pobierz plik

Kurs: Analiza chemiczna i śladowa
ĆW. 7 ANALIZA PREPARATÓW FARMACEUTYCZNYCH
Celem ćwiczenia jest zapoznanie studenta z moŜliwościami klasycznych metod analizy
ilościowej w zastosowaniu do analizy substancji leczniczych.
I BEZPOŚREDNIE ALKALIMETRYCZNE OZNACZANIE KWASU
ACETYLOSALICYLOWEGO W PREPARACIE FARMAKOLOGICZNYM
Zasada oznaczenia
Oznaczenie opiera się na reakcji zobojętniania grupy karboksylowej w cząsteczce kwasu
acetylosalicylowego co opisuje reakcja:
Bezpośrednie alkalimetryczne miareczkowanie jest zatem prostą i szybką metodą analizy
ilościowej. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe metoda ta jest ryzykowna z uwagi na moŜliwą w tym
samym czasie hydrolizę grupy estrowej powstającego produktu, czyli:
Prowadzi to do zawyŜonych wyników analizy. Aby zminimalizować to ryzyko, naleŜy
miareczkowanie prowadzić moŜliwie szybko i w niskiej temperaturze.
Znacznie dokładniejsze wyniki oznaczenia ilościowego kwasu acetylosalicylowego daje
oznaczenie alkacymetryczne. Najpierw przeprowadza się hydrolizę estru na gorąco za
pomocą nadmiaru mianowanego roztworu wodorotlenku sodu do salicylanu i octanu sodu.
Następnie, nadmiar wodorotlenku odmiareczkowuje się mianowanym roztworem kwasu
siarkowego lub solnego, wobec fenoloftaleiny.
Wykonanie oznaczenia
OdwaŜkę sproszkowanej tabletki o masie około 0,2 g przenieść do kolby stoŜkowej i
rozpuścić w 25 cm3 alkoholu etylowego. Dodać 4-5 kropli fenoloftaleiny i miareczkować
mianowanym roztworem NaOH do lekko róŜowego zabarwienia.
Opracowanie wyników powinno zawierać m.in.:
a) Wzór chemiczny i własności kwasu acetylosalicylowego,
b) zapis reakcji zachodzącej podczas miareczkowania,
c) obliczenia zawartości kwasu w preparacie
d) wynik analizy w % wag.
II MANGANOMETRYCZNE OZNACZANIE GLUKONIANU WAPNIA W
PREPARACIE FARMAKOLOGICZNYM
Zasada oznaczenia
Glukonian wapnia w reakcji z kwasem solnym tworzy chlorek wapnia. Chlorek
wapnia po zalkalizowaniu i dodaniu szczawianu amonowego tworzy nierozpuszczalny
szczawian wapnia. Odsączony osad szczawianu wapnia w reakcji z kwasem siarkowym
wydziela równowaŜną w stosunku do zawartości wapnia ilość kwasu szczawiowego, który
miareczkuje się odpowiednim, mianowanym roztworem nadmanganianu potasu.
Własności szczawianu wapnia („Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej,
Z.S. Szmal, T. Lipiec)
Rozpuszczalność CaC2O4xH2O w wodzie jest stosunkowo duŜa (25o – 6,7 mg/l; 95o – 14
mg/l). Zwiększa się jeszcze bardziej w obecności chlorku amonu (efekt solny), a nawet
amoniaku; zwiększa się równieŜ wraz ze zwiększeniem stęŜenia jonów wodorowych na
skutek tworzenia się jonów HC2O4-. Ujemny wpływ wszystkich wymienionych czynników
moŜna usunąć, stosując przy wytracaniu odpowiednio duŜy nadmiar jonów szczawianowych,
które bardzo zmniejszają rozpuszczalność szczawianu wapnia.
Zaleca się wprowadzanie odpowiednio duŜej ilości szczawianu wapnia do dość znacznie
zakwaszonego roztworu soli wapnia. W tych warunkach osad (dobrze rozpuszczalny w
kwasie) albo wcale się początkowo nie wytrąca, albo teŜ wydziela się tylko niewielka ilość
osadu stosunkowo gruboziarnistego. Następnie powoli zobojętnia się roztwór amoniakiem –
kroplami, w temperaturze bliskiej wrzenia; rozpuszczalność CaC2O4xH2O stopniowo maleje i
osad wydziela się w postaci kryształków stosunkowo duŜych, łatwych do sączenia i
przemywania.
Wykonanie oznaczenia
1. OdwaŜyć około 0,2 g preparatu do zlewki na 250 cm3 a następnie rozpuścić nawaŜkę w
50 cm3 wody destylowanej. Dodać 1-2 krople oranŜu metylowego.
2. Dodać ok. 1,5 cm3 stęŜonego kwasu solnego i podgrzać prawie do wrzenia.
3. Dodać 15 cm3 gorącego (NH4)2C2O4 nasyconego w temperaturze pokojowej.
4. Wprowadzić powoli, po kropli, stale mieszając 10% roztwór amoniaku aŜ do zmiany
barwy wskaźnika na Ŝółtą. Odstawić roztwór do opadnięcia osadu.
5. Osad sączyć na średniej twardości sączku. Dekantować i przemywać dwa razy przy
uŜyciu zimnego 0,1% roztworu (NH4)2C2O4.
6. Przemyć osad małymi ilościami zimnej wody aŜ do zaniku reakcji na jony Cl-.
7. Osad rozpuścić na sączku za pomocą 50 cm3, gorącego, 2 M H2SO4.
8. Otrzymany roztwór ogrzać do 70oC i miareczkować mianowanym roztworem KMnO4.
Opracowanie wyników powinno zawierać m.in.:
e) wzór chemiczny i własności glukonianu wapnia
f) zapis reakcji zachodzących podczas kolejnych etapów procedury oznaczania
g) obliczenia zawartości glukoniamu w preparacie
h) wynik analizy w % wag.
Uwaga: masa cząsteczkowa glukonianu wapnia wynosi 430,4 g/mol
Literatura:
1. „Ćwiczenia z chemii leków” pod red. M. Gorczycowej i A. Zejca, Collegium Medicum
UJ, Kraków 1996
2. „Chemiczna analiza leków”, E. Pawełczyk, Z. Płotkowiak, M. Zając, PZWL, 1981
3. „Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, Z.S. Szmal, T. Lipiec, PZWL,
1996
Zagadnienia do kolokwium:
Alkalimetryczne oznaczanie słabych kwasów i manganometryczne oznaczenia ilościowe w
tym szczegółowa wiedza na temat oznaczeń będących tematem ćwiczenia.
Przykładowe pytania:
1. Napisać wzór strukturalny kwasu acetylosalicylowego i podać jego własności
chemiczne
2. Jaki jest odczyn roztworu w punkcie równowaŜnikowym podczas alkalimetrycznego
oznaczania kwasu acetylosalicylowego. Odpowiedź uzasadnij.
3. Opisać, za pomocą reakcji chemicznych, metodę manganometrycznego oznaczania
glukonianu wapnia.
4. Podać przykład, innego niŜ oznaczanie kwasu szczawiowego, oznaczenia
manganometrycznego, wraz z odpowiednią reakcją.
5. Zapisać przebieg redukcji manganianu (VII) w zaleŜności od pH środowiska.
6. Wyjaśnić, dlaczego mianowanego roztworu KMnO4 nie moŜna otrzymać przez
rozpuszczenie ściśle odwaŜonej ilości tej soli w znanej objętości wody.
7. Manganian(VII) potasu jest zwykle zanieczyszczony tlenkiem manganu(IV). Jakie
wynikają z tego problemy przy oznaczaniu miana roztworów KMnO4.
8. Napisać reakcję rozkładu KMnO4 w obecności MnO2.
9. Jakie warunki przyspieszają rozkład KMnO4 na MnO2 ?
10. Dlaczego roztwory manganianu(VII) potasu naleŜy przechowywać w butlach z
ciemnego szkła?
11. Wyjaśnić, dlaczego roztwór kwasu szczawiowego oznaczany manganometrycznie nie
powinien zawierać jonów chlorkowych. Napisać odpowiednią reakcję.