2 BHP Zamajtys

Krzysztof Zamajtys
BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY
Profilaktyka ochrony zdrowia pracujących – współpraca ze służbą medycyny
pracy
Zadania, obowiązki, zakres świadczeń oraz sposób finansowania służby medycyny pracy są
uregulowane w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. Nr 125, poz.
1317 z 2004 r. z późn. zm.)
Służba medycyny pracy została utworzona w celu ochrony zdrowia pracujących przed wpływem
niekorzystnych warunków związanych ze środowiskiem pracy i sposobem jej wykonywania, a
także w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi.
Zadania służby medycyny pracy wykonują: lekarze, pielęgniarki, psycholodzy i inne osoby o
kwalifikacjach zawodowych niezbędnych do wykonywania wielodyscyplinarnych zadań tej służby.
Jednostkami organizacyjnymi służby medycyny pracy są:
1) jednostki podstawowe:
a) zakłady opieki zdrowotnej tworzone i utrzymywane w celu sprawowania profilaktycznej
opieki zdrowotnej nad pracującymi,
b) jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej wydzielone w celu realizacji
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
c) lekarze wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę
lekarską lub wykonujący zawód w formie grupowej praktyki lekarskiej
- zwane dalej "podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy";
2) wojewódzkie ośrodki medycyny pracy.
Zadania służby medycyny pracy realizują, w zakresie i na zasadach określonych w ustawie:
1) pielęgniarki wykonujące indywidualną praktykę pielęgniarską, indywidualną specjalistyczną
praktykę pielęgniarską, grupową praktykę pielęgniarską,
2) psycholodzy oraz osoby o odpowiednich kwalifikacjach w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej.
Zadania służby medycyny pracy realizują, w zakresie i na zasadach określonych w ustawie, także
jednostki badawczo-rozwojowe i jednostki organizacyjne uczelni medycznych, prowadzące
działalność w dziedzinie medycyny pracy.
Służba medycyny pracy, zgodnie z art. 6. ust. 1 ww. ustawy jest właściwa do realizowania zadań z
zakresu:
• ograniczania szkodliwego wpływu pracy na zdrowie,
• sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi,
• prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią
zawodową,
• organizowania i udzielania pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i
wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki,
• inicjowania i realizowania promocji zdrowia, a zwłaszcza profilaktycznych programów
prozdrowotnych, wynikających z oceny stanu zdrowia pracujących,
• inicjowania działań pracodawców na rzecz ochrony zdrowia pracowników i udzielania pomocy w
ich realizacji,
• prowadzenia analiz stanu zdrowia pracowników, a zwłaszcza występowania chorób zawodowych
i ich przyczyn oraz przyczyn wypadków przy pracy,
• gromadzenia, przechowywania i przetwarzania informacji o narażeniu zawodowym, ryzyku
zawodowym i stanie zdrowia osób objętych profilaktyczną opieką zdrowotną,
Służba medycyny pracy realizuje zadania określone w art.5, ust.1 ww. ustawy w odniesieniu do:
• ze środków budżetu samorządu województwa finansuje się m.in.:
28
- prowadzenie działalności konsultacyjnej, diagnostycznej i orzeczniczej w zakresie patologii
zawodowej,
- prowadzenie czynnego poradnictwa w stosunku do chorych na choroby zawodowe lub inne
choroby związane z wykonywaną pracą,
- prowadzenia ambulatoryjnej rehabilitacji leczniczej, uzasadnionej stwierdzoną patologią
zawodową,
- organizowanie i udzielanie pierwszej pomocy medycznej w nagłych zachorowaniach i
wypadkach, które wystąpiły w miejscu pracy, służby lub pobierania nauki
- profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawowaną w odniesieniu do osób świadczących pracę w czasie
odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych
lub wykonujących pracę w ramach kary ograniczenia wolności, jeżeli obowiązek objęcia
profilaktyką nie spoczywa na pracodawcy
- działalność wojewódzkich ośrodków medycyny pracy,
- działalność profilaktyczną, wynikającą z programów zapobiegania i zwalczania określonych
chorób,
- działalność programów promocji zdrowia ustalanych przez samorząd województwa,
- okresowe badania lekarskie realizowane w trybie art. 229 § 5 Kodeksu pracy w przypadku, kiedy
podmiot, który zatrudniał pracownika, uległ likwidacji (art. 21, ust. 1 ustawy o służbie medycyny
pracy);
• pracodawcy ponoszą koszty:
- badań wstępnych,
- badań okresowych,
- badań kontrolnych,
- profilaktycznej opieki zdrowotnej, niezbędnej ze względu na warunki pracy, na zasadach
określonych w Kodeksie pracy oraz przepisach wydanych na jego podstawie,
- wybranych przez siebie świadczeń zdrowotnych z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej (art.
22 ustawy o służbie medycyny pracy).
Niektóre świadczenia dla wybranych kategorii osób finansowane są ze środków własnych tych osób
(art. 23 ustawy o służbie medycyny pracy).
Mierniki oceny stanu bezpieczeństwa i higieny pracy
Cele i kluczowe mierniki zrównoważonej karty wyników dla obszaru bezpieczeństwa i higieny
pracy (na podstawie wyniku badań prowadzonych w polskich przedsiębiorstwach) – źródło CIOP –
PIB.
Cel
Mierniki
Perspektywa finansowa
•
Optymalizacja kosztów w obszarze
BHP
•
Poziom kosztów ponoszonych z tytułu niewłaściwych warunków
pracy
Poziom przychodów wynikających z właściwej realizacji procesów
zarządzania BHP
Perspektywa klientów wewnętrznych
Zapewnienie wszystkim pracownikom
bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy
•
•
•
Liczba chorób zawodowych/1000 zatrudnionych/ liczba osób
zatrudnionych w warunkach zagrożenia/1000 zatrudnionych
Liczba wypadków przy pracy/1000 zatrudnionych
Liczba zdarzeń potencjalnie wypadkowych/1000 zatrudnionych
29
Zapewnienie wszystkim pracownikom
dobrostanu
•
Liczba dni absencji wypadkowej/1000 zatrudnionych
•
Liczba dni absencji chorobowej/1000 zatrudnionych
Perspektywa procesów wewnętrznych
•
Identyfikacja zagrożeń i określenie
dopuszczalności ryzyka zawodowego
na wszystkich stanowiskach pracy
•
•
Wykrywanie na bieżąco istniejących i
potencjalnych niezgodności
Zapewnienie wszystkim pracownikom
odpowiedniej wiedzy z zakresu BHP
•
•
•
•
•
•
Zapewnienie przepływu informacji z
zakresu BHP „z dołu do góry” i „z
góry na dół”
•
•
•
•
•
Liczba stanowisk pracy poddanych ocenie ryzyka zawodowego
(mających aktualną ocenę) w stosunku do całkowitej liczby
stanowisk pracy
Liczba usuwanych nieprawidłowości w stosunku do wykrytych w
trakcie procesu oceny ryzyka zawodowego
Liczba usuwanych niezgodności dot. stanu technicznego maszyn i
urządzeń w stosunku wykrytych w trakcie procesu monitorowania
Liczba usuwanych niezgodności dot. nieprzestrzegania przez
pracowników zasad BHP w stosunku do wykrytych w trakcie
procesu monitorowania
Liczba przeszkolonych osób z zakresu BHP
Stopień znajomości przez pracowników zasad BHP obowiązujących
w przedsiębiorstwie
Stopień znajomości przez pracowników zagrożeń występujących na
ich stanowiskach pracy
Liczba zgłaszanych przez pracowników wniosków i uwag dot.
warunków pracy
Liczba interwencji podjętych w odpowiedzi na zgłoszenia
pracowników
Stopień znajomości problemów BHP przez pracowników
Częstość i zakres omawiania problemów BHP na zebraniach
kierownictwa
Częstość omawiania problemów BHP przez bezpośredni nadzór ze
swoimi pracownikami
Zakres problemów BHP omawianych na posiedzeniu komisji BHP
Zmniejszenie negatywnych skutków
związanych z niezgodnościami
•
Liczba stanowisk pracy, na których obniżono poziom ryzyka
zawodowego
Liczba pozostałych podjętych działań korygujących i/lub
zapobiegawczych w stosunku do wykrytych niezgodności
Identyfikacja przepisów prawnych
dot. BHP i innych i ich wdrożenie
•
Stopień stosowania przepisów prawnych w przedsiębiorstwie
Perspektywa rozwoju
Zapewnienie pracownikom
właściwego wykształcenia
•
Poziom wykształcenia osób odpowiedzialnych za realizację
procesów
Zapewnienie motywacji finansowej
komórce ds. BHP
•
Poziom zarobków pracowników komórki ds. BHP
Zapewnienie zaangażowania
najwyższego kierownictwa
•
Poziom zaangażowania najwyższego kierownictwa w realizację
procesów BHP
Zapewnienie współudziału
pracowników
•
Poziom współudziału pracowników w realizacji procesu oceny
ryzyka zawodowego
30
Zapewnienie motywacji niefinansowej
Kształtowanie kultury bezpieczeństwa
Rozwijanie wiedzy z zakresu BHP
•
•
Poziom motywacji osób odpowiedzialnych za realizację procesów
Poziom motywacji pracowników
•
•
•
•
Poziom kultury bezpieczeństwa osób odpowiedzialnych za realizację
procesów
Poziom kultury bezpieczeństwa bezpośredniego nadzoru
Poziom kultury bezpieczeństwa pracowników
Poziom kultury bezpieczeństwa komórki ds. BHP
•
•
•
•
Poziom wiedzy osób odpowiedzialnych za realizację procesów
Poziom wiedzy pracowników
Poziom wiedzy komórki ds. BHP
Poziom wiedzy kadry kierowniczej
•
Stopień zgodności systemu zarządzania BHP z wymaganiami normy
PN-N-18001
Realizacja procesu monitorowania w ramach zintegrowanego
systemu zarządzania
Realizacja procesu działań korygujących i zapobiegawczych w
ramach zintegrowanego systemu zarządzania
Realizacja procesu identyfikacji wymagań prawnych w ramach
zintegrowanego systemu zarządzania
•
Wdrożenie systemu zarządzania BHP
•
•
Skutki nieprzestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy
Obowiązki pracownicze mają charakter powszechny, odnoszą się do wszystkich pracowników,
niezależnie od podstaw nawiązania stosunku pracy i rodzaju wykonywanej pracy. Przestrzeganie
przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy zostało jednoznacznie określone
mianem obowiązku podstawowego.
Obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy określa Ustawa z dnia 26
czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz. U. Nr 21, poz. 94 z z 1998 r. z późn. zm.).
Jednym z podstawowych obowiązków pracownika wynikającym z art. 100 § 2 pkt. 3 k.p. jest
przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów
przeciwpożarowych.
Powyższy przepis rozwija art. 211 k.p., zgodnie z którym pracownik w szczególności jest
zobowiązany:
• znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu
z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,
• wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,
• dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu
pracy,
• stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,
• poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
• niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby
znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,
• współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
31
Wskazany wyżej katalog nie jest katalogiem zamkniętym. Powyższe obowiązki pracodawca może
rozwijać i konkretyzować np. w regulaminie pracy nakładając na pracowników obowiązki
dodatkowe, których przestrzeganie również jest obowiązkowe.
Pracownikami, na których spoczywają szczególnego rodzaju obowiązki są osoby kierujące
pracownikami, ponieważ odpowiadają oni za bezpieczeństwo podległych pracowników.
W myśl art. 212 k.p., osoba kierująca pracownikami jest zobowiązana:
• organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy,
• dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem,
• organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,
• dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a
także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem,
• egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy,
• zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Osoby kierujące pracownikami są obowiązane przestrzegać przepisów określonych zarówno w art.
212 jak i 211 k.p.
Lekceważenie i łamanie przepisów regulujących bezpieczeństwo i higienę pracy może skutkować
wymierzeniem pracownikowi przez pracodawcę kary porządkowej. Zgodnie z art. 108 k.p., za
nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu
potwierdzenia przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwienia nieobecności w pracy,
pracodawca może zastosować wobec pracownika karę upomnienia lub nagany. Natomiast za
nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów
przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się w pracy w stanie
nietrzeźwym lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę
pieniężną.
Na podstawie art. 52 k.p. - w razie ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych
obowiązków pracowniczych wynikających z art. 100 k.p. - pracodawca może rozwiązać umowę o
pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Naruszenie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy może skutkować także
pociągnięciem pracownika do odpowiedzialności karno-administracyjnej lub karnej.
32