Anna Tomczyk-Churska - Metody pracy w centrum medialnym na

1
Anna Tomczyk-Churska
ZSO Gimnazjum i Liceum Akademickie w Toruniu
www.gimakad.torun.pl
[email protected]
Metody pracy w centrum medialnym na przykładzie biblioteki
Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
Zespół Szkół Ogólnokształcących Gimnazjum i Liceum Akademickie w Toruniu od 1998 roku prowadzi
przy współpracy z Ministerstwem Edukacji Narodowej i Sportu oraz Uniwersytetem Mikołaja
Kopernika w Toruniu eksperyment pedagogiczny. Kształci młodzież szczególnie uzdolnioną z całej
Polski na poziomie szkoły średniej w cyklu pięcioletnim obejmującym program gimnazjum i liceum[1].
Do zadań szkoły należy wypracowanie i zweryfikowanie w ramach prowadzonego eksperymentu
wzorów organizacyjno-dydaktycznych pracy z młodzieżą szczególnie uzdolnioną. Proces edukacji
kończy egzamin maturalny. Po zakończeniu nauki w szkole, decyzją Senatu UMK, uczniowie GiLA
spełniający kryteria mają możliwość przejścia bez egzaminu na wybrany kierunek studiów na UMK[2].
Biblioteka, organizowana razem ze szkołą od podstaw, jako Ogólnoszkolna Pracownia InformacyjnoDydaktyczna i biblioteka zarazem specjalistyczna Uniwersytetu Mikołaja Kopernika[3], aktywnie
uczestniczy i wspiera proces edukacji w ramach prowadzonego przez szkołę eksperymentu
pedagogicznego. Za podstawę teoretyczną jej działań edukacyjnych przyjęto między innymi
indukcyjny model wzbogaconego kształcenia zaproponowany przez J. Renzulliego [4] opisujący role
nauczyciela, ucznia, organizacji miejsca i programu kształcenia w realizacji edukacji uczniów zdolnych
oraz wieloczynnikowy model zdolności zaproponowany przez Franza Moenksa[5] akcentujący wpływ
rodziny, rówieśników i środowiska szkoły na kształcenie dzieci zdolnych. Jako biblioteka szkoły
średniej wypełnia ona zgodne z odpowiednimi dokumentami prawnymi[6] statutowe funkcje
gromadzenia, opracowania i udostępniania informacji na różnych nośnikach [7]. Ponieważ jest to
także biblioteka specjalistyczna UMK[8], do jej obowiązków należy stała współpraca z Biblioteką
Główną UMK polegająca na wprowadzaniu informacji o zbiorach do elektronicznego katalogu BG
UMK, pomocy w korzystaniu ze zbiorów BGUMK i materiałów informacyjnych (tradycyjnych
i elektronicznych) wydawanych przez bibliotekę, szkoleniu bibliotecznym uczniów i wszystkich
zainteresowanych. Stale monitorowane kontakty uczniów z BGUMK (wypożyczalnia, czytelnie)
i podnoszone kwalifikacje zawodowe bibliotekarza poprzez szkolenia i konferencje. Działalność jest
dokumentowana sprawozdaniami opisowymi i GUS [9].
Kto korzysta z tej biblioteki, jacy uczniowie, nauczyciele, rodzice?
Uczniowie to najważniejsza grupa odbiorców usług biblioteki i przede wszystkim dla nich była ona
organizowana. Jest to młodzież w wieku średnio od 12 do 18 lat. Zdarzają się młodsi, którzy podczas
nauki w szkole podstawowej “przeskoczyli” jedną lub dwie klasy. Tacy uczniowie przystępują do
egzaminu maturalnego w wieku 16 lub 17 lat. Co roku szkoła przyjmuje do pierwszej klasy ok. 40
nowych uczniów. Wszyscy kwalifikują się do nauczania indywidualnego. Pochodzą ze wsi, małych
miasteczek i dużych miast. Są tacy, którzy nie mają nawyku czytania dla przyjemności i nie znają ani
literatury dziecięcej, ani młodzieżowej, a wszelkie informacje potrzebne do nauki szkolnej
czerpią z podręcznika i sieci Internet. Ale są i znawcy, koneserzy literatury, którzy mimo młodego
wieku poszukują rozrywki intelektualnej na dobrym poziomie. I nie ma tu znaczenia czy jest to
literatura w języku polskim, czy obcym, przeznaczona dla młodzieży, czy nie. Nauczyciele pracujący w
szkole realizują programy autorskie ujęte w szkolnym programie nauczania. Są
2
wśród nich pracownicy naukowi UMK, są nauczyciele z tytułem naukowym doktora, nauczyciele
stażyści, mianowani i dyplomowani. Grono pedagogów i wychowawców opiekuje się młodzieżą
mieszkającą w internacie szkolnym. Rodzice reprezentują pełen przekrój zawodowy. Uczniowie
i nauczyciele chętnie korzystają z dydaktycznych i rozrywkowych zbiorów biblioteki. Zwłaszcza
uczniowie klas pierwszych i drugich oraz ci z klas starszych, którzy, z różnych powodów, dłużej
oswajają się z BG UMK. Z reguły od klasy trzeciej uczniowie korzystają w większości z biblioteki
uniwersyteckiej, a od czasu do czasu ze szkolnej. Są rodzice, którzy wypożyczają za pośrednictwem
swoich dzieci pozycje z dziedziny literatury pięknej lub psychologiczno-pedagogicznej. Ale ta grupa
użytkowników jest zdecydowanie najmniejsza.
Organizacja roku szkolnego i pracy dydaktycznej w szkole podlega ustawowym regulacjom MENiS.
W roku szkolnym 2002-2003 szkoła miała po raz pierwszy komplet uczniów tzn. klasy od 1 do 5, po
dwa oddziały na każdym poziomie, po ok. 20 uczniów w każdym oddziale co daje ok. 200 uczniów
w całej szkole. Mniej więcej połowa z nich mieszka w przyszkolnym internacie. W roku szkolnym
2002-2003 po raz pierwszy odbyły się egzaminy maturalne.
Przestrzeń
biblioteczna
obejmuje
trzy
parterowe
pomieszczenia,
w
układzie
amfiladowym. Przypisano im funkcje czytelni, magazynu z wolnym dostępem i pracowni. Nadane
nazwy mają wywoływać właściwe skojarzenia z odpowiednimi pomieszczeniami w bibliotece
uniwersyteckiej. Czytelnia, wyposażona w księgozbiór podręczny, dostępna jest dla uczniów
i nauczycieli przez cały czas pracy szkoły (codziennie w godz.8.00-20.00). Także wtedy, kiedy nie ma
bibliotekarza. Jest samoobsługowa, tzn., że uczniowie mają swobodny dostęp do księgozbioru,
sprzętu audiowizualnego i codziennej prasy. Drugim pomieszczeniem jest magazyn z wolnym
dostępem do zbiorów. Otwarty dla uczniów i nauczycieli codziennie w godzinach pracy bibliotekarza.
Zbiory obejmują różnego rodzaju dokumenty biblioteczne (książki, czasopisma, płyty CD, taśmy audio
i wideo). Są tu nie tylko wydawnictwa opisane przez katalog lecz także książki umieszczone na
“regałach z czapką niewidką”. Są to materiały, które nie są jeszcze wprowadzone do zbioru,
pochodzące z darów, można z nich korzystać jak ze wszystkich innych znajdujących się w tej
bibliotece dokumentów. Aby jednak wypożyczyć cokolwiek poza bibliotekę, należy wypełnić
formularz biblioteczny zwany rewersem, taki sam jak w BGUMK. Trzeba znaleźć i wpisać
w odpowiednie miejsca formularza informacje o wypożyczanym dokumencie, a mianowicie autora,
tytuł, sygnaturę, a w przypadku czasopism rok wydania, tom i numer. Takie same rewersy wypisuje
się na wszystkie wypożyczane materiały, także na płyty CD i taśmy audio i video. W tej części jest
także kilka miejsc czytelnianych oraz oprócz bibliotekarskiego - uczniowskie stanowisko
komputerowe. Wszystkie komputerowe stanowiska biblioteczne (a planowane są docelowo cztery),
tak jak wszystkie szkolne stanowiska komputerowe, mają dostęp do sieci Internet i wyposażone są w
drukarki. Tzw. pracownia to trzecie z bibliotecznych pomieszczeń. Jest to także czytelnia,
miejsce pozwalające na pracę, ale o nieco innym wystroju. Można tutaj wypić herbatę, porozmawiać
z przyjaciółmi lub pouczyć się. Ta część także otwarta jest w czasie pracy bibliotekarza, tzn. w godz.
10.00-16.00 codziennie z wyjątkiem sobót i niedziel.
Przez cały czas pracy szkoły do dyspozycji użytkowników jest ogólnie dostępna kserokopiarka. Sprzęt
audio-video, magnetowidy i komputery, które są nie tylko w bibliotece, lecz także w każdej klasie
i w wyznaczonym pomieszczeniu w internacie. Uczniowie dokumentują życie szkoły przy użyciu
kamery i aparatu fotograficznego. Te filmy, prezentowane na uroczystych zabawach połowinkowych
i studniówkowych, przypominają o historii rocznika. Jest możliwość nagrania materiałów na płytę CD.
Przydają się przy przygotowaniu wydawnictwa absolwentów. W szkole działa wewnętrzna sieć
komputerowa, radiowęzeł i pracownia fotograficzna. Na szkolnych uroczystościach i dyskotekach
wykorzystywany jest obsługiwany przez uczniów sprzęt nagłaśniający. Redagowane są dwie gazetki
szkolne i szkolna strona internetowa. Wydawana jest seria Biblioteka Gimnazjum Akademickiego,
która jak do tej pory prowadzi dwie podserie: pierwsza to prace uczniów przygotowane na corocznie
organizowane przez szkołę tzw. Konferencje papieskie, druga to Absolwenci. Jest to księga
pamiątkowa rocznika opuszczającego szkołę. W jej projektowaniu i przygotowaniu biorą udział
3
uczniowie i chętni nauczyciele. Wydawnictwo zawiera to, co uczniowie chcą zabrać ze szkoły na
pamiątkę, a zatem wspomnienia o szkolnych wycieczkach, przygodach, przyjaźniach, wydarzeniach
smutnych i zabawnych. Są tam fragmenty wybranych prac literackich, naukowych, przygotowanych
na fakultetach, na olimpiady lub jako prace zaliczeniowe na UMK. Są rysunki i mnóstwo fotografii.
Uczniowie przygotowują dla absolwentów specjalną wersję hipertekstową na płycie CD.
Ponieważ wszyscy uczniowie i nauczyciele mogą korzystać ze zbiorów BGUMK, biblioteka szkolna
prowadzi jedynie księgozbiór podstawowy, podręczny dla uczniów i nauczycieli. Gdy
powstawała w 1998 roku, usiłowano ją zorganizować zgodnie z założeniami reformy oświaty [10]
i najnowszymi tendencjami w bibliotekarstwie szkolnym jako centrum medialne [11], w którym
uczniowie i nauczyciele korzystają z dokumentów pomocnych w prowadzeniu zajęć lub
samokształceniu, bez względu na postać i nośnik informacji. Gromadzi się tu dokumenty biblioteczne
tradycyjne i elektroniczne, tekstowe, audiowizualne i multimedialne, objęte programem nauczania
w szkole, materiały do nauczania przedmiotów, z których prowadzone są zajęcia podstawowe,
fakultety i zajęcia uzupełniające. Wykorzystując dokumenty tradycyjne i elektroniczne uczniowie
mogą poszukiwać potrzebnych im informacji, a następnie wykorzystywać je do przygotowania zadań.
Obowiązuje zasada podawania źródeł informacji.
Informacja o zasobach jest podstawowym zobowiązaniem biblioteki wobec jej użytkowników,
a aparat informacyjno-wyszukiwawczy, ważną platformą komunikacji pomiędzy bibliotekarzem
i odbiorcami jego usług. Zbiory opisywane są przez elektroniczny katalog BGUMK Horizon. Nauka
umiejętności korzystania z tego katalogu, wyszukiwania, oceny i wykorzystania informacji należy do
zadań dydaktycznych biblioteki szkolnej. Można z tego katalogu korzystać przy pomocy terminala
w bibliotece, innych szkolnych komputerów i każdego innego miejsca poprzez stronę domową
BGUMK. Elektroniczną bazę “Mała Biblioteka” [12], posadowioną lokalnie na komputerze
bibliotekarza, uczniowie mogą współtworzyć. Opisuje ona bazę użytkowników i zbiory jedynie
biblioteki szkolnej. Chętni uczniowie samodzielnie wprowadzają do czytelnego formularza dane
bibliograficzne dokumentu bibliotecznego zaczerpnięte z egzemplarza książki, płyty CD czy kasety
VHS. Przedtem jednak, wszystkie dane muszą być prawidłowo odnalezione w egzemplarzu
dokumentu. Uczniowie wykonują także inne prace przygotowujące materiały do wprowadzania do
zbioru. Sprawdzają w elektronicznym katalogu BG UMK czy dana pozycja jest w zbiorach, a jeżeli tak,
to jaką notacją jest opisana jej treść. Pieczętują dokumenty, oklejają kodami paskowymi
i podkładkami sygnaturowymi. Ustawiają materiały na półkach wg notacji. Uzupełniają kolekcję
“wirtualnej biblioteki” o adresy stron WWW ich zdaniem ciekawe lub przydatne, dodają teksty w
postaci elektronicznej, czasem własne prace np. zaliczeniowe z zajęć uniwersyteckich lub prace na
olimpiady czy fakultety.
Nauczyciele przesyłają korzystając z poczty elektronicznej lub przekazują na dyskietkach materiały
przydatne lub konieczne do przygotowania się do zajęć np. utwory literackie, dzieła plastyczne, po
które uczniowie zgłaszają się z dyskietkami lub wpisują się na listę adresów e-mail. W ten sposób,
między innymi, biblioteka współpracuje z nauczycielami przedmiotowymi. Biblioteka ma stałe łącze
internetowe. Uczniowie korzystają z elektronicznych informacji zamieszczonych w sieci. Poszukują
informacji w katalogu BG UMK i wypisują rewersy do Biblioteki Głównej, korzystają z baz i serwisów
elektronicznych. Bibliotekarz pomaga w wyborze źródeł. Przygotowane prace można wydrukować na
papierze, zachować na dyskietce lub zapisać na płycie CD (użyteczne dla prezentacji z wieloma
ilustracjami, kolekcji fotografii). Nie prowadzi się tradycyjnych kartotek zagadnieniowych, ponieważ
jest dostępna elektroniczna Bibliografia Zawartości Czasopism BN[13] oraz elektroniczne i tradycyjne
wersje czasopism.
Zbiory, ze względów dydaktycznych ustawione są na półkach wg notacji klasyfikacji BGUMK.
W bibliotece wyłożony jest schemat tej klasyfikacji, który ułatwia określenie sygnatury dokumentu.
W celu wspierania prawidłowego formułowania zapytań wyszukiwawczych w innych bazach
(Biblioteka Narodowa, Bibliografie, wyszukiwarki internetowe) do dyspozycji użytkowników jest
egzemplarz Języka Haseł Przedmiotowych Biblioteki Narodowej, podstawowe encyklopedie ogólne
4
i specjalne, słowniki i leksykony. Bibliotekarz służy pomocą w każdej sytuacji, a uczniowie chętnie
pomagają sobie nawzajem.
Odpowiednie warunki do korzystania z usług biblioteki/ centrum medialnego/ szkolnej pracowni
informacyjno-dydaktycznej to takie, które są efektem wzajemnych uzgodnień i pozwalają
nauczycielowi-bibliotekarzowi [14]/ specjaliście d/s mediów [15] i informacji naukowej [16]
wywiązywać się ze zobowiązań, a czytelnikowi korzystać z dostępu do informacji w sposób go
satysfakcjonujący. Odpowiednie warunki to zapewnienie sprzętu pozwalającego na korzystanie
z kolekcji, właściwego oświetlenia, odpowiednich miejsc i przyjaznej atmosfery sprzyjającej pytaniom,
poszukiwaniom, ciekawości, indywidualnym rozwiązaniom i dyskusji. W GiLA to uczniowie wybierali
godziny otwarcia biblioteki szkolnej. Zdecydowano się na sześć godzin (dzienny limit pracy
nauczyciela-bibliotekarza) od 10.00 do 16.00, na które wpisało się najwięcej zainteresowanych
korzystaniem z biblioteki. W godz.16.00-18.00 młodzież może korzystać z tzw. wolnego dostępu do
20 stanowisk komputerowych pod opieką informatyka i do 5 stanowisk komputerowych
umieszczonych w internacie pod opieką pedagogów, ale swoje poszukiwania rozpoczynają od wizyty
w “bibliotece”. Nauczyciele i uczniowie mają wpływ na zakupy nowych nabytków. Prowadzone są
“listy życzeń”. Nauczyciele zaopatrują bibliotekę w materiały dydaktyczne w różnej postaci,
a uczniowie ulubione pozycje, przydatne lub według nich godne polecenia innym.
Jak można uczyć różnych form komunikowania się? Jak uświadomić różne role nadawcy i odbiorcy
komunikatu, jak wskazać postaci komunikatów w zależności od intencji nadawcy, funkcji komunikatu,
nośnika przekazu. Być może uprawiając taką działalność, która pokaże jakie formy i sposoby mogą
być użyteczne, stosowne, wartościowe, pomocne. W tej bibliotece dużo się rozmawia. Wszyscy ze
wszystkimi. Rozmawia się w czasie rzeczywistym i posługując się elektroniką. Rozmawia się
o przeczytanych książkach, o artykułach w prasie , o filmach w kinach i telewizji, o spektaklach
teatralnych. Wspólnie ogląda się filmy, słucha się muzyki. Bywają tu uczniowie różnych klas
i z różnych roczników, nauczyciele, goście. Także absolwenci. Z każdym można porozmawiać, każdego
można zapytać, poprosić o pomoc, do każdego można wysłać SMS lub e-mail, przesłać e-kartę
z pozdrowieniami, złożyć urodzinowe życzenia osobiście, wspólnie posłuchać muzyki lub
pomuzykować. Można oglądać film ze zbiorów biblioteki, “zadany przez nauczyciela” lub przyniesiony
z domu. Można film “nakręcić” przy pomocy kamery lub zrobić pamiątkowe fotografie. W tej
bibliotece nie obowiązuje cisza. Jeżeli ktoś jej potrzebuje, znajdzie się dla niego cichy kącik. A wystrój
wnętrza ? Zawsze można coś zmienić bo jest to kompromis pomiędzy chęciami, a możliwościami.
Zasadą jest, żeby był porządek na półkach, a poza tym, to jak w pokoju nastolatka. Uczniowie lubią
siedzieć na podłodze przy kaloryferze i grzać plecy czytając. Lubią też paki z makulaturą, które
traktują jak fotele i przez to stały się one elementem wystroju wnętrza już na stałe. W wypełnionej
ankiecie podkreślają, że najważniejsza jest przyjazna atmosfera. Ta atmosfera nie przeszkadza w
mimowolnym uczeniu się, bo biblioteka jest przyjazna, pomaga przy poszukiwaniach, ocenie wartości
i przydatności wyszukanych informacji, służy pomocą we wszystkich sytuacjach “bibliotecznych”.
Zwraca uwagę na bibliografię, przypisy i przypomina o obowiązku podawania źródeł informacji (tak
tradycyjnych jak elektronicznych).
Wspomniane zadania szkoły, funkcje szkolnej pracowni informacyjno-dydaktycznej, zwanej przez
wszystkich zgodnie “biblioteką”, połączone z zadaniami biblioteki naukowej i z przeznaczeniem jej
dla uczniów zdolnych nakładają na tę placówkę szczególne obowiązki.
Bardzo użyteczny jest tu indukcyjny model wzbogaconego kształcenia zaproponowany przez
Renzulliego. Model ten podporządkowuje organizację miejsca, działań nauczyciela i procesu
nauczania - uczniowi i jego potrzebom edukacyjnym. Pomaga określić poziom i formy współpracy
nauczyciela i uczniów w miejscu, w którym ogniskuje się praca szkoły, w pracowni informacyjnodydaktycznej.
Nauczyciel
jest
przyjacielem,
opiekunem
i
doradcą. Współpracuje
z uczniem i towarzyszy mu wspierając jego pracę na możliwie wielu płaszczyznach. Powinien mieć
umiejętność prowadzenia dialogu z każdym, kto ma wpływ na proces uczenia się - wychowania
5
i potrafi ten dialog utrzymać [17]. Nie podaje gotowej wiedzy, ale uczy, jak w otaczającej
rzeczywistości dostrzegać i rozwiązywać problemy.
Uczniowie mają możliwość samodzielnego planowania pracy, dokonywania wyborów, mogą zadawać
pytania i oczekiwać odpowiedzi. Mogą dyskutować, posługiwać się argumentami, starać się
przekonać nauczyciela lub kolegę do swoich racji. Określają swoje potrzeby tak pod względem
tematyki jak poziomu i formy. Samodzielnie precyzują temat, rodzaj, cel i formę poszukiwanych
informacji. Wyposażeni w podstawową wiedzę o układzie kolekcji bibliotecznej i umiejętności
wyszukiwania korzystają ze źródeł pierwotnych (dzieła autorskie) i wtórnych (informatory,
opracowania encyklopedyczne, monografie, tradycyjne i elektroniczne) z tradycyjnych
i elektronicznych narzędzi wyszukiwania. Nauczyciel-bibliotekarz stale towarzyszy uczniom. Jeżeli nie
są zadowoleni z efektów poszukiwań lub popełniają pomyłki - poprzez nawiązanie dialogu pomaga
odnaleźć właściwe rozwiązania (np. nakłania do zorientowania się, czy użyto właściwej terminologii,
prawidłowych danych bibliograficznych, czy takie dane rzeczywiście opisują dany problem lub
dokument). Uczeń, gdy zorientuje się, dlaczego jego działania przyniosły niezadowalający efekt, sam
koryguje postępowanie do czasu, aż osiągnie określony przez siebie, zadowalający go skutek
w postaci wyszukania właściwych informacji.
Nauczyciel-bibliotekarz wspiera ucznia we wszystkich jego poczynaniach w bibliotece.
Młodzież nie tylko poszukuje materiałów do nauki na półkach bibliotecznych lecz także korzysta
z komputera jako narzędzia komunikacji i wyszukiwania informacji w bibliografiach i katalogach
bibliotecznych, bazach na płytach CD oraz w elektronicznych bazach dostępnych przez Internet.
Biblioteka jest stałym miejscem spotkań towarzyskich i dyskusji na tematy żywo zajmujące
bibliotekobywalców. Nauczyciel jest aktywnym i pełnoprawnym uczestnikiem tych spotkań. Różnica
wieku, doświadczeń życiowych, zainteresowań, wiedzy i niewiedzy pozwala na żywą wymianę zdań.
W prowadzonych rozmowach, wszyscy mają jednakowe prawa. Tak uczniowie jak nauczyciel mogą
przedstawić swój punkt widzenia na każdy temat, argumenty za lub przeciw. Zmiana poglądów
w takiej atmosferze nie jest przykra, a jest efektem prowadzonej dyskusji, skuteczności argumentów.
Umiejętność dochodzenia do porozumienia jest ważną umiejętnością komunikacyjną, a takie między
innymi umiejętności powinna kształcić pracownia informacyjno-dydaktyczna. Szczerość w kontaktach
z uczniami jest podstawową zasadą postępowania. Uczeń jest najważniejszym odbiorcą działań
nauczyciela-bibliotekarza. Zadaje pytania na każdy temat i otrzymuje odpowiedź, bez względu na to,
czego to pytanie dotyczy. Ponieważ uczniowie budują swoją wiedzę o świecie i różnego rodzaju
komunikatach ten świat opisujących, szukają wiedzy, prawdy, tworzą swoją własną wiedzę i własną
prawdę oraz wzorce komunikowania się i rozumienia rzeczywistości poprzez ocenę informacji
zwrotnych, jakie do nich docierają. Ta informacja powinna być prawdziwa i rzetelna. Stąd dyskusje
o postawach, przekazach medialnych, stereotypach, metodach wywierania wpływu itd. Wiedza
teoretyczna i umiejętności praktyczne mogą być zaraz wykorzystane i ocenione pod kątem
przydatności, zweryfikowane, uzupełnione lub poprawione jeżeli będzie tego wymagała sytuacja.
Jeżeli uczeń źle zapamięta sygnaturę książki lub nie będzie wiedział, gdzie ją znaleźć, do czego będzie
mu potrzebna, błędnie wypełni rewers, nie znajdzie właściwych słów kluczowych, nie wybierze
właściwej bazy lub serwisu, to nie dotrze do poszukiwanej informacji ani w bibliotece szkolnej, ani
w żadnej innej np. uniwersyteckiej czy publicznej. Jeżeli oprze swoje informacje na nie aktualizowanej
od dawna stronie www lub artykule z popularnego czasopisma nie podającego źródeł, musi mieć
świadomość dezinformacji lub uleganiu manipulacji.
Wydaje się, że młodzież lubi działania rzeczywiste i przydatne, i dlatego często proponuje się
chętnym uczniom prawdziwy współudział w pracach biblioteki. Współpracują z bibliotekarzem przy
tzw. opracowaniu bibliotecznym dokumentów, współtworzą wystawy, pomagają młodszym lub
słabiej zorientowanym koleżankom i kolegom. Ich działania odnotowane są w wykazie
bibliotekobywalców.
6
Umiejętności uczniów są bardzo zróżnicowane. Elementem różnicującym są ich doświadczenia
środowiskowe: szkolne i rodzinne, zdolności oraz asynchronie rozwojowe charakterystyczne tak dla
wieku dojrzewania jak dla jednostek zdolnych. W zależności od tego uczniowie poszukują informacji
odpowiedniej do swoich potrzeb i wykorzystują ją stosownie do swoich umiejętności. Istotne jest aby
uczeń samodzielnie wyszukał, ocenił przydatność i przede wszystkim wykorzystał informacje, które
znalazł. W tym celu biblioteka stara się tak organizować zbiory, przestrzeń i działania, aby wspierać
samodzielną pracę ucznia. Edukacja czytelnicza i medialna ma przygotować uczniów do uczestnictwa
w kulturze poprzez przygotowanie do krytycznego odbioru komunikatów medialnych na różnych
nośnikach, w różnych konwencjach, w różnych miejscach. Często zdarza się, że rozmowy dotyczą
filmu oglądanego w telewizji lub w kinie, sztuki teatralnej, książki przeczytanej na wakacjach. Nie są
to fakty kulturalne objęte kanonem lektur szkolnych, ale przecież są przez uczniów odbierane i żywo
ich interesują. Ze względu na wiek, w którym młodzież szuka doświadczeń, informacji o świecie,
w który mają wejść jako ludzie dorośli, często poruszane problemy są trudne i niejednoznaczne.
Wymaga to od nauczyciela nie tylko merytorycznego przygotowania jako odbiorcy kultury,
znajomości jej kodów i kontekstów lecz także wyrozumiałości dla ciekawości uczniów, umiejętności
odcyfrowania ich rzeczywistych i ukrytych potrzeb informacyjnych. Biorąc pod uwagę asynchronie
rozwojowe, czasem w takich momentach pełni on rolę rodzica-wychowawcy, cierpliwie
wyjaśniającego fakty lub działania.
Biblioteka, choć wspiera działania edukacyjne szkoły, nie realizuje konkretnego programu
edukacyjnego ze wszystkimi uczniami, a tylko z tą grupą, która dobrowolnie przychodzi do biblioteki.
Nauczyciel-bibliotekarz nie prowadzi zajęć w klasie, jego czas pracy nie jest podzielony na 45
minutowe odcinki, jednak wszyscy uczniowie muszą być przeszkoleni w BG UMK zanim otrzymają
karty czytelnicze. Następuje to zazwyczaj we wrześniu, na początku roku szkolnego. Karty
użytkownika biblioteki uniwersyteckiej odbierają w bibliotece szkolnej. Jest to okazja do konfrontacji
wiedzy teoretycznej, nabytej podczas szkolenia z praktycznymi umiejętnościami. W zależności od
potrzeb uczniów prowadzi się dodatkowe szkolenia na miejscu, w bibliotece szkolnej. Tu pomaga się
przy wyszukiwaniu informacji w zbiorach biblioteki szkolnej, uniwersyteckiej i w innych bazach
udostępnionych w sieci. Ponieważ poziom wiedzy i umiejętności jest bardzo zróżnicowany, są to
zajęcia w zasadzie indywidualne, zaproponowane przez uczniów lub nauczyciela, kiedy zauważa, że
takie zadania są potrzebne. Uczniowie bardzo żywo reagują na metody i zakres edukacji objętej
programem kształcenia w szkole. To ich potrzeby edukacyjne wyznaczają poziom, ilość i tematykę
kolekcji bibliotecznej. Mając wpływ na budowę kolekcji bibliotecznej, mają tym samym wpływ na
realizację programu kształcenia.
Franz Moenks podkreśla w swoim wieloczynnikowym modelu zdolności, że wielki wpływ na rozwój
dzieci zdolnych mają rodzina, szkoła i rówieśnicy. Biblioteka, pełniąca funkcje szkolnego centrum
informacyjnego jest dobrym miejscem wzajemnego wspierania się tych trzech środowisk i otwierania
się na potrzeby ucznia.
Metoda dialogu okazała się przydatna w pracy biblioteki. Wykorzystano ją do kształcenia
kompetencji komunikacyjnych i informacyjnych uczniów. Zasada otwartości komunikacyjnej pozwala
na samodzielny wybór problematyki przez uczniów, którzy niezbyt chętnie poddają się sztywnym
rygorom i autorytatywnym opiniom. W trakcie rozmowy umiejętnie prowadzonej można przekazać
wiele informacji związanych z procesem komunikacji społecznej, kompetencjami nadawcy i odbiorcy,
formami komunikatów nawet, a może zwłaszcza, kiedy ta rozmowa dotyczy problemów nie
związanych z programem nauczania w szkole tylko świata rzeczywistego, środowiska w którym
uczniowie żyją. Najbardziej istotne jest rzeczywiste zastosowanie przekazywanych informacji. Jeżeli
młodzież poszukuje informacji na jakikolwiek temat, związany lub nie z programem nauczania, to
mają wewnętrzną motywację i tym samym prawo do uzyskania prawdziwej i rzetelnej informacji, bo
tylko taka pomoże w rozwiązaniu problemu na poziomie, na jaki pozwalają indywidualne
kompetencje ucznia. Nie ma tematów tabu. Istotna jest kultura języka. Wydaje się, że jest to
młodzieży bardzo potrzebne.
7
“Cała biblioteka wypełniona jest wiedzą, która wręcz....zagraża” jak napisał któryś
z bibliotekobywalców[18], trzeba tylko wiedzieć jak jej szukać i jak używać. Krytyka jest łatwa w
wieku dojrzewania, ale poszukiwanie właściwych, przekonywujących argumentów już nie jest takie
proste. Umiejętność analizy w celu przeprowadzenia krytyki zależna jest od wiedzy i stopnia poznania
przedmiotu krytyki oraz od kultury osobistej krytykującego. Uzmysłowienie tego uczniom podczas
rozmowy pomaga im natychmiast sprawdzać fakty, analizować problem, ustosunkować się, wysnuć
wnioski. I nie ma tu znaczenia, czego rozmowa dotyczy.
Ścieżka edukacji czytelniczej i medialnej realizowana jest przez wszystkich nauczycieli prowadzących
zajęcia edukacyjne w szkole. Dlatego każda klasa tak jak biblioteka wyposażona jest w komputer
z dostępem do sieci Internet, odbiornik audio-video. Biblioteka wspiera te działania poprzez dobór
pomocnych materiałów dydaktycznych w postaci książek, czasopism, materiałów na taśmach VHS,
płytach CD oraz kolekcję stron WWW i kolekcję tekstów w postaci elektronicznej, uzupełniających
zbiory biblioteki szkolnej.
Biblioteczna strona domowa, stale uzupełniana, udostępniana w sieci wewnętrznej, zawiera
podstawowe informacje o bibliotece, podstawę programową edukacji czytelniczej i medialnej
z aktywnymi łączami do miejsc w sieci, elektroniczną wersję kroniki szkolnej. Do dyspozycji uczniów
klas pierwszych są elektroniczne przewodniki. Są to informatory w postaci prezentacji
multimedialnych: “Szkolna Pracownia Informacyjno-Dydaktyczna” to oferta usług biblioteki,
“Horizon” pomaga zapamiętać funkcje i opcje w katalogu elektronicznym BG UMK,
“Witam w Bibliotece” oprowadza po bibliotece jako instytucji, pokazuje jej funkcje
i zadania. W bibliotece można oglądać “Interaktywne wystawy” , które realizowane są przy
współpracy nauczyciela i uczniów. Jest to forma działania grupowego, polegająca na przygotowaniu
i prezentacji związanych ze sobą tematycznie, różnego rodzaju materiałów ( książki, grafiki), które
można przeglądać w czasie trwania wystawy. Wykorzystano już tę metodę do przybliżenia uczniom
postaci i twórczości Aleksandra Fredry (przy okazji szkolnego przedstawienia Ślubów panieńskich).
Pokazano prace literackie i plastyczne Sławomira Mrożka oraz kolekcję dawnych książek.
Personel biblioteki szkolnej to jedna osoba z wykształceniem wyższym filologicznym, po
studiach podyplomowych z dziedziny bibliotekoznawstwa i informacji naukowej, pedagogiki
czytelniczej i medialnej, technologii informacyjnych i edukacji dzieci zdolnych, z doświadczeniem
zawodowym pracownika informacji naukowej i bibliotekarza przedmiotowego. Etat nauczycielabibliotekarza to 30 godzin zegarowych tygodniowo. Jest on członkiem Rady pedagogicznej,
bierze udział w pracach zespołu humanistycznego i wychowawczego.
International Association of School Librarianship (IASL), podkreślając kluczową rolę biblioteki
szkolnej/ pracowni informacyjno- dydaktycznej w procesie kształcenia, wskazuje na kilka pełnionych
przez nią funkcji i związanych z nimi obowiązków nauczyciela-bibliotekarza. Są to: funkcja
informacyjna, funkcja kształceniowa, funkcja kulturalna i funkcja rekreacyjna [19]. Jest to zbieżne
z kompetencjami zawodowymi nauczyciela, które obejmują kompetencje prakseologiczne,
komunikacyjne, współdziałania, kreatywne, informacyjne i moralne[20]. Do pracy nauczycielabibliotekarza stosują się również postanowienia Konwencji praw dziecka, jak na przykład art.13,
gwarantujący dziecku swobodę wypowiedzi oraz poszukiwania, otrzymywania i udzielania informacji
[20]. Zapisy te oprócz wielu innych nakładają na nauczyciela-bibliotekarza obowiązek bycia
przewodnikiem w świecie wiedzy, kultury, wychowania, rozumianym jako świat informacji, jako zbiór
śladów, przekazów, tropów, mitów, które mogą być prawdziwe lub fałszywe, mogą przekazywać
wiedzę rzetelnie, obiektywnie lub stronniczo, mogą informować lub dezinformować. Ponadto, by
mieć szansę wypełnienia tych zadań, bycia godnym zaufania przewodnikiem, konieczne jest
szczególne uwzględnienie umiejętności nawiązania kontaktu z dziećmi [22]. Mówi się, że sukces
cywilizacyjny Japonii w znacznym stopniu przypisywany jest filozofii, a raczej postawie życiowej
zwanej ”kaizen”. Bliskim polskim odpowiednikiem tego pojęcia jest słowo “partnerstwo”. Jest to
rodzaj oddania się ludzi dążących ku wspólnemu celowi [23]. Kaizen to także ciągłe, ustawiczne
samokształcenie, stałe zaangażowanie w doskonalenie [24].
8
Skuteczność działań nauczyciela zależy w dużej mierze od układu jego stosunków z uczniami. Stosunki
te, podobnie jak inne relacje społeczne, obejmują rozwijające się zachowania uczniów i nauczycieli
względem siebie, percepcje ich osobowości i ról społecznych, wzajemne oczekiwania, nastawienia
i postawy. W kontaktach nauczyciel-uczeń powinna dominować komunikacja dwustronna, gdyż
wtedy każdy jej uczestnik może wobec pozostałych osób pełnić rolę zarówno nadawcy, jak i odbiorcy
wiadomości. Jest wówczas zapewniona możliwość wzajemnych reakcji na przekazywane informacje.
Nauczyciel poprzez swoje oddziaływania na uczniów powinien wpływać na kształtowanie ich
motywacji bardziej zadaniowych niż egocentrycznych. W grupie, w której członkowie współdziałają ze
sobą, o współpracującym wzorcu komunikacji, komunikacja ma charakter dwustronny. Powstają
między uczniami a nauczycielem więzi nie tylko formalne, ale i nieformalne, które sprawiają, że
działanie ma dużą szansę powodzenia, pogłębia się motywacja do działania. Pojawia się okazja do
intensywnych dyskusji. Swoboda w zakresie komunikacji zwiększa możliwość przekazywania własnej
opinii, realizowania własnych pomysłów i ekspresji uczuć. Taki styl komunikowania się z uczniami
pozwala na pokonywanie konfliktów i rozwiązywanie problemów poprzez pełne uświadomienie ich
przyczyn i rozmiarów, wyjaśnianie i omawianie tych zjawisk, stawianie czoła sytuacjom trudnym,
poczucie odpowiedzialności, zrozumienie i tolerancję [25].
Autorem koncepcji Kształcenia przez bibliotekę (Library College) [26] jest Louis Shores. Koncepcja ta
przypisuje “bibliotece” fundamentalne znaczenie w dydaktyce. Shores uznał bibliotekę za
najistotniejszy element w procesie nauczania (teaching) i uczenia się (learning) [27]. Wprowadzone
przez niego pojęcia książki generatywnej i generatywnej koncepcji uczenia się zakładają zmiany
w sposobie i treści realizacji procesu dydaktycznego, ze szczególnym zwróceniem uwagi na metody
i treści dydaktyczne oraz środki stosowane w nauczaniu. Termin książka generatywna nie dotyczy
jedynie zewnętrznych form dokumentu tradycyjnego czy elektronicznego, ale definiuje się jako
ogólna liczba sposobów komunikowania się ludzi między sobą. Należą do nich nie tylko kontakty
z nauczycielem, ale także wszystko to, co stanowi otoczenie uczącego się. Stałe zaangażowanie
w samokształcenie, ciągłe doskonalenie się odpowiada współczesnym tendencjom w dydaktyce,
które w bibliotece szkolnej/ centrum informacji/ szkolnej pracowni- informacyjno- dydaktycznej
mogą przyjąć postać: informacja-potrzeby-informacja. Zaś informacja naukowa powinna
być rozumiana jako umiejętność metodycznego poszukiwania, gromadzenia, opracowania i selekcji
informacji[27].
Wszelkie dokumenty opisujące pracę biblioteki mają postać elektroniczną i papierową, zgodnie
z obowiązującym rozporządzeniem[28]. Działalność BGA przedstawiają następujące zbiory
elektronicznych dokumentów, pogrupowanych następująco:
1.1.
1.2.
1.4.
1.6.
1.1.1. Administracja
1.3. Akcesja
1.5.
Gromadzenie
1.7. Dydaktyka
Sprawozdania (roczne Rejestr przybytków
(rocznie)
Rozkłady materiałów
Statystyka dzienna
Zamówienia
wydawnictw
Rejestr ubytków
Plan pracy BGiLA
Akcesja czasopism
Wartość zbiorów Wirtualna BGA” (elektroniczne
(rocznie)
uzupełnienie zbiorów)
Regulamin korzystania
ze zbiorów z BGA
“Bibliotekobywalcy” (wykaz
dyżurów uczniowskich)
Podstawa programowa
międzyprzedmiotowej ścieżki
“Edukacja czytelnicza i medialna”
9
Przy
ewaluacji
działania
Ogólnoszkolnej
Pracowni
Informacyjno-Dydaktycznej,
zwanej biblioteką, wykorzystano następujące metody: obserwacja uczestnicząca, wywiad ukryty,
rozmowa kierowana, “metoda absolwentów”. Uczniowie niechętnie wypełniają ankiety, nie tylko te
dotyczące pracy biblioteki, stąd nie można na ich podstawie wnosić o efektach pracy biblioteki.
Chętnie opowiadają jednak o swoich oczekiwaniach, wadach i zaletach biblioteki w bezpośrednich
rozmowach. Ma to walor wywiadu nieautoryzowanego i obserwacji uczestniczącej. Pozwala to na
natychmiastową wręcz korektę działań i ocenę pracy. Najważniejsze, że uważają, że jest to ich
biblioteka, którą współtworzą, w której uczą się, w której odpoczywają, w której czują się u siebie.
O praktycznych umiejętnościach uczniów świadczy ich wiedza i umiejętności oraz zachowanie,
zastosowanie i wykorzystanie informacji wyniesionych z biblioteki szkolnej i zastosowanych podczas
wizyt w BGUMK, Książnicy Miejskiej, bibliotekach zakładowych UMK. Poszukując informacji
w szkolnej bibliotece często rezygnują z pośrednictwa bibliotekarza, ale są i tacy, którzy tej pomocy
oczekują, bo tak jest wygodniej. Czasem pomagają lepiej zorientowani koledzy i koleżanki. W takiej
sytuacji uczą się od siebie nawzajem. Z obserwacji prowadzonych przez bibliotekarza wynika iż
uczniowie klas pierwszych poznają i akceptują nowości komunikacyjne, organizacyjne
i merytoryczne
uczniowie klas drugich i trzecich samodzielnie poszukują nowości specjalnych
uczniowie klas czwartych i piątych przekształcają reguły i mają własne ścieżki i obyczaje
biblioteczne.
W celu poznania opinii uczniów o bibliotece szkolnej zastosowałam metodę, którą nazwałam
“metodą absolwentów”, ponieważ po raz pierwszy spotkałam się z nią podczas pracy nad
wydawnictwem “Był sobie intelekt. Absolwenci Gimnazjum Akademickiego 2003” gdzie uczniowie
w celu przekazania informacji o sobie, wprowadzili anonimowe opinie o sobie nawzajem. Tym razem
zaproponowałam bibliotekobywalcom dobrowolny i anonimowy udział w ocenie pracy biblioteki
szkolnej pt.: ”Nasza szkolna biblioteka jest jak...”. Należało napisać porównanie i uzasadnić. Wyniki
takiego badania opinii przedstawiają się następująco. W ankiecie wzięło udział w ciągu jednego
miesiąca (listopad 2003) 40 osób. 28 osób odpowiedziało dokładnie z instrukcją “..jest jak...”(A) przy
czym wiele opinii jest pozytywnych ale są i takie, które mogą być odebrane jako negatywne. Kilka
osób dokończyło zdanie: “nasza szkolna biblioteka jest...”(B), jeszcze kilka innych podało skojarzenie
(C). Po opracowaniu opinii okazało się, że przyznano 23 punkty za atmosferę panującą w bibliotece,
+11 i –2 punkty za działalność biblioteki, 18 punktów za zbiory i +3 punkty i – 3 punkty za wnętrze.
Można uznać, iż nie było to bardzo precyzyjne narzędzie, ale przyniosło pewne informacje o tym , co
jest przez uczniów zauważone, cenione, czego nie dostrzegają, co można starać się poprawić.
Wydaje się, iż pięcioletni okres pracy pozwala dopatrywać się pozytywnych efektów podjętych
działań organizacyjnych i dydaktycznych.
1. Ogólnoszkolna Pracownia Informacyjno-Dydaktyczna zorganizowana i pracująca w opisany
powyżej sposób jest miejscem współpracy pomiędzy nauczycielem, uczniem i środowiskiem
informacji naukowej.
2. Wspiera umiejętności komunikacyjne uczniów poprzez budowanie różnych płaszczyzn
kontaktu.
3. Poprzez bliską współpracę z biblioteką uniwersytecką, otwiera interesującą perspektywę dla
zdobytych w szkole umiejętności.
4. Pokazuje “bibliotekę” jako zachęcający do zwiedzania skarbiec, okno na świat informacji.
Miejsce nauki i odpoczynku.
10
Anna Tomczyk-Churska : Nasza szkolna biblioteka jest jak...Opinie bibliotekobywalców ZSO GiLA.
Toruń’03
A.
1.7.1.
Nasza
biblioteka 1.7.2.
szkolna jest jak...
1.7.3.
1.7.4.
1.7.5.
Przyjaciel, bo zawsze można przyjść i porozmawiać
Domowe łóżko, bo czuję się tu dobrze i przyjemnie
Wielka jaskinia pełna wiedzy, która stoi przed nami otworem
“ciepłe kluchy”, bo jest miło, (czasem) ciepło i przytulnie
Lody waniliowe, bo jest smaczna i dobra
Kącik rozmaitości, bo jest wspaniała i niepowtarzalna i zawsze można tu
posiedzieć
Wielokąt. Zawsze można znaleźć kąt dla siebie
“Stary młyn”, bo jest gorąca herbata, miękkie fotele, dobre książki w różnych
języ kach i wieża CD do użytku domowego
Wielka zagadka (uporządkowana), ponieważ nie bardzo wiem jak się w niej
poru szać i potrzebuje pomocy
Mały przytulny domek na szczycie małej górki, tylko czasem zbyt zatłoczony
Las pełen historii, w którym zawsze krąży dobra wróżka
Wielka książka, w której zawsze można znaleźć coś ciekawego
Latający dywan, chce się tutaj przychodzić i przesiadywać
Magiczny świat, w którym dzieje się wiele pasjonujących historii, z którymi
możemy się zapoznać
Ucieczka od codziennego świata, miejsce spokoju o bardzo miłym nastroju
Radosna feeria barw i zaśmiechów zanurzona w cudownej atmosferze wiedzy
i wzajemnego zrozumienia
Sklepik z bananami z ulicy cynamonowej. Sprzedawca zbratał się z klientami
do tego stopnia, że przy każdej okazji zaszywa się na zapleczu, łapczywie
wyjadając zapasy co doprowadza zebranych do chwilowej metamorfozy w
stado gorylków bibliotekarzy, którzy po zaspokojeniu swoich potrzeb
żywieniowych popadli w stan błogiej szczęśliwości
Wygodne krzesło nie pasujące do wystroju wnętrza
Lody pistacjowe (kolor ścian)
Jaskinia mieszkalna, jest tu trochę zimno, ale bardzo milutko. Biblioteka jest
miejscem, gdzie zawsze można posiedzieć, popłakać, pośmiać się. Uwielbiam
to miejsce
11
Wielka wspaniała loża masońska, w której każdy mason może się rozsiąść i
wypocząć
Dom, ognisko domowe, mogę zawsze wszystko powiedzieć i nigdy to nie
opuści tych czterech ścian
Cela śmierci, bo ciemno, zimno etc.
Nasza biblioteka, po prostu
Wesoła przystań pośród szarości codziennego życia w szkole i zmagań z
trudami każdego dnia. Tu zawsze można przyjść, polepszyć sobie nastrój
dobrą książką i pocieszającą rozmową
Komora gazowa (jak wejdziesz , już nie wyjdziesz),
Kafejka internetowa (bezpłatna),
Miejsce schadzek uczniów (bardzo przydatne),
Wielki las (książek), w którym nigdy nie można nic znaleźć (bez pomocy
bibliotekarza)
Wszechświat w skorupce orzecha (bezpieczne miejsce w skorupce, półki z
książkami niczym pomarszczone fałdy jadalnej części)
1.7.5.1.1
jest...
B,
Najchętniej odwiedzanym miejscem w naszej szkole
OK.
Chociaż zimna jest bardzo ciepła i klimaciarska
Wypełniona wiedzą, mądre książki są wszędzie, stanowią wręcz...zagrożenie
Dobrze zaopatrzona
1.7.6.
Bardzo pomocna
1.7.6.1.1
C:
kojarzy mi się z...
1.7.7.
Mitologią Graves’a
1.7.7.1.1
1.7.8.
Herbatą, przerwą między lekcjami
Po opracowaniu opinii okazało się, że przyznano 23 punkty za atmosferę panującą w bibliotece, +11 i
–2 punkty za działalność biblioteki, 18 punktów za zbiory i +3 punkty i – 3 punkty za wnętrze. Można
uznać, iż nie było to bardzo precyzyjne narzędzie, ale przyniosło pewne informacje o tym , co jest
przez uczniów zauważone, cenione, czego nie dostrzegają, co można starać się poprawić.
Przypisy
[1] Cz. Łapacz., “Decydenci i decyzje” [w]: Był sobie intelekt...Gimnazjum Akademickie w ToruniuAbsolwenci 2003, s. 17.
[2] Uchwała Senatu UMK z dnia 25 listopada 2003 w sprawie uprawnień absolwentów Gimnazjum i
Liceum Akademickiego w Toruniu przy ubieganiu się o przyjęcie na studia w roku 2004/2005.
[3] Biblioteka Gimnazjum i Liceum Akademickiego http://www.bu.uni.torun.pl/gila.htm
[4] za: W.Limont: Synektyka a zdolności twórcze. Toruñ, 1994.
12
[5] tamże.
[6] Statut Zespołu Szkół Ogólnokształcących Gimnazjum i Liceum Akademickie w Toruniu. Rozdział IV i
aneks do tego rozdziału.
[7] Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki w sprawie zasad ewidencji materiałów
bibliotecznych (Dz.U.Nr 85 poz.539 z 1998 r. Dz.U.Nr 106 poz 668) z późniejszymi zmianami
(Dz.U.2001 Nr 74 poz.793).
[8] Porozumienie zawarte w dniu 24 sierpnia 1998 r. w Toruniu pomiędzy UMK oraz Gimnazjum
Akademickim w celu porozumienia i wzajemnej pomocy i współpracy przy organizowaniu i
prowadzeniu Biblioteki Gimnazjum Akademickiego.(wydruk komputerowy).
[9] Biblioteki specjalistyczne BG UMK, Regulamin: http://www.bu.uni.torun.pl/regulamin3.htm
[10] Ministerstwo Edukacji Narodowej o bibliotekach. Warszawa 2000. Biblioteka Reformy nr 25
[11 J. Andrzejewska , Bibliotekarstwo szkolne: teoria i praktyka., T.1,2.Warszawa 1996; “Kształcenie
dla przyszłości w szkolnym skomputeryzowanym centrum informacji”. Materiały z konferencji 24-25
maja 2002 Sucha Beskidzka; B. Staniów , Cele i zadania nowoczesnych bibliotek szkolnych w świetle
najnowszych
amerykańskich
standardów.
“Acta
Universitatis
Wratislaviensis,
Bibliotekoznawstwo”1995 nr 19 s.139-143; B. Staniów , Idea School Library Media Program a
dokumenty dotyczące powszechnej dostępności do informacji.”Biblioteka w szkole” 1996 nr 1 s.4.
[12] Mała Biblioteka’98, Jeżyk Software.
[13] dostępna przez stronę www BGUMK http://www.bu.uni.torun.pl.
[14] teacher-librarian (ang.).
[15] media-specialist (ang.).
[16] information-specialist and researcher(ang.)
[17] Praca zespołowa pod red. Kazimierza Misiołka : Kompetencje dydaktyczne i opiekuńczowychowawcze nauczycieli w zreformowanej szkole. Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna,
Mysłowice 2000.
[18] w ankiecie “Nasza szkolna biblioteka jest jak...?” Toruń , październik-listopad 2003
[19] Książka i biblioteka w środowisku edukacyjnym. Praca zbiorowa pod redakcją Elżbiety Barbary
Zybert. Wydawnictwo SBP, Warszawa, 2002, s.14
[20] Arends R., Uczmy się nauczać, Warszawa 1998, cyt za: Kompetencje dydaktyczne i opiekuńczowychowawcze nauczycieli w zreformowanej szkole. Praca zespołowa pod red. Kazimierza Misiołka,
Mysłowice 2000
[21] za: Książka i biblioteka w środowisku edukacyjnym, op. cit., s.15.
[22] Książka i biblioteka w środowisku edukacyjnym., op. cit., s.16.
[23] TERM IAE Projekt : Mierzenie jakości pracy szkoły, s. 11
[24] M. Drzewiecki , Biblioteka we współczesnej szkole. Warszawa, 1991 s.17-18 (cyt. za Książka i
biblioteka w środowisku edukacyjnym, op. cit., s.48).
[25] Kompetencje dydaktyczne i opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli ..., op. cit.
[26] M. Drzewiecki, Biblioteka i informacja w środowisku współczesnej szkoły. Warszawa 2001 s.3941.
[27] J. Kołodziejska , Kształcenie przez bibliotekę. ”Przegląd Biblioteczny” 1980 z.1 s.87-88 ( cyt. za: M.
.Drzewiecki :Biblioteka i informacja w środowisku współczesnej szkoły, op. cit., s.39.
13
[28] M. Drzewiecki, Biblioteka we współczesnej szkole, op. cit., s.22.
[29] Rozporządzenie Ministra Kultury i Sztuki w sprawie zasad ewidencji materiałów
bibliotecznych (Dz.U.Nr 85 poz.539 z 1998 r. Dz.U.Nr 106 poz 668) z późniejszymi zmianami
(Dz.U.2001 Nr 74 poz.793).
[30] pliki w programach Excel, Microsoft Word .