Panel Ekspertów „OCHRONA” LASY I GOSPODARKA LEŚNA JAKO

Panel Ekspertów „OCHRONA”
LASY I GOSPODARKA LEŚNA JAKO NARZĘDZIA KSZTAŁTOWANIA
ŚRODOWISKA NATURALNEGO I OCHRONY PRZYRODY
Termin: 24 czerwca 2014 r.
SESJA 3
MIEJSCE GOSPODARKI LEŚNEJ W DOKUMENTACH PLANISTYCZNYCH
Z ZAKRESU OCHRONY PRZYRODY
Dr Sylwia JURZYK-NORDLÖW, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie,
dr inż. Michał KIEŁSZNIA, Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, dr Piotr OTAWSKI,
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, mgr inż. Arleta SIARKIEWICZ-HOSZOWSKA,
Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska
Wstęp
Poniższy referat jest odniesieniem się do artykułu B. Rakoczego (2013) na temat:
Plany zadań ochronnych a plany urządzenia lasu.
Ustanowione w pierwszym etapie i powstające jeszcze zarządzenia w sprawie planów
zadań ochronnych dla ptasich i obszarów Natura 2000, tak jak tworzone obecnie przez
Urzędy Morskie plany ochrony morskich obszarów Natura 2000 stały się powodem wielu
dyskusji nad niejasnymi wskazaniami ustawowymi nakładającymi na różne Organa
odpowiedzialności za zaplanowanie ochrony przyrody. Powstające projekty planów stają się
już w zalążku mniej lub bardziej „dolegliwe” dla przygotowujących plany. Pytania rodzą więc
regulacje prawne, które nakładają obowiązek na nadzorujących obszarami wykonanie
projektów planów ochrony bądź jak w przypadku Regionalnych Dyrekcji Lasów
Państwowych planów zadań ochronnych zawartych w planie urządzenia lasu. Czy jest to
właściwe w odniesieniu do realizacji celów ochrony przyrody oraz czy jest to prawnie
właściwe i uzasadnione? W definiowaniu pojęć „nadzorujący” czy „sprawujący nadzór” oraz
„zarządzający” obszarami Natura 2000, społeczeństwo widzi wiele trudności w zrozumieniu
kompetencji jednostek publicznych, a pojęcia te przecież są prawnie definiowalne i różne.
Przepisy prawne regulujące cele ochrony przyrody w ustawie o ochronie przyrody (Dz. U. z
2013, poz. 627 ze zm.) są wiec powszechnie trudne do zrozumienia. Regulacji wymaga więc
prawodawstwo z zakresu ochrony przyrody w sprawie różnych jednostek sprawujących
nadzór nad obszarami, zarządzającymi nimi a planującymi ochronę przyrody. Wydaje się
możliwym wyjaśnienie w ustawie o ochronie przyrody prostych zależności pomiędzy ochroną
środowiska a korzystaniem ze środowiska.
Gospodarka leśna w planach zadań ochronnych czy plany zadań ochronnych w
gospodarce leśnej?
Art. 28 ust. 11 pkt 3a ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013, poz. 627 ze zm.)
mówi, że planu zadań ochronnych nie sporządza się dla takich obszarów Natura 2000, które
znajdują się w zarządzie Nadleśnictwa, a ustanowiony dla tych obszarów plan urządzenia lasu
zawiera elementy o których mówi art. 28 ust. 10 ustawy o ochronie przyrody.
Na pewno można to odnieść do prostego przykładu nałożonych na siebie obszarowych
form ochrony przyrody dla których wykonuje się plany ochrony, np. do sytuacji parku
narodowego lub rezerwatu. W przypadku kiedy wspomniana forma ochrony przyrody posiada
zadania ochronne bądź plan ochrony zawierające zakres pzo z art. 28 ust. 10 ustawy o
ochronie przyrody a położona jest na obszarze Natura 2000 dla którego Regionalny Dyrektor
Ochrony Środowiska przystąpił do sporządzenia pzo, to zadania ochronne bądź plan ochrony
zastępują w tej części pzo dla danej części obszaru Natura 2000. Taką samą zasadą kierował
się ustawodawca wskazując PUL jako dokument planistyczny dla zastąpienia pzo.
Najistotniejszym jest jednak to, że zawsze zadania ochronne czy plan ochrony rezerwatu bądź
parku narodowego były aktami prawa powszechnie obowiązującego wydawanymi w drodze
zarządzeń, rozporządzeń przez organ ochrony przyrody. W tym wypadku plan zadań
ochronnych sporządzałby Nadleśniczy zarządzający gruntami Skarbu Państwa, ale jednak
„korzystający ze środowiska”.
Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska „w sprawie ustanowienia
planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 PLB/PLH” jest aktem prawa miejscowego
regulującym działania ochronne dla utrzymania przedmiotów i celów ochrony w obszarach
Natura 2000. Ustanowione na mocy delegacji ustawowej przez Regionalnego Dyrektora
2
Ochrony Środowiska w drodze Zarządzeń plany zadań ochronnych są aktami prawa
wskazującymi w legislacji powszechny obowiązek wypełniania ich ustaleń. Są to więc źródła
prawa powszechnie obowiązującego (Rakoczy 2013). Intencją ustawodawcy lokalizując pzo
jako akt prawa powszechnie obowiązującego było wiec, w tym przypadku, realizowanie
polityki ochrony przyrody Państwa na poziomie regionalnych organów ochrony środowiska
czyli poprzez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, który odpowiada za stan
rzadkich, zagrożonych wyginięciem gatunków i ich siedlisk objętych ochroną prawną w
regionie, monitoruje ich pozyskiwanie i który posiada ustawowe narzędzia umożliwiające mu
egzekwować prawo ochrony przyrody i naprawiać wyrządzone w niej szkody.
Plan urządzenia lasu w odróżnieniu od pzo nie jest aktem prawa miejscowego i nie
można go umiejscowić w znanych prawu administracyjnemu źródłach planowania (Rakoczy
2013). Nie znaczy to jednak, że nie jest to dokument planistyczny. Jak najbardziej PUL jest
szczególnym planem zagospodarowania przestrzennego, jednak o charakterze branżowym i
wewnętrznie ważnym i wiążącym. Jest aktem prawa wewnętrznego a nie jest źródłem prawa
powszechnie obowiązującego, choć jego ustalenia zawarte są w miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego (Rakoczy 2013). W takiej sytuacji prawnej, właściwym
wiec staje się odstąpienie Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych od wykonywania
planów zadań ochronnych na obszarach Natura 2000 sobie właściwych i pozostawienie tego
działania Regionalnemu Dyrektorowi Ochrony Środowiska. Jednak zawarcie pzo w PUL-ach
wydaje się być obligatoryjne a nie fakultatywne.
Wykonanie planów zadań ochronnych zawartych jako część programu ochrony
przyrody w PUL-ach, spowodowałoby, że dla danego obszaru Natura 2000 nie byłoby
wydanego aktu prawa miejscowego, czyli PUL z zawartymi działaniami ochronnymi nie
stałby się aktem normatywnym. PUL zawierający zakres pzo z samej zasady, że go zawiera
nie będzie miał rangi aktu prawnego powszechnie obowiązującego, wiec nie stanie się
właściwym sobie narzędziem ochronnym. Taka sytuacja może doprowadzić do powstania
planów zadań ochronnych zawartych w PUL-ach czyli branżowych dokumentach
planistycznych. Choć plany takie były by w zakresie Natura 2000 uzgadniane z Regionalnym
Dyrektorem Ochrony Środowiska to jednak w konsekwencji Regionalny Dyrektor Ochrony
Środowiska nie mógłby koordynować wykonania celów ochrony dla przedmiotów ochrony
obszaru Natura 2000 dla dokumentu branżowego, co mogłoby doprowadzić do sytuacji
zaburzania integralności obszaru Natura 2000 (WWF 2007) czyli „zmniejszenia spójności
czynników strukturalnych i funkcjonalnych warunkujących zrównoważone trwanie populacji
3
gatunków i siedlisk przyrodniczych dla których zaprojektowano i wyznaczono obszar Natura
2000”.
Takie scenariusze mogą doprowadzić do sytuacji naruszeń prawa, a te w konsekwencji
do strat finansowych związanych z wykonywaniem dokumentacji przyrodniczych,
planistycznych czy gleboznawczych, kartograficznych oraz GIS, opóźnień w ustanowieniach
aktów prawa a także roszczeń finansowych z powodu braku uregulowań prawnych obszaru.
Przedstawione powyżej argumenty sugerują konieczność zmian w zapisach ustawowych,
prowadzących do regulacji kompetencji w zakresie ochrony przyrody w obszarach Natura
2000.
Literatura
Rakoczy B. 2013. Plany zadań ochronnych a plany urządzania lasu. W: B. Rakoczy (red.)
Wybrane problemy zarządzania obszarami Natura 2000. Wydawca: Polskie Zrzeszenie
Inżynierów i Techników Sanitarnych O/Wielkopolski na zlecenie RDOŚ w Poznaniu. Poznań,
s. 69-79.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody - Dz. U. z 2013, poz. 627 ze zm.
Zarządzanie obszarami Natura 2000. 2007. Postanowienia artykułu 6 dyrektywy
„siedliskowej” 92/43/EWG, WWF Polska.
4