Municipal waste management in the light of law on the various
Transkrypt
Municipal waste management in the light of law on the various
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie 2013 dr in . Beata Wi!niewska-Kad ajan prof. dr hab. Kazimierz Jankowski mgr in . Anna Kaczorek Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Zarz"dzanie odpadami komunalnymi w !wietle ustaw na ró nych szczeblach w#adz Municipal waste management in the light of law on the various levels of government Streszczenie: Prognozy wskazuj , !e ilo"# odpadów komunalnych w Polsce (szczególnie w miastach) szybko ro"nie i w nied$ugim czasie przekroczy# mo!e "redni europejsk . Odpady komunalne w naszym kraju znacznie odbiegaj od typowych odpadów Unii Europejskiej, dlatego sposób post%powania z nimi powinien by# dostosowany do warunków lokalnych.W Polsce g$ówn Ustaw porz dkuj c sprawy zwi zane z gospodark odpadami jest ustawa z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 roku, której priorytetem jest hierarchiczne ustawienie ci gu dzia$a&, czyli: zapobieganie powstawaniu odpadów, usuwanie i wykorzystanie odpadów oraz unieszkodliwianie ze sk$adowaniem w$ cznie.Ustawa ta nak$ada na w$adze pa&stwa obowi zek tworzenia Krajowego Planu Gospodarowania Odpadami, który musi by# aktualizowany nie rzadziej ni! co 6 lat.Planuj c gospodark% odpadow ju! na szczeblu gminy nale!y bra# pod uwag% zmiany morfologiczne masy odpadów, które b%d mia$y wp$yw na sprawno"# procesów przeróbki oraz op$acalno"# recyklingu. Do podstawowych zada& gminy nale!y organizacja sprawnego systemu odbioru odpadów od w$a"cicieli nieruchomo"ci z uwzgl%dnieniem ich segregacji. Od dnia 1 lipca 2011 r. obowi zuje nowa Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto"ci i porz dku w gminach oraz niektórych innych ustaw, która na$o!y$a na gminy obowi zek ochrony "rodowiska przed zanieczyszczeniem odpadami komunalnymi. S#owa kluczowe: gospodarowanie odpadami, plany gospodarowania odpadami, zadania gminy w gospodarowaniu odpadami Abstract: Prognosis indicato that the amount of municipal waste in Poland (especially in cities) is growing rapidly and many soon exeed the European average. Communal wastes in our country are far from typical waste European Union, so the way to deal with them should be adapted to local conditions. In Poland, the main law order the subject related to waste management is the Act from April 2001, with an emphasis is the hierarchical set of activities, namely: prevention, removal and utilization of waste for storage and disposal included.The Act imposes an obligation on the country of the National Economic Plan for waste management, which must be updated at least every six years. Waste management planning at the municipal level has to take into account the morphological changes of wastes that will have an impact on the efficiency of treatmemt and cost-effectivness of recycling. The main tasks of the community are the organize an efficient system of waste collection with their segregation from property owners. 14 B. Wi!niewska-Kad"ajan, K. Jankowski, A. Kaczorek From 1 July 2011 obligate the new Law about the amemdment of the Act to maintain the purity and order in municipalities and other laws, which imposed on the community a duty of environment protection from municipal waste pollution. Key words: waste management, waste management plans, tasks of the municipality in waste management Wst$p Post p cywilizacyjny we wspó!czesnym "wiecie charakteryzuj#cy si du$# ilo"ci# i ró$norodno"ci# dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych, powoduje ci#g!y wzrost ilo"ci odpadów powstaj#cych zarówno w miejscu pracy jak i w miejscu bytowania cz!owieka. W Polsce odpady komunalne potocznie okre"lane „"mieciami” stanowi# coraz wi kszy problem, poniewa$ wzrost ich ilo"ci stwarza ogromne zagro$enie dla "rodowiska naturalnego. Poci#ga to konieczno"% tworzenia ci#gle nowych przepisów prawa i zmiany obecnych przepisów dotycz#cych gospodarki odpadowej. Wed!ug obecnie panuj#cej ustawy „o odpadach” z dnia 27 kwietnia 2001 roku odpad to ka$da substancja lub przedmiot nale$#cy do jednej z kategorii, okre"lonej w za!#czniku do ustawy, której posiadacz pozbywa si , zamierza pozby% si lub do ich pozbycia si jest obowi#zany. Natomiast odpad komunalny jest to odpad powstaj#cy w gospodarstwach domowych, z wy!#czeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a tak$e odpad niezawieraj#cy odpadów niebezpiecznych pochodz#cy od innych wytwórców odpadów, który ze wzgl du na swój charakter lub sk!ad jest podobny do odpadów powstaj#cych w gospodarstwach domowych [Dz.U. z 2001 r., Nr 62, poz. 628]. Odpady komunalne sta!e (OKS) z regu!y s# bardzo zró$nicowane pod wzgl dem sk!adu fizycznego i chemicznego. Zró$nicowanie sk!adów uzale$nione jest m.in. od wyposa$enia budynków w urz#dzenia technicznosanitarne, sposobu ogrzewania, rodzaju zabudowy czy stopy $yciowej mieszka&ców. Wed!ug danych G!ównego Urz du Statystycznego w 2006 roku w Polsce zosta!o zebrane 9876,6 tys. Mg odpadów komunalnych i by!a to warto"% wi ksza w porównaniu z latami 2004 i 2005. Jak wynika z danych z obecnego planu gospodarowania odpadami w Polsce w 2008 roku wyprodukowano 12101 tys. Mg odpadów komunalnych, co pokazuje jaki szybki jest wzrost ich ilo"ci. Na ilo"% oraz sk!ad wytwarzanych odpadów komunalnych (tab. 1) wp!ywa szereg czynników geograficznych i spo!eczno-gospodarczych, takich jak: poziom dochodów mieszka&ców, po!o$enie geograficzne, klimat, przyzwyczajenia ludzi itp. [Malinowski i in. 2009], a tak$e kierunki rozwoju gospodarczego, zmiany poziomu $ycia mieszka&ców, post p technicznym i technologicznym [Beigl, 2005]. Wed!ug danych z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony 'rodowiska prawie 70% wszystkich zebranych odpadów komunalnych w Polsce pocho- Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97 Zarz dzanie odpadami komunalnymi w !wietle ustaw na ró"nych szczeblach w#adz 15 dzi!o z gospodarstw domowych, pozosta!a cz "% pochodzi!a z handlu, ma!ego biznesu, biur i instytucji. Wi kszo"% odpadów komunalnych bo ponad 80% pochodzi!o z gospodarstw domowych w miastach. Potwierdzaj# to równie$ badania Ta!a!aj [2010], która analizowa!a zmiany ilo"ci odpadów komunalnych w województwie podlaskim i udowodnia!a, $e w miastach wywo$one jest znacznie wi cej odpadów ni$ w gminach wiejskich. Mimo tego, $e jak wynika z powy$szych danych wi kszo"% odpadów komunalnych pochodzi z obszarów miejskich to w!a"nie wie" stanowi powa$ny problem w zagospodarowaniu odpadami, poniewa$ w!a"nie na tych obszarach powstaje wci#$ du$o „dzikich” zagra$aj#cych "rodowisku wysypisk "mieci, odpady s# spalane lub trafiaj# do lasów, kopalni itp. [Eymontt i Wierzbicki 2009] podaj#, $e obszary wiejskie s# specyficznym miejscem rozproszonego powstawania odpadów, na ogó! o niezidentyfikowanej ilo"ci i jako"ci. Na tych terenach powstaj# "mieci, które mo$na zakwalifikowa% do ró$nych grup, jako odpady komunalne, niebezpieczne ale równie$ takie które nie mieszcz# si w ramach tych dwóch klasyfikacji. Dlatego tak wa$ne jest wprowadzanie nowych przepisów które wp!yn# na popraw sytuacji usuwania odpadów komunalnych. Tabela 1. Stan i prognoza sk!adu g!ównej grupy odpadów komunalnych w latach 2010-2030 [Rosik Dulewska 2011 z modyfikacj# w!asn#] Elementy sk#adowe odpadów Odpady spo"ywcze Papier, tektura Szk#o Metale Tworzywa sztuczne Tekstylia Pozosta#o!% organiczna Pozosta#o!% nieorganiczna Frakcja < 10mm Razem 2010 kg/mieszka$ca 50 70 35 6 8 6 22 30 25 250 % 20 28 14 2 3 2 9 12 10 100 2030 kg/mieszka$ca 50 90 40 15 15 10 25 30 25 300 % 17 30 14 5 5 3 8 10 8 100 Gospodaranie odpadami w !wietle prawa europejskiego W!adze pa&stwa ratyfikuj#c szereg dyrektyw wydawanych przez Uni Europejsk# musz# dopasowywa% swoje prawa do ich tre"ci. Obecnie jest kilka dyrektyw które maj# wp!yw na gospodark odpadami komunalnymi. Jest to mi dzy innymi Dyrektywa 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylaj#ca niektóre dyrektywy, która okre"li!a ramy prawne dotycz#ce post powania z odpadami we wspólnocie. Podkre"la si w niej, i$ naczelnym priorytetem w gospodarce odpadami powinno by% zapobieganie ich powstawaniu oraz, $e ponowne wykorzystanie i recykling materia!ów powinny mie% pierwsze&stwo przed odzyskiem energii z odpadów, tylko w takim zakresie, w jakim s# to najbardziej ekologiczne z dost pnych metod. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 16 B. Wi!niewska-Kad"ajan, K. Jankowski, A. Kaczorek Innym wi#$#cym Polsk prawem jest dyrektywa 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 roku w sprawie sk!adowania odpadów. G!ównym celem tej dyrektywy by!o ustalenie surowych wymaga& eksploatacyjnych i technicznych stawianych odpadom i ich sk!adowaniu. Nakazuje ona zmniejszenie ilo"ci odpadów komunalnych biodegradowalnych trafiaj#cych na wysypiska "mieci. Dyrektywa ta okre"la tak$e jakie odpady nie mog# trafia% na sk!adowiska, jakim musz# ulega% obróbkom oraz wszelkie procedury zwi#zane z tworzeniem, eksploatacj#, kontrol# i zamykaniem sk!adowisk. Gospodarowanie odpadami na szczeblu pa%stwowym W Polsce g!ówn# Ustaw# porz#dkuj#c# sprawy zwi#zane z gospodark# odpadami jest ustawa z dnia z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach, której ide# przewodni# jest hierarchiczne ustawienie ci#gu dzia!a&. Obejmuje ona w kolejno"ci: zapobieganie powstawaniu odpadów, usuwanie i wykorzystanie odpadów oraz unieszkodliwianie ze sk!adowaniem w!#cznie [Baran i in. 2011]. Nakazuje ona w!adzom pa&stwowym tworzenie Krajowego Planu Gospodarowania Odpadami, który musi by% aktualizowany nie rzadziej ni$ co 6 lat i powinien zawiera% m.in.: analiz aktualnego stanu gospodarki odpadami na obszarze, dla którego jest sporz#dzany plan; prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, w tym zmiany wynikaj#ce ze zmian demograficznych i gospodarczych; okre"lenie kierunków dzia!a& w zakresie zapobiegania powstawaniu odpadów; okre"lenie kryteriów rozmieszczenia obiektów przeznaczonych do gospodarowania odpadami oraz mocy przerobowych przysz!ych instalacji do przetwarzania odpadów; harmonogram planowanych czynno"ci oraz okre"lenie wykonawców i sposobu finansowania zada& wynikaj#cych z przyj tych kierunków dzia!a&. Obecny Krajowy Plan Gospodarowania Odpadami (KPGO) pochodzi z roku 2010 i ma obowi#zywa% do 2014. Twórcy KPGO zwrócili uwag na problemy wyst puj#ce w gospodarowaniu odpadami komunalnymi. Nale$# do nich mi dzy innymi niewystarczaj#ca moc przerobowa instalacji do zagospodarowania odpadów, zbyt niski post p w segregowaniu odpadów oraz brak prawnie okre"lonych wymaga& dla mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. KPGO zak!ada, $e w przysz!o"ci zwi kszy si ilo"% selektywnie zbieranych odpadów oraz ich segregacja, natomiast zmniejszy si liczba sk!adowisk odpadów innych ni$ niebezpieczne i oboj tne, na których sk!adowane s# odpady komunalne, ze wzgl du na zamykanie sk!adowisk niespe!niaj#cych wymaga&. Plan ten zak!ada równie$, $e system gospodarki odpadami komunalnymi przejm# gminy w zakresie odbierania odpadów, wy- Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97 Zarz dzanie odpadami komunalnymi w !wietle ustaw na ró"nych szczeblach w#adz 17 boru firmy odbieraj#cej odpady oraz budowy, utrzymania i eksploatacji instalacji do przetwarzania odpadów. Ustawa w tym zakresie wesz!a ju$ w $ycie z dniem 1 stycznia 2012 roku, a w ca!o"ci zacznie obowi#zywa% z dniem 1 lipca 2013 roku. Ponadto zauwa$ono konieczno"% obj cia zorganizowanym system odbierania i selektywnego zbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszka&ców najpó(niej do 2015 roku. Zmniejszenie masy sk!adowanych odpadów komunalnych, zmniejszenie ilo"ci odpadów komunalnych ulegaj#cych biodegradacji kierowanych na sk!adowiska odpadów oraz przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materia!ów odpadowych szczególnie takich jak: papier, metal, tworzywa sztuczne i szk!o. Analogiczne Plany Gospodarowania Odpadami tworzy si na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym z tym, $e musz# one by% zgodne Krajowym Planem Gospodarowania Odpadami i obejmowa% swoim zasi giem analogicznie obszar danego województwa, powiatu i województwa. Zgodnie z ustaw# Plan Wojewódzki jest opiniowany przez gminy danego województwa i przez ministra do spraw "rodowiska. Na koniec jest przekazywany gminom jako organom wykonawczym. Do zada& Pa&stwa nale$y tak$e tworzenie przez w!a"ciwego Ministra rozporz#dze& do ustawy, które maj# bardziej konkretnie precyzowa% jej zapisy. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia 27 wrze"nia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów, klasyfikuje do grupy 20-stej (ostatniej) odpady komunalne !#cznie z frakcjami gromadzonymi selektywnie. zgodnie z rozporz#dzeniem M' w grupie odpadów komunalnych wyró$nia si trzy podgrupy a w ka$dej z nich wyst puje po kilka rodzajów: 20 01 - odpady komunalne segregowane i gromadzone selektywnie (papier, szk!o, odpady kuchenne, odzie$, baterie i akumulatory, tworzywa sztuczne, metale itd.); 20 02 - odpadów z ogrodów i parków; 20 03 - inne odpady komunalne (nie segregowane odpady komunalne, odpady wielkogabarytowe, odpady ze studzienek kanalizacyjnych). Najbardziej aktualnym Rozporz#dzeniem jest rozporz#dzenie z dnia 11 wrze"nia 2012 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, które rozwi#zuje niektóre niedoci#gni cia w prawie zaznaczone w KPGO. Okre"la ono wymagania dotycz#ce prowadzenia mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych oraz wymagania dla odpadów powstaj#cych z tych procesów. Dwa inne Rozporz#dzenia skierowane g!ównie do gmin dotycz#ce ustawy o utrzymaniu czysto"ci i porz#dku w gminach [Rozporz#dzenie z dnia 25 maja 2012] roku, które przedstawia jak ma si zmniejsza% w kolejnych latach ilo"% odpadów komunalnych ulegaj#cych biodegradacji przekazywanych na sk!adowiska oraz Rozporz#dzenie z dnia 29 maja 2012 okre"laj#ca poziom recyklingu i przygotowania do ponownego u$ycia ró$nych frakcji odpadów w poszczególnych latach. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 18 B. Wi!niewska-Kad"ajan, K. Jankowski, A. Kaczorek Ilo"% odpadów biodegradowalnych przekazywanych na sk!adowiska (w stosunku do masy tych odpadów wytwarzanych w 1995 r.) ma si zmniejszy% z 75% w 2012 roku do 50% 1 lipca 2013 r. i do 35% do 2020 r. Natomiast poziom recyklingu i odzysku papieru, metalu, tworzyw sztucznych i szk!a ma si zwi kszy% z 10% w 2012 r. do 50% w 2020 r. Rozporz#dzenia te to g!ównie wyzwanie dla gmin, przed którymi bardzo trudne zadanie. Zadania gminy w gospodarowaniu odpadami Podstawowym zadaniem gminy jest organizacja sprawnego systemu odbioru odpadów od w!a"cicieli nieruchomo"ci z uwzgl dnieniem ich segregacji. W celu realizacji obowi#zków gmin w tym zakresie rada gminy mo$e uchwala% akty prawa miejscowego – tzw. regulaminy czysto"ci i porz#dku oraz uchwa!y dotycz#ce stawek op!at za "wiadczone us!ugi [Stelmasiak, 2009]. Op!aty pobierane przez samorz#dy musz# pokrywa% wszystkie koszty zwi#zane z odbieraniem, transportem, zbieraniem, odzyskiwaniem i unieszkodliwianiem odpadów komunalnych, tworzeniem i utrzymaniem punktów selektywnego zbierania odpadów oraz obs!ug# administracyjn# tego systemu. Wójt gminy zobowi#zany jest zorganizowa% przetarg aby wy!oni% przedsi biorstwo, które b dzie zajmowa% si wywo$eniem odpadów od w!a"cicieli nieruchomo"% na terenie gminy. Najnowsza Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto"ci i porz#dku w gminach oraz niektórych innych ustaw na!o$y!a na gminy obowi#zek ochrony "rodowiska przed zanieczyszczeniem odpadami komunalnymi. W zwi#zku z tym powsta!a potrzeba wypracowania przez gminy w!asnych koncepcji racjonalnej gospodarki odpadami komunalnymi, przy uwzgl dnieniu warunków lokalnych [Rosik-Dulewska, 2011]. Do g!ównych zada& gmin nale$y: zapewnienie budowy, utrzymanie i eksploatacji w!asnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych; obj cie wszystkich w!a"cicieli nieruchomo"ci na terenie gminy systemem gospodarowania odpadami komunalnymi; nadzorowanie gospodarowania odpadami komunalnymi, w tym realizacj zada& powierzonych podmiotom odbieraj#cym odpady komunalne od w!a"cicieli nieruchomo"ci; ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmuj#cego co najmniej nast puj#ce frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szk!a i opakowa& wielomateria!owych oraz odpadów komunalnych ulegaj#cych biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegaj#cych biodegradacji; zapewnienie osi#gni cie odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u$ycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj#cych biodegradacji przekazywanych do sk!adowania; Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97 Zarz dzanie odpadami komunalnymi w !wietle ustaw na ró"nych szczeblach w#adz 19 Ustawa wyznacza tak$e wymagania stawiane firmom zajmuj#cym si wywozem oraz zagospodarowaniem odpadów odbieranych od w!a"cicieli nieruchomo"ci. Mi dzy innymi przedsi biorcy musz# przekazywa% organowi gminy informacje dotycz#ce masy odebranych poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych oraz sposobów ich zagospodarowania, w tym tak$e odpadów ulegaj#cych biodegradacji. Nowa ustawa to wielki prze!om w gospodarowaniu odpadami komunalnymi zmienia zupe!nie dotychczasowe mo$liwo"ci pozbywania si odpadów przez w!a"cicieli nieruchomo"ci. Do tej pory za gospodark odpadami na terenie gmin odpowiada!y specjalistyczne firmy wywozowe. System logistyczny transportu odpadów budowany by! na ogó! na zasadzie !a&cucha dostaw, którego podstawowe elementy stanowi!: wytwarzaj#cy odpady mieszkaniec, podmiot organizuj#cy zbiórk odpadów oraz podmiot je utylizuj#cy (np. sortownia) [P!aczek i Szo!tysek, 2008]. Ka$dy w!a"ciciel nieruchomo"ci musia! podpisywa% umowy bezpo"rednio z firmami odbieraj#cymi odpady. Od 1 lipca 2013 roku umow b dzie si zawiera% z gmin# i ca!a logistyka gospodarki odpadami spadnie w!a"nie na ni#. Niew#tpliw# zalet# ustawy jest to, $e zach ci ona w znaczny sposób ludzi do segregowania "mieci, poniewa$ op!aty za odpady zmieszane b d# wy$sze ni$ w przypadku odpadów segregowanych. Podsumowanie Gospodarka odpadami komunalnymi wymaga ci#g!ej analizy, sprawdzania i ulepszania, poniewa$ ca!y czas problem ten nie jest do ko&ca rozwi#zany. Badania ankietowe przeprowadzone przez Wyr bka [2010] w"ród so!tysów jednej z gmin wykaza!y, i$ prawie 80% z nich uwa$a, za najwi kszy problem ekologiczny gmin, wyst powanie nielegalnych wysypisk "mieci, a 7% zanieczyszczanie wód "ciekami komunalnymi. Prawie 40% ankietowanych zadeklarowa!o, $e w ich miejscowo"ci nie ma pojemników do segregacji "mieci. Badania ankietowe dotycz#ce sortowania odpadów w gospodarstwach domowych przeprowadzono tak$e na Uniwersytecie Miko!aja Kopernika w"ród studentów. A$ 60% z nich uwa$a, $e system zarz#dzania gospodark# odpadami w gminie nie dzia!a prawid!owo, brak jest pojemników do selektywnej zbiórki odpadów, mieszanie posegregowanych "mieci przez firmy wywozowe, zbyt rzadkie opró$nianie kontenerów. Mimo tego, i$ ponad 75% ankietowanych zadeklarowa!o, $e segreguje "mieci to ostatecznie i tak odpady te trafiaj# wszystkie razem na wysypisko "mieci [Maciejewska i Sobczyk, 2011]. Badania te pokazuj# jak drastyczny problem stanowi# odpady i jak (le funkcjonuje system gospodarowania nimi. Jest du$a szansa na to, $e zmiany przepisów poprawi# ten stan i sytuacja si zmieni. B dzie mo$na to oceni% po 1 lipca 2013 roku. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 20 B. Wi!niewska-Kad"ajan, K. Jankowski, A. Kaczorek Bibliografia Baran S., Harasimowicz-Hermann G., Herman J., I$ewska A., Krzywy E., Krzywy-Gawro&ska E., )ab towicz J., Rutkowska B., St pie& W., Szulc W., Szyma&ska M., Wo!oszyk C., Wójcikowska-Kapusta A., *ukowska G., 2011. Przyrodnicze wykorzystanie odpadów. Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Le"ne, Warszawa. Beigl P. 2005. Prognozowanie zmian ilo"ci i sk$adu odpadów komunalnych. Mat. VI Mi dzynarodowego Forum Gospodarki Odpadami. Pozna&– Liche& Stary. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 roku w sprawie sk!adowania odpadów. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylaj#ca niektóre dyrektywy. Eymontt A., Wierzbicki K., 2009. Wybrane problemy unieszkodliwiania odpadów w rolnictwie. Pami tnik Pu!awski. 151: 451-464. Maciejewska A., Sobczyk W. 2011. Selektywna zbiórka odpadów komunalnych w "wietle bada&. Ekonatura, 10: 23-26. Malinowski M., Krakowiak-Bal A., Sikora J., Wo(niak A., 2009. Ilo"ci generowanych odpadów komunalnych w aspekcie typów gospodarczych gmin województwa ma$opolskiego. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich nr 9. P!aczek E., Szo!tysek J., 2008. Wybrane metody optymalizacji systemu transportu odpadów komunalnych w Katowicach. Logforum Nr 1. Rosik-Dulewska C., 2011. Podstawy Gospodarki Odpadami. Wydawnictwo Naukowe PWN.Warszawa. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia ... 2010 r. w sprawie procesu odzysku R102. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia 27 wrze"nia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia 11 wrze"nia 2012 r. w sprawie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia 18 czerwca 2012 r w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj#cych biodegradacji przekazywanych do sk!adowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów. Rozporz#dzenie Ministra 'rodowiska z dnia 29 maja 2012 r. w sprawie poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego u$ycia i odzysku innymi metodami niektórych frakcji odpadów komunalnych. Stelmasiak J. 2009. Prawo ochrony "rodowiska. Wyd. Lexis Nexis. Warszawa: 315-341. Suchy M., Gwizda!a-Czaplicki A., Paszkowska M., Milewska B., 2010. Gospodarka odpadami komunalnymi w województwie mazowieckim w latach 2007-2009. Wojewódzki Inspektorat Ochrony 'rodowiska w Warszawie. Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 ZN nr 97 Zarz dzanie odpadami komunalnymi w !wietle ustaw na ró"nych szczeblach w#adz 21 Ta!a!aj I., 2010. Analiza zmian ilo"ci odpadów komunalnych w województwie podlaskim. Infrastruktura i ekologia terenów wiejskich, 14: 165-173. Uchwa!a Nr 217 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2010 r. w sprawie „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014”. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. 2001 Nr 62 poz. 628). Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto"ci i porz#dku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Wyr bek H., 2010. Zarz dzanie ochron "rodowiska w jednostkach samorz du terytorialnego na przyk$adzie gminy. Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej w Siedlcach, nr 84: 48-57. ZN nr 97 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 22 Seria: Administracja i Zarz dzanie (24)2013 B. Wi!niewska-Kad"ajan, K. Jankowski, A. Kaczorek ZN nr 97