Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
21.06.2011
Johann Riedel. Rzeźbiarz w podróży
____________________________
autor: Artur Kolbiarz (Program Drogi Baroku, www.drogibaroku.org), oprac. Agata Trzebuchowska
Życie i twórczość Johanna Riedela znamy stosunkowo dobrze, przetrwała bowiem do naszych czasów
jego autobiografia, będąca nieocenionym źródłem informacji na temat okoliczności życia i pracy
ówczesnych artystów.
Riedel urodził się 22 kwietnia 1654 roku w Vaclavovie (Velkruby) na Śląsku Opawskim. Naukę zawodu
rozpoczął późno, dopiero w wieku 19 lat, kiedy w nieodległym od jego rodzinnej miejscowości Bruntalu
został uczniem mistrza stolarskiego – Christopha Dihla. Zgodnie z przepisami cechowymi po trzech
latach został wyzwolony na czeladnika i przeniósł się do Kutnej Hory, gdzie zamieszkał w kolegium
jezuickim i doskonalił umiejętności pod opieką swego starszego o 15 lat brata Georga – stolarza oraz
zakonnika. Przez kolejne 4 lata Johann pomagał bratu przy wykonywaniu licznych ołtarzy do kościoła
pod wezwaniem Świętej Barbary, a także poszerzał zakres swych kompetencji, pobierając nauki u
miejscowego rzeźbiarza – Kaspra Eigela.
Pragnieniem Riedela było – jak sam o tym pisał – wstąpienie do jezuitów, lecz dopiero po osiągnięciu
odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Świadom ograniczeń prowincjonalnego środowiska
artystycznego, twórca opuścił Kutną Horę z mocnym postanowieniem udania się do Włoch, wówczas
uchodzących w powszechnym mniemaniu za centrum sztuki europejskiej.
Pierwszym przystankiem w podróży była Praga, gdzie nieznany nam z nazwiska, a zaznajomiony z
Rzymem rzeźbiarz szwajcarski poradził artyście, aby starał się dostać do tamtejszej Akademii. Trasa
wędrówki wiodła przez terytorium Szwajcarii. Z powodu zarazy panującej na znacznym terytorium kraju
Riedel spędził dwa miesiące w wolnej od kataklizmu Lucernie, praktykując u bliżej niesprecyzowanego
rzeźbiarza.
Następnie podjął się wykonania rzeźbiarskiej grupy Ukrzyżowania w cysterskim opactwie w Lützel.
Zakonnicy byli na tyle zadowoleni z wykonanych prac, że zaproponowali artyście stałą pracę, jednakże
rzeźbiarz niezadowolony z atmosfery panującej w opactwie udał się w dalszą podróż. Tym razem dotarł
do Lyonu i tu pracował przez siedem kolejnych miesięcy. Tutaj też ostatecznie porzucił zamiar
wędrówki do Rzymu, a dowiedziawszy się o istnieniu Akademii w Paryżu, przeniósł się do stolicy
Francji, gdzie przez niemal półtora roku kształcił się wspólnie z rzeźbiarzami akademickimi.
Pod koniec 1682 roku Riedel powrócił wreszcie do Pragi i wstąpił w szeregi Towarzystwa Jezusowego.
Od 1692 roku do swej śmierci w 1736 roku Johann Riedel był koadiutorem w klasztorze świdnickim,
pełnił funkcje rzeźbiarza i stolarza. Był czynny zawodowo do późnej starości i dopiero w wieku 73 lat w
wyniku choroby zaprzestał pracy.
Przybycie Riedela do Świdnicy wiązało się z objęciem funkcji kierownika barokizacji gotyckiego
kościoła pod wezwaniem Świętego Stanisława i Świętego Wacława, odkupionego przez jezuitów od
klarysek w 1662 roku. Artysta działał bardzo prężnie, stał na czele zorganizowanego przez siebie
warsztatu i szybko zdobył sobie uznanie władz miejscowego konwentu. Skład osobowy rozbudowanej
pracowni przeważnie uzupełniali inni zakonnicy, wyuczeni w rzemiośle stolarskim i rzeźbiarskim. Na
początku XVIII wieku do współpracy z Reidelem został dodatkowo zaproszony świdnicki rzeźbiarz
Georg Leonhard Weber, dysponujący własnym warsztatem. Łącznie przez kilkadziesiąt lat obie
strona 1 / 2
Pobrano z portalu Mapa Kultury
pracownie wykonały do świdnickiej świątyni szereg ołtarzy, ambonę, prospekt organowy oraz wiele
pojedynczych przyściennych i przyfilarowych figur. Co istotne, Riedel w większości sam przygotowywał
projekty wykonywanych przez siebie sprzętów kościelnych. Dostarczał ich także wspomnianemu
Weberowi. W efekcie kościół w Świdnicy został udekorowany wyposażeniem jednolitym pod względem
stylowym i posiadającym spójną koncepcję.
Dominujące w dziełach Riedela klasycyzujące francuskie wzorce (choćby ołtarz główny odwołujący się
kształtem do retabulum z kościoła Val-de-Grâce w Paryżu) bywają urozmaicone pomysłami
podpatrzonymi w Pradze (forma ambony nawiązująca do kazalnicy z kościoła Matki Boskiej
Zwycięskiej) oraz przejętymi za pośrednictwem grafiki z rzeźby rzymskiej (powtórzenie kompozycji
Kościół zwyciężający Herezję z rzymskiego kościoła Sant’Ignazio w rzeźbach świdnickiego ołtarza
Świętego Ignacego Loyoli). Mimo zaznajomienia ze sztuką wielkich europejskich centrów artystycznych
w niektórych dziełach Riedela są wyraźnie widoczne elementy wyuczone jeszcze podczas edukacji w
Kutnej Horze – szczególnie w płaskorzeźbach, ewidentnie nawiązujących do prac Kaspra Eigela.
Postać Johanna Riedela zdecydowanie zdominowała świdnickie środowisko rzeźbiarskie na przełomie
XVII i XVIII wieku, a jego dzieła stanowią unikatowy w tym czasie w skali Śląska przykład posługiwania
się silnie klasycyzującą orientacją stylową o francuskim rodowodzie.
Najważniejsze dzieła Johanna Riedla i jego warsztatu:
1. Konary, kościół parafialny pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego:
zespół ołtarzy i figur wolno stojących, około 1720 roku.
2. Kutna Hora, kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Barbary:
ołtarze Świętego Ignacego Loyoli, Świętego Franciszka Ksawerego i Najświętszej Marii Panny,
około 1676 roku (wykonane wspólnie z Georgiem Weberem i Kasprem Eigelem).
3. Świdnica, kościół katedralny pod wezwaniem Świętego Stanisława i Świętego Wacława:
ołtarz główny, około 1692–1699 roku;
ołtarze boczne Świętego Krzyża i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny, około 1696
roku;
ołtarz Świętego Jana Nepomucena, 1698 rok;
ambona, 1698 rok;
ołtarze Świętego Dyzmy, Świętego Judy Tadeusza i Świętego Ignacego Loyoli, 1699 rok;
ołtarze Świętego Franciszka Ksawerego i Bożego Ciała, 1703 rok.
strona 2 / 2