Metoda projektowa „TWÓRCZY UCZEŃ”? Prof. dr hab. inż. Henryk

Metoda projektowa „TWÓRCZY UCZEŃ”?
Prof. dr hab. inż. Henryk Drozdowski
Ze względu na kryzys tradycyjnego modelu szkoły i nauczania, zachodzi koniecznośd poszukiwania nowych
metod zmierzających do indywidualizacji procesu nauczania. Jedną z metod prowadzących do osiągnięcia tego
celu jest metoda projektów badawczych.
METODA PROJEKTÓW BADAWCZYCH
Metoda projektu jest jedną z najciekawszych i najbardziej atrakcyjnych form pracy z uczniem. Istotę tej
metody stanowi problem naukowy, czyli pytanie, na które odpowiedź można uzyskad jedynie w wyniku procesu
badawczego.
Celem metody jest samodzielna praca ucznia prowadząca do znalezienia zależności ilościowych poprzez
wykonanie pomiarów wielkości fizycznych, oraz ujęcia zjawiska od strony jakościowej. Daje to możliwośd
dokładniejszego poznania przebiegu zjawiska i rozwinięcie nawyku do eksperymentowania i obserwacji.
Uczniowie powinni mied wpływ na wybór tematu projektu. Pozwoli to uwzględnid ich zainteresowania i
możliwości, wyzwoli inicjatywę i motywację do pracy.
Nauczyciel powinien pełnid rolę przewodnika i życzliwego doradcy, służyd pomocą, udzielad wskazówek i
wyjaśnieo. Nade wszystko jednak powinien wyposażyd uczniów w rzetelną wiedzę potrzebną do realizacji
projektu.
Praca metodą projektu wyzwala :
- kreatywnośd i samodzielne działanie ucznia
- integrację wiedzy z różnych dyscyplin
- rozwój osobisty i poznawczy ucznia
- wszechstronny rozwój zainteresowao
Cechy metody projektów badawczych:
1.
Tematyka projektu
- związana z życiem
- interdyscyplinarna
2. Praca z uczniami
- samodzielna
- grupowa
- wszechstronnie aktywizująca
Etapy pracy
1. Inicjatywa, sformułowanie głównego problemu, wybór tematu
2. Przedyskutowanie pomysłu
- nauczyciel wyznacza zadania, które będą prowadzid do realizacji projektu
- wskazuje źródła informacji
- sugeruje sposoby prezentacji
- ustala termin prezentacji i kryteria oceny
3. Wykonanie projektu – działanie
4. Prezentacja projektu
5. Ocena projektu
1
Praca metodą projektów jest stosunkowo nową metodą w naszych szkołach. Nauczyciele tak jak wszyscy
często ulegają rutynie, są przeciążeni obowiązkami, dlatego z rezerwą podchodzą do nowych metod. Obawiają
się, że wprowadzenie nowych elementów do programu ich pracy obciąży ich jeszcze nowymi zadaniami, będzie
wymagało dodatkowych nakładów pracy i czasu. Nauczeni złymi doświadczeniami ze współczesnej szkoły nie
mają też zaufania co do umiejętności i możliwości uczniów. Przygotowane przeze mnie propozycje są na tyle
ogólne aby zachęcid i zainspirowad nauczyciela do pracy nową metodą, ale na tyle szczegółowe aby poprzez
stosunkowo konkretne wskazówki dad impuls do działania w nowym kierunku. Taki dośd skonkretyzowany
„wykaz” propozycji tematów projektów badawczych doda nauczycielowi pewności i odwagi w pracy tą metodą,
zainspiruje do nowych pomysłów i pozwoli inaczej spojrzed na ucznia, jednostkę zdolną do twórczego myślenia i
działania. Wiele już razy okazywało się, że powierzając młodemu człowiekowi odpowiedzialne zadania,
obdarzając go zaufaniem, nie zawiedliśmy się. Powierzenie uczniowi konkretnych obowiązków dyscyplinuje go,
motywuje do samodzielnej pracy i poszerzania zainteresowao, dodaje odwagi i podnosi samoocenę. Młody
człowiek lubi czud się odpowiedzialny za powierzone mu konkretne działania pod warunkiem, że będzie
życzliwie dopingowany i doceniany.
W zaproponowanych przeze mnie tematach uwidacznia się wiodąca i integrująca rola fizyki jako nauki, która
umożliwia poznanie uniwersalnych i fundamentalnych własności materii, wspólnych dla wielu jej form. Pojęcia i
prawa fizyki są uniwersalne i podstawowe dla pozostałych nauk przyrodniczych, co przejawia się jako:
- jednolitośd materii,
- powszechnośd praw.
Większośd zaproponowanych przeze mnie tematów „obszarów badawczych” związana jest z szeroko
pojętym środowiskiem. Myślę, że to bardzo ważne aby uświadomid młodym ludziom jak ważne jest miejsce, w
którym żyją, wyrobienie przeświadczenia o jedności całej przyrody i przynależności do niej. Miejscem, w którym
żyjemy jest Ziemia i środowisko przyrodnicze, które jest jednym wielkim systemem naczyo połączonych. Im
lepiej poznamy to miejsce tym bezpieczniej będziemy się w nim czuli. Świadomośd jednego wspólnego „domu”
jakim jest Ziemia pozwala czud się odpowiedzialnym za całe środowisko, zachęca do dbałości o nie, rozwija
umiejętnośd obserwacji zjawisk przyrody, uwrażliwia na jej piękno i budzi szacunek. Myślę, że wyrobienie takiej
postawy u ucznia powinno byd celem dążenia i działania każdego nauczyciela.
Inne podane przeze mnie propozycje tematów projektów badawczych mają przybliżyd i pomóc wytłumaczyd
uczniom rzeczywistośd, która nas bezpośrednio otacza. Nauka szybko posuwa się naprzód, korzystamy z
przedmiotów użytku codziennego nie wiedząc jak one działają. Nic nie stoi na przeszkodzie aby uświadomid
młodym ludziom, że prawa i zasady fizyki są podstawowe i uniwersalne. Mają zastosowanie w prostych
maszynach, urządzeniach elektrycznych, ale stosują się też do człowieka i wszystkich organizmów żywych.
Fizyka przejawia się we wszystkich aspektach życia i w całej technice. Uświadomienie młodym ludziom tego
faktu może zachęcid ich do uczenia się fizyki, ale też do poszerzania swoich ogólnych zainteresowao i wyzwolid
twórczą aktywnośd na innych polach. Wszystkim dorosłym a szczególnie nauczycielom powinno zależed na
wyrobieniu w młodym człowieku takiej postawy, wyzwoleniu inicjatywy i aktywności, samodzielności w
myśleniu i działaniu.
PROPOZYCJE TEMATÓW BADAWCZYCH
I.
Środowisko − świat, który nas otacza
Cechy projektu: praca grupowa, interdyscyplinarnośd
Cel projektu:
- zainteresowanie otaczającym światem
- umiejętnośd obserwacji zjawisk przyrody
- integrowanie wiedzy z różnych dziedzin nauki
2
- uwrażliwienie ucznia na piękno przyrody
- umiejętnośd dostrzegania związków między różnymi elementami środowiska i postrzegania
go jako całości.
Projekt polega na obserwacji i analizie zjawisk zachodzących w środowisku przyrodniczym, co pozwala na
stworzenie zintegrowanego obrazu przyrody i ukazanie powszechności zjawisk fizycznych.
Uczniowie obserwują zjawiska zachodzące w przyrodzie:
- burza
- tęcza
- chmury
- wiatr
- deszcz
- śnieg
- szron
- halo księżycowe
Na podstawie wiedzy z kilku dyscyplin (fizyka, przyroda, chemia, geografia, sztuka, język polski), uczniowie
szukają wyjaśnienia tych zjawisk.
Przykładowy sposób podziału zadao dla uczniów:
1. Pierwsza grupa przygotowuje teoretyczne wyjaśnienie zjawisk – prezentacja multimedialna (animacje,
wykresy, tabele, wzory), pogadanka, dyskusja
2. Druga grupa pokazuje doświadczenia fizyczne i chemiczne (burza, błyskawica, błękit nieba, wiatr, mgła)
3. Trzecia grupa wykonuje prace plastyczne przedstawiające zjawiska przyrodnicze
(rysunki, plakaty, galeria zdjęd Foto)
4. Czwarta grupa opracowuje efekty akustyczne (szum wiatru, deszcz, grzmot burzy)
5. Piąta grupa przedstawia opisy zjawisk fizycznych i piękno przyrody w literaturze.
Praca nad projektem pozwala zintegrowad wiedzę z różnych dyscyplin a także podstawowe dla ucznia
umiejętności czytania, pisania, głośnego wypowiadania się, prezentowania doświadczeo fizycznych i prac
plastycznych – umiejętności manualne. Przede wszystkim jednak pozwala zobaczyd, że otaczający świat stanowi
całośd, jednośd złożoną z wielu barwnych i chociaż różnych elementów. Takie spojrzenie umożliwia lepsze
zrozumienie otaczającej rzeczywistości, zaciekawia światem, budzi szacunek dla całej przyrody. Młody człowiek
będzie czuł się lepiej i bezpieczniej w środowisku, które zna i rozumie, uświadomi sobie, że jest częścią tego
środowiska i uwrażliwi na piękno przyrody.
Biorąc udział w projekcie uczniowie nabywają umiejętnośd pracy w zespole – wzajemna komunikacja, ale też
samodzielnośd w podejmowaniu decyzji i działaniu.
Wskazana byłaby też współpraca kilku nauczycieli np. fizyki, przyrody, geografii.
Główne zagadnienia: optyka, prawo odbicia i załamania światła, rozszczepienie światła białego, fale, rezonans,
budowa cząsteczkowa gazów, przemiany fazowe, środowisko przyrodnicze, strefy geograficzne.
Forma przekazu: pokaz doświadczalny, prezentacja multimedialna, gazetka, galeria rysunków i Foto.
II.
Środowisko − temat związany z globalnym klimatem – jego powstawanie, elementy, zmiany i
zagrożenia
3
Cechy projektu: praca zespołowa, interdyscyplinarnośd ( fizyka, geografia, biologia,
chemia, sztuka, język polski)
Cel projektu:
- uświadomienie powszechności praw przyrody
- zainteresowanie ucznia globalnymi problemami związanymi ze środowiskiem
- integrowanie wiedzy z różnych dziedzin
- umiejętnośd dostrzegania związków między zjawiskami fizycznymi zachodzącymi
w środowisku przyrodniczym i ich wzajemne korelacje
- budzenie szacunku dla Przyrody
- umiejętnośd formułowania myśli i ich głośnego wypowiadania
- aktywnośd i kreatywnośd w rozwiązywaniu problemów
- sprawnośd w posługiwaniu się encyklopedią, Internetem – wyszukiwanie informacji
- uświadomieniu wagi i potrzeby ochrony środowiska.
Jest to projekt teoretyczny polegający wyszukiwaniu informacji z podręczników, czasopism, Internetu,
systematyzowaniu posiadanej wiedzy z wielu dyscyplin, analizowaniu zjawisk fizycznych związanych z klimatem
i związków zachodzących między nimi.
Uczniowie podzieleni na grupy realizują następujące zadania:
1. Teoretyczne wyjaśnienie poszczególnych zjawisk fizycznych (wiatry, pasaty, lodowce, tsunami, deszcze
monsunowe itd.)
2. Przygotowanie prezentacji multimedialnej przedstawiającej animacje komputerowe różnych zjawisk
fizycznych i ich wpływ na powstawanie klimatu w danym środowisku przyrodniczym
3. Prezentacja doświadczeo fizycznych i chemicznych ilustrujących zasady i prawa rządzące zjawiskami
fizycznymi
4. Przedstawienie zagadnieo dotyczących aktualnych zagrożeo dla klimatu w wymiarze lokalnym i
globalnym, jak im zapobiegad
5. Opracowanie ulotki mówiącej o zagrożeniach dla klimatu i zachęcającej innych do dbałości o nasze
środowisko
6. Wszelkie formy przekazu artystycznego – rysunki, plakaty, gazetki, Foto, ilustracje z Internetu
7. Zorganizowanie sprzątania najbliższego otoczenia
8. Inne inicjatywy: np. sadzenie drzew.
Projekt umożliwia wykorzystanie i zintegrowanie wiedzy z różnych dyscyplin. uczniowie mogą wykazad się
umiejętnością samodzielnego wyszukiwania informacji z różnych mediów i źródeł oraz ich wykorzystania w celu
stworzenia spójnego obrazu świata zjawisk fizycznych. Ważna jest świadomośd naszego wspólnego „domu”
jakim jest Ziemia i szacunek dla całej przyrody. Globalny klimat też może byd postrzegany jako wspólne dobro.
Praca nad takim projektem pomoże zaangażowad się młodzieży w sprawy ochrony środowiska i klimatu na
miarę swoich możliwości.
Oprócz poszerzenia zainteresowao, uczniowie doskonalą swoje podstawowe umiejętności głośnego
wypowiadania się, uważnego czytania, planowania swojej pracy, komunikowania się, prezentowania swoich
osiągnięd. Młody człowiek nabywa cech potrzebnych w pracy badawczej takich jak: starannośd i rzetelnośd oraz
dociekliwośd w zdobywaniu informacji, łączenia w całośd wielu elementów układu i wyciągania wniosków na
podstawie obserwacji.
Główne zagadnienia: atmosfera ziemska, obieg wody, przemiany fazowe, ruchy powietrza, cząsteczkowa
budowa materii, dyfuzja gazów, ciśnienie atmosferyczne, przewodnictwo cieplne, wiatr, pasaty, monsuny, niż
baryczny, wyż baryczny, huragany.
Forma przekazu: pokaz doświadczalny, prezentacja multimedialna, gazetka, rysunki, ulotki.
4
III.
Środowisko − projekt obrazujący wszechobecnośd światła i dźwięku w przyrodzie i w naszym życiu
Cechy projektu: praca zespołowa, interdyscyplinarnośd z wszystkimi dziedzinami sztuki.
Cel projektu:
- integrowanie wiedzy z różnych dziedzin: fizyka, muzyka, poezja, malarstwo
- umiejętnośd obserwacji zjawisk fizycznych zachodzących w przyrodzie
(np. prostoliniowego rozchodzenia się światła) i wnioskowania o nich
- tworzenie zintegrowanego obrazu świata przyrody
- ukazanie powszechności zjawisk fizycznych
- umiejętnośd wspólnego działania w zespole – integracja w grupie
- uświadomienie istnienia i działania praw fizyki w świecie sztuki
- umiejętnośd współpracy przy tworzeniu przedsięwzięcia artystycznego
- uświadomienie, że człowiek też jest elementem przyrody, jego działanie oparte jest na
uniwersalnych prawach i zasadach fizyki.
Jest to projekt polegający na obserwacji i analizie zjawisk fizycznych w świecie rzeczywistym. Uczniowie
obserwują światło i dźwięk w swoim otoczeniu – dom, szkoła, ulica, kino, las, sklep, itp. Na podstawie już
zdobytej wiedzy z różnych dyscyplin próbują wyjaśnid teoretycznie prawa rządzące tymi zjawiskami.
Przykładowe zadania dla uczniów:
1. Prezentacja zawierająca teoretyczne wytłumaczenie powstawania światła i dźwięku
(animacje komputerowe, rysunki, wykresy, wzory, obliczenia)
2. Pokaz doświadczalny prezentujący np. prawa optyki geometrycznej za pomocą lasera, falę
akustyczną i drgania (model w postaci napiętej gumy) itp.
3. Przygotowanie prezentacji zawierającej informacja na temat budowy oka, ucha i krtani
człowieka; w jaki sposób narządy te uczestniczą w powstawaniu obrazu i dźwięku?
4. Konstruowanie prostych instrumentów muzycznych i ich prezentacja w ramach „koncertu
muzycznego” wraz z towarzyszącymi efektami świetlnymi
5. Galeria rysunków i Foto przedstawiająca światło w przyrodzie.
Projekt daje możliwośd nowego spojrzenia na otaczającą rzeczywistośd. Wszechświat „utkany” jest ze światła
i dźwięku a my jesteśmy cały czas w nim zanurzeni, chociaż często nie zdajemy sobie z tego sprawy. Odkrycie i
uświadomienie sobie tego faktu może byd dla uczniów bardzo budujące. Kolejny raz młody człowiek
doświadcza jedności całej Przyrody i przynależności do niej.
Młodzież może też zaprezentowad i rozwinąd swoje zainteresowania i talenty artystyczne – gra na
instrumentach muzycznych, śpiew. Udział w takim przedsięwzięciu artystycznym może byd w przyszłości
impulsem wyzwalającym działanie i tworzenie w jakiejś dziedzinie sztuki, wyzwala kreatywnośd i jest okazją do
wspólnej zabawy – co nie jest bez znaczenia.
Udział w projekcie pozwala na doskonalenie podstawowych umiejętności ucznia takich jak czytanie, pisanie,
liczenie, rysowanie oraz integrowanie wiedzy i pojęd z wielu różnych dyscyplin.
Główne zagadnienia: optyka, prawo odbicia i załamania światła, pole elektryczne, magnetyczne,
elektromagnetyczne, fale akustyczne, rezonans, drgania, dudnienia, proste instrumenty muzyczne,
powstawanie barw, budowa oka ludzkiego, ucha, krtani, struny głosowe, laser szkolny, zabawa światłem i
dźwiękiem.
Forma przekazu: inscenizacja na scenie − recytacja, śpiew, gra na instrumentach, doświadczenia z optyki i
akustyki, prezentacja multimedialna, galeria prac artystycznych i Foto.
5
IV.
Środowisko − projekt szeroko obejmujący zagadnienia energii we Wszechświecie
Cechy projektu: praca w grupach, integracja wiedzy z różnych dziedzin nauki ( fizyka,
chemia, geografia, biologia, astronomia).
Cel projektu:
- uświadomienie globalnych problemów energetycznych
- uwrażliwienie na sprawy ochrony środowiska
- uświadomienie konieczności oszczędzania energii
- korelacja między przedmiotami przyrodniczymi i technicznymi
- rozwijanie zainteresowania otaczającym światem
- aktywnośd i kreatywnośd w rozwiązywaniu problemów.
Jest to projekt badawczy polegający na wyszukiwaniu i syntetyzowaniu informacji z różnych mediów (książki,
czasopisma, Internet), oraz na obserwacji zjawisk fizycznych zachodzących w środowisku przyrodniczym i ich
analizie. Projekt daje szerokie możliwości
wykorzystania wiedzy z wielu dyscyplin, wykazania się
pomysłowością i inwencją twórczą.
Przykładowe zadania dla uczniów:
1. Przygotowanie prezentacji multimedialnej przedstawiającej zagadnienia: powstawanie
energii, rodzaje energii, przemiany energii ( wykresy, tabele, obliczenia)
2. Pokaz doświadczeo laboratoryjnych pokazujący różne rodzaje energii i ich przemiany
3. Przygotowanie prezentacji zawierającej omówienie zagadnienia energii we Wszechświecie;
gwiazdy jako główne źródło energii, mechanizm jej powstawania (animacje komputerowe)
4. Źródła energii na świecie i w Polsce – węgiel, energia atomowa, energia wodna, energia
wiatru, energia słooca itd.
5. Budowa modeli np. wiatraków i ich wystawa
6. Pogadanka i dyskusja na temat ochrony środowiska w związku z pozyskiwaniem energii
7. Gazetka szkolna i ulotki na temat konieczności i sposobów oszczędzania energii –
energooszczędne żarówki, domy itp.
Projekt porusza bardzo ważne i istotne z punktu widzenia każdego człowieka zagadnienia. Każdy z nas
korzysta z energii i warto uświadomid młodym ludziom podstawowe znaczenie tego faktu. Taka świadomośd
pozwala czud się odpowiedzialnym za swoje najbliższe otoczenie a tym samym za całe środowisko. Już od
najmłodszych lat powinniśmy wpajad młodzieży taką postawę, jeżeli chcemy żyd w świecie przyjaznym dla
człowieka.
Projekt kształtuje umiejętnośd aktywnego, twórczego i samodzielnego podejmowania decyzji i
rozwiązywania problemów. Pozwala na wszechstronne rozwinięcie swoich umiejętności takich jak czytanie,
pisanie, wyszukiwanie informacji, konstruowanie modelów, planowanie swojej pracy. Praca nad projektem
budzi szacunek do rzetelnej pracy, motywację do uczenia się i zdobywania nowych wiadomości, poszerzania
zainteresowao a przede wszystkim uświadamia jak ważna jest dbałośd o wspólne dobro ludzkości jakim jest
energia.
Główne zagadnienia: energia, rodzaje energii i jej przemiany, środowisko naturalne i zasoby źródeł energii,
ochrona środowiska, oszczędzanie energii.
Forma przekazu: doświadczenia, prezentacje, pogadanki, gazetki, ulotki, rysunki.
6
V.
Środowisko – woda źródłem życia
Cechy projektu: praca w grupach, interdyscyplinarnośd (fizyka, chemia, biologia,
geografia)
Cel projektu:
- umiejętnośd wykorzystania wiedzy z wielu dyscyplin
- umiejętnośd obserwacji zjawisk fizycznych zachodzących w przyrodzie i ich analiza
- zrozumienie powiązao, interakcji między wszystkimi czynnikami środowiska
- zrozumienie powszechności praw przyrody
- uwrażliwienie na sprawy ochrony środowiska (czystości wód, powietrza i gleby)
- kształtowanie aktywności i kreatywności w rozwiązywaniu problemów
- kształtowanie umiejętności prowadzenia pracy badawczej – uczeo może poczud się jak
młody naukowiec prowadzący swoje własne badania
- budzenie motywacji i rozwijanie nowych zainteresowao
- umiejętnośd samodzielnego podejmowania decyzji i realizowania wyznaczonych celów.
Jest to projekt badawczy integrujący wiedzę i pojęcia z wielu dyscyplin naukowych. Polega na obserwacji
zjawisk fizycznych zachodzących w przyrodzie i ich analizie, ale też na prowadzeniu własnych badao naukowych.
Przykładowe zadania dla uczniów:
1. Wycieczka po najbliższej okolicy i zebranie próbek wody z różnych zbiorników: rzeka,
jezioro, strumieo, basen oraz przeprowadzenie oceny czystości wody
2. Wykonanie mapki najbliższego otoczenia z zaznaczeniem akwenów wodnych i stopniem
ich zanieczyszczenia
3. Prezentacja teoretyczna omawiająca budowę i własności wody: fizyczne i chemiczne
4. Demonstracje – doświadczenia prezentujące własności fizyczne i chemiczne wody
5. Prezentacja multimedialna na temat barwy wody: w morzach, rzekach, jeziorach
6. Prezentacja przedstawiająca znaczenie wody dla całego ekosystemu, środowiska, klimatu i
życia na Ziemi
7. Prezentacja zawierająca informacje o źródłach zanieczyszczenia i sposobach oczyszczania
wody, a także związanych z tym zagrożeniach dla człowieka
8. Prezentacja na temat sposobów wykorzystania wody przez człowieka: w domu,
w przemyśle, znaczenie kulturowe: dla relaksu i odpoczynku itd.
9. Galeria prac plastycznych i Foto na temat wody.
Projekt związany jest z jednym z najważniejszych problemów jakie pojawiają się we współczesnym świecie.
Woda niezbędna jest do życia dla wszystkich organizmów. Jest to element środowiska niezwykle ważny w skali
lokalnej a także globalnej. Pracując nad tym projektem uczeo po raz kolejny może uświadomid sobie, że
środowisko przyrodnicze jest jedno, jest wspólnym dobrem , w którego ochronę wszyscy powinniśmy byd
zaangażowani.
Praca nad projektem umożliwia stworzenie w umyśle młodego człowieka zintegrowanego obrazu całej przyrody
i ścisłego związku z nią jako jednego z jej elementów.
Projekt jest bardzo atrakcyjny dla ucznia, gdyż pozwala mu na prowadzenie własnej pracy badawczej,
kształtuje cechy ważne dla badacza takie jak rzetelnośd, dociekliwośd, starannośd, cierpliwośd. Rozwija
umiejętnośd obserwacji zjawisk przyrodniczych, integruje wiedzę z różnych dyscyplin. Kształci umiejętnośd
dostrzegania związków między różnymi zjawiskami fizycznymi i elementami środowiska. Rozwija
zainteresowanie otaczającym światem i uwrażliwia na jego potrzeby. Wyzwala kreatywnośd ucznia i rozbudza
motywację do poszerzania swoich zainteresowao. Uczeo doskonali także swoje podstawowe umiejętności takie
7
jak czytanie, pisanie, liczenie, rysowanie, organizowanie swojego warsztatu pracy, samodzielności w
podejmowaniu decyzji i działaniu, ale też umiejętności pracy w grupie.
Główne zagadnienia: stany skupienia, parowanie, skraplanie, topnienie, krzepnięcie, gęstośd wody,
rozszerzalnośd cieplna, napięcie powierzchniowe, siły międzycząsteczkowe, barwa wody, obieg wody w
przyrodzie, optyka geometryczna, fala podłużna i poprzeczna, interferencja fal, budowa cząsteczkowa cieczy,
skład chemiczny wody i zanieczyszczeo, środowisko naturalne, fauna i flora, topografia terenu.
Forma przekazu: doświadczenia, mapki terenu, pogadanki, ankiety, ulotki, gazetka, prelekcje, tablice, rysunki.
VI.
Środowisko − Ziemia
Cechy projektu: praca indywidualna i w zespołach, interdyscyplinarnośd (fizyka, biologia, geografia, astronomia,
język polski, technika).
Cel projektu:
- umiejętnośd integrowania i wykorzystania wiedzy z kilku dyscyplin
- umiejętnośd obserwacji zjawisk przyrodniczych
- tworzenie zintegrowanego obrazu przyrody: umiejętnośd dostrzegania związków między
różnymi elementami środowiska i ich wzajemnych korelacji
- dostrzeganie wspólnych cech obserwowanych zjawisk
- umiejętnośd aktywnego rozwiązywania problemów
- umiejętnośd prowadzenia samodzielnej pracy badawczej
- kształtowanie cech niezbędnych w pracy badawczej: cierpliwośd, dociekliwośd, starannośd
- umiejętnośd planowania swojej pracy i organizowania swojego warsztatu pracy
- wrażliwośd na piękno przyrody
- budzenie zaangażowania w sprawy ochrony środowiska.
Jest to projekt badawczy polegający na obserwacji zjawisk fizycznych i przyrodniczych najbliższym
środowisku, zbieraniu informacji w najróżniejszych mediach i w bliskim otoczeniu oraz ich analizie. Projekt
pozwala uczniom prowadzid własne badania naukowe, to znaczy zbierad dane, opracowywad je
systematyzowad i wyciągad wnioski.
Przykładowe zadania dla uczniów:
1. Wycieczka po najbliższej okolicy (lub trochę dalszej – rowerowa), w celu zbadania
topografii terenu: wzniesienia, doliny, jeziora, rzeki, roślinnośd itd., a także zebrania
materiałów takich jak kamienie, mech, patyki, huby
2. Przygotowanie mapki zbadanego terenu wraz z naniesionymi i zaznaczonymi obiektami:
góry, doliny, obszary leśne liściaste i iglaste, akweny wodne, bagna itp.
3. Prezentacja omawiająca powstanie i historię Ziemi
4. Przygotowanie modelu przedstawiającego budowę Ziemi: wszystkie płaszcze i powłoki aż
do jądra Ziemi
5. Przygotowanie modeli przekrojów poprzecznych warstw terenu w najbliższej okolicy
6. Prezentacja omawiająca współzależnośd od siebie takich elementów środowiska jak:
gleba – ukształtowanie terenu − rodzaj roślinności
7. Przedstawienie artystyczne: czytanie wierszy, przysłów i innych urywków literatury na
temat piękna naszej Ziemi
8. Wystawa pięknych i ciekawych kamieni oraz innych „atrybutów” Ziemi zebranych na
wycieczce w terenie
9. Wystawa prac plastycznych i Foto przedstawiająca różne piękne zakątki Ziemi lub
8
najbliższej okolicy
10. Przygotowanie ulotek zachęcających do ochrony środowiska
11. Zorganizowane sprzątania najbliższej okolicy
12. Sporządzenie planu zagospodarowania zielenią najbliższego otoczenia szkoły
13. Sadzenie drzew i krzewów.
Jest to bardzo piękny i pożyteczny projekt, gdyż łączy w sobie obserwowanie i badanie wzajemnego
oddziaływania wszystkich elementów środowiska. Pozwala poznad tę najbliższą i trochę dalszą okolicę, co na
pewno zbliży młodzież do świata przyrody. Pozwoli docenid jej piękno i poczud radośd płynącą ze związku
człowieka z Naturą. Pobudza zainteresowanie całą przyrodą i złożonością zjawisk w niej zachodzących. Budzi
szacunek do przyrody i zaangażowanie w sprawy ochrony środowiska.
Praca nad projektem będzie też pracą dynamiczną, co może byd bardzo atrakcyjne dla młodzieży, która ma
zazwyczaj dużą potrzebę ruchu, lubi wszelkie wycieczki, atrakcje i niespodzianki. To wyzwala często
autentyczną pasję i motywację do zdobywania nowych obszarów wiedzy i poszerzania swoich zainteresowao.
Projekt daje też możliwośd podjęcia samodzielnej pracy badawczej polegającej na zbieraniu materiałów i
informacji, ich opracowywaniu, segregowaniu, rysowaniu map, itp. To wyrabia nawyk systematycznej,
cierpliwej i dokładnej pracy, umiejętności samodzielnego podejmowania decyzji, organizowania warsztatu i
planowania swojej pracy. Uczy samodzielnego rozwiązywania problemów, aktywizuje do wszechstronnego
poznania zagadnienia, budzi motywację do poszerzania zainteresowao. Wyrabia niezwykle ważną zdolnośd do
szerszego ujmowania zjawisk, patrzenia w wymiarze globalnym, łączenia często odległych od siebie obszarów.
To rozwija wyobraźnię i poszerza horyzonty, otwiera na świat. Nasza epoka potrzebuje ludzi otwartych na
świat, umiejących dostrzec zagrożenia nawet odległe i chcących działad dla wspólnego dobra. Praca nad takimi
projektami poświęconymi szeroko rozumianemu środowisku sprzyja kształceniu u młodego pokolenia takich
cech jak aktywnośd, zaangażowanie, branie odpowiedzialności, wrażliwośd na Przyrodę i drugiego człowieka.
Uczestnictwo w takim projekcie pozwala też na doskonalenie podstawowych umiejętności ucznia takich jak:
czytanie, pisanie, rysowanie, organizacja pracy, formułowanie i głośne wypowiadanie swoich myśli,
prezentowanie swoich osiągnięd, poszerza i wzbogaca słownictwo, podnosi samoocenę i wiarę we własne
możliwości.
Główne zagadnienia: budowa Ziemi, historia Ziemi, ukształtowanie terenu, ekosystem, obieg wody w
przyrodzie, fauna, flora, ochrona środowiska, klimat.
Forma przekazu : prezentacje multimedialne, mapki, modele, przedstawienie artystyczne, gazetki, ulotki,
galeria prac plastycznych i Foto.
VII.
Środowisko − Wszechświat
Cechy projektu: praca indywidualna lub w zespołach, interdyscyplinarnośd (fizyka,
astronomia, technika).
Cel projektu:
- poznanie poglądów na temat powstania, ewolucji i budowy Wszechświata
- poznanie planet naszego Układu Słonecznego
- tworzenie zintegrowanego obrazu całego Wszechświata – jedności Natury
- ukazanie powszechności praw przyrody w całym Wszechświecie
- pokazanie miejsca i roli człowieka we Wszechświecie
- integrowanie wiedzy z różnych dziedzin nauki
- umiejętnośd aktywnego i samodzielnego rozwiązywania problemów
9
- rozbudzenia zainteresowania fizyką i astronomią.
Jest to projekt badawczy o charakterze teoretycznym, polegający na wyszukiwaniu informacji z
podręczników, książek i czasopism popularnonaukowych, encyklopedii, Internetu oraz ich systematyzowaniu i
analizie.
Propozycje zadao dla uczniów:
1. Przygotowanie prezentacji teoretycznej multimedialnej zawierającej:
- omówienie poglądów na temat budowy Wszechświata od starożytności aż do dzisiaj
- wyjaśnienie powstania, ewolucji i budowy Wszechświata oraz naszego układu
planetarnego
- różnice między układem heliocentrycznym i geocentrycznym
- model Wielkiego Wybuchu i dowody potwierdzające jego prawdziwośd
- prawa ruchu planet: orbity planet, ich wzajemne odległości
2. Skonstruowanie modelu Układu Planetarnego
3. Wystawa plakatów i rysunków na temat powstania naszego układu planetarnego i
Ziemi – wizje artystyczne
4. Galeria zdjęd własnych lub z Internetu pokazujących piękno naszego nieba
i Wszechświata: mgławice, komety, supernowe
5. Notki biograficzne na temat postaci największych „odkrywców” nieba, np. Kopernika,
Galileusza, Keplera, Hubble’a
6. Prezentacja multimedialna przedstawiająca rolę człowieka we Wszechświecie:
w literaturze filozoficznej, kosmologicznej, w nauce, w przemyśle, w środowisku.
Jest to projekt mający zainteresowad i przybliżyd uczniom odległą na co dzieo tematykę nieba. Każdy z nas
spogląda na rozgwieżdżone niebo lub Księżyc zastanawiając się co tam naprawdę jest, co się tam dzieje, czy
stamtąd pochodzimy? Pytania takie są nieuniknione i wcześniej czy później musimy je sobie zadad. Praca nad
takim projektem pozwoli oswoid się, jak się wydaje, z bardzo odległą i abstrakcyjną tematyką jednakże bliską
każdemu myślącemu i czującemu człowiekowi. Pozwoli obudzid wrażliwośd na inne obszary rzeczywistości,
dostrzec inny wymiar istnienia. Może to byd impuls w kierunku nowych zainteresowao, skierowania swojej
uwagi na dalekie obszary, dotychczas nieznane i nie przeczuwane.
Ważnym elementem tego projektu jest chęd zainteresowania ucznia fizyką i astronomią. Dzisiejszy świat
oparty jest na nowych technologiach i technikach. Jeżeli chcemy byd społeczeostwem nowoczesnym,
nadążającym za rozwojem cywilizacyjnym musimy kształcid ludzi w tym kierunku, pokazywad nowe możliwości,
zachęcad do podążania niezwykle ciekawą i fascynującą drogą, chod trudną i wymagającą wysiłku.
Praca nad projektem pozwala też doskonalid podstawowe umiejętności ucznia takie jak: czytanie, pisanie,
liczenie, wyszukiwanie nowych informacji, ich systematyzowanie, analizowanie i wnioskowanie. Niesłychanie
rozwija umiejętnośd logicznego myślenia: formułowania swoich myśli i ich głośnego wypowiadania. Poszerza i
wzbogaca słownictwo, pozwala ogarnąd i zintegrowad wiedzę z wielu dyscyplin począwszy od filozofii aż do
czystej techniki. Buduje w umyśle młodego człowieka zintegrowany obraz całego Wszechświata i jedności praw
fizycznych w nim panujących. Jednakże ponad wszystko daje poczucie przynależności do szeroko rozumianego
świata przyrody, bycia ważnym elementem wielkiej całości, uczestniczenia w misterium jakim jest życie
Wszechświata.
Główne zagadnienia: kosmologia, galaktyka, galaktyka spiralna, dysk galaktyczny, Droga Mleczna, prawo
Hubble’a, model Wielkiego Wybuchu, prawa ruchu planet, orbity planet, gwiazdy, planety, Układ Planetarny,
układ geocentryczny i heliocentryczny, odległośd planety od Słooca, okres obiegu planety wokół Słooca, masa
planet, liczba księżyców, temperatura powierzchniowa planet, siły, prawo grawitacji, pierwsza i druga prędkośd
kosmiczna, astronautyka, atmosfera ziemska.
10
Forma przekazu: sprawozdanie, konstrukcja modelu Układu Planetarnego, prezentacja multimedialna, gazetka,
galeria rysunków i Foto, foldery, artykuły.
VIII.
Środowisko – hałas
Cechy projektu: praca zespołowa, interdyscyplinarnośd (fizyka, biologia, technika).
Cel projektu:
- integrowanie i wykorzystanie wiedzy z wielu dyscyplin
- umiejętnośd obserwacji zjawisk fizycznych i wyciągania wniosków
- umiejętnośd prowadzenia własnych prac badawczych i pomiarowych
- umiejętnośd wyszukiwania informacji, gromadzenia faktów i ich analizowania
- rozwijanie zainteresowania otaczającym światem
- zapoznanie z budową i działaniem urządzeo „produkujących” hałas i związanych z tym
zagrożeo dla człowieka
- ukazanie wpływu hałasu na zdrowie człowieka
- umiejętnośd pracy zespołowej.
Jest to projekt badawczy polegający na zbieraniu informacji a także przeprowadzeniu własnych badao i
pomiarów w celu znalezienia pewnych zależności: środowisko – hałas – zdrowie i samopoczucie człowieka, oraz
na analizie poznanych faktów i wnioskowaniu.
Propozycje zadao dla uczniów:
1. Prezentacja teoretyczna omawiająca podstawowe pojęcia, prawa i zasady:
fale dźwiękowe i elektromagnetyczne (animacja lub program obrazujący falę)
2. Pokaz laboratoryjny: doświadczenia ilustrujące źródło fal, rozchodzenie się fal, fale
dźwiękowe i elektromagnetyczne
3. Prezentacja omawiająca budowę narządu słuchu
4. Pomiar natężenia hałasu w różnych miejscach: w domu, szkole, na ulicy, przy słuchaniu
muzyki przez słuchawki, podczas korzystania z telefonu komórkowego itp.
5. Badanie wpływu hałasu na samopoczucie człowieka przy użyciu mierników, oraz
wpływu fal elektromagnetycznych i dźwiękowych na układ krążenia np. pomiar ciśnienia
krwi w trakcie trwania hałasu
6. Sposoby ochrony przed hałasem: np. wyciszanie pomieszczeo itd.
7. Opracowanie gazetki na temat hałasu, jego szkodliwości i wpływu na środowisko
8. Opracowanie i rozprowadzenie ulotki na temat szkodliwości hałasu i konieczności dbania
o własne zdrowie; umiejętnośd poprawnego i umiarkowanego korzystania z urządzeo
takich jak: radio, telewizja, telefon komórkowy, słuchawki do słuchania muzyki itp.
Jest to projekt mający zwrócid uwagę młodzieży na zagrożenia czyhające w dzisiejszym świecie, a których na
co dzieo sobie nie uświadamiamy. Korzystanie z pewnych urządzeo wydaje nam się niewinne i bezkarne, ale tak
nie jest. Za nieumiarkowane korzystanie ze zdobyczy cywilizacji przychodzi zapłacid nerwowością, stresem a
nawet utratą zdrowia. Młody człowiek angażując się w ten temat będzie mógł też, byd może pierwszy raz, zdad
sobie sprawę, że tworząc hałas (głośna muzyka) szkodzi nie tylko sobie ale też innym. To uwrażliwi jego na
potrzeby drugiego człowieka a może nawet nauczy i cieszyd się ciszą.
Praca nad projektem pozwala też doskonalid podstawowe umiejętności ucznia takie jak: czytanie, pisanie,
liczenie, zbieranie i systematyzowane informacji, analizowanie, prowadzenie własnej pracy badawczej a w
związku z tym na doskonalenie swojego warsztatu pracy.
11
Główne zagadnienia: budowa fali, źródło fal, rozchodzenie się fal, narząd słuchu, rezonans interferencja fal,
dudnienia, hałas, decybele, środowisko.
Forma przekazu: prezentacje multimedialne, pokaz doświadczalny, sprawozdanie, gazetka szkolna, ulotki.
IX.
Rzeczywistośd wokół nas
Cechy projektu: praca indywidualna i zespołowa, interdyscyplinarnośd (fizyka, technika, historia, język polski).
Cel projektu:
- integrowanie wiedzy z różnych dyscyplin naukowych
- umiejętnośd obserwowania, rozumienia zjawisk fizycznych i wnioskowania
- dostrzeganie wspólnych cech obserwowanych zjawisk
- umiejętnośd dostrzegania związku między modelami doświadczalnymi a rzeczywistością
- rozwijanie zainteresowania otaczającym światem
- budzenie zainteresowania historią fizyki, fizyką współczesną i innymi przedmiotami
ścisłymi
- umiejętnośd uogólniania wniosków z przeprowadzonych doświadczeo
- umiejętnośd samodzielnego i konstruktywnego rozwiązywania problemów
- umiejętnośd pracy zespołowej.
Jest to projekt polegający na uważnym obserwowaniu otaczającej rzeczywistości, zbieraniu informacji i
analizie zgromadzonych faktów i doświadczeo. W swoich założeniach ma przybliżad i tłumaczyd działanie
przedmiotów i urządzeo codziennego użytku, będących w zasięgu ręki każdego z nas.
Propozycje zadao dla uczniów:
1. Zgromadzenie zabawek, urządzeo i przedmiotów codziennego użytku lub zaobserwowanie
ich w środowisku: dom, szkoła, muzeum, sklep itp.
2. Teoretyczne wytłumaczenie zasad i praw fizycznych, na których oparte jest działanie tych
przedmiotów
3. Prezentacja na temat historii przedmiotów, które okazały się bardzo ważne dla ludzkości:
np. aparat fotograficzny, telefon, radio, telewizor, kamera, komputer itp.
4. Przygotowanie not biograficznych na temat twórców tych wynalazków
5. Budowanie modeli ilustrujących działanie niektórych urządzeo w celu pokazania działania
praw fizycznych
6. Wystawa starych zabytkowych przedmiotów np. żelazek, telefonów itd.
7. Galeria prac plastycznych i Foto przedstawiająca stare, piękne urządzenia i przedmioty.
Jest to projekt, którego głównym celem jest przybliżenie i wytłumaczenie otaczającej rzeczywistości. Każdy z
nas bierze codziennie do ręki przedmioty, używa ich z wielką łatwością nawet nie zastanawiając się nad
działaniem. Przyzwyczailiśmy się do ich widoku i przeznaczenia, ale nic o nich nie wiemy. Fizyka ma
zastosowanie i przejawia się we wszystkich aspektach życia, wszystkie przedmioty i organizmy jej podlegają
dlatego jest tak ważna i uniwersalna. Praca nad tym projektem ma pomóc zrozumied tą najbliższą i wydawałoby
się najprostszą rzeczywistośd, oswoid się z nią i poznad. O wiele przyjemniej a także bezpieczniej jest poruszad
się w rzeczywistości, którą znamy i rozumiemy.
Myślę, że projekt ten będzie bardzo atrakcyjny dla młodzieży, gdyż umożliwia szukanie, „szperanie”,
odnajdywanie i gromadzenie różnych, ciekawych czasem już starych przedmiotów i samodzielną próbę
tłumaczenia zasady ich działania. To sprzyja rozbudzeniu fascynacji i zainteresowania fizyką oraz jej wpływu na
inne dyscypliny a także wyzwala kreatywnośd i chęd poszerzania swoich zainteresowao.
Projekt daje też możliwośd doskonalenia swoich podstawowych umiejętności takich jak: czytanie, pisanie,
liczenie, zbieranie informacji, analizowanie i wnioskowanie, organizowanie i planowanie swojej pracy. Poza tym
12
może byd po prostu ciekawe i zajmujące a przez to wyzwalające nowe inicjatywy i budzące zaangażowanie i
motywację do dalszej pracy, co zawsze podnosi samoocenę i wiarę we własne możliwości.
Główne zagadnienia: elektrycznośd, magnetyzm, prąd elektryczny, napięcie i natężenie prądu elektrycznego,
zasady dynamiki Newtona, siła, zasada zachowania pędu, środek ciężkości, fala elektromagnetyczna,
elektrostatyka, magnes, budowa cząsteczkowa ciał stałych, własności materii, sprężystośd, siła sprężystości,
optyka, prawa optyki geometrycznej.
Forma przekazu: prezentacja multimedialna, sprawozdanie, pokaz doświadczalny wystawa prac plastycznych i
przedmiotów oraz modeli, galeria Foto, gazetka szkolna.
X. Fizyka wokół nas
Cechy projektu: praca zespołowa, interdyscyplinarnośd ( fizyka, chemia, biologia, medycyna, technika).
Cel projektu:
- integrowanie wiedzy z wielu dyscyplin wiedzy – korelacja między przedmiotami
przyrodniczymi i technicznymi
- analiza zjawisk fizycznych w różnych aspektach życia codziennego
- ukazanie powszechności zjawisk, praw zasad fizycznych
- opisywanie zjawisk fizycznych, wnioskowanie i rozwiązywanie problemów
- dostrzeganie wspólnych cech obserwowanych zjawisk
- umiejętnośd pracy zespołowej, kierowania zespołem
- umiejętnośd tworzenia zintegrowanego opisu całej rzeczywistości
- budzenie zainteresowania fizyką i nauką w ogóle
- wyzwolenie aktywności, kreatywności, zaangażowania do myślenia i twórczego działania
- budzenie odwagi do samodzielnego podejmowania decyzji i działania.
Jest to projekt badawczy polegający na obserwacji i analizie zjawisk fizycznych występujących w różnych
aspektach i dziedzinach życia w celu zbudowania zintegrowanego opisu rzeczywistości.
Propozycje zadao dla uczniów:
1. Obserwacja środowiska i wyszukanie przykładów zastosowania praw fizyki we wszystkich
dziedzinach życia np. przemysł, medycyna, biologia, geografia, archeologia, logistyka,
sztuka – muzyka, fotografia, film, sport, kryminalistyka, życie codzienne, przyroda
2. Prezentacja multimedialna zawierająca teoretyczne wyjaśnienie zasad i praw fizyki
mających zastosowanie w omawianych dziedzinach
3. Prezentacja zawierająca animacje komputerowe przebiegu zjawisk fizycznych – pokazanie
działania praw fizyki w organizmach żywych: serce ludzkie , układ ruchowy człowieka,
przemiany ciepła czyli energii u zwierząt np. niedźwiedź albo jeż podczas drzemki
zimowej itd.
4. Pokaz doświadczalny – dwiczenia ilustrujące działanie praw fizyki
5. Przygotowanie krótkiego filmu dydaktycznego
6. Wystawa prac plastycznych i plakatów
7. Galeria Foto przedstawiająca i promująca w atrakcyjny sposób aspekty życia, w których
przejawia się fizyka.
Jest to kolejny projekt mający na celu uświadomienie uczniom powszechności i uniwersalności
występowania praw fizyki we wszystkich i aspektach i przejawach życia. Młody człowiek nie tylko uzyskuje
nową wiedzę o otaczającej go rzeczywistości, ale też ma możliwośd ujrzenia całej złożoności zjawisk
otaczającego świata. Wszyscy jesteśmy poddani działaniu praw fizyki, zarówno gwiazdy, planety, jak i wszystkie
13
organizmy żywe w tym ludzkie serce, a także maszyny te proste i najbardziej precyzyjne. To pozwala na
zbudowanie zintegrowanego obrazu całej rzeczywistości. Daje to możliwośd lepszego jej zrozumienia a poprzez
to większe poczucie bezpieczeostwa bycia „tu i teraz”.
Praca nad projektem na pewno bardzo poszerzy horyzonty i zainteresowania ucznia, może byd impulsem do
wyzwolenia aktywności na innych polach niż dotychczas, budzi motywację do nauki fizyki i aktywnośd do
twórczego rozwiązywania problemów.
Projekt pozwala też doskonalid podstawowe umiejętności ucznia takie jak: czytanie, pisanie, liczenie,
rysowanie, integrowanie wiedzy z różnych dyscyplin, planowanie i organizowanie swojej pracy, wyszukiwanie
informacji, ich systematyzowanie, analizowanie i wnioskowanie. Może też zachęcid do poznania i stosowania
nowych technik wyrazu np. film, fotografia, robienie strony www, grafika.
Główne zagadnienia: kinematyka, dynamika, elektrycznośd, magnetyzm, budowa ciał, ciepło, optyka, procesy
chemiczne i biologiczne w organizmach żywych, metabolizm, wszystkie formy przekazu artystycznego.
Forma przekazu: prezentacja multimedialna, sprawozdanie, pokaz doświadczalny, film, galeria prac
plastycznych i Foto, gazetka szkolna, strona www.
14