Mediacje, dobre usługi, pośrednictwo

Mediacje, dobre usługi, pośrednictwo
Przy dobrych usługach i pośrednictwie (mediacji) w postępowaniu dyplomatycznym bierze
udział jedno lub kilka państw trzecich. Przy dobrych usługach rola państwa trzeciego polega na
ułatwieniu państwom będącym w sporze nawiązania rokowań bezpośrednich. W samych
rokowaniach państwo to nie bierze jednak udziału. Przy pośrednictwie państwo trzecie bierze
udział w rokowaniach i udziela stronom w sporze swych rad lub wskazówek, których celem jest
osiągnięcie rozstrzygnięcia sporu.
Różnica między dobrymi usługami a pośrednictwem nie zawsze jest jednak ostra. Państwo
trzecie może najpierw doprowadzić do rozpoczęcia rokowań między stronami w sporze (będą to
dobre usługi), a następnie wziąć w nich udział (wprowadzając elementy pośrednictwa).
Instytucją dobrych usług i pośrednictwa zajmowała się Konwencja Haska z 1907 r. o
pokojowym załatwianiu sporów międzynarodowych (dział II). Zgodnie z Konwencją Haską
państwa odwołują się do dobrych usług i pośrednictwa jednego lub więcej państw nie
uczestniczących w sporze, z którymi strony sporu utrzymują przyjazne stosunki. Państwo nie
uczestniczące w sporze może samo ofiarować dobre usługi i pośrednictwo. Konwencja uznaje,
że proponować dobre usługi i pośrednictwo można nawet w przypadku konfliktu zbrojnego.
Przykładem tego byia rola, jaką w zatargu zbrojnym rosyjsko-japońskim w latach 1904-1905
odegrał ówczesny Prezydent Stanów Zjednoczonych T. Roosevelt, doprowadzając do
wszczęcia rokowań w Portsmouth.
Nowszym przykładem mogą być dobre usługi i pośrednictwo Związku Radzieckiego w sporze
indyjsko-pakistańskim o Kaszmir, który doprowadził do działań zbrojnych między tymi
państwami. W wyniku konferencji w Taszkiencie (1966 r.) Prezydent Pakistanu i Premier Indii, w
obecności przewodniczącego Rady Ministrów ZSRR A.N. Kosygina, podpisali deklarację o
przywróceniu normalnych i pokojowych stosunków oraz wycofaniu wojsk.
Zadaniem państwa pośredniczącego w sporze jest pogodzić przeciwne roszczenia i złagodzić
niechęci, jakie mogłyby wyniknąć między państwami wiodącymi spór (art. 4). Czynności
pośrednika kończą się z chwilą stwierdzenia przez niego lub przez strony uczestniczące w
sporze, że zaproponowane środki pogodzenia się nie zostały przyjęte. Czynności te kończą się
także wtedy, gdy państwo wykonujące dobre usługi i pośrednictwo przyczyniło się do
rozwiązania sporu albo w przypadku, kiedy spór ustał z innej przyczyny (np. państwa same
1/2
Mediacje, dobre usługi, pośrednictwo
osiągnęły porozumienie), albo gdy państwa będące w sporze postanowiły skorzystać z innej
metody jego załatwienia (np. z drogi sądowej).
W ostatnich czasach występują tendencje do korzystania z pośrednictwa poza klasycznymi
ramami Konwencji Haskiej, w szczególności przez wybieranie na pośrednika nie państwa lub
państw, lecz wybitnej osobistości. Na przykład mediatorem w Palestynie między Izraelem a
państwami arabskimi był najpierw hrabia F. Bernadotte, a po jego zamordowaniu - R. Bunche.
Mediatorem ONZ w konflikcie bliskowschodnim po wojnie w 1967 r. był G. Jarring. Rolę
mediacyjną mogą odgrywać także organizacje i organy międzynarodowe.
W praktyce stosunków międzynarodowych z mediacjami spotykamy się często. Można
wskazać np. na wielokrotne pośrednictwo
Stanów Zjednoczonych
w sporach między Izraelem a państwami arabskimi oraz pośrednictwo papieża Jana Pawia II w
sporze między
Argentyną
i
Chile
, dotyczącym kanału Beagle, zakończonym podpisaniem w 1985 r. w Watykanie traktatu
regulującego ten spór graniczny.
2/2