Pobierz plik PDF

6. Biogeografia
87
Literatura
Bryndal T., Cabaj W., Pelc S., Piróg D. Piskorz S., (red.), 2004, Klucze dydaktyczne do
rozpoznawania wybranych elementów środowiska przyrodniczo-kulturowego Polski, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków, ss. 191.
Cabaj W., 2004, Nauczanie o glebach występujących w Polsce, Geografia w Szkole, 4,
s. 202–207.
Cabaj W., 2005, Gleby i szata roślinna, [w:] Kamieniec Podolski. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 2, red. F. Kiryk, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków, s. 53–56.
Zawadzki S., (red.), 1999, Gleboznawstwo, PWRiL, Warszawa, ss. 559.
6. Biogeografia
W pierwszym okresie istnienia Państwowej Wyższej Szkoły Pedagogicznej
(1946–1950), na trzyletnich, dwukierunkowych studiach treści z zakresu biogeografii, podobnie jak geografii gleb, mieściły się w bloku przedmiotów geograficznych. Ponieważ kształcenie obejmowało wówczas dwa przedmioty (biologię
i geografię), niektóre przedmioty, np. biogeografia, były realizowane wspólnie.
Jako odrębne przedmioty nauczania geografia roślin i geografia zwierząt pojawiły się na jednolitym kierunku studiów geograficznych. Geografia roślin była
wykładana przez dr Wandę Wróbel-Stermińską z UJ w latach 1952–1956, a geografia zwierząt przez prof. dr. Józefa Fudakowskiego z UJ (Tabaka 1957).
Pod koniec lat 50. odrębne dotychczas przedmioty scalono w jeden o nazwie biogeografia. Był on wykładany przez docenta (od 1970 r. profesora) Jana
Flisa. Ponadto treści z zakresu biogeografii były także prezentowane w ramach
geografii fizycznej ogólnej (Flis 1962). W latach 70. i 80. wykłady prowadził
również dr Jan Lach (późniejszy profesor naszej uczelni). Na początku lat 80.
wykłady z tego zakresu przejął dr Wacław Cabaj. Od 2005 r. przedmiot prowadzą biolodzy z Instytutu Biologii UP: dr Marek Guzik – zoolog i dr Ryszard
Kozik – botanik.
Dorobek naukowy pracowników Instytutu Geografii z zakresu biogeografii
nie jest obszerny. Dominują w nim prace dydaktyczne lub prace z pogranicza
biogeografii i innych dyscyplin. Profesor Jan Flis opublikował kompendium biogeografii (1969a), które później weszło w skład Wstępu do geografii fizycznej
(1969b). Regionalne opracowania szaty roślinnej i fauny zostały zawarte w Geografii fizycznej świata (Czeppe, Flis, Mochnacki 1966). Śladem jego wyjazdu
na stypendium do Etiopii jest artykuł o tamtejszych uprawach (Flis 1964). Profesor J. Flis starał się zainteresować studentów tematyką biogeograficzną. Służyły temu m.in. wystawy znaczków ze zwierzętami i roślinami, ilustrujące systematykę lub w połączeniu z mapami prezentującymi rozmieszczenie gatunków.
88
II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych
Profesor Jan Lach, zajmujący się głównie geografią kompleksową oraz ochroną i kształtowaniem środowiska, niewiele miejsca poświęcał w owej pracy naukowej stricte zagadnieniom z zakresu biogeografii.
Na początku lat 80. W. Cabaj, we współpracy z dr. Stanisławem Pelcem
z Instytutu Biologii, rozpoczęli badania nad formowaniem tafocenoz karpologicznych w środowisku rzecznym. W badaniach nad odzwierciedleniem współczesnej szaty roślinnej w zespołach diaspor, zdeponowanych w osadach rzecznych, są również elementy biogeografii, m.in. w pracach W. Cabaja (1993) oraz
W. Cabaja i S. Pelca (1986, 1991a, 1991b, 1999).
Zakres treści biogeografii jako przedmiotu dydaktycznego był wzorowany
na koncepcji prof. J. Flisa, w zasadzie odpowiadającej zakresowi Kompendium
biogeografii (1969a). Był on dostosowany głównie do potrzeb kształcenia nauczycieli geografii. Późniejsze modyfikacje i unowocześnienia programu nie
wprowadziły większych zmian. Modyfikacje nazwy przedmiotu z biogeografii
na ekologię nie wniosły merytorycznych zmian.
Wacław Cabaj
Literatura
Cabaj W., 1993, Wpływ sedymentacji na formowanie i strukturę tafocenozy karpologicznej w środowisku rzecznym, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 139.
Cabaj W., Pelc S., 1986, Odzwierciedlenie współczesnej roślinności w diasporach z osadów sztucznego zbiornika w Olsztynie koło Częstochowy, Folia Geogr. Ser. Geogr.Phys., 18, Kraków, s. 121–136.
Cabaj W., Pelc S., 1991a, Seeds and fruits from sediments of a recent landslide lake in
the Wetlinka river valley (the planned Sine Wiry reserve), Ochrona Przyrody, z. 49,
Kraków, s. 31–52.
Cabaj W., Pelc S., 1991b, Zmiany zalesienia Ścigockiego Potoku (Krościenko nad Dunajcem) w świetle profilu karpologicznego i przekazów historycznych, Geologia
AGH, 17, 1–2, Kraków, s. 127–153.
Cabaj W., Pelc S., 1999, Odtwarzanie szaty leśnej w górach – aktualizm, interpretacje,
Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich, z. 45, Kraków, s. 171–177.
Czeppe Z., Flis J., Mochnacki R., 1966, Geografia fizyczna świata, PWN, Warszawa,
s. 810.
Flis J., 1962, Geografia fizyczna ogólna w studiach geograficznych WSP, Rocznik
Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 10, Prace Geograficzne II, s. 15–24.
Flis J., 1964, O niektórych uprawach rolniczych w Etiopii, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 22, Prace Geograficzne III, s. 413–424.
Flis J., 1969a, Kompendium biogeografii, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, ss. 58.
Flis J., 1969b, Wstęp do geografii fizycznej, PZWS, Warszawa, ss. 415.