Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
21.05.2011
Muzeum Polskości Gdańska w Woli Osowińskiej
____________________________
autor: Elżbieta Kosek, Małgorzata Kosek
Muzeum Polskości Gdańska w małej miejscowości na Lubelszczyźnie? Nieprawdopodobne? Dziwne?
Niemożliwe? A jednak.
Stwierdzenie to może się wydać nieprawdopodobne i dziwne, lecz jest prawdziwe, a wyjaśnienie,
dlaczego muzeum mogłoby się znaleźć właśnie w Woli Osowińskiej, wygląda następująco: W 1872
roku majątek ziemski Wola Osowińska nabył Aleksander Makowski wraz z żoną Anną z Meyerów.
Aleksander Makowski urodził się w Łosośnie pod Grodnem 30 marca 1804 roku. Początkowo kształcił
się w Grodnie, następnie studiował prawo na Uniwersytecie Wileńskim. Po ukończeniu studiów
osiadł w Grodnie, gdzie był adwokatem i plenipotentem Ludwika Paca. Wiosną 1831 roku zbiegł do
powstania i wstąpił do 2. pułku piechoty liniowej, gdzie jego brat Antoni był kapitanem. Uczestniczył
w bitwie pod Ostrołęką i w obronie Warszawy, został mianowany podporucznikiem i 2 października
1831 roku odznaczono go Złotym Krzyżem Virtuti Militari. Po powstaniu listopadowym znalazł się we
Francji, początkowo w Besancon, a następnie w Strasburgu, gdzie objął dobrze płatną posadę
probierza w mennicy i wybrał za swój stempel Orła Polskiego. Odtąd należał do nielicznych
emigrantów polskich żyjących w dostatnich warunkach, nabył nawet posiadłość ziemską w Alzacji. W
końcu lat czterdziestych opuścił Francję i osiadł w Gdańsku. Stworzył tam dom handlowy, który
wkrótce połączył z podobną firmą gdańskiego kupca Kendziora. Po jego śmierci pracował już na
własny rachunek a dom handlowy nosił od tego czasu nazwę: Aleksander Makowski et Co. Dochody
płynące z handlu pozwoliły mu zgromadzić liczne dzieła sztuki. Jego dom stał się ważnym ośrodkiem
polskim w Gdańsku odwiedzanym przez przybyszów z głębi kraju, którzy cenili jego gościnność i
ciekawe zbiory malarstwa, rzeźby, porcelany czy szaf. W 1859 roku poślubił Annę Elżbietę Meyer
(1825–1891), w następnym roku przyszedł na świat ich jedyny syn Aleksander. Firma Makowskiego
uczestniczyła też w przerzucie na wielką skalę broni dla powstańców styczniowych. W 1868 roku
przedsiębiorca przeniósł się do Krakowa, a firmę pozostawił siostrze żony i jej mężowi. I tam również
włączył się w działalność społeczną. Został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, a
następnie wszedł w skład jego dyrekcji. Wspierał je dużymi kwotami pieniędzy, gromadził także zbiory
krakowskich malarzy, takich jak Jan Matejko i jego uczniowie. W 1870 roku został jednym ze
współzałożycieli Banku Galicyjskiego dla Handlu i Przemysłu, w którym działał jako wiceprezes, a
następnie prezes rady nadzorczej. W 1872 roku nabył majątek ziemski Wola Osowińska, gdzie zmarł
3 sierpnia 1874 roku i został pochowany na cmentarzu w Kocku. W licznych nekrologach, które w
owym czasie ukazały się w różnych pismach, czytamy m.in.: „Śp. Makowski zachował do końca życia
całą czerstwość sił umysłowych i fizycznych. Gdyśmy go ostatni raz widzieli przed kilkoma
miesiącami, mówił, że jedynem jego pozostało już marzeniem, aby mógł dożyć chwili wprowadzenia w
świat syna swego, kilkunastoletniego dzisiaj młodzieńca”. Aleksander Makowski syn urodził się w
Gdańsku 1 września 1860 roku. Do gimnazjum uczęszczał w Krakowie, a studia wyższe ukończył za
granicą. Majątek Wola Osowińska objął w latach 80. XIX wieku i w 1890 roku założył tu jedną z
bardziej znanych owczarni w Królestwie, specjalizującą się w hodowli rasy negretti (kierunek
sukienniczy). Aleksander Makowski był również dyrektorem Warszawskiego Towarzystwa
Oczyszczania i Sprzedaży Spirytusu. Uczestniczył w organizowaniu przy Muzeum Przemysłu i
Rolnictwa kursów naukowych dla gorzelanych oraz w pracach przygotowawczych do powołania
Towarzystwa Rolniczego Siedleckiego, którego wkrótce został prezesem. Jego liczne artykuły
publikowały „Słowo” i „Gazeta Rolnicza”. Pod koniec XIX wieku rozbudował pałac w Woli Osowińskiej i
założył jeden z najpiękniejszych parków na tym terenie. Cały czas wzbogacał kolekcję dzieł sztuki
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
zgromadzoną przez ojca oraz kupował przedmioty świadczące o polskości Gdańska, co stanowiłoby
ekspozycję Muzeum Polskości Gdańska w Woli Osowińskiej. Niestety, przedwczesna śmierć
zniweczyła te plany. Aleksander Makowski zmarł w Monte Carlo podczas pobytu w sanatorium, 27
kwietnia 1907 roku. Ciało zmarłego przywieziono na ziemie polskie prawdopodobnie koleją. W sobotę,
11 maja, w kościele pod wezwaniem Świętego Aleksandra w Warszawie odprawiono nabożeństwo
żałobne, a po jego zakończeniu nastąpiło wyprowadzenie zwłok na dworzec kolei terespolskiej.
Pogrzeb odbył się 14 maja na cmentarzu parafialnym w Kocku. Głównym źródłem tych wiadomości
są wspomnienia Teresy Tatarkiewiczowej: „Naszym opiekunem został kolega z uniwersytetu i
przyjaciel mego ojca, Aleksander Makowski, ożeniony z Władysławą Ordęga z Żelechowa, cioteczną
siostrą mojej matki. Makowski był człowiekiem bardzo rzutkim, obeznanym ze sprawami finansowymi:
był dyrektorem Syndykatu Spirytusowego i właścicielem majątku Wola Osowińska, majątku dużego, o
lichych gruntach, położonego o 28 km od Radoryża. Pochodził z rodziny zasiedziałej od bardzo dawna
w Gdańsku. Gdy Niemcy likwidowali w Gdańsku ślady polskości, jego ojciec i on skupowali, co się
dało, z pamiątek polskich. W zbiorze tym znalazły się portrety królów polskich, stół, na którym
Gdańsk podpisał traktat z Polską (kiedy? nie wiem), piękny krucyfiks rzeźbiony w kości słoniowej z sali
posiedzeń Rady Miejskiej w Gdańsku, zbroja i halabardy straży miejskiej, porcelanowy serwis z
koroną królewską, zamówiony przez gdańszczan na przyjęcie króla (też nie wiem którego?).
Makowski do małego dworku w Woli Osowińskiej dobudował piętrową połowę nowego domu ze
specjalnie wielką salą na swe zbiory. Drugiej połowy nie zdążył dobudować; zaskoczyła go śmierć.
Nieraz mówił o tym, że majątek zapisze żonie w dożywociu, aby po jej śmierci przeszedł na mojego
brata, byli bowiem bezdzietni. Ale testament taki nigdy nie został znaleziony. Nikt w rodzinie nie
wiedział też, co się stało ze zbiorami z Woli Osowińskiej. Opowiadano sobie, że ktoś widział ten
piękny serwis wystawiony na sprzedaż w którymś z warszawskich antykwariatów jeszcze przed drugą
wojną”. W 2006 roku Towarzystwo Regionalne i Gminny Ośrodek Kultury w Borkach z siedzibą w
Woli Osowińskiej ufundowały tablicę poświęconą Makowskim – ojcu i synowi.
strona 2 / 2