlisko
Hauptziele des Kulturpfades in Siedlisko wurden im Dokument Konzept des Kulturpfades
in Siedlisko dargestellt, vorbereitet fürs Gemeindeamt in Siedlisko im Jahr 2014. An dieser
Stelle stellen wir die modifizierte Version dieses Projekts dar. Der Pfad wurde in Form einer
Schleife errichtet, mit Beginn an der Anlegestelle Siedlisko, denn dort werden sich die
Wasser- und die Radrouten kreuzen (an der gebauten Anlegestelle verlaufen Radwege
Oderroute und Oderaltwasserroute).
Leitmotiv der Route
123
Wichtiges Element jedes Kulturpfades ist das Leitmotiv, das an die Vergangenheit und
Kultur-und Naturerbe der Region, in der er ensteht, anknüpfen sollte. Der Kulturpfad in
Siedlisko kann zu einem Teil des Pfades werden, dessen Achse die Oder bildet. Entwicklung
des Oder-Tourismus, Bau kleiner Anlegestellen, auch in Siedlisko, unterstützen die
Entstehung eines solchen Pfads an, der zum charakteristischen für die Region TouristikKultur-Produkt wird.
Thema und Name des Pfades
Objekte auf dem Pfad präsentiert, sollten mit dem Leitthema der ganzen Strecke
verbunden sein. Wichtig ist, daß der Pfadname seinen Inhalt widerspiegelt.
Der Kulturpfad in Siedlisko soll heißen:
„Auf den Spuren des romantischen Fürsten”
Begründung:
Elemente des Kulturerbes, die vorgeschlagen werden für den Pfad, entstanden meistens
in der Zeit des Fürsten Heinrich Carl Wilhelm von Schönaich-Carolath (1783-1864) und
seiner Ehefrau Adelheid (1797-1849). Zu ihrer Lebzeiten gestaltete Parkanlage und
Urbanistikform des Ortes ist bis heute ersichtlich und in Verbindung zu den vorgeschlagenen
Objekten bilden sie ein stimmiges Bild der Aktivitäten des Fürstenpaares. Thematisch an
Gebäude und Bauten gebunden, die zu Lebzeiten des Fürsten entstanden sind oder von ihm
umgestaltet wurden (oder seine Nachfolger), sichert die Pfadroute deren Fortbestehen und
lineare Struktur, notwendig für ihre Existenz.
3.6.
Kulturvorzüge des vorgesehenen Pfades
Geplant ist der Verlauf des Pfades über ein interessantes Naturgebiet, das detailliert im
Konzept des Kulturpfades in Siedlisko dargestellt wird.
Kulturvorzüge des Pfades
Der Ort Siedlisko gehört zu den ältesten im Nowa Sól und Lubuski Woiwodschaft. Zum
ersten mal erwähnt wurde das Schloß Ende des XIII. Jh. Im Jahr 1298 hatte der Glogauer
Fürst Heinrich III. das Dokument am Ort novo castro Sedlscho genannt, ausgestellt. Die
Forscher identifizieren diesen eindeutig mit heutigem Siedlisko, wo es damals eine
Königsburg geben sollte. Weitere Geschichte des Schlosses ist unbekannt. Laut
unbestätigter Quellen gab es an seiner Stelle Mitte des XIV. Jh. ein Jagdhäuschen des
tschechischen Königs und des Kaisers Karl IV. von Luxemburg und mit seinem Namen
verbinden die Geschichtswissenschaftler den späteren Schloßnamen und des Ortes selbst
Karlat/Carolath (sg. Wald des Karls). Im Jahr 1381 hatte Nickel von Rechenberg eine große
Waldfläche zwischen der Oder und dem Jezioro Sławskie gekauft (Puszcza
Tarnowska/Karolacka). In dieser Weise gelang dieses Gebiet für fast 200 Jahre in den Besitz
der Familie. Wahrscheinlich Ende des XV. Jh. hatten die Rechenberger anstelle der alten
Königsburg ein gotisches Schloß errichtet. Zum ersten Mal wird es 1507 erwähnt, als sein
Eigentümer wird Balthasar Rechenberg genannt. Damals auch wird zum ersten mal der
Eigenname des Schlosses genannt: Karlat, mit dem später auch die Ansiedlung am Schloß
bezeichnet wird. Mitte des XVI. Jh. funktionierte bereits am Schloß das Vorwerk und eine
große Ansiedlung. Das Gebäude selber wurde in diesem Jahrhundert mehrfach umgebaut.
124
Im Jahr 1561 kaufte das Land mit dem Urwald, Schloß und der Stadt Bytom Odrzański der
bei Habsburgern angesehene Ritter – Fabian Schönaich. Sein Erbe Georg von Schönaich
hatte das große Landvermögen ins Majorat umgestaltet, danach in freie Standesherrschaft.
Berühmt war er auch für den Umbau von Bytom Odrzański, das Gründen in der Stadt eines
Akademischen Gymnasiums, wie auch wirtschaftliche Aktivitäten. Er gründete Dörfer und
Vorwerke, Weinberge, baute Mühlen. Sein größtes Werk wurde aber der Bau der Residenz
in Siedlisko. In den Jahren 1597-1618 hatte er das ehemalige Schloß der Rechenberger von
grund auf umgebaut. An seiner Stelle entstand eine Renaissence-Residenz mit mehreren
Flügeln, von Fortifikationsbastionen umgeben. Das Schloß wurde über weitere 300 Jahre
zum Hauptwohnsitz einer verzweigten Familie der Schönaichs. Im XVIII. und XIX. Jh.
umgebaut, wurde die Residenz zu einem der größten und schönsten Schlösser auf dem
Gebiet des historischen Schlesiens. Es war der Ort vieler Ereignisse im Leben der Familie
und der lokalen Bevölkerung. Im Jahr 1741 wurde der Eigentümer Hans Carl vom
Preußenkönig Friedrich II. zum Fürsten ernannt. Sein Vermögen erlangte den Status des
Fürstentums und das Schloß in Siedlisko wurde zum Fürstensitz. Als Verwaltungszentrum
des Fürstentums und großen Landbesitzes entwickelte sich die Siedlung am Schloß, die
zwischen dem XVIII. und XIX. Jh. Schon ein großes Dorf wurde. Blütezeit der Ortschaft fiel in
die Mitte des XIX. Jh., als dank Fürsten Heinrich Carl Wilhelm die Schloßumgebung und
Ortschaften zur großen Park- und Gartenanlage zusammengefügt wurden. Verwandt mit
dem Fürsten Hermann von Pückler-Muskau – Schöpfer des wunderbaren Muskauer Park im
heutigen Park Mużakowski – hatte der Fürst versucht in Siedlisko dieses Werk
nachzuahmen. Zum Park gehörte nun der in der Nähe des Schlosses liegende Friedhof,
samt Kirche und benachbarter Hügeln. Viele Arten von Bäumen und Sträuchern wurden
gepflanzt, neue Gärten angelegt, Spaziergänge wurden geschaffen und ein Paar neue
Gebäude errichtet. Ein Teil von denen erhielten den Namen der Ehefrau des Fürsten –
Adelheid. Zu diesen gehörte: Aussichtsturm auf dem Adelheid-Hügel, Adelheid Villa und das
Fürstenmausoleum. Über der Straße ins Dorf wurde eine steinerne Bogenbrücke gebaut, die
den Park mit dem neuen Friedhof verband. Zu Beginn des XX. Jh. wurde der Anlage ein
weiteres Mausoleum des Fürstin Wanda hinzugefügt. Der Nachfolger, Fürst Carl, hatte in der
zweiten Hälfte des XIX. Jh. das Schloß umgebaut. Das neue Neurenaissance-Kostüm des
ältesten Schloßteils verlieh ihm neuen Ausdruck, was sich in den zahlreichen Bildnissen der
Residenz zwischen dem XIX. und XX. Jh. widerspiegelte. Vor dem I. Weltkrieg wurde das
Schloß und Siedlisko sehr gerne von preusischen Aristokraten besucht, wie auch lokalen
Touristen. Parkanlagen, sowie benachbarter Urwald zogen die Touristen, Jäger und
Wassertouristen an, die hierher mit der weißen Flotte über die Oder gelangten. In den
Jahren zwischen den Kriegen wurde Siedlisko zum Ort historischer Feste, die im Laufe der
Zeit, dank der zahlreich gepflanzten und gepflegten auf dem Schloß und in der Parkanlage
Flieder, den Namen Fliederblütefest erhielten. Die Veranstaltungen hatten überregionalen
Charakter und zogen Tausende Touristen aus ganz Schlesien an. Gegen das Ende des II.
Weltkrieges ist das Schloß abgebrannt und viele Jahre nach dem Krieg blieb es als Ruine
stehen. Zerstört wurde auch der Turm, der Park beschädigt, samt den dort liegenden
Mausoleen und Denkmälern. In den 60er Jahren des XX. Jh. wurde das Schloß teilweise
wiederaufgebaut und zur Jugendheerberge umgestaltet (für Pfadfinder). Ende der 80er Jahre
des XX. Jh. wurden die Schloßräume im aufgebauten Teil von dem Gemeindekulturzentrum
genutzt. Im Jahr 2003 wurde das Schloß einer Privatperson verkauft. Ab diesem Zeitpunkt
bleibt das Objekt offiziell für die Touristen geschlossen. Ab und zu wird es für organisierte
Gruppen geöffnet, sowie bei lokalen kulturellen Veranstaltungen. Zu Beginn des Jahres 2011
hatte eine Gruppe junger Bewohner aus Siedlisko die Stiftung Karolat ins Leben gerufen, die
125
sich zum Ziel die Verbreitung der Geschichte ihres Ortes gesetzt hatte, durch
verschiedenartige Veranstaltungen mit Kultur- und Bildungscharakter. Zu diesem Zweck
wurde eine Zusammenarbeit mit dem Schloßeigentümer aufgenommen, der seine Mauern
für die, heute bereits Vorzeigeveranstaltung zu Verfügung gestellt hatte, nämlich Święto
Bzów übersetzt das Fliederfest. Das erste fand im Mai 2011 statt, anknüpfend an die vor
dem Krieg gefeierten Feste. Weitere fanden in den Jahren 2012-2014 statt.
Lage des Pfades
Der Kulturpfad wird im Mittelteil des Dorfes Siedlisko geplant, das im südlichen Teil der
Lubuski Woiwodschaft liegt, im Kreis Nowa Sól. Durch die Ortschaften verlaufen:
 Woiwodschaftsstraße Nr. 321 (Przyborów - Głogów);
 bezeichnete Fußgängerrouten (gelb) und Radwege - blau (Oderroute), rot (Oder
Altarmroute) und lokale grüne (Route der Windmühlen und Seen);
Fluß Oder – geplant ist der Bau einer kleinen Anlegestelle für Wasserfahrzeuge
Empfänger
Der Pfad wird in der Nähe der og. Verkehrswege und Routen verlaufen, was erlauben
wird, daß verschiedene Empfängergruppen sie nutzen können:
- motorisierte Touristen (individuelle und organisierte)
- Fahrradtouristen (individuelle und organisierte)
- Wassertouristen (individuelle und organisierte)
- örtliche Empfänger z.B. Schüler (individuelle und organisierte)
Visuelle Identifizierung des Pfades
Grundelement des Erschaffens des Kulturpfades ist sein System der visuellen
Identifizierung. Graphische Identifizierung sollte im Zusammenhang zu allen Aktivitäten
stehen (Zeichen im Gelände, Veröffentlichungen, WWW-Seiten, Werbeaktionen).

Logozeichen
Das Logo sollte das widerspiegeln, was sich hinter der Geschichte, auf dem Pfad erzählt,
verbirgt, es sollte eine Kurzfassung des Pfadmotivs sein, die Geschichte „kurz darstellen“.
Das Logozeichen sollte identifizierbar sein, charakteristisch und den Pfad gegenüber
anderen Vorschlägen, hervorheben.
Mit dem Logozeichen-Enwurf sollte ein Fachmann, ein Graphiker betraut werden, der ein
Projekt vorschlägt, das den Vorstellungen der Schöpfer entspricht und entsprechend der
bildlichen Wiedergaberegeln sein wird.
Das Logozeichen sollte identifizierbar sein und auf allen Elementen des visuellen Weges
angebracht werden.

Bezeichnung im Gelände
126
Das wichtigste Element des Funktionierens des Kulturpfades ist seine Bezeichnung im
Gelände. Vorgeschlagen werden zwei Informationsschilder: richtungsweisende und
objektbeschreibende:
- richtungsweisende Schilder
Richtungsweisende Schilder informieren die Touristen über die Fahrrichtung am Anfang des
Kulturpfades. Die Form und Größe der Schilder sollten an die in der Region (Woiwodschaft)
verwendeten Informationsschildern über Touristikattraktionen angepaßt sein. Auf den
Schildern sollte Folgendes zu finden sein: Bezeichnung der Attraktion (des Pfades),
Logozeichen und Information über die Entfernung. Die Schilder sollten von ihrer Konstruktion
und Aufbau her, an die Schilder an Anlegestellen und in den Häfen angepaßt sein.
Für Radtouristen (oder Motorradtouristen) wird vorgeschlagen die richtungsweisende
Schilder an den Zufahrtstraßen nach Siedlisko anzubringen:






Przyborów – Woiwodschaftswege-Kreuzung DW 315 i 321
Siedlisko – Einfahrten in die Ortschaft aus der Richtung von Przyborów (DW 321)
Siedlisko – Dorfmitte - Schloßplatz
Siedlisko – Kreuzung DW 321 und 325
Tarnów Jezierny – Kreuzung DW 325 und 318
Grodziec Mały – Kreuzung DW 321 und 319
Diese Kennzeichnung ist äußerst wichtig und ist das absolute Minimum, wenn es um die
Kennzeichnung des Pfades für potentielle Touristen geht,die nach Siedlisko mit ihren
Fahrzeugen kommen.
Bei Radfahrern sollten die Informationsschilder am Anfang der Radwege angebracht
werden:

blau (Oder-Route) – bei der Ausfahrt aus der Brücke in Nowa Sól bei DW 315 sowie
Bootsüberfahrt in Bytom Odrzański und DW 325,

rot (Oder-Altarm-Route) – an der DW 315 auf der Strecke zwischen Nowa Sól und
Przyborów, sowie Bootsüberfahrt in Bytom Odrzański DW 325,

grün (Route der Windmühlen und Seen) an der Ausfahrt von der Brücke in Nowa Sól
an der DW 315, an der gleichen Straße, wie in Lubięcin.
- objekthinweisende Schilder
Die Schilder werden direkt an Objekten auf dem Pfad angebracht, über deren
Geschichte oder Naturobjekte, die in ihrer direkten Nähe vorkommen, informieren.
Schildaufbau sollte übersichtlich sein und einige Informationsgruppen beinhalten:
- Logozeichen des Pfades
- Pfadname
127
- Bezeichnung des Objektes auf dem Pfad
- Folgenummer des Objektes auf dem Pfad
- Richtungszeichen des weiteren Objektes auf dem Pfad
- Information zum Objekt in polnischer, deutscher und englischer Sprache
- graphische Vorstellung des Objektes, z.B. Archivbild u.ä.
Das Schild sollte aus festen Materialien angefertigt sein, die für mehrere Jahre bestehen
bleiben werden, an einer Stelle angebracht, von der man gute Aussicht auf das Objekt hat
3.7.
Punkte des Kulturpfades in Siedlisko
3.7.1.
Flußanlegestelle Siedlisko
Erster Punkt der Route an der Oder wurde in der Nähe der geplanten Anlegestelle platziert.
Bevorzugtes Behandeln des Wassertouristen ist begründet in der, von den lokalen
Verwaltungsbehörden geforderten Wassertouristik, auch vom Gemeindeamt in Siedlisko.
Dieser Punkt erlaubt den Beginn der Route auch für Radfahrer, den durch Siedlisko
verlaufende Fußgängerrouten (gelb) und und Radfahrerrouten (blau und rot) laufen an dieser
Stelle entlang des Oder Flusses. Außerdem verläuft an dieser Stelle der didaktische
Naturweg „Siedlisko”.
Lage des Routenpunktes
Die Anlegestelle wird es an der Oder (421 km) geben. In der Nähe verläuft ein fester Weg
auf dem Wasserschutzdeich.
5. Bild Anlegestelle
Ortsbeschreibung
Geplant ist eine Anlegestelle für 6 Wasserfahrzeuge, darunter eines Passagierschiffs, es
wird für kurzfristiges Anlegen vorgesehen (Herein-und Herausgehen der Passagiere).
Geplant als fahrende Stege mit Anlegeabzweigungen. Die Kommunikation mit dem Festland
wird durch Fallreep gewährleistet werden. Die Anlegestelle gibt es an der Oder ca. 200
Flußabwärts von der alten Fährenüberfahrt, die der Fürstenfamilie aus Siedlisko gehörte.
Gegenüber befand sich die nicht mehr existierende Siedlung der Schiffahrer Hegewald (nach
1945 Ścieżyna Leśna). Von der geplanten Anlegestelle aus führt ein Weg entlang des
Kanals im XIX. Jh. mit Ziegeln befestigt (Krzycki Rów) und entlang des Schloßhügels. Die
128
Entfernung zum weiteren Punkt der Route beträgt ca. 250 m. An der Anlegestelle gibt es
einen Aussichtspunkt fluß-aufwärts, im Hintergrund gibt es die Türme der Kirche und des
Rathauses von Bytom Odrzański zu sehen.
Vorschläge bezüglich der Anpassung des Ortes zur Aufstellung der
Informationsschilder
- Informationsschild (Objektschild Nr. 1) über den Kulturpfad. Inhalt des Schildes sollten
Informationen zur Geschichte des Ortes Siedlisko sein, die nicht nur den Touristen dienen,
die sich für die Besichtigung des Pfades entscheiden, aber auch denen, die in Siedlisko
anlegen möchten;
- Aufräumen des Zugangswegs zum weiteren Punkt der Route (Ebnen der Grundoberfläche
und Bereinigung von den Pflanzen des Straßenrandes);
- Aufstellen der Informationsschilder über die Tiefe des Kanalswassers oder Montage
abschnittweise der Schutzbarrieren.
8.4.2
Ehemaliger Postweg
Abschnitt der gepflasterten Straße von den Oderufern bis in die Dorfmitte bis zur Straße DW
321.
Ortsbeschreibung
Der Weg von einer Länge ca. 150 m führt vom Wasserschutzdamm entlang der Oder bis auf
die Spitze der Oderböschung im Ortszentrum. Der Weg führt über die natürliche Schlucht
zwischen zwei Denkmalanlagen: Schloß (unterer Bastionsfortifikationssabschnitt) und
ehemaliger Gartenanlagen an der Adelheid-Villa.
6. Bild Ehemaliger Postweg
Objektgeschichte
129
Das Entstehen des Wegs in der Schlucht kann aufs Ende des Mittelalters datiert werden. Sie
führte zur Fährenüberfahrt auf die andere Oderseite. Die Bedeutung der Straße stieg in der
Neuzeit gemeinsam mit dem Bau der neuen Residenz von der Familie Schönaich, sowie
dem Verleihen dieser im XVIII. Jh. des Fürstentiteln. In der ersten Hälfte dieses Jahrhunderts
gehörte die Überfahrt und der Weg (sg. Trakt Pruski übersetzt Preusischer Trakt) von Nowe
Miasteczko aus zum Reitweg zwischen Sachsen und Polen (Nebentrakt). Auf der anderen
Oderseite besaß die Fürstenfamilie Erholungs- und Waldgebiete, mit der HegewaldSiedlung. Bis 1945 führte der Weg zur damals funktionierender Fährenüberfaht.
Vorschläge bezüglich der Ortsanpassung ans Aufstellen der Informationsschilder
Geschichtliche Vorzüge und Konstruktion (steinerne Oberfläche) der Route steigern die
Landschaftsvorzüge – d.h. Panorama auf Schloßruinen, ehemaliger Garten der AdelheidVilla, sowie Gebiete auf der anderen Oderseite, auf denen sich Relikte der Ortschaft
Ścieżyna Leśna und neu errichteter Natur-und Kulturpfad verbunden mit Viadrus –
Denkmaleiche (Quercus robur) befinden.
Vorschläge:
- In der Nähe der aufgestellten Schilder wird der Aussichtspunkt platziert. Auf dem
Objektschild sollten sich Archivbilder befinden, welche den Anblick dieses Teil des Ortes
beinhalten, von der Oder aus betrachtet.
- Abschnitt der Strecke als Pfad vorgesehen, sollte von wilden Pflanzen gesäubert werden
und geordnet. Empfehlenswert auch ist die Verbesserung des Regenwasserabführsystems.
4.4.3. Schloß
Das Objekt liegt im Mittelteil des Dorfes an der Straße DW 321.
Ortsbeschreibung
Schloßruinen, teilweise wiederaufgebaut, bilden die größte Attraktion der Ortschaft. Das
Objekt befindet sich in Privatbesitz und kann nur unter Zustimmung des Eigentümers
besichtigt werden. Ab und zu wird das Schloß bei öffentlichen Veranstaltungen zugänglich
gemacht, wie z.B. Święto bzów. Seitdem der Eigentümer die Entscheidung gefällt hatte über
die Regelung der Schloßbesichtigungen, kann man das Schloß nur abgeschlossen
betrachten und die Besichtigung für einen vorbeiziehenden Touristen ist unmöglich. Unter
diesen Umständen kann man die Schloßarchitektur nur von außen besichtigen, d.h. von der
Ostseite (Platz vor dem Schloß), sowie südlicher Seite, von der Oder aus (Weg zur
Anlegestelle am Fuß der Schloßanhöhe).
130
7. Bild: Schloß
Objektgeschichte
Zum ersten mal erwähnt wird das Schloß Ende des XIII. Jh. (das Jahr 1298). Es war eine
Festung des Glogauer Fürsten Heinrich III. Zwischen den XV. und XVI. Jh. wurde von der
Familie Rechenberg anstelle der ehemaligen Festung ein gotisches gemauertes Schloß
errichtet, das in den Dokumenten 1507 erwähnt wird. Mitte des XVI. Jh. wurde das Schloß
zum Verwaltungsmittelpunkt des großen Landbesitzes und zu dieser Zeit wurde es im
Renaissancestil umgebaut. Im Jahr 1561 hatte den Besitz Fabian von Schönaich erworben,
der ebenfalls Bauarbeiten am Schloß durchführte. Sein Erbe Georg von Schönaich hatte
1597 generellen Umbau des Sitzes durchgeführt. In den Jahren 1597-1618 wurde hier ein
Komplex errichtet, aus zwei Wohnflügeln bestehend (südlich und östlich), mit einer Kapelle
und einem Torgebäude. Das Ganze wurde mit Bastionfortifikationen umgeben. Das
Gebäude im Spätrenaissance-Stil wurde zu Beginn des XVIII. Jh. ausgebaut, hinzukam der
westliche und nördliche Flügel, der vom großen Hof umschlossen wurde. Danach wurde ein
zweiter Hof geschaffen, von der Nordseite, an diesem wurde ein Archivgebäude, Reitstall
und Reitbann gebaut. In diesem Jahrhundert ebenfalls begann man mit der Beseitigung
eines Teils der Fortifikationen, an deren Stelle Gärten eingerichtet wurden. Im Jahr 1759
wurde anstelle der Holzbrücke eine gemauerte errichtet. Ihre Balustraden wurden mit
mythologischen Figuren verziert und Bänken mit heraldischen Wappen. Im XIX. Jh. wurde
das Schloß erneut ausgebaut. Zuerst baute man zu seinen Mauern einige Anbauten und
eine geschlossene Passage zwischen dem östlichen Flügel und dem Torgebäude. Nach
1866 wurde der Südflügel umgebaut, der einen Eckturm erhielt und ein neues
architektonisches Neorenaissance-Detail. Während der Jahrhunderte veränderte sich die
Gestaltung der Innenräume des Schlosses mehrfach. Mitte des XVIII. Jh. erhielten die
Eigentümer den Fürstentitel. Die letzte große Investition auf dem Schloß war der Bau des
Mausoleums des Fürsten Carl, das zur Kapelle von der Ostseite hinzugebaut wurde. Im Jahr
1945 ist das Schloß abgebrannt. Erhalten geblieben ist nur das Torgebäude und die Kapelle.
In den 60er Jahren des XX. Jh. wurde der Wiederaufbau begonnen. Im Ostflügel und
Torgebäude richtete man eine Jugendheerberge (für Pfandfinder) ein. Der übrige Schloßteil
wurde als dauerhafte Ruine abgesichert. Ende der 80er Jahre wurden die zuvor
wiederaufgebauten Schloßteile erneut renoviert und zum Sitz des Gemeindekulturzentrums
umgestaltet. Im Jahr 2003 geriet das Schloß in Privathände. Seit einigen Jahren führt der
Eigentümer Absicherungsarbeiten an den Ruinen und renoviert die historischen
Steinornamente.
131
Anpassungsvorschläge des Ortes für die Aufstellung der Informationsschilder
A Variante
Das Schloß als Pfadmittelpunkt – Besichtigung von außen
 Anbringen des Objektschildes auf dem Platz vor dem Schloß (Aussichtspunkt). Es
sollte eine kurze Information enthalten zur Objektgeschichte, seinen Plan und
Beschreibung der Schloßteile, die man vom Aussichtspunkt aus bewundern kann (man
kann eine Panormaaufnahme nutzen);
B Variante
Das Schloß als Pfadpunkt – Besichtigung der Innenräume
Wenn der Eigentümer des Schlosses es für die Besucher zugänglich macht, wird Folgendes
vorgeschlagen:



Bezeichnung im Schloß der Besichtigungsroute: Hof, Gehweg um den Wirtschaftshof,
westlicher, südlicher und östlicher Flügel;
Zurverfügungstellung der Kapelle;
Einrichten im Mausoleum einer Ausstellung bezüglich der Schloßgeschichte und
Hervorhebung der erhaltenen Steinornamente (Museumsexponate).
4.4.4. Adelheid Gärten
Lage des Pfadpunktes
Die Parkanlage im Dorfmittelpunkt an der Głogowska Straße und Schloßplatz, sowie an der
Oderböschung am ehemaligen Postweg.
8. Bild Parkanlage im Dorfzentrum an der Głogowska Str. und Plac Zamkowy
132
9. Bild Parkanlage im Dorfzentrum an der Głogowska Str. und Plac Zamkowy
10. Bild Parkanlage auf der Oder-Böschung
Ortsbeschreibung
Der Park mit unterschiedlichen Baumbeständen ist historisch mit der in der Nähe liegenden
Adelheid-Villa verbunden. In der Vergangenheit gehörte es zu größerem Park- und
Gartenkomplex, mit dem Kulminationspunkt, der Oder-Böschung zwischen dem Schloß und
dem Weg, der aktuell bis zur Anlegestelle in Bytom Odrzański führt. Mit dem Park ist auch
das Mausoleum der Fürstin Wanda verbunden.
Objektgeschichte
Die Entstehung der Park- und Gartenanlage wird auf die 30er Jahre des XIX. Jh. datiert, als
das Fürstenehepaar Heinrich Carl Wilhelm und seine Ehefrau Adelheid eine Entscheidung
über das Anlegen des Parks östlich des Schlosses fällte. Inspirierend für diese Aktivitäten
war der vom Fürsten Herman von Pückler - Muskauer Park im heutigen Bad Muskau. Die
familiären Bindungen beider Fürstenfamilien (Ehefrau des Pücklers war die Mutter der
Fürstin Adelheid) ermöglichten die Realisierung dieser Aufgaben durch hervorragende
Gartenschöpfer dieser Epoche. Angelegt in den 30er Jahren des XIX. Jh., wurde der Park in
folgenden Jahren mit neuen Elementen ergänzt und ausgeweitet, und bildete er eine
interessante Komposition architektonischer Objekte. Nach 1945 wurde eine Teil des Parks
umgestaltet (Sportplatzbau, Verkehrswege, Spielplatz), seine ursprüngliche Form ist jedoch
bis heute sichtbar.
133
Attraktive Lage des Parks, sowie seine Eigentumsrechte (Gemeindeeigentum) ermöglichen
daß es eine Erholungsstätte für Einwohner und Gäste von Siedlisko ist. Vorgeschlagen
werden folgende Maßnahmen:
- Auf dem am Park liegenden Platz Parkplätze für Fahrzeuge, sowie Haltestellen für
Radfahrer (Fahrradständer) einzurichten;
- Außer des Informationsschildes über den Kulturpfadpunkt das Schild aufstellen mit dem
Ortschaftsplan und darauf gezeichneten touristischen Attraktionen (darunter Punkte des
Kulturpfades);
- Absicherung des Eiskellers und Hervorhebung dieses als eine Touristenattraktion;
- Einrichtung im Park eines Spazierpfades direkt zum Kirchengelände und des
ehemaligen Friedhofes;
− Reparatur historischer Treppen abwärts der Oder-Böschung in Richtung unterer
Gartenabschnitte.
4.4.5. Kirchengelände
4.4.6.
Die Kirche und der ehemalige Friedhof liegen auf den Anhöhe der Oder-Böschung östlich
des Schloßplatzes.
11. Bild Kriegsdenkmal aus den 20er Jahren des XX. Jh.
134
12. Bild Stieleiche benannt nach Luther
13. Bild Gemauertes Tor mit Stahlgitter – XIX. Jh.
14. Bild Mausoleum der Fürstin Adelheid und des Fürsten Heinrich Carl Wilhelm
135
Ortsbeschreibung
Die Kirche der Geburt der Heiligen Mutter in Siedlisko, samt dem Gelände des ehemaligen
Friedhofs bilden ein interessantes architektonisches Komplex mit einigen Objekten.
a.
Pfarreikirche aus dem Beginn des XVII. Jh. – ursprünglich eine FlechtwerkwandKirche, danach ummauert mit Ziegeln, mit dem Dach mit einem kleinen Turm. Im Innern
Holzemporen,
b.
Mausoleum der Fürstin Adelheid und des Fürsten Heinrich Carl Wilhelm (ca.
1849) – Objekt gebaut an höchster Stelle des ehemaligen Friedhofs. Zwei-Stockwerke – im
Erdgeschoß ein Grabgewölbe mit dem Eingang vom Westen her, mit Stahltür abgedeckt
(vom Osten belichtet mit dem Okulus). Eingang zur Hochparterre über Treppen von der
Südseite. Über dem Eingang das Wappen der Schönaichs. Der Bau ohne
Originalausstattung – im Moment genutzt als Bestattungshaus,
c.
Grabdenkmäler aus dem XIX. Jh. (Denkmal in Form eines Quaders mit vier
Steininschriftstafeln den Verstorbenen gewidmet und der Person des Stifters Fürsten
Heinrich Carl Wilhelm), sowie steinerne Grabtafel (mit Inschriften) aus dem XIX. Jh. am
Eingang des fürstlichen Mausoleums,
d.
Kriegsdenkmal aus den 20er Jahren des XX. Jh. – in Form eines Granitobelisken
mit Erinnerungstafeln, Denkmalumgebung mit Steinpfosten umringt mit starken, Stahlketten
verbunden,
e.
Sakraldenkmäler
1. gemauerter Quader mit einer Vase darauf (Grabvase) mit dem Flachrelief des
Gesichts von Christus, unbekannter Zweck. Es ist nicht ausgeschlossen, daß es ein
Element des ehemaligen Grabmals ist.
2. gemauertes, in Form einer Bolksbetsäule, Denkmal mit der Figur des
auferstandenen Christus.
Das Gelände des ehemaligen Friedhofs ist umzäunt. Haupteingang von der Seite des
Schloßplatzes bestückt mit stilvollem, (XIX. Jh.) gemauerten Tor mit Stahlgitter.
Nebeneingang mit Pforte (erhalten zwei Schmucktorsäulen) führt zum Adelheid - Hügel,
sowie in Richtung der nicht mehr vorhandenen Überführung über dem Woiwodschaftsweg
DW 321.
Dank der geschichtlichen Vorzüge und Attraktivität der Architektur wird das Kirchengelände
zu einem der wichtigsten Bestandteile des Kulturpfads. Bei der Anpassung dieses für die
Touristen sollte das Besondere des Ortes berücksichtigt werden, nämlich des Mittelpunkts
des religiösen Lebens der Einwohner von Siedlisko. Überlegen sollte man, ob nicht das
ganze Gelände an der Kirche vom Revitalisierungsprogramm umfaßt werden sollte, bei dem
nicht nur die Kirche, sondern auch dabei vorhandene Objekte betroffen wären: das
Mausoleum, die Denkmäler, Umzäunungen und Tore.
Zwecks Anpassung für Kulturpfadzwecke wird Folgendes vorgeschlagen:
- Anbringen eines großen Schildes mit Informationen zum Ort, mit u.a. dem Plan des
Kirchengeländes, mit aufgezeichneten Objekten, samt Beschreibungen. Auf diese Art
und Weise vermeiden wir einzelne Schilder an jedem Objekt;
136
- Aufräumen des Geländes hinterm Mausoleum.
4.4.7.
Adelheid - Hügel
Mit Bäumen bewachsen, höchster Punkt im Dorfmittelteil. Vom Norden geht es sanft in
Dorfrichtung, vom Süden gibt es eine steile Böschung in Richtung des Odertals.
15. Bild Visualisierung des Aussichtsturms
16. Bild geblieben vom Aussichtsturm
137
17. Bild Eichenallee zum Aussichtsturm
18. Bild Heldenhain
Ortsbeschreibung
In der Vergangenheit wurde dieses Gelände gut genutzt. Am Kulminationspunkt stand ein
Aussichtsturm mit einer Höhe von ca. 15 m (Aussicht auf Waldgebiete und Odertal). Erhalten
geblieben sind Konstruktionsfundamente. Zum Turm führten bepflanzte Wege, vor allem mit
Fliedern. Die Hügeloberfläche wurde in Quartiere unterteilt. Erhalten blieben deren Relikte:
westliches umzäuntes Quartier (geblieben sind Fundamente), sowie gemauerte Torpfosten.
Südliches Quartier, in Form von Terrassen, mit Feldsteinen ummauert war ein Friedhof (sg.
Heldenhain). Am südlich-östlichen Hang des Hügels wurden Weinstöcke angebaut. Aktuell ist
der Hügel wild bewachsen (50-70jährige Bäume, meistens Wildpflanzen). Im Jahr 2014 dank
Privatinitiative (Stiftung Karolat) wurde die Spitze freigelegt und gereinigt an der Stelle, an der
der Aussichtsturm stand (die Fundamente wurden freigelegt), sowie das Friedhofsquartier
(Heldenhain). Freigelegt wurde auch ein Teil der ehemaligen Spazierwege. In der Nähe des
ehemaligen Turms wurde ein Informationsschild aufgestellt mit der Beschreibung der
Geschichte dieses, und Biogrammen deren Stifter.
Objektgeschichte
Das Gestalten des Hügels für Park- und Gartenzwecke in Siedlisko fand in der 20. und 30.
Jahren des XIX. Jh. statt. Einige Objekte entstanden dort. Eines der ersten war der
Aussichtsturm, dessen Projekt dem Karl Friedrich Schinkel zugeschrieben wird. Danach
wurden die Spazierwege errichtet. Das Gestalten des Hügels, das zu Ehren der Ehefrau des
138
Fürsten Heinrich Carl Wilhelm Adelheid - Hügel genannt wurde, dauerte wahrscheinlich bis
in die 60er Jahre des XIX. Jh. Nach Abschluß dieser Arbeiten wurde der Hügel zum
Mittelpunkt der großen Parkanlage, das den Mittelpunkt des heutigen Dorfes mit umfaßte. Zu
Beginn der 30er Jahre des XX. Jh. wurde am Turmfuße von der Südseite ein kleines
Quartier errichtet, der sg. „Heldenhain”, wo Ehrenbürger (Soldaten) begraben wurden.
Ebenfalls dort wurde in einem einfachen Soldatengrab der letzte Eigentümer, der 1933
verstorben war, Fürst Hans Carl Erdmann von Schönaich-Carolath bestattet. Nach 1945
wurde der Aussichtsturm zerstört. Ebenso die Quartiere im Heldenhain. Ungepflegte
Pflanzenwelt beherrscht nun den Hügel und verwischt seine ursprüngliche Form.
Der Adelheid - Hügel bildet in dem geplanten Kulturpfad ein wichtiges Glied und wird mit
großen Arbeiten verbunden sein. Um die Revitalisierung dieses Ortes richtig durchzuführen
sollte ein komplexer Plan vorbereitet werden, der die historischen Spazierwege
wiederherstellt, die Baumbestände ordnet, und in weiterer Perspektive auch den
Aussichtsturmwiederaufbau vorsieht.
Das Minimum-Programm sollte Folgendes umfassen:
- Aufräumen des historischen Weges, das vom Kirchengelände führt;
- sorgfältiges Wegschneiden der Bäume zwecks Aufdeckung der vorhandenen Relikte;
- Wege sollten errichtet werden zum weiteren Pfadpunkt (ehemalige Gaststätte und
Weinstube);
- Fortsetzung der Aktivitäten zur ehemaligen Parkpflanzenwelt (Fliederallee);
- Anbringen der Richtungs- und Informationsschilder (vorgeschlagen wird, analogisch wie
auf dem Kirchengelände der Hügelplan, samt angezeichneten Relikten ehemaliger
Bauten). Spezielles Schild über die Geschichte des Aussichtsturms.
4.4.8. Ehemalige Gaststätte und Weinstube
Das Gebäude steht an der Woiwodschaftsstraße DW 321 an der Kreuzung der Głogowska,
Cmentarna und Kasztanowa Straße.
139
19. Bild Anbau mit Treppenhaus zum Kellerteil
20. Bild Steinstiftertafel vom Ende des XVII. Jh.
Ortsbeschreibung
Gemauertes (Flechtwerkwandgebäude), Stockwerkhaus, unterkellert, aus den 20er Jahren
des XX. Jh. Heute zu Wohn- und Nutzungszwecken genutzt. In der Parterre ein
Lebensmittelladen. An die Westwand wurde ein kleiner Anbau angebaut, mit Treppenhaus in
den Keller. Gewölbte Kellerräume deuten auf geschichtlichen Ursprung des Gebäudeteils
(XVII. Jh.). Über dem Kellereingang bleib eine Steinstiftungstafel, erhalten, aus dem Ende
des XVII. Jh..
Objektgeschichte
Das Objekt ist verbunden mit der Geschichte der Weinberge, die es in der Vergangenheit in
diesem Ort gab. Erste Informationen über den Weinanbau in Siedlisko finden wir im XVI. Jh.
Drei Jahrhunderte danach (im Jahr 1844) berichtete man von 4 Weinbergen, Weinpresse
und drei Weinstuben. Der Weinrebenanbau am Südhang der Oderböschung (Adelheid Hügel) wurde noch zu Beginn des XX. Jh. betrieben. Das uns interessierende Objekt wurde
damals zur Weinpresse genutzt. Es war ein Fachwerkhaus, mit Dachschindel mit
gemauertem Eingang zum Weinkeller, gestiftet von Helene Lucretia Ganz Edle Herrin zu
Puttlitz (verst. 1699), Ehefrau von Johann II. von Schönaich. Aus dem Inhalt der Inschrift
erfahren wir, der Weinkeller zuvor abgebrannt ist und an seiner Stelle ein neuer gestiftet
wurde. Zu Beginn des XX. Jh. begann man mit dem Umbau des historischen Objektes, der
auf dem Ersetzen der Mauern durch Fachwerkziegeln beruhte. In den 20er Jahren des XX.
Jh. wurde das Gebäude komplett umgebaut und ins Gasthaus zur Weinpresse umgewandelt.
Zu diesem Zeitpunkt gab es am Objekt noch eine Weinstube (im Holzgebäude, mit
Dachschindel). Nach dem II. Weltkrieg wurde die Weinstube zerlegt und im ehemaligen
Gasthof ein Geschäft eröffnet.
Dieser Ort kann eine große Attraktion sein, denn es ist mit den Weintraditionen verbunden,
die auf Ziemia Lubuska wiederaufleben. Vorgeschlagen wird Folgendes:
- Aufräumen des Gebiets um den Eingang zum ehemaligen Weinkeller,
- auf dem Objektschild sollten Informationen stehen, über die Weintradition in Siedlisko und
Umgestaltungen des Objekts, das zuerst die Weinpresse war, danach eine Gaststätte,
140
- die Möglichkeit überdenken, einen der ältesten Weinkeller in der Region zur Besichtigung
freizugeben,
- die steinerne Stiftertafel restaurieren.
4.4.9.
Mausoleum der Fürstin Wanda
Das Objekt liegt am Parkrand (der Adelheid - Gärten).
21. Bild Mausoleum der Fürstin Wanda
Gebäudebeschreibung
Ein kleines Gebäude errichtet auf dem Plan eines Quadrats, mit einem riesigen
blasenförmigen Helm. Eingang von der Südseite mit einer bestückten Eisentür geschlossen.
Das Gebäude wird nicht mehr zu Begräbniszwecken genutzt, im Innern leer. Das Objekt
wurde einige Jahre zuvor komplett renoviert und restauriert.
Objektgeschichte
Das Gebäude wurde für die 1907 in Florenz verstorbene Mutter des Fürsten Carls Gräfin
Wanda Henckel von Donnersmarck errichtet. Die Lage des Mausoleums in der Nähe der
Adelheid - Villa ist der Beweis dafür, daß es ein Wohnhaus für Fürsten-Witwen war. Nach
1945 wurde das Mausoleum zerstört. Vor einigen Jahren renoviert.
Vorschläge bezüglich der Ortsanpassung zur Aufstellung der Informationsschilder
Aufgrund der Eigentumsrechte des Gebietes – Zugang zum Mausoleum von der
Eingangsseite befindet sich dem Privatgrundstück, versucht man den Zugangs für die
Touristen rechtlich zu regeln. Diese Bedingung ist notwendig zur Erschließung dieses
interessanten und touristisch attraktiven Objektes zum Kulturpfad
141
4.4.10. Adelheid - Villa
Lage der Pfadpunktes
Das Gebäude liegt in der Nähe des Schloßplatzes, auf der Spitze der benachbarten
Oderböschung.
22. Bild Adelheid - Villa
Objektbeschreibung
Die Villa, bis vor kurzem von Lehranstalten genutzt, gehört zur Park- und Gartenanlage
(Adelheid - Gärten). Das Gebäude hatte trotz zahlreicher Hinzubauten von der Vorderfront
seine Ursprungsform behalten. Auf der Südfassade blieb ein Schild erhalten mit den Wappen
der Stifter, Fürsten Heinrich Carl Wilhelm und seiner Ehefrau Adelheid. Südlich der Villa, auf
dem Böschungshang gab es mal Gärten, terrassenartig gebaut. Deren Aufbau kann man bis
heute erkennen (erhalten geblieben sind gemauerte Abschnitte).
Objektgeschichte
Den Bau der Villa schätzt man auf Anfang der 40er Jahre des XIX. Jh. Es war eines der
weiteren Bauten errichtet auf dem Gelände des seit Anfang 30er Jahren gegründeten Parkund Gartensystems. Das Projekt der Villa wird dem bekannten Architekten Karl Friedrich
Schinkel zugeschrieben. Der Bau entstand auf Auftrag der Adelheid und daher erhielt es
auch ihren Namen (Adelheid - Villa). Im Innern gab es einen großen Saal, der wahrscheinlich
dem Organisieren der Musikkonzerte diente. Unbekannt ist, welche Rolle diese Villa nach
dem Tod der Adelheid spielte (sie verstarb 1849). Einige Jahre später wohnte dort die Mutter
des Fürsten Carls, und danach eine weitere Fürstin-Witwe. Nach 1945 diente das Objekt den
schulischen Zwecken (hier gab es u.a. eine Landwirtschaftsschule) und hinzukamen einige
Bauten, die von der Südseite die ursprüngliche Architektur gestört hatten (anstelle der alten
Orangerie wurde eine Mensa gebaut).
Vorschläge bezüglich der Anpassung der Orte zur Aufstellung der
Informationsschilder
- Aufräumen des Geländes rund um die Villa. Zaunreparatur und Beseitigung der modernen
Details und Schmucks.
- Ordnen der hinter der Villa liegenden Gärten und Reparatur der Treppen, die in deren
Richtung führen, Finden der Erholungsplätze mit Bänken.
142
- Wiederaufbau im alten Stil der Blumenbeete und der Kleinarchitektur, um das Gelände in
den ehemaligen romantischen Garten umzugestalten
5. Eisenbahn- und Fortifikationskulturpfad in Stany
Die heute nicht mehr funktionierende Eisenbahnstrecke Nr. 371 (Żagań – Wolsztyn)
gehört aufgrund ihrer Lage zu den interessantesten Eisenbahnstrecken auf dem Gebiet der
heutigen Lubuski Woiwodschaft. Gebaut zu Beginn des XX. Jh. ist sie ein wunderbares
Beispiel des preusischen Ingenieurseinfals des Jahrhundertumbruchs. Sie verläuft durch
topographisch gesehen schwieriges Gebiet, mit dem Odertal und Wzniesienia Lipińskie, und
wurde mit interessanten Konstruktionen ausgestattet – Brücken, Überführungen,
Aufschüttungen, Gräben. Somit überbrückten die Bauherren die Landschaftsschwierigkeiten,
wodurch dieser Pfad nicht nur technisch gesehen, sondern auch landschaftlich attraktiv
wurde. Die Eisenbahninfrastruktur entstand zusammen mit dem Linienbau und weist alle
typischen Merkmale der Lösungen des preusischen Eisenbahnbauwesens in der
Umbruchszeit des XIX. und XX. Jh. auf. Zu den sehenswürdigen und somit wertvollen
Technikdenkmälern gehören Brückenobjekte (Überführungen und Brücken). Unter diesem
Gesichtspunkt ist die Eisenbahnbrücke in Stany, geschichtlich gesehen, besonders
beachtenwert. Die Eisenbahnkonstruktionen werden ebenfalls von anderen Konstruktionen
begleitet. Unsere Aufmerksamkeit sollte man den Verteidigungsbauten aus dem Anfang des
XX. Jh. und der 30er Jahre des XX. Jh. schenken, die Vertreter der preusischen und
deutschen Fortifikationskunst sind. Deshalb gehört diese Bindung zwischen dem
Eisenbahnbau und Verteidigungsbauten zu unikaten Spuren auf dem Gebieten der Lubuski
Woiwodschaft.
Das Bilden eines Kulturpfades in Anlehnung an die nicht mehr funktionierende
Eisebahnbrücke in Stany und diese begleitende Bauten wird erheblich die touristischen
Vorzüge der Region steigern und zum Behalten der einmaligen Bestandteile des Kulturerbes
beitragen.
Notwendige Voraussetzung ist das Anbinden dieses touristischen Produktes an die in
der Nähe verlaufenden Radpfade oder Wassertourismusrouten.
4.3.
Kulturvorzüge des Pfads
Eisenbahnbrücke in Stany. Das größte Ingenieursunternehmen beim Bau der
Eisenbahnlinie Nowa Sól – Wolsztyn war der Bau der Brückenüberfahrt über der Oder in der
Nähe des Dorfes Stany. Der Brückenbau, dessen Konstruktion von der grünberger Beuchelt
& Co. durchgeführt hat, begann im Umbruch des XIX. und XX. Jh. Die Eisenbahnlinie
durchschnitt an der Überfahrtstelle das fast 5 km breite Odertal. Die Gleisbetts bis zur
Brücke von westlicher und östlicher Seite wurden auf hohen Erdaufschüttungen geführt. Die
Brückenkonstruktion wurde zwischen Dämmen zum Schutz vor Überschwemmungen
aufgestellt, die das Überschwemmungsgebiet abgrenzen. Diese Lösung führte dazu, daß die
Eisenbahnbrücke in Stany zu einer der längsten Konstruktionen dieser Art in Schlesien
wurde. Die Brücke bestand aus 19 Jochs, verschiedener Längen und Höhen. Nitkonstruktion
der Fachträger erhielt 18 Jochs (12 mit einer Länge – 27,7 m, 4 – 40,5 m, 1 – 100,1 m, 1 –
143
28,3). Die Jochs wurden auf hohen Stein-Beton-Pfosten gestützt. Um das breite Wassertor
zu behalten, hatte man auf die Brückenpfosten im Flußbett verzichtet. Es war dank der
Aufstellung des Hauptjochs mit einer Länge von 100 m zwischen Pfosten, direkt am Ufer,
gelungen. Es war eins der längsten Jochs in diesem Europa-Teil. Gesamtlänge der Brücke
betrug 647,5 m (Daten aus dem Jahr 1949). Hersteller der Stahlelemente der Brücke war die
Hütte aus Ruda Śląska/Friedenshütte. Die Brücke in Stany wurde in Verteidigungsbauten
ausgestattet, in Form eines Komplexes der vier Wachtürme auf gegenüberliegenden
Brückenköpfen. Außerdem wurden auf den Brückenstützen nicht allzugroße, Wachtürmchen
mit Zinnen (insgesamt 12). Der Brückenbau dauerte aufgrund der komplizierten Konstruktion
(Bau von 18 Pfeilen, hohen Aufschüttungen, Befestigungen der Brückenköpfe) einige Jahre
lang. Ein Hindernis bei der Investitionsrealisierung war sicherlich auch die katastrophale
Überschwemmung aus dem Jahr 1903, nach der die Dämme zum Schutz vor
Überschwemmungen erhöht und repariert werden mußten. Deshalb wurde die Eröffnung der
ganzen Bahnlinie Wolsztyn -Nowa Sól einige male verschoben, um endgültig die Verbindung
im Juli 1908 in Gang zu bringen. Die Brücke überdauerte bis in die Zeiten des II.
Weltkrieges. Zwischen Januar und Februar 1945 wurde die Konstruktion durch die
deutschen Pioniere vermint. Morgens am 03. Februar 1945 als die russische Armee entdeckt
wurde, hatte man die Brücke gesprengt. Bei der Explosion wurden einige Jochs beschädigt,
dabei die Strömungsjochs. Der Wiederaufbau der Brücke unmittelbar nach dem Krieg war
unmöglich, deshalb hatte sich die Wiederinbetriebnahme der Eisenbahnlinie verzögert.
Arbeiten am Wiederaufbau der Brücke gingen nur langsam voran. Zuerst hatte man aus dem
Flußbett die Reste des Strömungsjochs beseitigt. Bis 1949 wurde der zerstörte Pfeil
wiederaufgebaut, die beschädigten Jochs erhöht. Letztendlich wurde die Brücke beendet
und zur Nutzung ums Jahr 1955 freigegeben. Die Konstruktion wurde bis zur
Überschwemmung im Jahr 1997 genutzt, infolge deren die Aufschüttungen und Gleisbetts
der Eisenbahnlinie zerstört wurden. Seit dieser Zeit wird die Brücke nicht mehr genutzt
(zuvor schloß man die Eisenbahnverbindung Nowa Sól – Wolsztyn).
23. Bild Gleisanlage in Brückenrichtung auf hohen Erdaufschüttungen
144
24. Bild Überführung
25. Bild Überführung, Auffahrt zum Eisenbahndamm
Eisenbahnbrückenwachtürme. Die zu Beginn des XX. Jh. gebaute Eisenbahnlinie, wie alle
solcher Art Konstruktionen, hatte strategische Bedeutung. Eins der wichtigsten Elemente der
Eisenbahnstrecke war die Brückenüberfahrt durch den Fluß Oder im Dorf Stany. Deshalb
wurde die an dieser Stelle errichtete Brücke, schon zu Bauzeiten fortifiziert. Auf beiden
Brückenköpfen wurden zwei Verteidigungskomplexe in Form der Ziegelwachtürmen – den
sg. Blockhäusern errichtet. Die Verteidigungsbauten wurden aufgrund der Lage auf
Überschwemmungsgebiet, auf Schutzdämmen platziert. Ein solches Hinstellen am
Schneidepunkt der Wasserschutzdämme mit der Aufschüttung der Eisenbahnlinie, wie auch
das Anwenden der zwei Stockwerke oberirdisch, führte dazu, daß die Blockhäuser erheblich
über das umliegende Gelände herausragten. Die Aufgabe der Eisenbahnblockhäuser
bestand in der Absicherung der Brücke vor den Überfällen der feindlichen Soldaten, ob zu
Fuß oder zu Pferd. Auch aus diesem Grunde gab es zahlreiche Öffnungen auf allen
Stockwerken. Einzelner Verteidigungskomplex bestand aus zwei, eng miteinander
verbundenen Blockhäusern, zwischen denen eine Verbindungsmöglichkeit zu Fuß bestand.
Sie fand auf zwei Ebenen statt: oberirdisch (auf Brückenhöhe) und unterirdisch (mithilfe der
Schlupftür, die zwei Blockhäuser verband). Die Ausstattung der Verteidigungsbauten war
sehr bescheiden, eingeschränkt bis auf die notwendigsten Dinge – Schlafstellen und
Munitionsaufbewahrungsorte. Die Blockhäuser hatten elektrischen Strom, wovon die
erhaltenen Reste der Installation zeugen. In der Zeit des II. Weltkrieges wurde der Komplex
145
der Wächtertürme an dem östlichen Brüchenkopf zerstört und bleibt als Ruine stehen. Der
Komplex auf dem westlichen Brückenkopf wurde bis in die 80er Jahre des XX. Jh. genutzt –
dort gab es die Räumlichkeiten des Eisenbahnschutzes (SOK), zur Brückenaufsicht. Danach
wurden die Objekte beschädigt und erfordern heute sofortige Intervention, zwecks Erhaltung
dieser interessanten Bauten.
Schutzbunker der Oderstellung. Errichtete vor dem Ausbruch des I. Weltkrieges
Eisebahnfortifikationen in Stany gehörten zu den zahlreichen Verteidigungsbauten zum
Schutz der Oderbrücken errichtet. In den Jahren zwischen den Kriegen wurden diese als
veraltet angesehen und man beschloß die eventuelle Verteidigung auf deren Vorfeld zu
verlagern. Deswegen begann der Bau der Stahlbetonbauten in Form von Kampfbunkern für
Maschinengewehre. Meistens vorgesehen für 1-2 Maschinengewehre, befanden sich diese
Bunker meistens auf Überschwemmungsgebieten (zwischen dem Flußufer und dem Damm
zum Schutz vor Überschwemmungen). Deren Aufgabe war das Beschießen, sowohl der
Gebiete in der Brückennähe als auch des Geländes auf der gegenüberliegenden Seite –
seitliche Verteidigung. Die in den Jahren 1930-1932 errichteten Objekte gehörten zu den
ersten, die im Rahmen der Verteidigungslinie Oderstellung entstanden. In der Brückennähe
in Stany – zwischen 100 und 300 m von der Brücke entfernt, entstanden 3 solche Objekte.
Das erste für 1 Maschinengewehr ums Jahr 1930 (Schutzbunker Nr. 594 – deutsche
Nummerierung der Objekte der Oderstellung), und zwei (für 1 und 2 Maschinengewehre –
Bunker Nr. 595 und 596) im Jahr 1935. Alle Objekte waren auf dem linken Flußufer errichtet
(2 nördlich der Brücke, 1 südlich) und gut versteckt. Um den Feind zu täuschen wurde
zwischen dem Objekt Nr. 595 und der Brücke eine Erdaufschüttung geschaffen, die von der
Form her, einem Erdbunker ähnelt. Es war ein Scheinobjekt, auf dem sich eventuell das
Feuer des Feindes konzentrieren sollte. Im Februar 1945 wurden diese Objekte bei der
Verteidigung der Brückenüberfahrt vor der angreifenden roten Armee genutzt. Nach
Abschluß des Krieges wurden die meisten Teile der deutschen Fortifikationen zerstört.
Ausnahme sind zwei Schutzbunker in der direkten Brückennähe in Stany. Eins davon (Nr.
594) wurde sogar in den 50er Jahren (Zeitpunkt des Korea-Krieges) modernisiert. Heute
gehören diese Objekte zu den 3 vollständig erhaltenen Kampfbunkern im ganzen Nowa Sól Kreis (von 120 gebauten). Somit gehören sie zu den unikaten Denkmälern der
Verteidigungsobjekte nicht nur auf der Eisenbanhroute.
Pfadlage
Die Eisenbahnbrücke liegt ca. 800 m nördlich des Dorfes Stany (rechtes Oderufer) und ca.
2,5 km östlich des Dorfes Bobrowniki (linkes Oderufer). Geplanter Pfad kann über die
Eisenbahnaufschüttung verlaufen (alternativ entlang dieses), und die Brücke von der
östlichen Seite mit Abzweigungen zu weiteren Pfadpunkten auf der Westseite der Brücke.
Der Pfad verläuft linear auf einer Länge von ca. 1200 m. In der Nähe des geplanten Pfads
verlaufen zwei Radrouten – Oderpfad (blau): auf dem linken Ufer ca. 2500 m westlich der
Brücke (Bobrowniki); auf dem rechten Ufer ca. 1500 m östlich der Brücke (das Dorf Stany).
Windmühlen- und Seenpfad (grün) – über das Dorf Stany ca. 1500 m östlich der Brücke. Um
den geplanten Pfad mit den Routen zu verbinden, sollten neue Bezeichnungen auf den
Wegen, die Richtung Brücke führen, angebracht werden, auf beiden Flußseiten und die
Brücke zum Bau eines Stegs für Fußgänger und Radfahrer angepaßt werden..
146
4.4.
Punkte der Kulturpfades (Eisenbahn-Fortifikationspfad) in Stany
4.4.1. Überführung an der ehemaligen Eisenbahnhaltestelle in Stany
Das Objekt liegt an der Straße zur ehemaligen Eisenbahnhaltestelle Stany, ca. 200 m
nördlich der letzten Häuser des Dorfes Stany und ca. 300 m östlich der Eisenbahnbrücke.
Ortsbeschreibung
Bahnüberführung
aus
Ziegeln
mit
Bogenkonstruktion
aus
der
Zeit
des
Eisenbahnbrückenbaus (Anfang des XX. Jh.). An der Überführung eine Einfahrt in Form
einer Erdrampe auf hohe Auschüttung des Gleisbetts und ehemaliger Haltestelle. Das
Gleisbett teilweise unkomplett.
Vorschläge bezüglich der Anpassung des Ortes an die Pfadziele:
- Anfertigen der Bezeichnungen, die von den Radpfaden an der lokalen Straße Stany –
Lipiny führen;
- Anbringen des Informationsschildes über den Kulturpfad, mit seinem Plan und
Beschreibung;
- Anbringen der Richtungsschilder zum weiteren Pfadpunkt;
- Festlegung der Zufahrt zum weiteren Pfadpunkt: über die Eisenbahnaufschüttung nach
voriger Anpassung dessen Oberfläche ans Radfahren und Fußgänger oder alternativ durch
den Weg, der auf der Nordseite der Eisenbahnaufschüttung verläuft.
4.4.2. Eisenbahnbrücke
Das Objekt liegt ca. 300 m westlich vom Punkt 1.
Die Brücke mit einer Länge von 650 m, davon ca. 130 m über dem Wasserspiegel.
26. Bild Eisenbahnbrücke
147
Ortsbeschreibung
Die Brücke mit einer Stahl-, Gitterkonstruktion, mit Nieten und Jochs unterschiedlicher Länge
und Höhe. Stromjoch mit einer Länge von 100 m. Das Gleisbett mit Holzschwellen, teilweise
beschädigt. Keine Absicherungsbarrieren. Im aktuellen technischen Zustand ist das SichAufhalten auf der Brücke gefährlich. An jedem Brückenjoch Ruinen der
Ziegelbrückenwachhäuser (unzugänglich und gefährlich für die Besucher).
Routenbeginn für Wassertouristen, die die Anlegestelle nutzen. Zugang zur
Gleisbettaufschüttung und Brücke.
Vorschläge bezüglich der Anpassung der Ortes zu Pfadzielen:
- Anbringen des Informationsschildes über den Kulturpfad, samt Plan und Beschreibung;
148
- Anfertigung des dauerhaften Eingangs (Treppe) auf die Erdaufschüttung und Brücke;
- Anbringen der Schilder über die Verhaltensregeln auf der Brücke;
- Bau am Gleisbett eines Stegs für Fußgänger und Radfahrer;
- Vorbereiten im zentralen Punkt des Stromjochs eines Aussichtspunktes (Flußpanorama).
4.4.3. Eisenbahnwachtürme
Die Objekte am Brückeneingang von der Westseite und ca. 650 m westlich vom Punkt 1 des
Pfads (Eisenbahnüberführung).
Pfadanfang für Radtouristen, die zur Brücke von der Westrichtung kommen (Bobrowniki ca.
2500 m – Radpfad Oderpfad) Asphaltweg (ca.1200 m) und ca. 1300 m mit Weg, mancherorts
sumpfig. Zugang zum Gleisbett und Brücke.
30. Bild Brückenwachturm
149
Ortsbeschreibung
Ziegelgebäude mit drei Stockwerken aus dem Anfang des XX. Jh. im neogotischen Stil.
Zugang vom Brückengleisbett aus. Zwei gleiche Bauten auf beiden Seiten des Gleisbetts.
Unterirdischer Teil mit Schutt gefüllt , unzugänglich.
- Anfahrt zur Brücke von westlicher Seite (Radpfads des Oderpfads) über die
Gleisbettaufschüttung (von der ersten Durchfahrt ca. 1000 m) oder alternativ mit über den
Weg auf der Nordseite des Gleisbetts nach vorhergehender Befestigung (ok. 1300 m);
- Anbringen des Informationsschildes über den Kulturpfad, mit seinem Plan und
Beschreibung (Information für Fahrradtouristen);
- Anfertigung eines dauerhaften Eingangs (Treppen) auf die Erdaufschüttung und Brücke;
- Anfertigung, vom Gleisbett aus, eines Stegs zum Eingang in die Wachtürme;
- Absicherung (mit einem Gitter) der Abstiege in die unteren Stockwerke;
- Zumauern der sekundären, inneren Wanddurchbrüche in den Wachtürmen;
- Streichen der Außenfassade;
- Wiederaufbau eines Teils der beschädigten architektonischen Elemente.
4.4.4. Kampfbunker der Oderstellung
Das Objekt liegt im Wald ca 450 m nördlich vom Punkt 3 des Pfads (Eisenbahnwachtürme).
Entfernung vom Flußufer ca. 20 m.
150
34. Schutzbunker 595
Ortsbeschreibung
Stahlbetonschutzbunker Nr. 595. Das Objekt ohne senkrechte Stahlkampfplatte, die einst den
Kampfraum des Maschinengewehrs schützte (mit Brenner ausgeschnitten). Das Innern mit
Wasser überschwemmt und unzugänglich. In der Nähe sichtbarer Verlauf der Linie der
Verbindungsgräben.
- Anbringen des Informationsschildes über das Objekt und Fortifikationen der Oderstellung;
- Anbringen der Richtungsweisenden Schilder zum nächsten Pfadpunkt;
- Aufräumen des Zufahrtswegs zum Objekt und seiner Umgebung, zwecks der Besichtigung
von außen;
- alternativ Objektreinigung und Auspumpen des Wassers;
- Ortswahl für den Aussichtspunkt (Panorama der Eisenbahnbrücke).
4.4.5. Schutzbunker der Oderstellung
Lage der Pfadpunkte
Das Objekt liegt im Wald, ca. 500 m südlich vom Punkt 4 des Pfads (Schutzbunker Nr. 595).
Entfernung von den Flußufern ca. 20 m. Rückkehr zum Pfadpunkt Nr. 3
(Eisenbahnwachtürme) ca. 250 m.
35. Bild Schutzbunker 594
151
Ortsbeschreibung
Stahlbetonschutzbunker Nr. 594. Nach dem Krieg umgebaut zum Passivbunker. Anstelle der
Stahlstirnplatte eine Betonwand eingemauert. Das Innere wurde mit Wasser überschwemmt.
In der Nähe ersichtlicher Verlauf der Verbindungsgrabenlinie.
Vorschläge bezüglich der Ortsanpassung an die Pfadziele:
- Anbringen des Informationsschildes über das Objekt;
- Anbringen der Richtungsschilder zum weiteren Punkt des Pfades;
- Aufräumen des Zufahrtswegs zum Objekt und seiner Umgebung, zwecks der Besichtigung
von außen;
- alternativ Objektreinigung und Auspumpen des Wassers;
- Ortswahl für den Aussichtspunkt (Panorama der Eisenbahnbrücke)
6. Touristenwasserpfad
Der Mitteloderabschnitt, der durch das Kreisgebiet von Bytom Odrzański nach Biała Góra,
mit einer Länge von 26 km (416, 5 – 443,5 km) verläuft, gehört zum Wasserweg der Oder,
verwaltet vom regionalen Vorstand der Wasserwirtschaft in Wrocław. Es ist ein OderAbschnitt, der uneingeengt verläuft, hydrologisch betrachtet durchschnittlich, auf dem über
90% der Navigationszeit im Jahr die Tiefen unter 1,3 m erreicht warden.
5.3.
Flußinfrastruktur von Bytom Odrzański bis Biała Góra
Zu der Wasserinfrastruktur des Oder-Wasserwegs von Bytom Odrzański bis nach Biała Góra
gehören:
- Flußhäfen in Bytom Odrzański und Nowa Sól
- Anlegestellen in Siedlisko, Stara Wieś, Stany und Bobrowniki (Biała Góra)
- Flußwerft in Nowa Sól
Dabei gibt es ebenfalls: Verkehrsbrücke in Nowa Sól, nicht mehr benutzte Eisenbahnbrücke
in Stany und Bootsüberfahrt in Bytom Odrzański.
Tabelle der Objekte auf dem Oderpfad (Entfernungen)
Objekt – Hafen Anlegestelle
/Attraktion
Flußkilometer
(der Oder)
Entfernung zwischen
den Objekten (km)
Bytom Odrzański
416,6
Wasseranlegestelle
Siedlisko
421
4,4
Ścieżyna Leśna
421
0
Mündung der Biała Woda
422,5
152
0
1,5
Kiełcz
424,5
Stara Wieś - Anlegestelle
427
2,5
Verkehrsbrücke Nowa Sól
429
2
Nowa Sól - Hafen
430
1
Kanalmündung Kopalnica
433
3
2
Hafen in Bytom Odrzański
Der Hafen liegt an einem Altarm der Oder beim 416,5 km. Mit einer Passagieranlegestelle,
Schwimmbrücke für Touristenboote (10 Anlegestellen), sowie Wasseraufzugsanlage. Der
Hafen wird vom Stadtamt in Bytom Odrzański verwaltet.
Bootsüberfahrt in Bytom Odrzański
Wasseranlegestelle in Siedlisko
Anlegestelle im Bau (427 km). Standort (Brücke – 24 m) für Touristikschiffe, 5 Standorte für
kleinere Motorboote.
Anlegestelle in Stara Wieś
Anlegestelle im Bau (421 km). Standorte (Brücke – 24 m) für Touristikschiffe, 5-6
Standplätze für kleinere Motorboote.
Hafen in Nowa Sól
Der Hafen in Nowa Sól liegt am 430 km der Oder. Ausgestattet in Passagieranlagestelle,
Marine und Kajakanlegestelle. Passagieranlegestelle wurde an die Aufnahme großer
touristischer Wasserfahrzeuge angepaßt und ausgestattet in bewegliche Fallreeps.
Die Marine ist angepaßt ans Anlegen der Wasserfahrzeuge mit einer Länge von bis zu 7 m
und Eintauchen bis 0,8 m. Ausgestattet mit Schwimmbrücken, die das sichere Anlegen
ermöglichen, unabhängig des Wasserstands der Oder und Hangars (2,5 x 12,5 m) auf der
Brücke für Geräteaufbewahrung. Zugang zum Wasser, Toiletten, Stromanschluß.
Kajakanlegestelle mit Brücke zum Kajakanlegen, bietet 14 Übernachtungsstellen und die
Möglichkeit Fahrräder auszuleihen. An der Anlegestelle Wasseraufzug mit Krananlage mit
einer Tragfähigkeit von 1 Tonne zum Anheben des Wasserfahrzeuge .
Die Marine verfügt über das Zertifikat „Gelber Welle” – d.h. vereinheitlichtes
Informationssystem der Wassertouristik. Bearbeitet wurde es vom Deutschen
Tourismusverband (DTV) und Bundesverband der Wassersportwirtschaft (BWVS).
Anlegestelle in Bobrowniki (Biała Góra)
Anlegestelle im Bau (442 km). Standort (Brücke – 24 m) für ein Touristikschiff, 5-6 Standorte
für kleinere Motorboote.
153
5.4.
Touristische Attraktivität des Wasserpfads – Vorschläge der
Aktivitäten für potentielle Touristen
5.4.1. Natur- und Landschaftscharakteristik
Aktuelle Form des Oderflusses ist das Ergebnis gezielter menschlicher Aktivitäten, somit das
Ergebnis der Anthropogenisierung über viele Jahrhunderte, die zur Verkürzung des Flusses
führte, deren Eindeichung zwecks Absicherung der bewohnten Gebiete vor
Überschwemmungen und Umreifung mit den sie eutrophierenden Landwirtschaftsflächen.
Der Fluß nimmt im Frühling zu, trocknet im Sommer aus und friert im Winter zu. Der
Wasserabfluß ist ziemlich schnell und überrascht mit Überschwemmungen, deshalb bleibt es
für die Menschen anstrengend ein konstantes Flußbett zu erhalten, geeignet für die
Bewohner und Schiffahrt. Aufgrund dieses Prozesses hatte die Oder die anliegenden Wälder
verloren, wie auch Moorgebiete, Torfmoore, Überschwemmungsgebiete und Seen, die beim
mäandernden Fluß entstehen. Der Fluß wurde aus ökologischer und natürlicher Sicht viel
ärmer. Umso wertvoller ist nun das, was geblieben ist, und unbedingt geschützt werden
muß. Dank dieses Schutzes können wir heute noch zahlreiche natürliche Welten des
Odertals bewundern – wunderschön und interessant auf dem Oderabschnitt bei Nowa Sól.
Die Mittlere Oder in der Nähe von Nowa Sól gehört zu den breitesten Stellen, durch
Moränenhochebenen. Flußdurchbruch ist reich an Altarmen und vermoorte Vertiefungen,
fast die letzten an der Oder. Der Fluß ist reguliert und teilweise eingedeicht, mit erhaltenen
natürlichen Mäandern. Auf dem Überschwemmungsgebiet, außer Wiesen und Weiden, auf
dem oft überschwemmten Gebiet finden wir einen Teil der wertvollsten Auenwälder, darunter
seltene Eschen-Ulmen und Weiden-Pappeln Auen. Dieser Komplex, typisch für langsam
fließenden Fluß, wird auf steilen und hohen Hängen von Kieferheiden und EichenHainbuchen-Wäldern umgeben.
Die Flora auf dem Gebiet des Mittelodertals bilden sowohl seltene, vom Aussterben bedrohte
Pflanzen, wie auch äußerst wertvolle botanische Komplexe. Im Auenwald finden wir reiche
Wäldern der Weiden, Ulmen, Eschen, Eichen, Pappel, Linden, Ahorne, Erlen und
Hainbuchen mit üppigem Unterholz und Bodenbewuchs.
Fauna im Flußtal ist äußerst differenziert und charakteristisch für tiefe Landschaft unserer
Region. Im Fluß und Altarmen der Oder gibt es ca. 41 Fischarten, was dieses Gebiet
interessant für Angler macht.
Das Talgebiet, mit zahlreichen Teichen des Altwassers, eignet sich hervorragend für 14
Amphibienarten. Reptilienarten gibt es hier 7. Das reine Wasser ermöglicht die Existenz der
Weichtiere in den Oder-Gewässern. Insekten, vor allem geschützte, können sich gut in dem
alten Baumbestand entwickeln. Üppige und fruchtbare Wiesen bieten Lebensraum für
Hautflügler, Schmetterlinge und Nachtfalter, gefolgt von der noch wenig untersuchten
Jägergruppe der Spinnentiere.
Die Odertalbeschreibung bliebe unvollständig, wenn wir die Säugetiere außen vor lassen
würden, vielerorts anzutreffen sind: Hirsche, Wildschweine, Rehe, Dachse, Füchse; Hasen,
Biber, Eichhörnchen, Marder, Ottern, Wiesel, Iltise, Igeln, Mäuse, Spitzmäuse, Fledermäuse.
Ab und zu anzutreffen sind Darmhirsche, Elche und Wölfe, sowie invasive Arten: Waschbär,
Biberratte, Marderhund und Amerikanischer Nerz.
154
Das Tal von Nowa Sól des zweitgrößten Flusses Polens ist ein Gebiet der geschützten
Landschaft. Bisher wurden hier einige interessante didaktische Waldpfade eingerichtet „Łęgi
Nadodrzańskie”, „Siedlisko”, sowie ökologische Nutzfläche „Kosaciec” in der Nähe des
Dorfes Stany.
Entlang der Oderauen, auf ihrer rechten Seite, finden wir eine große Waldfläche der Puszcza
Tarnowska, in der Vergangenheit Karolacka genannt. Puszcza Tarnowska ist ein
geschlossener Kiefernwaldkomplex, reich an Tieren und Pilzen. Unikates Klima ist das
Ergebnis der gelungenen Waldwirtschaft und besonderer Achtsamkeit auf die Natur, sowie
einiger Seen des Pojezierze Sławskie.
Endpunkt dieser Beschreibung ist die stählerne Eisenbahnbrücke auf der Oder. Dank dieser,
in Europa längster Konstruktion, kommen wir zum Tal der Śląska Ochla, und an deren
nördlichem Ufer zu den Hängen des Wał Zielonogórski mit drei Reservaten: „Bukowa Góra” am Fluß und „Bażantarnia”, sowie „Zimna Woda” - taleinwärts.
Wzgórza Dalkowskie schließen das beschriebene Gebiet von der südlichlich-östlichen Seite
von der Seite des Nowe Miasteczko. Wichtiger Ort des vom Gletscher gestalteten Gebietes
ist das Reservat „Annabrzeskie Wąwozy”, die mit den anderen vier Reservaten, die weiter
südlich liegen, das geschützte Landschaftsgebiet „Wzgórza Dalkowskie” bilden . An der
höchsten Stelle (216 m ü.d.M.) steht der Aussichtsturm mit der Sicht auf obere Waldpartien.
Das Gefälle erreicht 60 Meter und bildet malerisches Schluchtenbild. Man kann dort auch auf
alte, gepflasterte, preusische Alleen stoßen.
5.4.2. Architekturdenkmäler und sonstige Attraktionen
5.4.2.1.
Bytom Odrzański (416,5 km)
Die Stadt liegt am linken Ufer und gehört zu den ältesten in Lubuski Woiwodschaft und im
westlichen Teil Polens. Ihre Anfänge werden auf Mitte des XI. Jh. datiert, als im Odertal eine
Burg zum Schutz der Oder-Überfahrt gebaut wurde. Im Jahr 1109 leisteten ihre Bewohner
Widerstand dem Militär des deutschen Kaisers Heinrich V. Einige Jahre danach brannte die
Burg ab. Neue Burg und Siedlung wurde dann an neuer Stelle errichtet. Hier entwickelte sich
eine Stadt, die im Mittelalter eine wichtige Rolle im Wirtschaftsleben des Glogauer
Fürstentums spielte. Zwischen dem XVI. und XVII. Jh., dank privater Eigentümer – Familie
von Schönaich aus Siedlisko, wurde die Stadt zum starken Handelszentrum. Das
protestantische Gymnasium, von Eigentümern gegründet, erlangte akademischen Rang.
Trotz der Einschnitts durch den Dreißigjährigen Krieg, haben die Vermögenseigentümer bis
zum Zeitpunkt des Abschaffens des Statuts einer Privatstadt zu Beginn des XIX. Jh., aktiv
am wirtschaftlichen und sozialen Leben des Zentrums teilgenommen. Das ganze XIX. Jh.
über und Mitte des XX. Jh. spielte eine wichtige Wirtschaftsrolle der Hafen von Bytom,
angelegt am Altarm der Oder. Am Hafen entstand bereits im Mittelalter eine Fischersiedlung.
Im XX. Jh. gab es hier eine Überwinterungsstelle für die Oder - Wasserfahrzeuge.
Geschmückt war die Stadt durch die 1907 erbaute Brücke, deren Joch mit einer Länge von
102 m an der engsten Oderstelle, errichtet wurde. Mit Sezessionsdetails geschmückt,
gehörte die Brückenkonstruktion zu den technisch interessantesten Lösungen auf der
Mitteloder in der Zeit des Anfangs des XX. Jh. Im II. Weltkrieg wurde die Brücke zerstört und
nie wieder aufgebaut. Daran erinnern die Strebepfeiler und als Aussichtsterrasse
wiederaufgebaute Umschlagbrücke. Der Hafen, der nach 1945 an Bedeutung verloren hatte,
wurde vor einigen Jahren zu touristischen Zwecken umgebaut. Auch die von der Stadtseite
155
bewirtschaftetet Oderböschung erinnert daran, daß auch die heutigen Einwohner der
wunderschön restaurierten Stadt die Oder genießen können.
Denkmäler:
- Pfarreikirche des hl. Hieronymus aus dem XIV. Jh.
- Komplex der 5 Büßerkreuze, eingemauert in den Pfarreikirchenturm
- Komplex der Bürgerhäuser, aus dem XVI. - XIX. Jh., auf dem Markt
- Rathaus aus der Spätrenaissance, aus dem Anfang des XVII. Jh.
- Säulenfontäne, aus dem Umbruch des XIX. und des XX. Jh.
- Platten aus dem XVII. - XX. Jh., die an den Aufenthalt der Lisowski-Kosaken in der Stadt
erinnern
- ehemalige evangelische Kirche, aus dem XVIII. Jh. (Turm XIX. Jh.), mit den Relikten des
ehemaligen akademischen Gymnasiums, aus dem Beginn des XVII. Jh.
- Relikte der Stadtfortifikationen (Graben)
- Lapidarium der Grabmalskulptur, auf dem Kommunalfriedhof
- Reste der Fischersiedlung („Fischertreppen”)
- Relikte der Oder-Brücke, aus dem Jahr 1907 (Aussichtsterrasse auf der
Brückenüberführung)
- Überreste der Schutzbunker der Oderstellung, aus den 30er Jahren des XX. Jh.
Sonstige Attraktionen:
- Erholungsgebiet auf der Oderböschung
- Aussichtsterrasse auf der Überführung der alten Brücke
- Figur des schwarzen Katers auf dem Markt
- Radpfad Altarmoder-Pfad (rot) – Bootsüberfahrt auf das rechte Oderufer
- Radpfad Oderpfad (blau) – auf dem rechten Oderufer (Bootsüberfahrt)
Aktivitätsvorschläge


Anbringen im Hafen eines Informationsschildes über Denkmäler und Attraktionen in
der Stadt. Die Touristenroute in Form eines Kulturpfades errichten, und die Infos
diesbezüglich in Form eines Stadtplans vorstellen.
Richtungsschild Anbringen über andere Attraktionen auf dem touristischen
Wasserpfad..
156
5.4.2.2.
Siedlisko (421 km)
Das Dorf liegt am rechten Flußufer. Dessen Entstehung wird auf den Umbruch des XV. und
XVI. Jh. datiert. Die Ortsgeschichte ist mit dem Schloß Carolath verbunden. Das Schloß auf
der hohen Böschung gehörte einst zu den größten Adelsresidenzen. Bereits im XIII. Jh. gab
es hier eine Verteidigungsburg, Sedlscho genannt. Im XV. Jh. wurde an seiner Stelle ein
gemauertes Schloß errichtet, das dann im XVI. Jh. ausgebaut wurde. Ende dieses
Jahrhunderts dank Familie von Schönaich begann man mit dem Bau der eindrucksvollen
Residenz im Stil des pallazzo in fortezza. Mit mehreren Flügeln, von Bastionsfortifikationen
umgeben, beendete man das Vorhaben vor dem Ausbruch des 30-jährigen Kriegs im Jahr
1618. Folgende 300 Jahre lang blieb das Schloß der Sitz der Familie, die Mitte des XVIII. Jh.
den Fürstentitel erhielt, und ihr Vermögen samt: Bytom Odrzański, Siedlisko und Puszcza
Tarnowska den Fürstentum Status. Im XVIII. und XIX. Jh. haben die Fürsten SchönaichCarolath ihre Residenz ausgebaut. Der wichtigte Umbau fand Mitte des XIX. Jh. statt, als
dem am meisten am Wasser liegenden südlichen Flügel neuer Neurenaissance-Stil
verliehen wurde. Zu gleichen Zeit wurde der übrige Teil der Oder-Böschung zum Park
umgestaltet, dessen Kulminationsstelle der Adelheid - Hügel wurde. Auch dort wurde ein
Aussichtsturm errichtet. Diese Bauten überstanden den II. Weltkrieg. Im Jahr 1945 hatte die
Fürstenfamilie das Schloß verlassen, das danach den russischen Soldaten zum Opfer fiel.
Die Ausstattung wurde geraubt, das Gebäude verbrannt. Der Aussichtsturm wurde ebenfalls
zerstört. Heute kann man vom Wasser aus, nur noch die massive Mauern der Ruinen des
südlichen Flügels, einst geflankt mit zwei Türmen mit spitzen Helmen gedeckt, bewundern.
Das zerstörte Schloß wurde in den 60er und 80er des XX. Jh. teilweise aufgebaut. Heute
versucht ein Privatbesitzer dem Gebäude den alten Glanz wiederzugeben und öffnet die
Tore ab und zu für die Touristen. Im Dorf versucht man auch ehemalige Fürstengebäude
wieder intakt zu bringen.
Denkmäler:
- Carolath Schloß aus dem XVII. - XIX. Jh. (teilweise wiederaufgebaut)
- Garten- und Parkanlage auf dem Adelheid - Hügel
- Adelheid - Villa
- Pfarreikirche aus dem Anfang des XVII. Jh.
- Fürstenmausoleen (von Wanda und Heinrich)
- Relikte des Aussichtsturms auf dem Adelheid - Hügel
- ehemalige Weinstube
- Sämereien Schälmühle
- Wasseranlegestelle Siedlisko
- Radpfad Oderpfad (blau)
- Radpfad Altoderpfad (rot)
157
- Radpfad Widnmühlen und Seenpfad (grün)
Aktivitätenvorschläge

Anbringen in der Nähe der Wasseranlagestelle Siedlisko Informationsschilder:
Kulturpfad (Siedlisko Plan) und Radpfade (Pfadkarte)

Bewirtschaften des Adelheid - Hügels mit wiederaufgebautem Aussichtsturm
(Aktivitätenkonzept beschrieben unter Punkt IV

Einrichten des Kulturpfades durch die Denkmäler von Siedlisko (Aktivitätenkonzept
beschrieben unter Punkt 3
5.4.2.3.
Ścieżyna Leśna (421 km)
Relikte der verlassenen Siedlung auf dem linken Oderufer, gegenüber des Schlosses
Carolath in Siedlisko. Bis 1945 wohnten hier die Fahrer der Überfahrt. Zu dieser Stelle führte
von Bytom Odrzański ein Weg, Preusischer Trakt genannt, im XVIII. Jh. hatte sie den Status
des Traktes der Sächsischen Pferdepost. Dieser Weg verlief durch den fürstlichen Wald
genannt Eichen von Hans-Karol, dessen Relikte mit Denkmals-Bäumen die Landschaft bis
heute schmücken.
Attraktionen:
- renovierter Weg, der parallel des alten Posttraktes verläuft, Zufahrt von Tarnów Bycki aus;
in der Nähe Radpfade: Oderpfad (blau) und der Altoderpfad (rot),
- Aussichtsstelle auf die Schloßruinen.



Anschluß des renovierten Pfades (sg. Preusischer Trakt) entlang des ehemaligen
Postwegs mit durchlaufenden Radpfaden
Anlegen des alternativen Verlaufs der Radpfade – Verbindung des Preusischen
Traktes mit dem Dorf Kiełcz, samt Wiederaufbau des Stegs auf dem Fluß Biała Woda
Anbringen der Richtungsschilder und Bezeichnung der Pfade im Gelände.
5.4.2.4.
Ujście Białej Wody (422,5 km)
In der Oder mündender Fluß brachte in der Vergangenheit Riesenmassen Wasser mit sich
und überschwemmte umliegende Felder. Biała Woda nahm das Wasser von den Hängen der
Wzgórza Dalkowskie auf und aufgrund ihrer Wasserresourcen wurden an ihren Ufern
Siedlungen angebracht. Deren Bewohner hatten ihre Vorzüge gekonnt genutzt, wovon einige
Wassermühlen zeugten. Die ältesten gab es bereits im Mittelalter, die jüngeren sogar im
vergangenen Jahrhundert. Heute erinnern an sie nur Fundamente und Relikte der
Mühlenkanäle, und der Fluß führt aufgrund hydrologischer Änderungen nur noch wenig
Wasser mit sich.
Oberhalb der Flußmündung blieben Relikte der größten Schutzbunker der Oderstellung
erhalten, gebaut im Jahr 1936.
158
5.4.2.5.
Kiełcz (424,5 km)
Bewohner dieses, im Mittelalter gegründeten Dorfes, lebten Jahrhunderte lang vom Fischen
und Wassertransporten. Die Anlegestelle für zahlreiche Barken wurde in an einem Oderarm
eingerichtet, wo die Oder eine natürliche Insel bildete. In den 30er Jahren des XX. Jh.
wurden auf der Insel drei Schutzbunker der Oderstellung gebaut. Heute ist die Insel
unzugänglich, aufgrund des Zerstörens des Stegs.
Denkmäler und Attraktionen:
- Holzglockenturm ,aus dem XIX. Jh. auf dem Dorffriedhof
- Ruinen der Kampf- und Passivbunker der Oderstellung (im Wald südlich des Dorfes) und
auf der Oder-Insel,
- Radpfad Oderpfad (blau) auf dem linken Oderufer
- Radpfad Altoderpfads (rot)



Anbringen der richtungsweisenden Schilder, die über die Radpfade informieren
Aufräumen des Gebiets und Bezeichnung der Ruinen eines der Schutzbunker der
Oderstellung, um die Bauart zu zeigen
Bau eines Stegs zur Oder – Insel, um sie für Touristen und Bewohner zugänglich zu
machen als Erholungsgebiet. Bezeichnung auf der Insel der Ruinen der
Schutzbunker der Oderstellung.
5.4.2.6.
Stara Wieś (427 km)
Gegründet im XVI. Jh., als Siedlung der Wasser- und Fährenfahrer, welche für die
Salzsiederei in Nowa Sól arbeiteten. Die Überfahrt funktionierte hier bis zum Zeitpunkt des
Baus Ende des XIX. Jh. in Nowa Sól einer festen Oder-Brücke. Zu Beginn des XX. Jh. wurde
am Flußufer ein im Dorf populäres Restaurant geöffnet, das viele Bewohner von Nowa Sól
besuchten. Bei der Überschwemmung 1997 wurde der Ort von der Oder überschwemmt.
Danach wurden die Häuser wiederaufgebaut und der zerstörte Weinberg ebenfalls, der
einige Jahre zuvor entstand. Heute sind die Winnica/Weinberg Kinga und Agrarwirtschaft
Sadyba mit eigener Anlegestelle ein Anziehungspunkt, bekannt für guten Wein und Gerichte,
samt zahlreichen Attraktionen am Flußufer.
Attraktionen:
- Anlegestelle Stara Wieś
- Agrarwirtschaf „Sadyba” mit Erholungsgebiet am Fluß (indianische Zelte Tipi, Steg mit der
Möglichkeit dort mit kleinen Wasserfahrzeugen anzulegen)
- Mittelpunkt der Oder – der Punkt, der die geographische Mitte des Flusses zeigt, die
Möglichkeit Erinnerungsphotos zu machen ist gegeben
- Winnica/Weinberg „Kinga”, gegründet 1985, heute sammelt sie Obst aus über 2000
Sträuchern. In ehemaligem Fischerhaus am Schutzdamm werden Weinkostproben und
159
sonstige Erzeugnisse aus eigener Produktion angeboten, sowie didaktischer Unterricht über
die Weinherstellung durchgeführt,
- Radpfad Oderpfad (blau) auf dem linken Oderufer
- Radpfad Oderaltarmpfad (rot)
Anbringen der Informationsschilder über touristische Attraktionen in der Region an der
Wasseranlagestelle.
5.4.2.7.
Flußbrücke (429 km)
Heutige Brücke (lichter Durchmesser 4,6 m) stammt aus dem XX. Jh. und ist eine
modernisierte Version der Brücke, zur Nutzung freigegeben im Jahr 1932 und zerstört im II.
Weltkrieg. Es ist bereits die vierte Oder-Brücke an dieser Stelle gebaut. Die erste Holzbrücke
wurde hier zu Beginn der 70er Jahre des XIX. Jh. errichtet. Es war eine Holzkonstruktion mit
beweglichem Joch in Klappenform, das die Durchfahrt der Wasserfahrzeuge ermöglichte. In
den 30er Jahren des XX. Jh. wurde sie durch eine moderne Stahlbrücke ersetzt, gestützt auf
Betonpfeilen. Nach deren Zerstörung 1945 funktionierte eine Zeit lang die vorübergehende
Stahl-Holz-Brücke, die bis zum Bau der heutigen Brücke ihren Dienst tat.
5.4.2.8.
Nowa Sól (430 km)
Die Anfänge der Stadt gab die, in der Hafennähe begründete, Salzsiederei. Ihre Entstehung
Mitte des XVI. Jh. war das Ergebnis der Suche nach Möglichkeiten der Salzbeschaffung für
Schlesien. Importierter aus Atlantikstränden Frankreichs Rohstoff, in Form des Meersalzes,
wurde auf dem Schiffweg nach Szczecin geliefert, und danach über die Oder an die, an
ihrem Mittelpunkt liegende, Siederei. Ihre Lage ist kein Zufall, denn der Altlauf des Oder
ermöglichte das Anlegen eines geeigneten Hafens, und umliegende Wälder lieferten
notwendigen zum Sieden Brennstoff. Die Siederei funktionierte bis in die Anfänge des XVIII.
Jh. Zu dieser Zeit entstand dabei eine Siedlung, die kurz danach Nowa Sól/Neusalz genannt
wurde. Mitte des XVIII. Jh. erhielt die Ortschaft Stadtrechte und ihre Entwicklung begann.
Hundert Jahre danach war sie ein bedeutendes Industriezentrum, dank des seit der
Entstehung der Siederei existierenden Hafens ein wichtiges Umschlag- und Werftzentrum an
der Oder. Nach 1945 spielte der Hafen von Nowa Sól über drei Jahrzehnte eine wichtige
Rolle in der Oder-Schiffahrt. In der Nowa Sól Werft wurde die Flußflotte renoviert. Die Lage
änderte sich in den 80er Jahren des XX. Jh., als der Wassertransport an Bedeutung verloren
hat. Flußabstieg als Wassertransportweg bei der Überschwemmung 1997 führte zum
völligen Schiffahrtseinbruch auf dem Mittelabschnitt des Flusses. Zu Beginn des XXI. Jh.
dank der Städteverwaltung wurde ein ambitioniertes Oder-Projekt realisiert. Dank diesem
wurde die Hafeninfrastruktur modernisiert, sie wurde an Bedürfnisse der Passagierschiffe
angepaßt, und eine Überschwemmungsschutzwand entstand. Gebaut wurden auch zwei
Schiffe – Zefir und Laguna, die auf der Strecke von Głogów nach Kostrzyń an der Oder
kursieren. Auf diese Art und Weise wurde Nowa Sól wieder zum wichtigen Ort auf dem
Wasserweg, diesmal jedoch im Tourismus- und Erholungsbereich. An die industrielle Ära der
Flußnutzung in Nowa Sól erinnern heute noch – die unikate Hebebrücke aus dem Jahr 1927
und aus der gleichen Zeit stammende Werftstapel.
160
Denkmäler:
- Pfarreikirche des hl. Erzengels Michael, aus dem Ende des XVI. Jh.
- Gebäude des ehemaligen Rathauses, mit den Relikten des Salzamtes (XVI. -XX. Jh.)
- Pfarreikirche des hl. Antonius von Padua, aus dem Beginn des XIX. Jh.
- Salzlager, aus dem XVIII. Jh. (Wróblewski Str. und Plac Solny/Salzplatz)
- Figuren des Johannes von Nepomuk und Florian, aus dem XVIII. Jh.
- Bebauungskomplex der ehemaligen Siedlung der Brüdergemeinde, aus dem XVIII. Jh.
- Bürgerhäuserkomplex aus dem Umruch des XIX. und XX. Jh. (Zjednoczenia Str., Plac
Wyzwolenia, Marszałka J. Piłsudskiego Str.)
- Unternehmers-Villen aus dem XIX. Jh. (Muzealna und Marszałka J. Piłsudskiego Straßen)
- Hebebrücke im Hafenkanal, aus dem Jahr 1927
- Werftstapel, aus den 20er Jahren des XX. Jh.
- Wassertourismusanlegestelle
- revitalisierter Hafenstadtteil (Hafenpromenade, Hafensteg, Denkmal des Überschwemmten,
Erholungsgebiete an der Oder, Harcerska Górka)
- Park „Krasnala/des Zwergs” – Erholungsstätte für Kinder
- Park „Krasnala II/des Zwergs II” – familiäre Erholungsstätte mit einem Skatepark
- „Koci Stawek/Katzenteich” – familiäre Erholungsstätte
- „Kacza Górka/Entenberg” – Erholungsstätte an der Lagune (Angelmöglichkeit)
- Stadtmuseum
- Städtische Öffentliche Bibliothek mit dem „Ogród Sztuk/Garten der Kunst”
- Radpfad Oderpfad (blau) auf dem linken Oderufer, der in der Hafennähe verläuft
- Radpfad Oderaltlaufpfad (rot) Pfadanfang in der Hafennähe.
−
Anbringen an der Tourismusanlegestelle und Marine Informationsschilder über
Attraktionen in anderen Ortschaften an der Oder.
5.4.2.9.
Mündung des Kanals Kopalnica (433 km)
Der Kanal Kopalnica wurde Mitte des XIX. Jh. gegraben, um das Wasser aus den Gebieten
an rechten Oderufer abzunehmen. Zu dieser Zeit waren das intensiv genutzte Puszcza
Tarnowskaund Landwirtschaftsgebiete des Gutes in Siedlisko. An der Kanalmündung in die
161
Oder blieben Relikte der Schanze aus der Zeit des Dreißigjährigen Kriegs erhalten.
Wahrscheinlich geschaffen von der schwedischen Armee, die 20 Jahre lang diese Gebiete
besetzt hielt. Von dem ehemaligen Verteidigungskunstwerk blieben hohe Erddämme
erhalten, die man am Flußufer entdecken kann.
5.4.2.10. Stany (436 km)
Das Dorf liegt auf der rechten Flußseite und verdankt ihre Entstehung der hier
funktionierenden Fährenüberfahrt (XVII. Jh.). Zu Anfang des XX. Jh. wurde in der Dorfnähe
die Oder - Eisenbahnbrücke auf der Strecke Wolsztyn - Nowa Sól gebaut, die 1908 zu
funktionieren begann. Für zahlreiche Reisenden wurde hier eine Eisenbahnhaltestelle
eingerichtet. Die Eisenbahnlinie wurde in den 90er Jahren des XX. Jh. abgeschafft.
Denkmäler:
- gemauerter Hof, aus dem Anfang des XIX. Jh., nach 1945 umgebaut in eine Kapelle, bis in
den Anfang der 90er Jahre des XX. Jh. benutzt
- Holzglockenturm, aus dem XIX. Jh.
Attraktionen:
- Radpfad Oderpfad (blau) – rechtes Oderufer
- Radpfad Windmühlen und Seenpfad (grün)


Einrichten der Radverbindung des Oderpfads (blau) am rechten Ufer mit dem Verlauf
des Pfads auf dem linken Ufer, in der Nähe des Dorfes Bobrowniki, durch das
Errichten eines Radwegs durch unbenutzte Eisenbahnbrücke.
Bezeichnung der Pfade
5.4.2.11. Nicht mehr funktionierende Eisenbahnbrücke (437,5 km)
Nicht mehr funktionierende Eisenbahnbrücke in Stany wurde 1907 gebaut, auf der
Eisenbahnstrecke Wolsztyn - Nowa Sól. Mehrjochige Brückenstahlkonstruktion hatte über
500 m Länge, und das über 100-Meter lange Joch, gehört zu den längsten, die an der Oder
gebaut wurden. Die Brücke wurde fortifiziert durch vier Ziegelblockshäuser an den
Brückenköpfen. Im Jahr 1945 wurde die Brücke von der sich zurückziehenden Roten Armee
in die Luft gesprengt. Die Explosion zerstörte auch die Blockhäuser am rechten Ufer.
Wiederaufgebaut in den 50er Jahren des XX. Jh. leistete sie ihren Dienst während der
Überschwemmung im Jahr 1997. Als Folge dieser Überschwemmung wurden die
Bahndämme zerstört. Die Eisenbahnlinie wurde jedoch aus ökonomischen Gründen schon
Mitte der 90er Jahre geschlossen. Von diesem Zeitpunkt an bleibt die Brücke unbenutzt.
Denkmäler:
- stählerne Eisenbahnbrücke aus dem Jahr 1907, wiederaufgebaut nach dem II. Weltkrieg
- Komplex der Ziegeleisenbahnwachtürme (Blockhäuser) aus dem Anfang des XX. Jh.
- Schutzbunker der Oderstellung aus den 30er Jahren des XX. Jh.
162


Bau des Radpfades auf der unbenutzten Eisenbahnbrücke und der Aufschüttung des
Gleisbetts (Konzept der Aktivitäten beschrieben unter Punkt VI)
Anrichten des Kulturpfades durch die Fortifizierungsdenkmäler in der Nähe der
Eisenbahnbrücke (Konzept der Aktivitäten beschrieben unter Punkt 3.4)
5.4.2.12. Biała Góra (443,5 km)
In der Nähe der Biała Góra, wo Böschung in Richtung Fluß bis 40 Metern Höhe erreicht,
verändert die Oder ihren Lauf, auf kurzer Entfernung, von südlicher in westliche Richtung.
Der Fluß verläuft an dieser Stelle durch den Graben und bildet dabei ein altes, sehr breites
Mäander. Am westlichen Ufer mündete in der Oder frei das Flüßchen Śląska Ochla.
Weitläufiges Ausflußgebiet diente als Anlegestelle für Wasserbarken. Vor dem II. Weltkrieg
wurde
das Münden
der Śląska
Ochla
von automatischen
Toren
zum
Überschwemmungsschutz verhindert. Die bis heute erhaltene Konstruktion funktioniert
immer noch und schützt die Landwirtschaftsflächen vor dem hohen Oder-Wasser. Nach dem
Krieg wurde der Flußlauf an dieser Stelle reguliert, ihr Lauf verkürzt, anstelle des
Ankerplatzes entstand eine Lagune, die heute ein beliebter Anglerort ist. Vom Gipfel der
Biała Góra erstreckt sich eine interessante Aussicht über das Odertal. Die Attraktivität dieses
Ortes steigern noch die Ruinen der zwei Schutzbunker der Oderstellung auf dem Gipfel.
Denkmäler:
- automatische Tore zum Überschwemmungsschutz, welche die Mündung der Śląska Ochla
verhindert, aus den 20 – 30er Jahren des XX. Jh.
- Ruinen der Schutzbunker der Oderstellung, auf dem Gipfel der Biała Góra.
- Wasseranlegestelle Bobrowniki (im Bau)
- Oder-Altarm mit einer Stelle zum Zelten
- Radpfad Oderpfad (blau) – linkes Oderufer
Aktivitätsvorschläge


Anbringen an der Wasseranlegestelle Informationsschilder über andere
Attraktionen auf dem Wasserpfad
Bau des Aussichtsturms auf dem Gipfel der Biała Góra.
7. Identifizierungssystem des touristischen Produktes
In dem Dokument Konzept der Flußanlegestellen auf der Oder, 2012 (im Punkt 4.1.7)
wurden die Vorschläge des kompletten Identifizierungssystems der kleinen Anlegestellen als
touristisches Produkt vorgestellt. In bezug auf den touristischen Wasserpfad haben die
Autoren des Konzepts u.a. das Anbringen außer der Schilder an den Anlegestellen – die
über die Objektausstattung informieren, sowie umliegende Infrastruktur – auch andere
Informationsschilder genannt:
163
10. über naheliegende touristische Attraktionen,
11. über die Möglichkeiten des kombinierten Tourismus (z.B. Rad- und
Fußgängerrouten),
12. informative Bezeichnung auf den Fußgänger- oder Farradwegen bezüglich der
Anlegestelle.
In diesem Konzept wird es vorgeschlagen ein zusammenhängendes und komplexes
Informationssystem zum Gesamtourismusprodukt zu erstellen. Es sollte die
vorgeschlagenen für die Anlegestellen und Häfen Informationszeichen, wie auch Inhalte zu
Fahrradtouren enthalten. Es wird deshalb Folgendes vorgeschlagen:
- Anbringen an Anlegestellen und an den Häfen einheitlicher Informationsträger als
Schilder, mit Informationen zum Wasserpfad, sowie in der Nähe verlaufenden Radwegen
oder eventuellen Kulturpfaden (in Form einer Karte);
- an Stellen des Einrichtens des Kulturpfades das Anbringen des Plans ihres Verlaufs,
samt Beschreibung einzelner Attraktionen;
- Anbringen der Tafeln mit demselben Inhalt an Knotenpunkten der Radwege;
- Einrichten einer Internetseite (mehrsprachig) mit Infos zum Tourismusprodukt;
- Herausgabe von Reiseführern in gedruckter Form;
- Vorbereiten der medialen Applikation zur Vorstellung des touristischen Produkts
während der Passagierschiffahrten.
8. Empfänger, an die es gerichtet wird
Das Definieren der Empfänger des Projekts der Entwicklung des Oder-Tourismus, auch im
Nowa Sól Kreis, findet in Bezug auf den Wassertourismus im Dokument Konzept der FlußAnlegestellen an der Oder vorbereitet im Jahr 2012, statt. In dieser Bearbeitung wurden
alles aktualisiert und mit neuen Informationen ergänzt .
Touristische Infrastruktur in Form der Fluß-Häfen, kleiner Anlegestellen und Radwegen kann
an verschiedene Empfängergruppen gerichtet sein. Unterteilen kann man sie in Bezug auf
das Alter, Wohnorte oder Zwecke und Motivation, also Arten der Aktivität. Um die Empfänger
präzise einteilen zu können, sollte ein touristisches Audit der Region durchgeführt werden.
7.5.

Empfängeraufteilung aufgrund des Alters
Kinder unter der Elternobhut, Passagierschiffsreisende, Reisende mit kleineren
Wasserfahrzeugen, z.B. Frachtkahn, Kajak, kurze Radausflugsteilnehmer;

Schulkinder – Hauptschul- und Gymnasiumsschüler (Ausflüge und Unterricht im
Freien, veranstaltet im Rahmen des Schulunterrichts – Natur- und Kulturaktionen) –
Fahrten mit Touristenschiffen, kleineren Wasserfahrzeugen, Radausflüge);
164

Jugendliche im Schulalter (Schulen nach einem Gymnasium) – die Gruppen, die an
organisierten Tourismusformen teilnehmen, z.B. Kajaktour, Fahhradraylles;

Menschen, die Aktiverholung bevorzugen (auch familiär) – diese Gruppe nutzt die
Tourismusinfrastruktur individuell – Fahrten mit Schiffen und kleinen
Wasserfahrzeugen, Kajaks, Fahrradraylles und Ausflüge zu Fuß.

7.6.

Rentner und Pensionierte – diese Gruppe nutzt die Infrastruktur individuell oder
organisiert (Gruppenausflüge).
Empfängeraufteilung aufgrund des Wohnortes
lokale Bevölkerung – Bewohner der Gebiete an der Oder, die vorort die vorhandene
Infrastruktur nutzen können – Flußhäfen, kleine Anlegestelle, Radpfade;

Kreisbewohner – Menschen, die innerhalb des Kreises wohnen, nicht weit entfernt
von der zur Verfügung stehenden Wasserinfrastruktur oder an Orten, die durch den
Radpfadnetz verbunden sind;

Woiwodschaftsbewohner – da sie die touristischen Orte im Odergebiet anfahren
müssen, sollte das Angebot an diese Empfänger Anreisevorschläge enthalten;

7.7.
In- und Auslandstouristen – eine Gruppe, die individuelle oder organisierte Angebote
(Gruppenausflüge) in unterschiedlichen Formen (z.B. Schiffsreise, Kajaktouren,
Fahrradraylle) nutzen.
Empfängeraufteilung aufgrund der Art der Aktivitäten und Zeitumfang
Tabelle 2.
Ziele, Motivation, Merkmale
Aktivitätenart
Ein-Tag-Touristen
(individuelle, kleine
Gruppen, Familien mit
Kindern und ältere
Personen, die ihre
Freizeit aktiv
verbringen)
des touristischen Angebots
Erwartungen
Aktivitäten
Schiffsfahrt oder mit einem
anderen Wasserfahrzeug,
Kajak, Radfahrt
Saisonmäßig
Hauptsächlich Ferien und
arbeitsfreie Tage
(Sommermonate)
Besichtigungsfunktionen wichtig bei der
Wahl der Tour – interessante Elemente
des Kulturerbes und Naturgebiete.
Wenn das Wassertourismusangebot
genutzt wird (Schiffsfahrt oder
Kajaktour) ist die Bedingung dabei
gutes Wetter und Meiden langweiliger
Strecken.
Wenn ein Fahrradangebot genutzt wird,
müssen die Routen ruhig, nicht allzu
lange und abwechslungsreich sein, mit
Begleitinfrastruktur (z.B. Haltestellen,
Aussichtspunkten, Schutzorten vor dem
Regen).
Radtouren sollten schleifenartig
165
verlaufen, vom Wohnort oder
Autoparkplatz aus.
Die Routen sollten gut bezeichnet sein.
Da die Touristen nicht immer über
Geräte verfügen: Rad- oder
Kajakverleihstellen müßten vorhanden
sein.
Übernachtungen werden nicht erwartet,
an Andenkenläden und Gastronomie
soll gedacht werden.
Ein-Tages-Turyści
Leistungssportler
(meistens jung, fit aktiv)
Aktivitäten
Kajak- und Rudertouren,
Fahrradraylles (Bergfahrräder)
Besichtigungsfunktion zweitrangig.
Saisonmäßig
ganzjährig vom Frühling bius
Herbst
Wochenendtouristen
(individuell oder kleine
Gruppen von
Freunden, Familie)
Lange Leistungsstrecke (auf dem
Wasser oder Fahrrad), gut bezeichnet
mit beliebiger Oberfläche.
Aktivitäten
Schiffsfahrten geplant zur
Erholung, 1-3 tägige Kajakund Rudertouren, Reisen mit
eigenen Wasserfahrzeugen,
Fahrradraylles
Saisonmäßig
Hauptsächlich in den Ferien
und arbeitsfreien Tagen
(Sommermonate)
Gute Routenbezeichnung,
Übernachtung unwichtig, Gastronomie
und Anbindungen an Verkehrsmitteln
(Zufahrt zum Anfangsort der Route
wichtig)
Differenzierte Form der
Freizeitgestaltung. Im Fall der
Schiffsreisen – geplanter Ausflug
gebunden an Denkmalbesichtigung und
Naturbesonderheiten.
Besichtigungsfunktion sehr wichtig
Zulässig längere Besichtigungszeit,
z.B. Museen, Technikdenkmäler. Nötig
sind gut bezeichnete
Pfade/Themenrouten (Kulturpfade).
Längere Radwege, differenziert unter
der Landschafts- und Kulturhinsicht.
Erholungsfunktion verbunden mit
Besichtigung.
Wasserfahrzeuge oder eigene Räder
oder geliehene vorort.
Übernachtungen sehr wichtig und
sonstige Touristenangebote. Je nach
Möglichkeiten des Touristen vom Zelt,
Camping, agrotouristischen Stellen,
Übernachtungsmöglichkeiten (z.B. auf
166
der Marine) bis hin zum Hotel.
Gastronomie je nach
Übernachtungsstätte.
Schulausflüge
(eintägig oder
mehrtägig sg. „Grüne
Schulen”)
Aktivitäten
Schiffsfahrten oder mit
anderen Wasserfahrzeugen,
Kajak, Radfahren
Saisonmäßig
abhängig vom Schuljahrablauf,
vor allem im Frühling und
Herbst
Organisierte
Touristen
(mehrtägige
Veranstaltungen,
veranstaltet vom
Veranstalter von
außerhalb)
Aktivitäten
Passagierschiffsreise mit
Schlafplätzen, Kajakrouten,
Floßfahrten,
Fernfahrradraylles
Bei Wasser- und Radtourismus kurze
profilierte Fahrten oder Ralleys.
Didaktischer Aspekt ist besonders
wichtig, dabei Museen, didaktische und
kulturelle Pfade.
Nutzen eines Wasserfahrzeugs oder
Fahrrads kann als
Kommunikationsmittel zwischen den
einzelnen Attraktionen oder
Erholungsform betrachtet werden.
Wichtig eine billige und massenhafte
Übernachtungsmöglichkeit, angepaßt
an die Touristengruppenbedürfnisse.
Aufgrund des kurzen Aufenthalts –
weitere Etappe auf der Schiffsreise
oder Ralley, die Besichtigungsfunktion
wichtig – interessante Elemente des
Kulturerbes und der Naturlandschaft.
Gute Routenbezeichnung und
Übernachtungsinfrastruktur, wichtig
eine Stelle für 1 Übernachtung.
Saisonmäßig
warme Jahreszeit, Ferien,
Segelsaison
Im Fall eines Wassertouristen die
Möglichkeit die AnlegestelleInfrastruktur, der Marine nutzen zu
können (Warmwasserzugang, WC,
Strom, Recyclingmöglichkeit der
Abfälle), Gastronomie.
Im Fall eines Radtouristen –
Übernachtung, Gastronomie.
Mittelange Strecken, guter
Oberflächenstandard und Sicherheit.
167
7.8.
Empfängeraufteilung des qualifizierten Tourismus
Qualifizierter Tourist ist eine Person, die dauerhaft an Touristik interessiert, die mit
Kenntnissen und Vorliebe diese Disziplin verfolgt, die soziale Normen des Verhaltens auf
dem Pfad und in touristischen Objekten einhält, die ihre Leistungsfähigkeit verbessert und
die touristische Fitness mit dem Kennenlernen der Region, in der sie als Tourist unterwegs
ist, verbindet.
Auf dem uns interessierenden Gebiet bietet die Infrastruktur folgende qualifizierte
Tourismusarten an:

zu Fuß auf den Niederungen

auf dem Fahrrad

auf dem Motorboot

mit dem Kajak

mit dem Segelboot
Aufgrund ihrer Spezifität, Infrastrukturanforderungen und Kenntnissen beim Bedienen der
Transportmitteln ist der qualifizierte Wassertourist ein Besonderer. Darunter gehört der:
c) Wassertourist – der individuell die eigenen oder geliehenen Wassergeräte nutzt
(Kajak, Segelboot, Floß, Ruderboot), sowie die Hafendienstleistungen (Anlegen,
Wasser, Sanitäranlagen, Gastronomie, manchmal Übernachtung);
d) Motorboot - Tourist – der nutzt gemietete Wasserfahrzeuge mit mechanischem
Antrieb, sowie Hafendienstleistungen;
e) Wasser – Transit - Tourist – auf seinem Wasserfahrzeug unterwegs, der die
Hafendienstleistungen nutzt (Anlegen, Strom, Zugang zu den Anschlüssen,
Sanitäranlagen, Gastronomie und Hotel)
e) Wasser – Touristen - Resident – nutzt die Hafendienstleistungen in der Segelsaison
und dauerhaft (auch zu Winterzeit) und läßt die Wasserfahrezuge im Hafen, an der
Anlegestelle oder Marine
168
Konzeptprojekt der Gestaltung des Adelheid-Hügels in
Siedlisko samt Parkanlage unter Nutzung des Konzepts
des Fürsten Hermann Pückler-Muskau
Dr. Ing. Agnieszka Szczecińska, Mag Ing. der Landschaftsarchitektur Dominik Osyczka
Im Jahr 1834 hatte Fürst Herman von Pückler-Muskau zu den Arbeiten am Park in Siedlisko
seinen Gärtner Eduard Petzold geschickt. In seinen Erinnerungen schreibt Petzold, der im
Laufe der Zeit einer der besten Landschaftsplaner Europas wurde, daß er auf bei den
Schönaichs acht Wochen lang gearbeitet hat. In dieser Zeit wurde u.a. im Rahmen der
großen Garten- und Parkanlage in Siedlisko der Hügel an der Kirche gestaltet, später
Adelheid – Hügel genannt. Diese Bearbeitung ist ein Versuch der konzeptionellen
Nachstellung der Form dieses Ortes.
9. Konzept des Funktional- und Verbindungssystems, der
Dendroflorainventur und Anpflanzungsarten
9.5. Investitionsgegenstand und Bearbeitungsgrundlage
Investitionsgegenstand ist die Bearbeitung der Konzeptentwurfs der Gestaltung des
Adelheid-Hügels in Siedlisko, samt umliegender Parkanlage. Die Bearbeitungsgrundlage
besteht aus:
- Projekt „Das Konzept der grenzüberschreitenden Tourismusentwicklung mit Hilfe des
Familienerbe von Familien Schönaich i Pückler-Muskau”
- Kopie der Lagekarte in der Skala 1: 1000
- Besuch vor ort und allgemeine Inventur der Dendroflora, vom 25.04.2015
9.6. Allgemeine Informationen
9.6.1. Lage
Siedlisko – das Dorf liegt in der Lubuski Woiwodschaft, im Kreis Nowa Sól. Das uns
interessierende Gebiet liegt in der Dorfmitte. Vom Norden liegt es an der
Woiwodschaftsstraße von Nowa Sól nach Różanówka - Straße Nr. 321 (Przyborów Głogów). Vom Westen her grenzt es an den Holzzaun des Kirchengeländes. Vom Süden mit
der Straße, die zur ehemaligen Oderbrücke führt (Straße Nr. 325). Östliche Grenze des
Gebiets werden von Wohnungsbau und Wirtschaftsgebäuden des Dorfes. Es liegt auf der
Parzelle Nummer: 912/21. Von der Bearbeitung ausgeschlossen bleibt die Parzelle Nr.
912/20, abgetrennt im nord-östlichem Teil der Parzelle. Auf der abgetrennten Parzelle
befindet sich ein niedrige Gebäude, im moment unbenutzt, einst als Eisdiele benutzt.
9.6.2. Heutige Funktion des Gebiets
Im Moment wird das Gebiet nicht benutzt und wird nur instandgehalten. Das ganze
Hügelgebiet ist ein Park und dank der Initiative der Stiftung Karolat war es gelungen
Informationsschilder aufzustellen, die es ermöglichen, den Ort zu identifizieren und seine
umfangreiche Geschichte kennenzulernen. Außerdem führen die Mitglieder der Stiftung
169
regelmäßig Sozialarbeiten aus, um Unkraut aus dem benachbarten Friedhof zu beseitigen,
sowie Aufräumarbeiten und Grasmähen auf dem Hügel.
9.7. Exisistierende Geländegestaltung
9.7.1. Vorhandener Zustand
Das bearbeitete Gebiet beansprucht die Fläche von ca. 1,6 ha. Es ist differenziert unter dem
Höhengesichtspunkt. Im zentralen Teil befindet sich eine Anhöhe, Adelheid-Hügel genannt.
Am Fuß, auf dem südlichen Hang finden wir eine Erdterrasse, mit einer Schutzmauer
befestigt, es ist sg. Heldenhain. Das Gebiet fällt auf der Südseite in Form einer steile
Böschung nach unten, gedeckt mit wilden Bäumen und Sträuchern, in Richtung Oder zur
Straße Nr. 325 hin. Im westliche Geländeteil befindet sich mit Bäumen bewachsenes Gebiet
des ehemaligen Friedhofs, dessen Ostseite die Untermauer der Umzäunung und zwei Pfeile,
des nicht mehr vorhandenen Eingangstores eingrenzen – von der Nordseite. An der
Westseite des ehemaligen Friedhofs liegt das auf dem Kirchengelände liegende
Mausoleumsgebäude. Auf der nordöstlichen Seite fällt das Gebiet in Richtung ehemalige
Eisdiele und der Straße Nr. 321. Nordlicher und östlicher Teil der Parzelle ist mit Bäumen
bewachsen und ist ein ungestalteter Park.
Das Objekt vom Entwurf umfaßt ist von drei Seiten zugänglich: nordwestlicher, nordlicher
und nordöstlicher Richtung. Entlang der Hauptstraße in Siedlisko führt zum Hügel ein
Fußgängerweg befestigt mit Betonplatten und dicht bewachsen mit Gemeinen Flieder. In der
Mitte dieses Gehstegs befindet sich eine senkrechtverlaufende Eichenallee, die direkt zum
Hügelgipfel führt. Bis zum Hügel und Anfang der Eichenallee kann man auch über den
Gehsteg, der entlang der nördlichen Grenze des ehemaligen Friedhofs führt von der
benachbarten Kirche und vom Osten über einen Weg, der an der ehemaligen Diele anfängt
und zusammen mit der Eichenallee auf dem Hügel endet. Auf dem beschriebenen Gebiet
stehen keine Objekte der festen Bebauung. Auf dem Hügelgipfel befinden sich Fundamente
des Aussichtsturms, der nach dem Krieg abgerissen wurde. Das Parzellengebiet ist nicht
erschlossen. Von Bäumen bewachsen, an der Nordgrenze führt eine Eichenallee, die
deutlich zu sehen ist, bis auf die Hügelspitze. In direkter Nähe dieses Gebiets gibt es eine
Höhendominante und zwar das Kirchengebäude und direkt an westlicher Grenze des
beschriebenen Gebiets liegendes Mausoleumsgebäude.
An Stelle dichter bewachsenen und nicht offenstehenden gibt es wilde Müllhalden. Es ist
auch damit verbunden, daß es innerhalb der Grünanlagen keine Kommunikationsstruktur
und Beleuchtung gibt. Außer zwei Informationsschildern und einem Müllkorb – am Eingang in
die Eichenallee – gibt es im Momennt keinerlei Elemente der kleinen Architektur: Bänke,
Müllkorb, Leuchten u.ä.
Man kann nur ein Netz der informellen Wege entdecken, die von den in der Nähe
wohnenden Fußgängern geschaffen wurden, die sich ihren Weg gekürzt hatten.
9.7.2. Inventur der Dendroflora
Das Gebiet ist im Hinblick auf die Natur differenziert: vor allem mit Sträuchern bewachsen
und deren Wildwuchs, sowie wenigen Ansammlungen der Gemeinen Fliedern, gepflanzt von
den Einwohnern von Siedlisko (Stiftung Karolat).
Charakteristisch sind auch gezielte Bepflanzungen: Eichenallee sowie zwei Bäumereihen
(erste von der Art der Douglasie, zweite Hainbuche), die sich im südlichen Teil der Parzelle
befinden, auf der Erdterrasse Heldenhain genannt.
170
Nach der Durchführung allgemeiner Inventur der Dendroflora (1. Tab.) wurde das Auftreten
von 205 Stück Bäumen auf diesem Gelände. Dominierend sind: Stieleiche - 53 Stück
(Quercus robur L.), Steilinde - 45 Stück (Tilia cordata Mill.), Spitzahorn - 27 Stück
(Acerplatanoides L.), Roßkastanie - 23 Stück (Aesculus hippocastanum L.), AkazieRobinie - 17 Stück (Robinia pseudoacacia L.), Hainbuche - 10 Stück (Carpinus
betulus L.), Sommerlinde - 8 Stück (Tilia platyphyllos Scop.), Schwarzer Holunder - 7
Stück (Sambucus nigra L.), Rotbuche (Fagus silvatica L.) und Gewöhnliche Douglasie
(Pseudotsuga menzesii Mirb.) - je 5 Stück, Hänge-Birke -3 Stück (Betula pendula
Roth) sowie Rotbuche - 2 Stück (Quercus rubra. L.).i (Quercus rubra. L.).
3 Tabelle. Aufstellung der Bäume in der allgemeinen Inventur .
BÄUMEARTEN
Stammdurchmesser [cm]
Pos.
Objekt
bis 20
21-40
41-60 61-80 81-100
1. Schwarzer Flieder
7
2. Hängebirke
3
3. Rotbuche
1
3
1
4. Gewöhnliche Douglasie
3
2
5. Roteiche
2
6. Stieleiche
22
21
9
1
7. Hainbuche
6
4
Gewöhnliche
8.
17
6
Roßkastanie
9. Spitzahorn
24
3
10. Winterlinde
3
24
12
6
11. Sommerlinde
3
5
12. Akazie-Robinie
11
4
2
Insgesamt:
54
81
51
17
2
Insgesamt
7
3
5
5
2
53
10
23
27
45
8
17
205
Auf dem besprochenen Gebiet befinden sich wertvolle Bäume, deren Maße sie zu
Naturdenkmälern werden ließen – Rotbuche, auf dem Gelände des ehemaligen Friedhofs
und Bäume nahezu so groß wie Naturdenkmäler – zwei Winterlinden und Stieleiche im
Parkteil des Hügels. Zahlreich sind auch Wildpflanzen, insbesondere der Spotzahorn und
Akazien-Robinie. Insbesondere die Wildpflanzen dieser Art sollten vom Hügel beseitigt
werden.
Der Zustand der Bäume ist gut. Festgestellt wurden einige Trockenäste in der Eichenallee
Richtung Hügel. Für diesen am besten sichtbaren Teil der Dendroflora des Hügels wurde
einer detaillierte Inventur durchgeführt (2. Tab.). In der Allee wurden 7 Stämme nach
entfernten Eichen. Sie sind wahrscheinlich geraubt worden, denn dieses fand auf diesem
Gebiet statt. Die Bäume sind auf den Zeichnungen 1-3 zu sehen. An den Ausfallstellen wird
vorgeschlagen die Allee mit gleichen Bäumen zu vervollständigen, d.h. Stieleiche mit
Minimalumfang 20 cm.
171
4 Tabelle. Aufstellung der Bäume in der Allee zum Adelheid-Hügel – detailliert inventarisiert.
Pos.
lateinischer
Name
polnischer
Name
Kronendur
Höhe [m]
chmesser
[m]
Stammdurchmesser [cm] /
Fläche m
1.
Aesculus
hippocastanum
Gewöhnliche
Rosskastanie
15
8,2
148
2.
Quercus robur
Stieleic he
20
13,6
163
2a
Quercus robur
Stieleiche
20
11
101
3.
Quercus robur
Stieleiche
20
10,8
116
4.
Quercus robur
Stieleiche
20
10
144
5.
Quercus robur
Stieleiche
20
18
130
6.
Quercus robur
Stieleiche
20
17
166
P1
Stumpf
Bemerkungen zum
Erhaltungsstand, evtl.
Empfehlungen
einseitige Krone W,
in der Krone
verbogene Äste,
Trockenes 5%, in
der 4 m Höhe
Rinnendurchlaufsa
usfall
einseitige Krone N,
ausgetrocknet 10%,
Baum wächst am
Baumstamm 2a
einseitige Krone N,
ausgetrocknet 10%
einseitige Krone N,
geneigt 5º NE,
ausgetrocknet 10%
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 10%
einseitige Krone
NW, ausgetrocknet
5%, geneigt 5ºNE
einseitige Krone W,
S-förmiger Stamm,
ausgetrocknete
Äste 20%
Ø 24
7.
Quercus robur
Stieleiche
20
7
110
8.
Quercus robur
Stieleiche
20
7,8
96
9.
Quercus robur
Stieleiche
20
9,2
138
10.
Quercus robur
Stieleiche
20
6,6
135
172
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 5%,
ab der Höhe von 6
m bogenförmig
geneigter Stamm N
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 5%,
ab der Höhe von 8
m bogenfömig
geneigter Stamm N
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 5%
Auf dr Höhe von 0,3
m taschenförmiger
Ausfall Ø 0,2 m,
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 10%
Pos.
lateinischer
Name
polnischer
Name
Höhe [m]
Kronendur
Stammdurchmess
Bemerkungen zum
chmesser
er [cm] / Fläche m
Empfehlungen
[m]
P3
P4
Ø 52
Ø 37
Stumpf
Stumpf
11.
Quercus robur
Stieleiche
20
5,8
98
12.
Quercus robur
Stieleiche
20
6
81
P5
Stumpf
13.
Quercus robur
Stieleiche
20
8,8
88
14.
Quercus robur
Stieleiche
20
4,8
97
15.
Quercus robur
Stieleiche
20
14,4
136
16.
Quercus robur
Stieleiche
20
10,2
107
P6
Stumpf
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 10%
hochangesetzte
Krone, am Stamm
ein abgestorbenes
Fragment des
zweiten Stamms
Ø 20
hochangesetzte
Krone
hochangesetzte
Krone
geneigt 15º, am
Stamm
taschenförmigerAu
sfall Ø 0,2 m,
einseitige Krone
NE, ab der Höhe 4
m ist der Stamm
bogenförmig
geneigt NE
Ø 35
17.
Quercus robur
Stieleiche
18.
Quercus robur
19.
Quercus robur
20
4,2
80
Stieleiche
14,4
105
Stieleiche
14
111
173
hochangesetzte
Krone,
ausgetrocknet 5%,
bogenförmig
geneigter Stamm
einseitige Krone W,
abgerissene Rinde
auf der Höhe von
1,5 m, Pilzknolle am
Stamm,
Assimilatenschatte
n rund um
infizierten
Stammteil, im
Stamm ein
Ameisennest,
wahrscheinlich
Ausfall im Stamm
5/2V, einseitige
Krone W,
hochangesetzte
Krone, geneigt 10º
NW, ausgetrocknet
15%, am Stamm ein
Fragment des
weiteren Stamms
mit Ø 1 m,
Pos.
lateinischer
Name
polnischer
Name
Höhe [m]
Kronendur
Stammdurchmess
Bemerkungen zum
chmesser
er [cm] / Fläche m
Empfehlungen
[m]
20.
Quercus robur
Stieleiche
11,8
145
21.
Quercus robur
Stieleiche
12,6
116
22.
Quercus robur
Stieleiche
11
108
23.
Quercus robur
Stieleiche
8,2
110
P7
Stumpf
24.
Quercus robur
Stieleiche
11,2
96
25.
Quercus robur
Stieleiche
7,4
92
ausgetrocknet 5%
hochangesetzte
Krone, einseitige
Krone W
hochangesetzte
Krone, einseitige
Krone W
hochangesetzte
Krone, einseitige
Krone W
Ø 25
hochangesetzte
Krone, einseitige
Krone E, geneigt 5º
einseitige Krone E,
geneigt 10º
Erläuterung des Tabelleninhalts:
Inhalt 0,5/2V bedeutet: in der Höhe von 0,5 m gehen die Äste in zwei Richtungen unter scharfem
Winkel – gefährliche Abzweigung "V" – förmig
Inhalt 0,5/2U bedeutet: in der Höhe von 0,5 m gehen die Äste in zwei Richtungen unter scharfem
Winkel – ungefährliche Abzweigung "U" – förmig
1. Zeichnung Detaillierte Inventur der Eichenallee auf der Hauptkarte.
174
2. Zeichnung Detaillierte Inventur der Eichenallee mit geplantem Alleesystem .
3. Zeichnung Grundriss der Baumkronen in der Eichenallee
9.8. Geplante Geländegestaltung
9.8.1. Funktional- und Raumordnungsprogramm
Das Funktional- und Raumordnungsprogramm des geplanten Geländes umfaßt vor allem
vier Zonen (Anhang R1). In vorgeschlagener Lösung wurden 6 charakteristische
Landschaftsräume unterschieden, die über das Kommunikations- und Aussichtssystem
verbunden werden (Anhang R2)
9.8.2. Lapidarium der Familie Schönaich
In der ersten – Zone des ehemaligen Friedhofs – wurde das Lapidarium geplant, in das die
Grabplatten und Sarkophage von dem kommunalen Friedhof in Siedlisko verlagert werden
könnten, die mit der Familie Schönaich verbunden sind. Das Friedhofsgelände ist mit den
ältesten Bäumen bewachsen.
175
Hier befinden sich wahrscheinlich Bäume gezielt gepflanzt auf dem Friedhof an der Kirche.
Auf dem Gelände des geplanten Lapidariums, direkt am Mausoleum wurden zwei Rosarien
geplant (Bild 9) umgeben von kreisförmigen Rasen und niedrigem Eibe-Zaun (Bild 2): rundes
Rosarium in der Mitte des Inneren und halbkreisförmig am Mausoleum-Gebäude.
Vorgeschlagener Kommunikationsweg erinnert an ein Kreuz. Es ist eine typische Lösung auf
evangelischen Friedhöfen in der Region. Längerer Kreuzarm verbindet ehemaligen
Friedhofseingang mit dem Heldenhain. Es wird vorgeschlagen die westliche und nördliche
Grenze des ehemaligen Friedhofs mit Flieder zu bepflanzen (Bild 8), die Kompositionswände
des Innenraums bilden werden. Entlang der östlichen und südlichen Grenze soll der Friedhof
mit Storchschnäbel bepflanzt werden (Bild 13), der den Boden so bewachsen wird, daß
Wildpflanzen keinen Zugang mehr haben werden. Im nördlichen Teil des Lapidariums,
zwischen den Gräbern sollte Efeu gepflanzt werden (Bild 1). Die Visualisierung eines
Fragments dieses Innenraums finden wir auf der Zeichnung Nr. 8
9.8.3. Heldenhain
Der Heldenhain ist eine Zone direkt verbunden mit dem Lapidarium der Familie Schönaich.
Hier befindliche Daglousien sind zusätzlich mit Efeu bewachsen in generativer Form. In
diesem Innern, das den Ort der eigen Ruhe der aus Carolath stammenden Helden des I.
Weltkrieges und den am 15.09.1933 verstorbenen Fürsten Hans Carl Erdmann darstellt,
wurde das Rosarium geplant (Bild 10) und Storchschnabel (Bild 13), sowie Chenault
Schneebeeren (Bild 11). Hierzu gehören auch Hainbuchen - 10 Stück, die wahrscheinlich die
Überreste eines Zauns sind, die ohne Zuschneiden zu reifen Bäumen wuchs. Visualisierung
dieses Fragments des Entwurfs sehen wir auf der Zeichnung Nr. 9
9.8.4. Eichenallee
Im Punkt 3.2. wurde die Dendroflora – Inventur beschrieben. Ihre Visualisierung samt
wiederaufgebautem Adelheid - Turm finden wir auf der Zeichnung Nr. 12
9.8.5. Adelheid-Hügel mit Aussichtsturm
Geplante Bepflanzung des Hügels besteht aus Pflanzen, die auch im Winter grün bleiben,
verwwachsen und im Sommer blühenden Stauden. Der Aufgang auf den Hügel wird durch
eine Ansammlung aus niedrigen Mayer 'Palibin' Fliedern unterstrichen (Bild 7). In der
unmittelbaren Umgebung des Wegs ist die gelbblühende 'Stella de Oro' Taglilie geplant (Bild
14). Um die Böschung auch für den Quergang der Touristen zugänglich zu machen, wurde
das Einpflanzen der Zwergkiefer vorgesehen (Bild 6). Sowohl die Zwergkiefer als auch
geplante bei der Böschungsbepflanzung immergrünende – Zwergmispel
(Bild 3) werden die Böschung zusätzlich stabilisieren. Visualisierung des Aufgangs auf den
Hügel befindet sich auf der Zeichnung Nr. 10.
9.8.6. Park
Der übrige Teil der Hügel-Umgebung nennt man Park und in diesen Teilen wurden
Funktionen geplant, die mit einem typischen Park etwas zu tun haben. Vor allem Rasen und
Sträuchergruppen, die der aktiven und passiven Erholung dienen. Zweite Aufgabe der
geplanten Grünanlagen ist das Bilden der Aussichten, Vorhänge und Verdeckungen nicht
interessanter Wirtschaftselemente. In diesem Teil des Parks sind: Pfeifenstrauch (Bild 4),
Kolkwitzia (Bild 5), Spindelstrauch Fortune'a 'Coloratus' (Bild 12) und bereits genannte
Chenault Schneebeere (Bild 11) geplant.
176
9.8.7. Südlicher Hügelhang
Dieser Abschnitt wird extensiv gepflegt und unbenutzt werden. Es wird empfohlen
wildwachsende Bäume zu beseitigen und teilweise die Böschung freizulegen, wenn der
Adelheid-Turm wiederaufgebaut wird, um ihn besser in Szene zu setzen und seine Funktion
als Aussichtspunkt zu ermöglichen.
9.9. Verbindungswege
Geplante Verbindungswege berücksichtigen vorhandene informelle Gehrichtungen der
Menschen, die den Hügel besichtigen und drei Möglichkeiten in den Park zu gehen.
Zusätzlich wurde das System um og. Alleen auf dem ehemaligen Friedhof erweitert –
geplantes Lapidarium. Es deckt sich auch mit geplanten touristischen Pfaden.
Alle geplanten Alleen sollten aus wasserdurchlässigen Oberflächen des Typs HanseGrand
errichtet werden oder aus solchen mit ähnlichen Merkmalen. Die Visualisierung der
Fußgängerwege zum Adelheid-Hügel und ihn umgebenden Park finden wir auf den
Zeichnungen Nr. 7 und Nr. 11.
9.10. Ausstattung
Auf dem geplanten Gebiet gibt es viele Ausstattungselemente. Im ganzen geplanten Park
und Hügel ist die gleiche Beleuchtung des Typs A8 L der Firma Art Metal geplant (Zeichnung
4) oder gleichartige.
4. Zeichnung Vorgeschlagene Leuchte zum Anbringen im ganzen Park
Auf dem Hügel werden zweierlei Arten der Müllkörbe geplant (Zeichnung 5): Steinkorb Zdroje 70 der Firma PMO oder gleichartige – auf dem Friedhof und Holz-Gußeisen-Korb Retro derselben Firma oder gleichartige – an übrigen Stellen.
177
5. Zeichnung Vorgeschlagene Müllkörbe, zum Aufstellen in verschiedenen Parkteilen: a – in der
Hügelumgebung, b – auf dem Gelände des Lapidariums und Gaj Bohaterów/Heldenhain.
6. Zeichnung Vorgeschlagene verschieden Banktypen: a – Bank mit Rückenlehne Typ 028/op, b
– Bänke ohne Lehnen am Adelheid-Turm, c – im Lapidarium und Gaj Bohaterów/Heldenhain
Im Park sind drei verschiedene Bankarten geplant (Zeichnung 6): erster Typ: Steinbänke der
Firma Rektur (oder gleichartige) werden im Lapidarium und dem Heldenhain angebracht. In
der Hügel- und Turmnähe sind zwei Bänke des Typs 028/bo der Firma Zano geplant (oder
gleichartige), damit die Sitzrichtung freigestellt ist. Der letzte Typ der geplanten Bänke ist die
Bank des Typs 028/op der Firma Zano (oder gleichartige).
9.11. Gewählte Pflanzenarten
Tabelle 5.
Pos.
polnischer Name
lateinischer Name
Bedeckende Pflanzen:
1.
Efeu
Hedera helix
Nadelsträucher:
2.
Eibe
Taxus baccata
Blattsträucher:
3.
Zwergmispel
4.
Pfeifenstrauch
Cotoneaster horizontalis
Philadelphus coronarius
178
Photonr.
5.
Chinesische Kolkwitzia
6.
Zwergkiefer
7.
Flieder Meyer 'Palibin'
8.
Gemeiner Flieder
9.
Bedeckende Rose Àpache`
10.
Rhododendron
11.
Schneebeere Chenault 'Hanckock'
12.
Spindelstrauch Fortunea 'Coloratus`
13.
Storchschnäbel
14.
Taglilie 'Stella de Oro'
Kolkwitzia amabilis
Pinus mugo
Syringa meyeri 'Palibin'
Syringa vulgaris
Rosa Àpache`
Rhododendron sp.
Symphoricarpos Chenault
'Hancock'
Euonymus fortunei 'Coloratus'
Stauden:
Geranium macrorrhizum
Hemerocallis 'Stella de Oro'
36. Photo Efeu
http://www.wymarzonyogrod.pl
37. Photo Eibe http://galeria.swiatkwiatow.pl
179
38. Photo Zwergmispel http://wieloletnie.pl
39. Photo Pfeiffenstrauch http://galeria-kwiatow.co
40. Photo Chinesische Kolkwitzia http://www.futuregardens.pl
180
41. Photo Zwergkiefer http://www.rosliny-magda.pl
42. Photo Flieder Meyera `Palibin` http://www.futuregardens.pl
43. Photo Gemeine Flieder http://www.swiatkwiatow.pl
181
44. Photo Apache` Rose` http://www.szkolkaroza.pl
45. Photo Rhododendron http://www.e-ogrody.pl
46. Photo Schneebeere Chenault `Hanckock` http://gardenbreizh.org
182
47. Photo Spindelstrauch Fortunea `Coloratus` http://www.iglaki24.pl
48. Photo Storchschnäbel http://www.ogrodowisko.pl
49. Photo Taglilie `Stella de Oro` www.futuregardens.pl
183
9.12. Projektvisualisierung
7. Zeichnung Gehweg zum Hügel
8. Zeichnung Zentralteil des ehemaligen Friedhofs mit Bitterlingen und kreisförmigen Rasen
184
9. Zeichnung Gaj Bohaterów/Heldenhain mit Rhododendronen und Stauden –Storchschnäbel
10. Zeichnung Zugang zum Adelheid-Hügel von der Seite der ehemaligen Eisdiele
11. Zeichnung Allee zum Adelheid-Hügel mit Fliedern
185
12. Zeichnung Eichenallee zum Adelheid-Hügel und Aussichtsturm
9.13.
−
−
−
−
−
Flächenaufstellung
Böschung mit Bäumen
Heldenhain
Adelheid-Hügel
ehemaliger Friedhof
Mauerfläche
Gesamtfläche
5 991,7 m2
415,5 m2
6 592,8 m2
2 857,7 m2
12,4 m2
1,6 ha
9.14. Daten darüber, ob die Parzelle ins Denkmalregister eingetragen ist und ob sie
unter Schutz steht gemäß örtlichem Raumordnungsplan.
Die Parzelle ist in das Denkmalregister nicht eingetragen und unterliegt keinem Schutz
gemäß der Bestimmungen des örtlichen Raumordnungsplans.
9.15. Daten über Bergbauauswirkungen auf die Parzelle
Die Parzelle unterliegt keinem Einfluß des Bergbaus.
9.16. Informationen und Daten zu vorhandenen und vorgesehenen Gefahren für die
Umwelt und Gesundheit der Nutzer des geplanten Gebietes.
Au dem geplante Gebiet gibt es keine Bedrohungen für die Umwelt, Hygiene und
Gesundheit der Benutzer.
186
mgr inż. Wioleta Różańska
10.
Wiederaufbau und Anpassung des Aussichtsturms zu
touristischen Zwecken
TECHNISCHE BESCHREIBUNG DES GEBÄUDEKONZEPTS
10.1. Allgemeine Daten:
Freistehendes Gebäude des Aussichtsturms, mit vier Stockwerken.
Das Gebäude besteht aus vier Stockwerken, von denen zwei frezugänglich für die Kunden
sind, das dritte je nach Entscheidung des Verwalters, viertes ausschließlich für den
Verwalter (technische Funktion).
In der Parterre wird ein Dienstleistungsgewerbe platziert, ein Café.
Konstruktionssystem
bilden
Stahlbetonstreifenfundamente,
gemauerte
Wände,
Stahlbetondecken und Stahlbetonpfeiler.Das Gebäude wird in traditioneller Technologie
gebaut.
10.2. Nutzungsprogramm:
−
−
−
−
−
−
Bebauungsfläche des geplanten Gebäudes
Bebauungsfläche des geplanten Gebäudes
Nutzungsfläche des geplanten Gebäudes
Nutzungsfläche des geplanten Gebäudes
Kubatur des geplanten Gebäudes
Bebauungshöhe des geplanten Gebäudes
141,00 m² (Konz.1)
167,00 m² (Konz.2)
225,26 m² (Konz.1)
237,26 m² (Konz.2)
865,00 m³
15,20 m
I. STOCKWERK – PARTERRE (Dienstleistungsgewerbe - ein Café):
- Café-Saal
- Verkaufsraum (BAR)
- Verbindungswege
- Waschraum
- Lager
- WC fürs Personal
- Sozialraum
- technischer Raum
- WC frei zugänglich
- WC frei zugänglich
II. STOCKWERK
- Turm-Raum
- Aussichtsterrasse – frei zugänglich
III. STOCKWERK
- Aussichtsterrasse (zugänglich zu Bedingungen des Objektverwalters)
187
IV. STOCKWERK
- Aussichtsterrasse (zugänglich ausschließlich für den Objektverwalter, mit technischer
Funktion, Zugang zum Mast auf der Kuppel)
10.3. Architektur und Konstruktion:
10.3.1. Fundamente:
Unterhalb des Gebäudes werden Betonstreifenfundamente, sowie
Stahlbetonfundamentsohlen geplant.
Bis zum Niveau 0,00 werden die Fundamentwände aus Betonblocken B15 mit einer Stärke
25cm gemauert, die äußeren Fundamentwände entsprechend isoliert.
10.3.2. Gebäudewände:
Gebäudewände, gemauert aus Keramiklochziegeln Porotherm P+W Stärke 25cm auf
Zement-Kalk-Mörtel, isoliert mit Styropor PS-E FS15, angefertigt in der Leicht-Naß
Technologie. Wände gestärkt mit Stahlbetonenkern.
Alternativ zulässig ist die Anfertigung aus Porenbetonblöcken mit entsprechender
Belastbarkeit, gemauert auf Klebstoffmörtel, mit Styropor PS-E FS15 isoliert.
Innere Konstruktionswände gemauert wie die Außenwände, d.h. Keramiklochziegel
Porotherm P+W Stärke 25 cm auf Zement-Kalk-Mörtel.
Bei Anwendung alternativer Materialien sollten die geplanten Gebäudemaße eingehalten
werden.
Geplant sind sechseckige Säulen aus Stahlbeton, als Unterstützung der Aussichtsterrassen,
auf jedem Stockwerk.
10.3.3. Trennwände:
Trennwände in der Parterre des Gebäudes aus Keramiklochziegeln Stärke 12cm, alternativ
aus demselben Material wie Konstruktionswände.
10.3.4. Treppen:
Außentreppe (in dem 2. Konzept) und Innentreppe (im 1. Konzept) und Terrassenplatten des
Gebäudes aus Beton, naß gegossen aus Beton B25, entsprechend bewehrt. In den Decken
vorgefertigte Stahlbalken zum Stützen der Treppen zum weiteren Stockwerk. Treppen und
Terrassen können mit frostsicheren und rutschfesten Fliesen ausgelegt werden.
Im Gebäude wird auch Stahlwendeltreppe angebaut.
10.3.5. Dachkonstruktion:
Im ersten Konzept wird eine teilweise Überdachung der I. Aussichtsterrasse geplant. Die
Überdachung sollte zwecks Schutz vor Regen und Schnee der Außentreppe angebracht
sein.
Die Überdachungskonstruktion ist aus Holz geplant. Die Maße der Elemente und die
Konstruktion sollten den Konstruktionslösungen entsprechen. Die ganze Holzkonstruktion
sollte entsprechend geschützt werden und offen bleiben.
Der Holzdachstuhl sollte aus Kiefern- oder Fichtenholz der Klasse C30, laut PN-81/B-03150,
01-03 angefertigt werden und mit Pilzschutz- und Feuerschutzmitteln geschützt werden.
188
Das letzte Stockwerk wird von der Kuppel überdacht, gedeckt mit beschichtetem Blech,
pulverbeschichtet.
Bekrönung der Kuppel bildet eine Nadel oder Mast.
10.3.6. Dachdeckung:
Als Dachdeckung der Terrassenüberdachung
Polycarbonatkammerplatten
können
durchsichtige
Platten
aus
10.3.7. Putz, Ausbauelemente:
Außenputz, traditionell, Zement-Kalk-Putz, gespachtelt vor dem Streichen der Wände.
Außenputz glatt gespachtelt, farblich anbindend an die umgebende Bebauung.
Ausbauelemente, sowie die Gebäudefarben laut Bauprojekt, unter Absprache mit dem
Denkmalschutz.
10.3.8. Installationen:
Im Gebäude sind folgende Installationen vorgesehen: Wasser-, Kanalisations- und
Elektroinstallation. Beheizung der Parterre elektrisch.
10.4. Einfluß des Gebäudes auf die Umwelt:
Dienstleistungsgebäude mit geplanter Ausstattung und vorgesehener Nutzungsart ist mit
Entstehung großen Lärms oder Vibrationen nicht verbunden, die zusätzliche
Schutzmaßnahmen erfordern würden.
Das Objekt verursacht keine umweltschädliche Störungen mit sich, bei der Charakteristik der
Erdoberfläche, des Bodens, Oberflächen- und Grundwassers. Das Einflußgebiet des Objekts
bleibt innerhalb der Parzellengrenzen, Nutzungsgebiets und überschreitet seine Grenzen
nicht.
Es sind keine Bedrohungen für die Umwelt oder Sicherheit, Hygiene und Gesundheit der
Benutzer des geplanten Gebäudes und seiner Umgebung vorgesehen.
189
Beschreibungsteil zum Programm des
Einrichtungskonzepts der Radwege im Kreis Nowa Sól
im Rahmen der Vorbereitung der touristischen
Gestaltung des Tals der Mittleren Oder unter Benutzung
des Kulturerbes der Familien Schönaich und Pückler Muskau
Das Tal der Mittleren Oder ist unter Touristen auf dem unterstützten Gebiet äußerst populär.
In Nowa Sól beginnt die Eisenbahnlinie Nr. 371, die Nową Sól mit Wolsztyn verbindet.
Heute ist vom Verkehr ausgeschlossen, doch sie verläuft über malerische Gegend, auf der
sich viele Gewässer (Święte und Mesze Seen), die von charakteristischen Pflanzen
bewachsen sind und von zahlreichen Tierarten bewohnt, nur selten in anderen Regionen des
unterstützten Gebiets zu finden. Diese Linie ist eine Verbindung der Gebiete Natura 2000, in
der Nähe von Nowa Sól und den Naturreservaten in der Gemeinde Kolsko.
Eine Attraktion auf dieser Linie ist die Stahlbrücke, mit dem längsten in Europa
Strömungsjoch, sowie einige Eisenbahnstationsgebäude, erbaut in der Epoche der
Industrialisierung Europas, heute als Relikte der Architektur des Beginns des XX. Jh.
Hervorzuheben sind die Gebäude der Eisenbahnstationen in: Lubięcin, Konotop und Kolsko,
aufgrund ihrer einzigartigen, historischer Architektur.
An der Eisenbahnlinie befinden sich ebenfalls Fortifikationen, wie Brückenwachtürme
oder Schutzbunker der Oderstellung, sehr interessant für Liebhaber der Militärsarchitektur.
Im Hinblick auf das oben Gennante versucht der Kreisamts Nowa Sól die Linie
touristisch wieder zu beleben.
In dieser Bearbeitung wurde das Programmkonzept des Baus der Radwege im Kreis
Nowa Sól im Rahmen der touristischen Bewirtschaftung des Tals der Mitteloder erarbeitet,
bei dem die ehemalige Eisenbahnlinie für den Radtourismus der Bewohner des unterstützten
Gebiets erschaffen wird.
Touristische Attraktionen der Eisenbahnlinie Nr. 371 wurden oben in den Punkten 1 und
4 erwähnt.
BESCHREIBUNG DER INVESTITIONSAUFGABE
10.1.
Bearbeitungsgegenstand
Bearbeitungsgegenstand ist das „Einrichtungskonzept des Tals der Mittleren Oder unter
Benutzung des Kulturerbes der Familien Schönaich und Pückler - Muskau” in Bezug aufs
Anlegen:
- des Radwegs auf der Strecke von Otyń bis Kolsko, auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól,
über die Eisenbahnlinie Nr. 371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań,
- des Radwegs von der Oder-Eisenbahnbrücke bis zur kleinen Fluß-Anlegestelle in
Bobrowniki (im Bau).
190
10.2.
Investitionslage und Programm
Geplanter Bau der Radwege in der touristischen Gestaltung des Tals der Mittleren Oder wird
im Nowa Sól Kreis, in den Gemeinden: Otyń, Nowa Sól und Kolsko realisiert.
Programmansatzpunkt dieser Investition ist das Bilden einer Radroute, die den östlichen Teil
des Nowa Sól Kreises, der auf dem rechten Oder-Ufer liegt mit dem Radwegnetz, das in der
Umgebung der Stadt Nowa Sól existiert, verbinden wird. Dabei sollte der touristische
Erholungsaspekt dieser Radroute beibehalten werden.
Diese Hauptanforderungen des Investtionsprogramms erfüllt perfekt die Verkehrsverbindung
der Eisenbahnlinie Nr. 371 Wolsztyn – Nowa Sól, samt Oder-Brücke. Der geplante Verlauf
des Wegs erfüllt zum höchsten möglichen Grad die Sicherheitskriterien des Fahrradverkehrs
– auf der ganzen Strecke wird es unabhängig des Verkehrs verlaufen, meistens gibt es
kollisionsfreie
Kreuzungen,
und
ermöglicht
den
Radfahrern
das
sichere,
fahrzeugunabhängige Passieren des Flusses Oder.
Anzumerken wäre an dieser Stelle, daß der Bau des Radwegs auf der nicht mehr
funktionierenden Eisenbahnlinie auch wirtschaftlich äußerst „attraktiv” ist – man kann auf die
kostspieligen Erdarbeiten verzichten und die Konstruktion des Eisenbahnunterbaus beim
Bau der Konstruktion der Radfahrbahn verwenden.
Im Rahmen dieser Investition wird ebenfalls vorgeschlagen, einen Radweg zur Verbindung
des Hauptwegs mit der gerade entstehenden kleinen Fluß-Anlegestelle in Bobrowniki.
Der laut diesem Konzept geplante Radweg Nr. 1 (Hauptweg) beginnt an der Grenze der
Stadt Nowa Sól und des Dorfs Otyń, und endet in der Nähe der Eisenbahnstationsgebäude
Kolsko. Gesamtlänge dieses Radwegs beträgt 24405 m. Der Weg wurde in zwei Strecken
unterteilt:
a)
Nowa Sól – Lipiny (bis zur Kreuzung mit dem Woiwodschaftsweg Nr. 315) – mit einer
Länge von 8281 m,
Lipiny – Kolsko – mit einer Länge von 16124 m.
Weg Nr. 2, der den Weg Nr. 1 mit der Anlegestele in Bobrowniki beginnt vor der
Eisenbahnbrücke in Stany, und endet in der Nähe der Biała Góra, wo die Anlegestelle am
Fluß Oder gebaut wird. Länge des Wegs Nr. 2 beträgt 6153 m.
Länge der laut diesem Konzept geplanten Wege beträgt 30558 m.
10.3.
Bearbeitungsziel
Hauptaufgabe dieses Konzepts ist die Festlegung des Umfangs und Realisierungsform der
genannten Radwege, sowie das Schätzen der Kosten der Vorbereitung und Realisierung der
Investition.
Aktuell umfaßt das Konzept Folgendes:
- zeigt den Verlauf der Radwege,
- setzt die Verbindungen der Radwege mit den vorhandenen Verkehrsanbindungen fest,
- legt Hauptparameter und technische Lösungen des Baus der Radwege fest,
- platziert die Erholungsstätten („bike-stop”) für Radfahrer.
191
10.4.
Ziel und vorgesehenes Investitionsergebnis
Hauptziel ist das Errichten einer attraktiven, touristischen und erholsamen Verbindung der
Nowa Sól mit dem Teil des Kreises Nowa Sól, das auf dem östlichen Oder-Ufer liegt. Diese
Verbindung könnte zusätzlich wirtschaftlich verwendet werden können – als Weg zur Arbeit
oder Ämtern und Institutionen, die sich in Nowa Sól befinden. Die Investitonsrealisierung
ermöglicht eine günstige und touristisch sehr interessante Verbindung der historischen
Eisenbahnbrücke in Stany mit dem Naturreservat „Bukowa Góra” und fortsetzend mit der
Anlegestelle an der Oder in der Nähe des Dorfes Bobrowniki.
Zusätzliche Ziele, die infolge der Investitionsrealisierung erreicht werden lauten:
- Verbesserung der Verkehrssicherheit auf den Verbindungsstraßen, in dessen Nähe der
Radweg verlaufen war,
- Senkung der Fahrzeuganzahl im Verkehr, dadurch Senkung der umweltbelastenden
Abgasmenge.
10.5.







Ausgangsmaterial
topographische Karte Polens in der Skala 1:50 000,
topographische Karte Polens in der Skala 1:10 000,
Evidenzkarte in der Skala 1:5000 in digitaler Form, aus den Sammlungen des
Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej Kartograficznej/Geodätisches Amt
des Landratsamtes in Nowa Sól,
Besuche vor ort und angefertigte Photodokumentation,
Festlegungen aus den Arbeitstreffen mit dem Bestellenden,
„Verordnung des Transport- und Seenwirtschaftsministers vom 02. März 1999
bezüglich der technischen Bedingungen, denen öffentliche Straßen entsprechen
sollten und deren Lage” (Amtsblatt Nr. 43/99, Satz 430) [1],
Vorgaben, Anweisungen, Kataloge beim Entwerfen der Wege.
RADTOURISTIK IM NOWA SÓL KREIS
11.1.
Allegmeine Informationen und Programmansätze des Einrichtens der
Radwegnetze auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól
Das Erfüllen allgemeiner Vorsätze des Programms der touristischen Gestaltung des Tals der
Mittleren Oder unter dem Gesichtspunkt des Baus der Radwege erfordert vor allem und
erstrangig die Baureihenfolge des Hauptradwegnetzes, das der Erholung dienen soll.
Begründet bleibt auch die Nutzung der Hauptwege zu wirtschaftlichen Zwecken.
Hauptteil der Wege an den Verkehrsrouten sollte mit dem Radwegnetz verbunden werden,
der u.a. durch folgende Orte verläuft:
- Orte mit Naturvorzügen,
- Ortschaften mit wertvollen Denkmälern,
- sonstige touristische Attraktionen, wie z.B. Erholungszentren mit Pferden und anderen
Sportarten, agrotouristische Höfe, Weinberge.
192
Das Hauptnetz der erholungs-touristischer Radwege sollte vor allem sollte anbindend an die
vorhandenen Straßen- und Eisenbahnverkehrsverbindungen entstehen. Dafür sprechen
folgende Argumente:
- Festlegen der Radwege mit gefestigter Oberfläche in existierenden Verbindungen
(Straßen- oder Eisenbahnstreifen) ist am wenigsten von der Prozedur her kompliziert,
- die Selbstverwaltungsbehörden haben bei solchen Grundstücken das Verfügungsanrecht
über der Immobilie zu Bauzwecken,
- vorhandenes Straßen- und Eisenbahnnetz verbindet möglichst in kürzester Weise die
einzelnen Ortschaften des Kreises, und somit ermöglicht die Nutzung möglichst vielen
örtlichen Touristen.
Die Radwege, die zu touristisch attraktiven Orten führen, sollten keine befestigte Oberfläche
haben, denn vom Ansatz her müssen sie keine Wirtschaftsfunktion erfüllen.
11.2.
Charakteristik des Verbindungsnetzes des Kreises Nowa Sól – allgemeine
Informationen
Straßenbild
Hauptverkehrsachse der Straßenverbingungen auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól ist die
Landesstraße Nr. 3. Es ist ein Weg auf dem der internationale, staatliche und auch lokale
Verkehr stattfindet. Auf der Strecke von Nowa Sól in nördliche Richtung hat diese Straße den
Schnellstraßenstatus (S3) eine Fahrbahn, mit erheblich eingeschränkter Geschwindigkeit.
Außerdem ist der Verwalter der Landesstraße Nr. 3 – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i
Autostrad/Generelle Leitung der Landesstraßen und Autobahnen – Abteilung in Zielona Góra
ist gerade am Ende der Vorbereitung der Investition, die auf dem Ausbau und Bau dieser
Straße beruht. Auf der ganzen Strecke, die über den Kreis Nowa Sól verläuft, wird es eine
Schnellstraße mit zwei Spuren. Verbindung mit S3 wird durch 4 Straßenknoten gesichert
werden: Knoten „Niedoradz”, Knoten „Nowa Sól West”, Kntoten „Nowa Sól Süd”, Knoten
„Nowe Miasteczko”.
Wichtige Verbindungswege auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól sind die
Woiwodschaftsstraßen, mit dem regionalen und lokalen Verkehr.
Woiwodschaftsstraßen auf dem Gebiet des Kreises sind:
) Woiwodschaftsstraße Nr. 278 Sulechów – Sława,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 283 Kożuchów – Zielona Góra,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 290 Mirocin Dolny – Niwiska,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 292 Nowa Sól – Bytom Odrzański – Głogów,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 293 Borów – Nowe Miasteczko – Bytom Odrzański,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 296 Kożuchów – Żagań,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 297 Nowa Sól – Kożuchów – Szprotawa,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 315 Nowa Sól – Wolsztyn,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 318 Lubięcin – Sława,
193
 Woiwodschaftsstraße Nr. 321 Przyborów – Siedlisko – Różanówka – Głogów,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 325 Tarnów Jezierny – Siedlisko – Bytom Odrzański –
Różanówka,
 Woiwodschaftsstraße Nr. 326 Straße Nr. 292 – Fluß Odra – Straße Nr. 325,
 teure Woiwodschaftsstraße Nr. 328 Nowe Miasteczko – Przemków.
Verkehrsverbindungen auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól werden von Kreis und
Gemeindestraßen ergänzt.
Eisenbahnverbindungen
Die Haupteisenbahnlinie auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól, mit landesbedeutung ist die
Eisenbahnlinie Nr. 273 Wrocław – Szczecin. Es ist eine zweigleisige elektrifizierte Linie. In
der letzten Zeit wurden hier oder werden Modernisierungsarbeiten durchgeführt.
Sonstige Eisenbahnstrecken sind nicht intakt und es findet dort kein Eisenbahnverkehr. Es
sind:
) Eisenbahnlinie Nr. 371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań,
 Eisenbahnlinie Nr. 303 Kożuchów – Niegosławice – Rokitki,
 Eisenbahnlinie Nr. 305 Kolsko – Sława,
 Eisenbahnlinie Nr. 379 Konotop – Sulechów.
Wasserstraßen
Der Fluß Oder eignet sich für die Schiffahrt, also ist sie eine Binnenwasserstraße, gerechnet
zur II. Schiffahrtsklasse (Wasserstraße mit Regionalbedeutung). In Nowa Sól und Bytom
Odrzański funktionieren Flußhäfen und Marine-Häfen. Außerdem werden im Jahr 2015
kleine Anlegestellen in Siedlisko, Stara Wieś und Bobrowniki entstehen. In den letzten Jahren
lebt der Wassertransport in Form von touristischen Erholungsfahrten wieder auf, u.a.
touristische Schiffe fahren nun regelmäßig.
11.3.
Vorhandenes Radnetz im Kreis Nowa Sól
Im Kreis Nowa Sól gibt es momentan keine touristichen Radwege, die ein geordnetes
System bilden könnten und das ganze Gebiet erschließen würden.
Entsprechend gekennzeichnet, mit minimalen technischen Parametern, von den technischen
Bauvorschriften gefordert funktionieren die Radwege eigentlich nur auf dem Gebiet der Stadt
Nowa Sól, bilden das Radwegnetz entlang der öffentlichen Kreis und Gemeindestraßen,
selten – der Woiwodschaftsstraßen.
Radwege auf dem Gebiet von Nowa Sól
Hauptverkehrsachsen in Nowa Sól sind:
- in nördlich-südlicher Richtung: Straßen Zielonogórska – Piłsudskiego – pl. Wyzwolenia –
Wrocławska – Głogowska,
- in östlich-südlicher Richtung: Straßen al. Wolności – Moniuszki (pl. Floriana, Szeroka) – pl.
Wyzwolenia – Wojska Polskiego (Zjednoczenia).
Diese Verkehrsachsen bilden die kürzeste Verkehrsverbindung, die es erlaubt sich mit dem
Fahrrad in beide Richtungen bewegen zu können, und somit regeln sie auf natürliche Weise
den Durchgangs- und Lokalradverkehr.
194
Auf der östlich-westlichen Achse verfügt Nowa Sól über ein „fast geschlossenes”
Radwegsystem – es fehlt nur ein Weg an den Straßen: Moniuszki und Wyzwolenia.
Die nördlich-südliche Achse wird unterbrochen durch fehlende Wege auf folgenden Straßen:
Piłsudski (ganz), pl. Wyzwolenia (ganz), Wrocławska (teilweise) und Głogowska (teilweise).
Dieses Hauptnetz auf dem Stadtgebiet ist ergänzt mit den Wegen auf untergeordneten
Straßen.
Ein besondere Aufgabe haben hier die Radwege, die in den letzten Jahren an neuen Straßen
geschaffen wurden: vom Knoten Nowa Sól bis Chałubińskiego Str. und in Industriegebieten.
Diese Wege entlasten die Verkehrsverbindungen in der nördlich-westlichen Richtung und
habe eine typisch wirtschaftliche Funktion – ermöglichen das schnelle und sichere Erreichen
der Arbeitsstelle mit dem Fahrrad.
Radwege im Kreis Nowa Sól
Radwege im Kreis Nowa Sól, gibt außer Nowa Sól selbst nur im geringen Ausmaß. Es sind
Radwege in den Städten Kożuchów und Nowe Miasteczko, sowie Kolsko – Jesiona in der
Gemeinde Kolsko.
Radrouten auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól
Auf dem Gebiet des Kreises Nowa Sól gibt es fünf touristische Erholungsradrouten. Die
wären:
a) Route Czarci Kamień mit einer Länge von 67 km. Darauf finden wir architektonische
Schlösser und Gutshöfe, sowie sakrale Objekte,
 Route der Oder mit einer Gesamtlänge 1064 km (über den Kreis Nowa Sól 31 km).
Die Route führt über alte Dämme und Feldstraßen am Fluß Oder, seinen Altarmen und
Überschwemmungswiesen. Bei dieser Route kann man die Denkmäler bewundern, die
sich in den Ortschaften befinden, durch die die Route verläuft.
 Route des Oderaltalaufs (33 km Länge) – verläuft entlang des Odertals. Die
schleifenförmige Route beginnt in Nowa Sól, führt das rechte Flußufer entlang, in
Richtung Bytom Odrzański, so damit die Touristen die Auenwälder bewundern können.
Nach der Überfahrt über die Oder in Bytom Odrzański, kehren wir nach Nowa Sól zurück
den linken Flußufer entlang.
 Route der Dziadoszan mit einer Länge von 129 km, dabei im Kreis Nowa Sól 27,2
km. Hauptidee der Route ist die bestätigte Existenz des slavischen Volkes der
Dziadoszaner, die in den mittleren Jahrhunderten dieses ganze Gebiet bewohnten. Im
Kreis Nowa Sól verläuft die Route über u.a. Denkmäler der Verteidigungsarchitektur, z.B.
das Piastenschloß mit Wassergraben und Verteidigungsmauern in Kożuchów.
 Route der Wiatraki und Jeziora/Windmühlen und Seen mit einer Länge von 54 km,
führt von Nowa Sól nach Uście am Jezioro Rudzieńskie. Bei diesem Ausflug kann man in
der Nähe von Lubięcin charakteristische Windmühlen bewundern, die Koźlaki/Zicklein
genannt werden. Hauptnaturvorzüge dieser Route sind Wassernaturreservate
„Jezioro/See Mesze" und „Jezioro/See Święte/Heilig". Es sind Beispiele der
Gletscherrinnenseen, die aufgrund fehlender genügender Wassermengen versorgt
werden, mit Wasser- und Moorpflanzen zuwachsen. In den Reservaten finden wir
zahlreiche seltene Wasservögel.
195
VORHANDENE BEWIRTSCHAFTUNG DES GEBIETS
12.1.
Charakteristik des Verkehrssystems des besprochenen Gebiets
Verkehsrwesen
Hauptverkehrsverbindung auf dem Gebiet, auf dem die Radwege laut diesem Konzept
geplant sind, bildet die Woiwodschaftsstraße Nr. 315 Nowa Sól – Wolsztyn, die Nowa Sól mit
Kolsko verbindet und über weitere Ortschaften verläuft: Przyborów, Lipiny, Lubięcin, Konotop
und Lipka.
Im Ort Lubięcin Woiwodschaftsstraße Nr. 315 ist verbunden mit der
Woiwodschaftsstraße Nr. 318 Lubięcin – Sława, und im Ort Konotop – mit der
Woiwodschaftsstraße Nr. 278 Sulechów – Sława.
Wichtig für die Verkehrsverbindungen des beschriebene Gebiets ist die Kreisstraße
Nowa Sól – Stany – Lipiny.
Die Verkehrsverbindungen werden durch Gemeindestraßen ergänzt öffentliche und
innere.
Eisenbahnwegsystem
Die Eisenbahnlinie, auf der der Radweg geplant ist, hat die Eisenbahnlinienummer
371 Wolsztyn – Nowa Sól – Żagań. Dieser Weg ist verbunden mit der:
) Eisenbahnlinie Nr. 305 Kolsko – Sława – bis hinter Kolsko,
 Eisenbahnlinie Nr. 379 Konotop – Sulechów in Konotop.
Alle Eisenbahnlinien funktionieren nicht mehr und es findet dort keinerlei
Eisenbahnverkehr mehr statt.
12.2.
Fahrradverkehr auf dem beschriebenen Gebiet
Im Moment gibt es auf dem beschriebenen Gebiet keinen Radweg, der Nowa Sól mit
den Ortschaften am östlichen Oderufer liegend, verbindet.
Der Fahrradverkehr findet zu allgemeinen Regeln , die auf den Straßen herrschen
statt, was gefährlich für die Radfahrer ist.
Der lokale Fahrradverkehr und der der Touristen und Erholungssuchender findet auf
Wald- und Feldwegen statt – oft in einem sehr schlechten technischen Zustand und schwer
passierbar, auch für Fahrräder. Gut erhalten, in zufriedenstellendem technischen Zustand,
gut gekennzeichnet sind die Radstrecken vom Kreis Nowa Sól festgelegt, oberhalb
beschrieben.
12.3.
12.3.1.
Charakteristik der Verkehrsrouten der geplanten Radwege
Radweg Nr. 1 Otyń - Kolsko
So wie oben erwähnt, wird der Radweg Nr. 1 auf dem Gebiet (Streifen) der nicht mehr
intakten Eisenbahnlinie Nr. 371 Wolsztyn – Nowa Sól verlaufen. Dieser Weg beginnt an der
Stelle des ehemaligen Bahnübergangs an der Stadtgrenze Nowa Sól mit der Gemeinde
Otyń. Von der Nowa Sól Seite führt bis hierher der Radweg von der Zielonogórska Str. (auf
der nördlich-südlichen Achse), was die direkte Anbindung des geplanten Wegs zum oben
beschriebenen Radwegsystem in Nowa Sól ermöglicht. Das Ende des Radwegs wird gleich
196
hinter den Gebäuden im Ort Kolsko geplant, wo die Eisenbahnlinie die Kreisstraße Kolsko –
Uście – Nowy Jaromierz kreuzt. Hier hat ihren Anfang der Radweg Kolsko – Jesiona (oben
beschrieben), den der Kreis Nowa Sól vor einigen Jahren errichtet hat, und der entlang der
Kreisstraße verlaufend eine Wirtschaftsfunktion hat, aufgrund der touristischen Vorzüge der
Gemeinde Kolsko (Seen und Fluß Obrzyca) auch mit einer Erholungs- und Touristikfunktion.
Eisenbahnlinie Nr. 371 – nicht mehr intakt, eingleisig, nicht elektrifiziert.
I. ABSCHNITT
Im Ort Otyń verläuft die Eisenbahnlinie über das Gebiet der ehemaligen
Eisenbahnstation Otyń, das sich vor dem beschriebenen Gebiet befindet, ca. 65 ü.d.M.
Hinter den Gebäuden in Otyń verläuft die Linie zuerst übers Waldgebiet (ca. 350 m), dann
über Landwirtschaftsflächen. Hier führt die Eisenbahnlinie auf einer Aufschüttung ca. 1,5-2,0
m hoch, über ca. 4,0 km (bis in die Nähe der Oderbrücke). Am 0+800 km überquert es den
Fluß Czarna Strużka, und weiter, am 2+104 km den Kanał Podmiejski/Vorstädtischer Kanal,
sowie 4 Gemeindestraßen, mit befestigter Bitumoberfläche, und auch eine Gemeindestraße,
nicht befestigt (4+611 km), wo sich die Eisenbahnüberführung befindet. Vor der Oderbrücke
erhöht sich die Aufschüttung, und erreicht ca. 6,0 m oberhalb des vorhandenen Geländes. In
der Nähe des Oderflusses sind die Uferböschungen bei Ordinaten 59 m ü.d.M., und das
anliegende Gebiet bei ca. 60 m ü.d.M. Die Gleisnivelette auf der Gesamtstrecke bleibt bei
Koordinaten ca. 63-65 m ü.d.M., und auf der Brücke ca. 67 m ü.d.M.
Die Eisenbahnbrücke über der Oder in der Nähe des Ortes Stany ist ein Objekt mit
19-Jochs, mit Stahlkonstruktion. Alle Jochs sind freigestützt. Die Gesamtlänge der Brücke
beträgt 644,67 m.
Die Tragkonstruktion der ersten 18 Jochs (seitens Nowa Sól) bilden zwei
Stahlgiztterträger, mit der Fahrt unten, offener Brücke und und oben offen. Eine Ausnahme
bildet der Strömungsjoch, der oben zu ist. Der letzte neunzente Joch hat eine
Tragkonstruktion aus zwei Stahlblechbalken, mit indirekter Fahrt.
Die Brückenjochs haben folgende theoretischen Breiten (von Nowa Sól aus): 4 x
27,15 +40,40 +40,50 + 100,10 (Strömungsjoch) + 2 x 40,40 + 9 x 27,15 + 13,05 [m].
Die Oberfläche auf der Brücke besteht aus Schienen des Hauptgleises und
Anschlagsschienen. Zwischen den Anschlagsschienen gibt es Betonplatten. Das Ganze ist
auf hölzernen Brückenbalken aufgelegt Typ 2. Stahlrost der Konstruktion der offenen Brücke
besteht aus Längsträgern (auf denen Brückenbalken liegen) und Querträger.
Auf der Brücke verlaufen beiderseitige Laufwege für das Personal, mit
Holzoberfläche, mit Stahlbalustraden abgesichert.
Kopfbrücke von Nowa Sól aus, ist eine massive Ziegelkonstruktion aus Gestell und
Flügeln. Auf der Kopfbrücke gibt es 2 Stahllager auf Betonquadersteinen unter die Lager.
Alle Pfeiler sind als massive Ziegelkonstruktion angefertigt, vom oberen Wasser mit
Steineisbrechern abgesichert. Aufgesetzt auf die Pfeile sind Betonflansche, auf denen die
Quadersteine unter die Lage liegen.
Kopfbrücke von Wolsztyns Seite ist eine massive Betonkonstruktion aus Gestell und
Flügeln. Auf der Kopfbrücke gibt es 2 Stahllager auf Betonquadersteinen unter die Lager.
Von der Oderbrücke verläuft die Eisenbahnlinie auf hoher Aufschüttung (Höhe 5,5 –
9,0 m) bis nach Lipiny, (ca. 7+800 km), wo das Gelände hochsteigt mit einer Höhendifferenz
von bis zu ca. 20 m. Von dieser Stelle verläuft die Eisenbahnlinie in der
Aushebung/Aufschüttung, und weiter in der Aushebung von bis zu ca. 4,5 m. Am 8+281 lm
wird die Eisenbahnlinie auf gleichem Niveau von der Woiwodschaftsstraße Nr. 315 Wolsztyn
– Nowa Sól durchschnitten. An dieser Kreuzung wird das Ende des Abschnitts Nr. 1
vorgesehen.
197
II. ABSCHNITT
Am Anfang der Strecke Nr. 2 2 befindet sich die ehemalige Eisenbahnstation Lipiny.
Ab dieser Station geht die Eisenbahnlinie hinunter in die Aushebung 1,5 ÷ 5,5 m – bis ca.
10+900 km, wo sich eine Kreuzung mit unbefestigten Straßen auf gleichem Niveau befindet.
Von dieser Kreuzung verläuft die Linie übers Gelände (Ordinate ca. 78 m ü.d.M.) oder in der
kleinen Aufschüttung (ca. 1,5 m Höhe), die nach ca. 600 m in eine ca. 4-5 m hohe
Aufschüttung übergeht. Ab dem 12+400 km, vor dem Ort Lubięcin geht die Eisenbahnlinie
wieder in eine tiefe Aushebung hinein (bis 6,5 m), und durchschneidet den
Woiwodschaftsweg Nr. 315, der über die Eisenbahngleise mit einer Überführung geführt
wird. Vorbei an Lubięcin wird die Linie zum Teil in der Aushebung, zum Teil in der
Aufschüttung geführt. Hinter der Kreuzung mit der Kreisstraße zur Ortschaft Buczków liegen
die Gebäude der ehemaligen Eisenbahnstation Lubięcin.
Auf der Strecke zwischen Lubięcin und Konotopu ist das Gelände eben und hier
verläuft die ganze Eisenbahnlinie gleichmäßiger, in einer niedrigen Aufschüttung (bis 1,5 m)
oder flachen Aushebung. Im Ort Konotop, ca. 19+000km befindet sich eine Abzweigung der
Eisenbahnlinie Nr. 371 und der Eisenbahnlinie Nr. 379 nach Sulechów. Hinter dieser
Abzweigung überschreitet der Bahngleis den Fluß Obrzyca. Hinter der Brücke beginnt das
Gelände der ehemaligen Eisenbahnstation in Konotop.
Von der ehemaligen Station Konotop bis zu ehemaligen Station Kolsko bleibt das
Gelände eben und die Eisenbahnlinie verläuft hier fast ebenmäßig im Gelände, mit einer
Ausnahme am Ort Lipka gibt es eine Anhöhe, hier wird die Linie in einer Aushebung bis 4,5
m geführt.
12.3.2.
Radweg Nr. 2 Oderbrücke – Anlegestelle „Bobrowniki”
Der Weg Nr. 2 führt durch:
- Fahrspur der Gemeindestraße, Parzelle 899, Bobrowniki
- Fahrspur der Gemeindestraße, Parzelle 605, Bobrowniki
- Waldgebiet,
- Schutzdamm vor Überschwemmungen.
Der Weg Nr. 2 beginnt an der Kreuzung der Eisenbahnlinie Nr. 371 mit der
Gemeindestraße, Parzelle Nr. 899. Die Gemeindestraße hat eine Bitumoberfläche mit einer
Breite anfangs (die erste 150 m) 4,0 m, und weiter – bis zu den Gebäuden von Bobrowniki –
5,0 m, sowie beiderseitige Grundränder.
Auf der Parzelle Nr. 605 hat die Straße eine ungefestigte Oberfläche – mancherorts
mit Erde oder Kies aufgebessert.
Im Waldgebiet – bis zum Ende dieser Bearbeitung ist die Wegoberfläche
ungebessert.
Das Ende des Wegs Nr. 2 wurde an der Stelle des Errichtens der Anlegestelle für
kleine Wasserfahrzeuge in Bobrowniki. Der Weg verläuft im Wald über das Gebiet des
Naturreservates „Bukowa Góra/Buchenweg”.
Das Gelände des Verlaufs des Wegs ist flach, wobei im Wald verläuft er am Fuße der
Anhöhe von ca. 40-50 m.
12.3.3. Technischer Zustand der Bauobjekte
Linieneisenbahngebäude
198
Die Eisenbahnlinie, auf der dieser geplante Radweg verlaufen soll, bestehend aus :
- Erdbauarbeiten – Aufschüttung oder Böschung der Aushebung,
- Unterbau aus Steinschlag,
- Oberfläche, die aus den Eisenbanhn- und Schienenschwellen besteht
ist in einem zufriedenstellenden technischen Zustand, im Hinblick auf die Möglichkeit des
Baus darauf des Radwegs. Aufschüttungen und Aushebungen wurden nicht unterspült, es
gab keinen Erdrutsch oder sonstige Prozesse, die eine Gefahr darstellen würden.
Steinschlagunterbau ist auf der meisten Länge dieses Abschnitts unangetastet. Hinzufügen
muß man allerdings, daß keinerlei Pflege zu erheblichem Wildwuchs geführt hatte, auch
hoher Bäume und Sträucher, die es unmöglich machen, sich dort freibewegen zu können.
Außerdem wurden die Schienen erheblich beschädigt und entwendet, was in bezug auf die
Radwege unbedeutend bleibt. Im Moment eignet sich die Eisenbahnlinie zu keinerlei
Nutzung.
Oderbrücke
Technischer Zustand der Oderbrücke ist unterschiedlich je nach Bestandteile. Der
Steg hat praktisch keinerlei Eisenbahnoberfläche. Schienen, Anschlagschienen und
Befestigungen der Schienen an die Brückenbalken wurden entweder zerstört oder
entwendet. Betonbretter und Dienstwegelemente wurden ebenfalls zerstört. Ein Teil der
Brückenbalken ist beschädigt, es fehlen auch ein. Die Stahlelemente des Stegs weisen
starke Korrosionsspuren. Gitterträger sind im guten technischen Zustand, auch hier jedoch
starke Korrosionsspuren. Bei einigen Gitterelementen fehlen Windkonzentrationen.
Technischer Zustand der Stützen ist auch differenziert. Bei einigen wurden starke
Materialausfälle und Ziegelrisse festgestellt. Strompfeile sind im zufriedenstellenden
technischen Zustand.
Sonstige Brückenelemente
Technischer Zustand der übrigen Brückenelemente ist äußerst unterschiedlich.
Generell sind es massive Objekte, wie z.B. Ziegelgewölbe mit massiven Stützen sind im
zufriedenstellenden technischen Zustand. Objekte mit leichterer Konstruktion, mit Stahljochs
weisen viele Defekte auf, analogisch wie an der Oderbrücke, sowie fehlende Teile der
Konstruktionselemente.
Am 2+104 km befindet sich ein Brückenobjekt, dessen Stützen zerstört wurden,
aufgrund dessen muß ein Fahhradsteg gebaut werden.
Gemeindestraße, Parzelle 899
Die Gemeindestraße hat eine Bitumoberfläche im guten technischen Zustand. Im
schlechten Zustand sind Randstreifen – zu hoch, mancherorts mit hohen Pflanzen
bewachsen, wodurch der Abfluß von der Fahrbahn unmöglich ist und die Benutzung von
Fußgängern erschwert.
VORHANDENE REALISIERUNGSBEDINGUNGEN
12.4.
Umweltbedingungen des Gebiets
Bei aktuellen Planarbeiten und Vorbereitung der beschriebenen Investition wurde
noch kein Verfahren durchgeführt in Bezug auf die Beurteilung der Auswirkungen auf die
Umwelt.
Diese Investition der Errichtens der Radwege könnte gemäß der Verordnung des
Ministerrates vom 09. November 2010 über die Unternehmungen, die erheblich auf die
199
Umwelt einwirken können als Unternehmen, das potentiell erheblich die Umwelt beeinflußt
gemäß §3 Abs. 1, Punkt 60 – als Weg mit fester Oberfläche von einer Gesamtlänge mit über
1 km, anders als angegeben im §2.1 Punkt 31 und 32, sowie Brückenobjekt an der Straße
mit befestigter Oberfläche, außer Straßen und Brückenobjekte, die elektroenergetischen
Stationen bedienen und außerhalb der Gebiete mit Formen geschützter Natur liegen,
angegeben im Art. 6 Abs. 1 Punkt 1-5, 8, 9 des Gesetzes vom 16. April 2004 über
Naturschutz.
Formen des Naturschutzes sind gemäß Art. 6 Abs. 1 des genannten Gesetzes über
Naturschutz:
1) Nationalparks;
2) Naturreservate;
3) Landschaftsparks;
4) Gebiete geschützter Landschaft;
5) Gebiete Natura 2000;
6) Naturdenkmäler;
7) Dokumentationsstätten;
8) ökologische Nutzungsflächen;
9) Natur-Landschaftskomplexe;
10) Artenschutz der Pflanzen, Tiere und Pilze.
Bei der Untersuchung der Umweltbedingungen wurde folgende Lage der Radwege in
Bezug auf Gebiete mit Formen des Naturschutzes festgelegt (in den Aufstellungen befinden
sich Gebiete bis zu 10 km Entfernung):
Radweg Nr. 1
200
RESERVATE
Name
[km]
Bukowa Góra
1.33
Jezioro Święte
2.03
Bażantarnia
2.17
Mesze
2.93
LANDSCHAFTSSCHUTZGEBIETE
Name
[km]
innerhalb
innerhalb
innerhalb
Pojezierze Sławsko-Przemęckie
0.05
Landschaftsschutzgebiet: Pojezierze Sławskie,
Pradolina Obry und Rynna Zbąszyńska
4.05
Wzgórza Dalkowskie
9.53
NATURA 2000 BESONDERS GESCHÜTZTE GEBIETE
Name
[km]
innerhalb
Pojezierze Sławskie PLB300011
1.55
NATURA 2000 BESONDERE SCHUTZGEBIETE
Name
[km]
innerhalb
Otyń PLH080040
0.59
Żurawie Bagno Sławskie PLH080047
5.84
8.35
201
Radweg Nr. 2
RESERVATE
Name
[km]
Bukowa Góra
innerhalb
Bażantarnia
3.18
GEBIETE DER GESCHÜTZTEN LANDSCHAFT
Name
[km]
Nowosolska Dolina Odry/Odertal von Nowa Sól
innerhalb
innerhalb
2.59
NATURA 2000 BESONDERS GESCHÜTZTE GEBIETE
Name
[km]
innerhalb
NATURA 2000 BESONDERE SCHUTZGEBIETE
Name
[km]
202
12.5.
innerhalb
Otyń PLH080040
2.76
6.09
Bedingungen des Denkmalschutzes dieses Gebiets
Das Gebiet, durch das die Radwege verlaufen sollen ist in das Denkmalregister nicht
eingetragen, unterliegt keinem Schutz gemäß der Feststellungen des Örtlichen
Raumordnungsplans oder Archäologischem Bild Polens.
12.6.
Geologische Bedingungen
Im Rahmen dieser Bearbeitung wurden keine geologischen Bedingungen festgelegt.
Beim Bauentwurf wird die Anfertigung entsprechender geologische Ingenieurerkundung
des Bodens notwendig sein.
Geplante Gestaltung des Gebiets – allgemeine
Beschreibung
14.1.
Weg Nr. 1 Otyń - Kolsko
Technische Hauptparameter:
Gesamtlänge des Wegs:
Länge des Abschnitts Nr. 1:
Länge des Abschnitts Nr. 2:
Abschnittslängen in einzelnen Gemeinden:
- Gemeinde Otyń:
- Dorfgemeinde Nowa Sól:
- Gemeinde Kolsko:
Wegbreite
:
24 405 m
8 281 m
16 124 m
5 184 m
11 378 m
7 843 m
2,5 (2,0) m
Der Radweg wird auf der Gesamtlänge über die nicht mehr intakte Bahnlinie geführt.
Auf den Aufschüttungen beträgt die Breite der Krone der Aufschüttung (Steinschlagschicht)
3,5 m und ist für den Bau eines Wegs mit 2,5 m Breite ausreichend. Ähnlich wenn die
Eisenbahnlinie in der Aushebung geführt wird – auch hier beträgt die Gleisbettbreite 3,5 m,
was den Bau eines Wegs mit 2,5 m Breite erlaubt.
Bei der Höhe der Eisenbahnaufschüttung von über 2,0 m sollte der Weg vor dem Sturz
des Radfahrers aus der Höhe. Diese Absicherung könnte aus Stahlbarrieren angefertigt
werden oder durch Sträucherpflanzen. Falls die Breite der Aufschüttungskrone auf solchen
Strecken unzureichend sein sollte, kann man den Radweg auf 2,0 m Breite bauen.
Der Radweg wird mit den allgemeinzugänglichen Straßen verbunden, an der Stelle
ehemaliger Eisenbahnübergängen gebaut und entsprechend gekennzeichnet die
Kreuzungen des Radwegs mit den allgemein zugänglichen Wegen gebaut werden. Am Ende
des Abschnitts I sowie am 19+527 km (Ortschaft Konotop), wo Kreuzungen mit
203
Woiwodschaftsstraßen vorhanden sind, werden Durchfahrten für Fahrräder geschaffen,
gemäß Anforderungen der Straßenverwaltung, d.h. Woiwodschaftswegvorstand in Zielona
Góra.
Nivelette des Eisenbahngleises wird bei sehr milden heruntergehenden Stellen geführt
(niedrigster Punkt auf der Strecke (hinter Otyń) liegt bei der Ordinate ca. 62 m ü.d.M.,
höchster – ca. 79 m ü.d.M. am Ende der Strecke, in der Nähe der ehemaligen Station Lipiny.
Eine solche Nivelettenform ist für den Radfahrer optimal. Die Wegnivelette bleibt unverändert
der Gleisnivelette gegenüber.
Der Weg ist zweispurig geplant, mit einer Breite von 2,5 m. Zulässig sind an manchen
Stellen Verengungen bis zu 2,0 m.
Auf dem Weg sind auch Ingenieursobjekte zu finden, wie: Brücken, Überführungen,
Durchläufe, die Renovierungsarbeiten erfordern, dabei wird die Anpassung der
Eisenbahnbrücke an Radverkehrs vorgesehen.
An der Strecke wird vorgesehen Erholungsstätten für Radfahrer anzurichten. Diese
Stätten werden an ehemaligen Eisenbahnstationen in einzelnen Ortschaften entstehen, d.h.:
in Otyń, Lipiny, Lubięcin, Konotop und Kolsko. An den Erholungsstätten werden alte
Abschnitte der Eisenbahnschienen erhalten, für das Organisieren vom Kreisamt Nowa Sól
der Veranstaltung „Radpiknik”.
14.2.
Weg Nr. 2 Oderbrücke – Anlegestelle „Bobrowniki”
Technische Hauptparameter:
Gesamtlänge des Wegs:
6 153 m
Abschnittslängen in einzelnen Gemeinden:
- Gemeinde Otyń:
6 153 m
Wegbreite:
2,5 m
Der Weg Nr. 2 wurde größtenteils auf der vorhandenen Fahrradroute der Oder geführt
(oben beschrieben). Der Weg beginnt am 3+873 km der Route Nr. 1, d.h. ca. 1,0 km vor der
Oderbrücke. Zuerst wurde der Weg über die Gemeindestraße in der Parzelle Nr. 899 geführt.
Es ist ein Weg mit Bitumoberfläche, im guten technischen Zustand, zuerst mit einer Breite
von 4,0 m und danach 5,0 m. Auf dieser Straße ist der Fahrzeugverkehr selten, der Radweg
muß somit nicht zusätzlich zugeteilt werden, und der Radverkehr kann gemäß allgemeiner
Regeln zusammen mit der Fahrzeugverkehr erfolgen. Begründet aber ist die Durchführung
Konservierungsarbeiten der Straßenränder, die im Moment zu hoch angesetzt sind und mit
Pflanzen wild bewachsen – auch Sträuchern, die es dem Radfahrer und Fußgängern
erlauben von der Straße auf den Rand herunterzufahren.
Weiter führt der Weg über die Parzelle Nr. 605. Es ist ein Weg mit Grundoberfläche, an
machen Stellen mit Steinschlag oder anderen Materialien befestigt, z.B. Schlacke. Ab dem
ungefähr 1+700 km verläuft der Weg über Waldgebiete der Försterei Nowa Sól, wo er über
einen Waldweg führt. Am 6+153 km erreicht der Weg die Oder, wo eine Anlegestelle für
kleine Wasserfahrzeuge gebaut wird.
204
Geplante Objekte und Baugeräte
15.1.
Straßenobjekte
Gesamtaufstellung der Radwege
Weglänge
Pos.
Verbindung
[m]
1.
Otyń - Kolsko
24405
2.
Oderbrücke – Anlegestelle „Bobrowniki”
6153
INSGESAMT
30558
Konstruktionen der Radwege
WEG NR. 1
Konstruktion Nr. 1
a)

Asphaltbeton 0/11,2 lub 0/8 – 4 cm,
Ausgleichschicht aus Brechschlag mechanisch stabilisiert 0/31,5mm –
Durchschnittsstärke 10 cm, aufgelegt auf vorhandenen Schlaguntergrund
31,5/63,0mm
Konstruktion Nr. 2
a)
Reibschicht aus Brechschlag mechanisch stabilisiert 0/31,5mm – Durchschnittsstärke
10 cm, angebracht auf vorhandenen Steinschlaguntergrund 31,5/63,0mm
Vor dem Auflegen der og. Konstruktion des Radwegs werden Abbauarbeiten
durchgeführt. Abgebaut werden Eisenbahnoberflächenelemente – Schienen und Holz- oder
Betonunterlagen,
beseitigt
wird
die
obere
–
am
meisten
verunreinigte
Steinschlagbettungsschicht 31,5-63,0 mm.
WEG NR. 2
1.
2.
15.2.
15.3.
Oberfläche aus Steinschlag mechanisch stabilisiert 0/31,5 – 20 cm,
Sandbettung aus Naturschlag – 10 cm.
Radwegkennzeichnung
Die Radwege werden entsprechend geltender Vorschriften gekennzeichnet.
Brückenobjekte
205
Aufstellung der Brückenobjekte zur Renovierung
Pos
.
Radweg
Kilometerzählung
Objektart
0+800
Brücke auf dem Weg
2+104
Radfahreresteg – im Bau
Überführung auf dem Weg
1.
Nr. 1 – I
Abschnitt
4+611
Oderbrücke
5+184
5+932
7+085
8+012
Überführung über dem
Weg
Weg
9+412
12+958
2.
Nr 1 – II.
Abschnitt
13+545
Weg
19+140
Überführung auf
19+658
dem Weg
Weg
Brücke auf der
Gemeindestraße
3.
Brücke auf der
Gemeindestraße
Nr. 2
Brücke innerhalb des
Wegs
Oderbrücke
206
Auf dem offenen Steg der Oderbrücke wird die Holzoberfläche des Radwegs mit
Balustraden abgesichert. Die Oberfläche wird aus folgenden Schichten bestehen:
a)
Abriebschicht aus Brettern Stärke 4 cm
f. Tragschicht aus Bohlen Stärke 10 cm
g.
profilierende Lasche an Brückenbalken befestigt
Außerdem werden noch andere Renovierungsarbeiten durchgeführt, sowie Austausch
oder Ergänzung der fehlenden Konstruktionselemente, Korrosionsschutz der
Brückenmetalloberflächen oder Renovierung der Stützen, sowie Abbauarbeiten –
Demontage der Schienen, Anschlagschienen und Feuerschutzplatten.
Steg am 2+104 km – Weg Nr. 1
Am 2+104 km des Wegs Nr. 1 anstelle der infolge der Überschwemmung zerstörten
massiven Eisenbahnbrücke wird ein Steg für Radfahrer gebaut, von leichter Konstruktion
(z.B. aus Stahl und Beton).
Ruheplätze der Radfahrer
Auf dem Weg Nr. 1 wurden Ruheplätze für Radfahrer geplant. Diese Orte werden an
den ehemaligen Eisenbahnstationen in Otyń, Lipiny, Lubięcin, Konotop und Kolsko platziert.
15.4.
Jeder Ruheplatz wird folgend ausgestattet werden:
- Tische mit Sitzen. Ein Teil der Tische wird überdacht sein.
- Fahrradständer,
- Informationsschilder,
- Sanitärstellen – Toiletten und eventuell Duschen,
- Teil für die Kinder vorgesehen – Spielplatzeinrichtungen.
15.5.
Umweltschutzgeräte
Nicht vorhanden.
15.6.
Technische Infrastruktur
Auf den Radwegen kann die technische Infrastruktur vorhanden sein, auch die alte,
heute nicht mehr funktionierende Eisenbahninfrastruktur. Aufgrund der Eigenartigkeit der
Investition selbst, wird angenommen, daß diese Infrastruktur nicht umgebaut werden muß,
was letztendlich bei der Vorbereitung des Bauprojekts entschieden wird.
Erwerb der Grundstücke
Der Kreis Nowa Sól führt mit der PKP PLK S.A./Eisenbahngesellschaft seit einigen
Jahren Verhandlungsgespräche, die zur Übernahme der Grundstücke der Eisenbahnlinie Nr.
371 vom Kreis führen sollen. Beim aktuellen Stand der Vorbereitung der Dokumentation wird
geht man davon aus, daß die Kosten des Kaufs der Grundstücke für die Investition nicht
getragen werden müssen.
207
Wichtigste wirtschaftliche Richtwerte
Baukosten der Radwege bei einzelnen Konstruktionsvarianten der Oberfläche
betragen:
WEG NR. 1

1 Konstruktion (Betonasphalt):
5 331 725 PLN Netto
(Kosten der Oberflächenarbeiten 149 PLN/lfm
des Radwegs mit einer Breite von 2,5 m)

2 Konstruktion (Zuschlagstoff):
3 712 970
PLN
Netto
(Kosten der Oberflächenarbeiten 86,80 PLN/lfm
WEG NR. 2

1 Konstruktion (Zuschlagstoff):
893 736 zł PLN Netto
(Kosten der Oberflächenarbeiten 126 PLN/lfm
Detailliert angegebene Kosten für die einzelnen Gemeinden und Wege befinden sich in
den Anlagen.
RENOVIERUNG DER ODERBRÜCKE
- Renovierungskosten und Baukosten der Holzbrücke: 7 913 672 PLN Netto
Bearbeitet von:
Mag. Ing. Andrzej Szewczyk
208
Anlagen:
1. Konzept des Kulturpfads im Ort Siedlisko (Skala 1:1000)
2. Konzeptprojekt des Funktional- und Verbindungssystems des Adeldeid-Hügels
in Siedlisko samt Parkanlage (Skala 1:1000) R1
3. Konzeptprojekt der Gestaltung des Adelheid-Hügels in Siedlisko samt Parkanlage
(Skala 1:1000) R2
4. Konzept Erdgeschoßgrundriß (Skala 1:50) A1
5. Konzept I. Stockwerkgrundriß – 1 Aussichtsterrasse (Skala 1:50) A2
6. Konzept II. Stockwerkgrundriß – 2. Aussichtsterrasse (Skala 1:50) A3
7. Konzept III. Stockwerkgrundriß (Skala 1:50) A4
8. Konzept Dachgrundriß (Skala 1:50) A5
9. Konzept Westfassade (Skala 1:100) A6
10. Konzept Nordfasade (Skala 1:100) A7
11. Konzept Erdgeschoßgrundriß (Skala 1:50) A1
12. Konzept I. Stockwerkgrundriß – 1. Aussichtsterrasse (Skala 1:50) A2
13. Konzept II. Stockwerkgrundriß – 2. Aussichtsterrasse (Skala 1:50) A3
14. Konzept III. Stockwerkgrundriß (Skala 1:50) A4
15. Konzept Dachgrundriß (Skala 1:50) A5
16. Konzept Westfassade (Skala 1:100) A6
17. Konzept Nordfassade (Skala 1:100) A7
19. Lageplan (skala 1:5000) D 2.1
209

Treść koncepcji - Inhaltskonzept

Transkrypt

Podobne dokumenty

Präsentation Nowa Sól POLSKA

Noema Anita Lipiec Odwrócona Perspektywa