KU LEPSZYM CZCIONKOM

KNOW HOW
Czcionki w Gnome
Zarządzanie czcionkami w Gnome
KU LEPSZYM
CZCIONKOM
Mechanizmy wyświetlania tekstu w systemie Linux cały czas sprawiają problemy
spowodowane historycznymi zaszłościami. Ale sprawy mają się ku lepszemu.
W tym artykule opisujemy współpracę oprogramowania Fontconfig, X i Gnome,
dzięki którym w przyszłości obsługa czcionek może być prostsza.
OLIVER FROMMEL
M
imo niezwykłego tempa rozwoju
systemu Linux w ciągu ostatnich kilku lat, wielu użytkowników wciąż narzeka na brzydkie czcionki na
pulpitach. Nie zawsze łatwo jest dociec przyczyny tego problemu, ponieważ w wyświetlaniu tego, co użytkownik postrzega jako litery
na ekranie, bierze udział wiele mechanizmów.
Najrozmaitsze programy wykonują różne
zadania związane z wyświetlaniem czcionek.
Na przykład komponenty oprogramowania
odpowiedzialne za wyświetlanie tekstu na
konsoli tekstowej są zupełnie inne od tych
stosowanych w systemie X. Nawet w samym
systemie X czcionki mogą być obsługiwane
na różne sposoby.
Aplikacje X mogą zarządzać czcionkami
samodzielnie – od przetworzenia pliku
z czcionką aż po wyświetlenie znaku na
ekranie. Inne programy korzystają ze starej (i sprawdzonej) biblioteki X. Nowsze
programy używają bibliotek Gnome. To
52
NUMER 17 CZERWIEC 2005
dlatego programy działające jeden obok
drugiego na linuksowym pulpicie mogą
wyświetlać czcionki na zupełnie różne
sposoby. Sytuację komplikuje fakt, że mechanizmy obsługi czcionek są cały czas aktywnie rozwijane, z naciskiem na umiędzynarodowienie.
w postaci rastrowej. Do renderowania powszechnie znanych czcionek TrueType wykorzystuje moduł Freetype [2] (patrz Ramka „Rendering i rasteryzacja”). Biblioteka
Xft po prostu przekazuje uzyskane w ten
sposób dane dalej; przed wprowadzeniem
Rendering i rasteryzacja
Historyczne zaszłości
w X-ach
Standardowo zarządzanie czcionkami i wyświetlanie ich na ekranie powierza się systemowi X Window; na bazie jego mechanizmów działają systemy KDE i Gnome.
Współczesna wersja systemu XFree86 oraz
alternatywny system X.org obsługują większość formatów czcionek, wykorzystując
w tym celu oprogramowanie Fontconfig
opracowane w ramach projektu Freedesktop [1]. Kiedy zachodzi taka potrzeba,
Fontconfig przetwarza pliki z czcionkami
i udostępnia systemowi X Window znaki
WWW.LINUX-MAGAZINE.PL
Bez względu na typ aplikacji, konwersję danych do formatu umożliwiającego wyświetlenie na ekranie określa się mianem renderingu. Na przykład, przeglądarki internetowe
renderują kod HTML - wyświetlają na ekranie stronę utworzoną na podstawie tego kodu. Programy graficzne renderują obraz na
podstawie przestrzennych opisów scen. Rendering czcionek polega na ekstrapolacji poszczególnych punktów znaku na podstawie
jego opisu matematycznego; punkty te są
następnie wyświetlane na ekranie. Ponieważ
poszczególne punkty znaku tworzą tablicę
lub raster, proces ten nazywa się również rasteryzacją.
oprogramowania Fontconfig to właśnie ona
odpowiadała za rendering czcionek.
Generalnie w środowisku Gnome aplikacje korzystają z czcionek właśnie za pośrednictwem tych mechanizmów. Gnome posiada także bibliotekę Pango, która służy głównie do obsługi układów bloków tekstu zestawianych w Unikodzie.
Wprowadzenie oprogramowania Fontconfig pozwoliło rozwiązać wiele problemów z czcionkami, jakie występowały w systemie Linux. Aplikacje korzystające z tej biblioteki mają dostęp do wszystkich czcionek
systemu. Na przykład w obecnej wersji
Gimpa wreszcie można używać czcionek
TrueType – wystarczy, żeby w systemie był
zainstalowany pakiet Fontconfig. Także
Mozilla lepiej obsługuje teraz czcionki, ponieważ programiści zdecydowali o wprowadzeniu obsługi opisywanego pakietu.
Żeby kolejne aplikacje nie musiały przeglądać raz po raz listy czcionek i katalogów,
Fontconfig
przechowuje
informacje
o czcionkach w plikach podręcznych. Następujące polecenie powoduje zainstalowanie
czcionki o nazwie ACID.TTF w katalogu prywatnym:
cd
cp ACID.TTF .fonts
cd .fonts
fc-cache
Polecenie fc-cache wydane w katalogu
czcionek powoduje uaktualnienie znajdującego się tam pliku podręcznego (o ile działa
system X). Od tej pory czcionka AcidBath dostępna jest dla wszystkich aplikacji Gnome.
Konfiguracja
oprogramowania
Fontconfig
Programy Gnome, które korzystają z opisanych bibliotek, mają dostęp do wszystkich
czcionek zainstalowanych w systemie; dostęp
ten jest realizowany z użyciem standardowego interfejsu.
Fontconfig zapewnia także liczne korzyści dla użytkowników i administratorów.
Pliki konfiguracyjne znajdują się w katalogu /etc/fonts. W pliku fonts.conf w formacie
XML zdefiniowano ścieżki do plików czcionek i powszechnie stosowane nazwy zamienne – na przykład Sans dla czcionek
bezszeryfowych. Same czcionki zazwyczaj
znajdują się w katalogach /usr/share/fonts
i /usr/X11R6/lib/X11/fonts. Na Listingu
1 widzimy odpowiedzialny za to ustawienie
fragment pliku konfiguracyjnego.
W ostatniej linijce widzimy katalog
.fonts, znajdujący się w katalogu domowym
każdego użytkownika. Umieszczone tam
czcionki będą dostępne dla wszystkich
aplikacji korzystających z mechanizmu
Fontconfig.
Listing 1:
/etc/fonts/fonts.conf
<dir>/usr/share/fonts</dir>
<dir>/usr/X11R6/lib/X11/fonts/U
Type1</dir>
<dir>/usr/local/share/fonts</dir>
<dir>~/.fonts</dir>
Rysunek 1: Okno przedstawiające właściwości czcionek GNOME
Konfiguracja czcionek
W środowisku Gnome dostępny jest program do konfigurowania standardowych
czcionek; na przykład w dystrybucji Ubuntu do narzędzia tego dotrzemy, klikając kolejno Computer | Desktop Settings | Font
(Komputer | Ustawienia środowiska |
Czcionka). To tutaj zapisane są ustawienia
czcionek aplikacji, pulpitu, tytułów okien
oraz terminali. Można tutaj również określić jakość czcionki, np. Best Shape (Najlepszy kształt), Best contrast (Najlepszy
kontrast) czy wygładzanie na poziomie
fragmentów pikseli (Subpixel rendering).
Przycisk Details (Szczegóły) prowadzi do
okna ze szczegółowymi ustawieniami, np. wyrównywania krawędzi.
Przeglądanie próbek
czcionek
Gnome nie posiada programu do przeglądania czcionek; można jednak posłużyć się
WWW.LINUX-MAGAZINE.PL
KNOW HOW
Czcionki w Gnome
w tym celu programem Nautilus, gdzie nai prezentuje próbkę każdej z nich. Do zbuleży wybrać kolejno File | Open location
dowania programu potrzebne są biblioteki
(Plik | Otwarcie podeweloperskie
łożenia) i wpisać
Gnome, w tym Pantam fonts:. Zobaczygo, Freetype i wiele
my tutaj jednak tylinnych. Kod proko czcionki systegramu należy najmowe; nie jest brapierw skonfigurona pod uwagę zawać
poleceniem
wartość katalogu
./configure, a na~/.fonts. Ponadto
stępnie skompiloprogram nie prewać
poleceniem
zentuje
próbki
make i zainstalować
czcionki, gdy ją
za pomocą su -c
dwukrotnie kliknie“make install”.
Rysunek 2: Gnome Font Sampler prezentuje
my. Wewnątrz okna
Warto zauważyć,
dowolny tekst za pomocą wybranej czcionki
Nautilusa można
że program Gnome
Gnome.
natomiast kliknąć
Font Sampler możczcionkę prawym przyciskiem i wybrać ją
na uruchomić bezpośrednio z katalogu pajako czcionkę aplikacji Gnome.
kietu, bez instalowania, wydając po kompilaAby obejrzeć próbki zainstalowanych
cji polecenie ./src/gfontsampler. Jednak warto
czcionek,
możemy
użyć
bardzo
jest zainstalować oprogramowanie w kataloużytecznego programu Gnome Font Samgach systemowych poleceniem su -c “make inpler [4]. Analizuje on dostępne czcionki
stall”. Gnome Font Sampler prezentuje
wszystkie zainstalowane czcionki, w tym te
znajdujące się w katalogu domowym.
Im większy wybór,
tym lepiej
Obecne rozwiązania dostępne w Gnome
umożliwiają wydajne zarządzanie czcionkami i prezentowanie ich na ekranie w wysokiej jakości.
Jest szansa, że aplikacje zaczną wyglądać
podobnie. Ale nie spieszmy się z optymizmem - trudno oczekiwać, żeby wszyscy autorzy programów przepisywali kod ze względów czysto kosmetycznych. ■
INFO
[1] Fontconfig: http://www.fontconfig.org
[2] Freetype: http://www.freetype.org
[3] Pango: http://www.pango.org
[4] Gnome Font Sampler: http://linuxadvocate.org/projects/gfontsampler