Kontny, Mączyńska (z Dyrdą)

HoNoR.ĄTlss]IlUlI AssINsLrs G|NliS lsT AR\tls
l.^IIT]ARŁ. KRAI((])\' ]o1']. l
]l
l].1
KRzYsZToF DYRDA, BARToSZ KoNTN! MAGDALENA }lĄcZYŃsKĄ
\{'CZESNEGo oKREsU
V/EDRO\\'EK LUDotr \\' TUs1-Ko\\'lE. G'\1' PRUsZCZ cDAŃsKr
NlEZvrYKŁE oDKRYcIE GRoBU \\.oJo\\'l{IIG
Period
conr. D uung
ei'zigartise Kricgergrab der friihen \rólkcrsł e'
r onJuszlon o. t;dt. Pruszcz cdrński. Bcidcn
Thc ertraordinary grarrc ofdrc Earl'l'}tigration
D,]s
rvanior frorn.Tuszlroł'o, l'ruszcz Gdlński
rmgsz<ir
b' rhe Archacologic.rl Nlusuun
Gdarid<inlulr 2010 rtJLLszkos'o' nerr Pruszcz cdlsto.
rn i<llłtcd graic iiom rhc E]llv \Iigla.ion PeIi"J ll
';
e,rc,r.ations herd
rhcEar1-rIron
pcrirxls' lt l.', rn
found rprrt lionr rruncrous lianrcs tion
Agc' Ronran. Nledicva1 an,J nlodern
nhunlationgrave
ofan.gPlorim.ld'30r
Z
illll:i:91: lll"i:i:l.^l T:-1.::l:.':*:l-::::ll
.1ur,hgłr hlt., Ą ugnbulgtn ,, tdc oclxn złhlreichcn
tlbj.[r.n Jli in J[ trtrrc \UlrL]nrischc l-iscnzeLr. die
ló ]ischc tGiscrzcit' ins ]Vlitrclalter lnJ i| Jić NcuŻ.ir
ru
'l''n'r'lL 'ln'1
au' h cin
l
l'z' l;'rb der liuhen \'óILcr
o1d;],. L:lj:,Jl"l':;::ll;*:il''i'.ł:1*'::L$j*xL:lll
led c i.]lJ ;e ...*]fulii.]ig. \p.ń: lsiauchcn Tl1x mn nis
Dicsc sc]u'cnionn bcsitzt zah]reichc
Grab gclegt
Asian yłr}ał' The rvcapon hls .l lot ol prrallels in e
'vurde'
|:L'lt1'1crL'''t"doldc'lrcLgcllulJ'""''1'"i]el)ict'n
erełs inhlbncd b'v thc Huns ancl subortinltc,J p.op1.s
like tlie Alans or thc Gcpi]s' Sucli ł tom otsr"nl l:,
!l:'.:l l:*l:l':::']:1:l:'l"..*:.::l:::']':'5rlso proved lor rcgions rerchcil bt llrrbrLian rmrr le.1 rrru., irrL r,,lqLrhc .L,c1tg'r n sttche.tr b.rrbrr;sctrcn
bl thc Huns' i'e' ń l estcrn or souńcrn liurope' Horrever:
Arnreen uLrtcr r]cr Fńhrung dcr Hunnen lorgesto
cr1uiped rrnh
a
long dorrUc crigcd srvord: the so
L.n
1,<n$rrerL.G.n.ncrnJJ.bci dcrwcst'unil rlcr
rheilnrlfronjuszkoi.oisuniquesolarrothero,cl,
\&1ctri P''{h'Ri!ll' L)eL '"rrcit nórdlich gclcgenc
^
Ac1.titiona]1l...l svoril bcadofrmbeL itrs rlocLlnen ''
'
te.l ń tlc]us'kol.ogrłv..'ńi.r.i,
*i.i:il]:]]lljlli5:;:;:'ji|::i:r,.;1;;i:i'.'_1i'.1:
ŻC5
addirion ro an Asjan :palł;. Thc net clololr
r.h* o cptL1c . L Ber l ltJln .Lus. c] dic sParhen asi,.
"t
'
sme lillnihing \l..ls .ln]ron brrcch rcprcsenong i7 \l..łnr'psoftLlcglelrcnLloElernclt.F.inrvcittrer
the Hinc;ri rrpc or rtnc iinn olcrossboiviibutrs ,X Ql R.r,llJ,.ilJ., GL.rb,u+ t: nung imL eur Eisenlibcl
".r,,i..,);.,
l,,.d'.'',",.. '
rhelt bucLtc ofgilcied bronzciri silvcrinhvsll' lj
spotccd rr thc grrve funi$nrg. ft belongs to rh.
t-]
StLzegocicc-Txz'łlidjnv' Kcrcz tęe. Lnol'n fi"nr !
a lrjcle zone betwccn t|c Blrck Sea ancł tlic B,,1u.
(a renctriloL rrith
sol
c,rt.I' pl,,t"]'
l,il]j::ililt''ł;:::::'fJi]'.r...:l|;lT:'
D:' G,.b b_ug dlłiibcr hinłul einc
.Llt'crruchicrr BrcnzcguneLsclinalle.
N-1.1]."1r.r'
r
ogo1.1er<
D(.egc ]Ąr!Żun] T\F \oŻrg 'cicc Tszalidinl'_Kcrcz,
do in brcrrn \ft.ll.n Ż'\ l\clrdr dcm Schivarzent
sĆi$itliPardcll".conccntrlrionsinthcnriclJl.
I)fubc brsin rnd Pannonia. The rnrcrmcnt riomlusz '.'']Hł:l.';:.l;i:ll'i]|:.i:*;':illl;:lL:
in pannonicn nachg$vicscn nrrclc. Dic Bcstrrnuig.,on
l pcriod ofrh c
Lol.o s| o uld be .1rte.1 to phasc D 2' k
JusŻkoivo is. nr die s.u rc D2 zu dxrielen' Es $,Jr d ic Zcit
'i.ls
rb.nr]olmcnt n thc arer ń questionl the earli.r sclt]c enlr ge\Yisscn Entńlkdung iJn bPlrriJ'lńr c'hił' il\
Jl r ol ltr g'lrndc B*i<J l'l lq der \\'ieharl_Ńltur benent olrhe \\'ielblr]r culturc cciscd ro e.ist' trlol c"\ Ćl,
.J '. 1on
.\' J,",
.i:
;: l'.1\\:ll ii";l 1 ,". , :.'
i^
'
'Pro]ekt,o{3]
Jłin ]\o"llr
zc ]roLikórr Nrrodorrego
i
il
CentNn Nruh pizYŻnr|1'ch Di podst.Njc
l
dec1'?jj
tlnnel DEC
2|r t./02/A./HS3/001s98.
l]l
HoNl]!'ĄIlssl}ILIj\t ASs[NsUs GENUs ts f AR\I]s fĄI-rD.{RE' KRAKó\\r
20
]'i
'Ll
T)i ',,N, - u".li!.r".1'no'.rL..rr.l
rr.'r t"'. .n po'1;11 ...\".."., pr. bl.r
J.
znalczislr pr'zrpisyn'an ej błrbel zr ńcon broni z ob'
sz.rró\' Izvmskich.
fn./\r l.-r
Prz'
n! \pu
r
tej okrzji dzisiejsz,v]ubilar
.1Lr
r.lot..',,.. r' ..2
z krz'vżorłrm jelcem' pochodzących z t'czesnego
oLLcsu rr.ędrówcL lLrdó\v (KacZanos'sLi 199.1,
.'i .;
1!'-"Jzl
r,l .jrro.
,1l-sl.iśl'
narviązać do rcgo 1rierunlru bcdali' pr ezcnmjąc grć b
)11o....u,-
i \ '., i. rni../.
lśj"lr'l|ś i( l iś.|o.
rr,,dz. in,. ,-,
1.'p"lp".J'"Jll1*Il "(
/
PRACE \VYKoPALTSKO\\'E
odkl1'cia dol<onano podczas ralolł'niczvch bad:lń
ar'chcologiczn1'ch' poPlZedŻ.ljłc''ch P1gnoweną
zrbuclot ę mlcszlalną przl' ul' vricrzbol'cj rv]uszkowic, gm. lruszcz (idłisli. Inrvcst.vcja Lollclos'ala
Że slJnowiskien nf 10, dato$'iLnvn na \\czcst]ą
.
.1'ok5 z.J z.
"r . "( ".?.,, S- if '4,(su r.
dniowiccz.r. Napodstrwic badrń porvierzcluiorrłch
.l ,,,..1. ,.
; 1.o!
J. I'od!-r,\i
odlrLl'cic oznaczono jal'o osarlę kulrurv rvschod(/ onu r ^i c/,. o/ip, !.
r ioo" r' ,.1'.1. /'
fragnenrórr. ccrami)<i z rvczesrrej cpoki żelłzaoraz
d zicrr.ięrrraścic liasnentów z olrcsu śrcdnjoivjcczaL.
Badanl
-rvschodni sLr]j st]no1r.islQ znajdujc się
na krali'ędzi do1irrr rzccznej' cechująccj się brrdzo
ciogodnym i rvarunkami osadnlczruri, zarrilro pod
\rzsĘdon ek'tPoŻvcji, jalr i zaopatrzcnił rv ir'odę
(rrc. 1). rrorvadzone m przez Muzeum Archeolo,
t,..
..'
Infunna.jc łbn|.e n'K.rcjc j]\ id.ncji st3Dowisk. Arcleologicznego s|orz1Llzollc] dnil 3 li\to|adr 2008 !' P.ŻĆZ
|]ck3 Fle,ę 7 Dz]Jh] O.hrcnrZlh'tkólr ]\.]u?e! ń AI.heoL)
gi.n(so $ (iLh,isle.
ltl
-
eicznc rv Gdańsku $'okresie od J4 do 30lipca
2010 r. bacl.łnia uja*.Irilv obecnośćoblektót''
datoil'alrl'ch od otrcsu rzl'msLicgo do cz.rsót' no_
Tożvln\ch, co po.wierdza atra-Lc.rjność osadniczą
tego tcr'cnu' Obok obiektów osldnicł'ch nłtrłfiono
trkże nx pojedvncŻ) srób szlJcletorvll będąc_vprzcd
lniotclll ninicjszcso oPracorvlnił' \v rarnach prac
tatoił.niczvclr pr-zcbadallo sicdcrrl arót'pov ierzchni'
rr, pasie rórr'rrolcglvnr clo u]icv \\'ierzbolr'ej. ?ochólvelr odlrl'to przv pólnocncj granic1' rrvkopu'
dlatego po hilLu tl'godnirch rozszerzono zrl-c,
badań o Lolejnl'ar
grobu (r1'c. 2)' }1iąższość
"'okól
hunusu' zc wzglldu na bliskośćstoku do]inv, bv}a
l'j.](dl orodl $''l-' l ' ę.d łl. rr . ./!\i /' .
chodnicj do 1'3 n rr.części lr.schodrricj' Po zdjęclu
I'r '. ' '",,'^. .6 . .t.rar.-clr. L,/), c,( i(
porr,ierzchni oclsłonigtcgo nlopu crlca' B łdrrnv fiag'
r'r. I .r r"., .k.. rr lll ,Jl^uie z.L I o. uur'
J.,\rio'.,'l.i..i-rur
"
.l'. ' r.r-."1"S.
\\"rspr,--r."liz-ic 1..r.'1,u.li rl.j
n
'-.
i
ia oraz ccranriH pozvsl<anej z lvr'p ełnisk' rr'slrazujc
na dlugotrrr'ł}e trż_r.tlrorvarric terenu u' epocc żc1rzr'
(rcc1niot'ieczu i czrsach no*'ożl.tnvch (rvc. 2)'
Ckonologia oblcktórr' określona zosrala rra podsra'
wie ir.stępnej analizl fiagmentó\' mczYli'
NJjstarsŻe obieLrv Pozvskanc rv crakcie badań
*'2010 r', datorvanc są n.ł okres *'p|rr'órr. rzi nsklch
i $'iążą si! z Lulrurąlvielbarsl'ą. Odslonięto ogólcnl
.l,.uJz .. . pie, o r.h", .p .. od l. r.ch n,ie,
stanol'iądołHposluporr'e, trz_r' pa1eniska,apozo_
sta1c czternaścic to ph'tkiejanv zasoborve o płaslrill
clnic. Z ob1ektó* pozl'sk]no PięćdZiesiąr czlery ft agrrlentv naczyr! i pięć fiaemcnrórr'poiepv. Ccrrmilra
jest teprczcnlowana przcz naczvnia dużc i śrcdnie,
barll'brunatnej o niczbyr starannic *ryeladzoncj,
częsro chroPo1ł'atej powicrzchni zervnętrzrrc j. Cha'
NIEZ\ł'YKŁE oDKRYCIE GROBU \roJoVrNIKA Z \rCZESNEGO oKRESU \rĘDRo\rEK LUDo\r...
Ryc. 1. Loka|izacja obszaru objętego badaniami na tle stanowiska nr 10 wJuszkowie (nr 150 naobszarzę 'LZP
t4-43)
Abb.
1.
Lage des erforschten Gebiets vor dem Hintergrund der Fundstelle Nr. 10 von Juszkowo (Xr. t ;O im Bereich
HZP 14-43)
ieł4Ąfuń?Ni *ajbł\!k!
@[email protected]
'(lŹlid
ldvmsl{:$io!$ae
!
"
i"*o"''"*-*,
ifMvAŃf,
"€iu-\xtry{fu
1,,**.*"**i
lnn'
9łtow5Ro'(pl-''ńfudr!łl
bat.sukn]sAidBllB^ląl
"*b m
"^€
Ryc. 2.Juszkowo, stanowisko 10. Plan obiektów archeologicznych (oprac. K. Dyrda)
Abb.2.Juszkowo, FSt. 10. Plan archiologischer Objekte (BearbeitungK. Dyrda)
113
HONORATISSIMUM ASSENSUS GENUS EST ARMIS LAUDARE, KRAKO\T
dp:==:ffii*
Ryc. 3. Juszkowo, stanowisko 10. Fragmenty dwóch
naczyn zasobowych kultury wielbarskiej (fot. i oprac.
K. Dyrda)
Abb. 3. Juszkowo, FSt. 10. Fragmente von zwei Vorratsgefd8en der \Tielbark-Kultur (Foto u. Bearbeitung
K. Dyrda)
r
aktery zuj e j e ponadto gruboziarnista domieszka,
dobrywypał i skąpe zdobnictwo (ryc. 3).
Jamy byĘ owalne w planie, najczęściejo lekko
skośnych ścianach i płaskim lub nieckowatym dnie.
oprócz ułamków naczyń zawieraly one odpady
żywnościowew postaci ko ścizwierzęcych. obiekty
koncentrowaĘ się w środkowej częściwykopu,zlokalizowanego na peryferiach osady. Paleniska byĘ
owalne lub nieregularne w planie, o miąższoścido
pięćdziesięciu cm. \7ypełniska charakteryzowaĘ się
dużym udziałem spalenizny i przepalonych węgli,
pfzy Czym zawieraĘ również od kilku do kilkunastu
przepalonych' ostrokrawędzistych kamieni polnych
o wymiarach I0_Ż5 cm. Jest możliwe' że obiekty
zlokalizowane w arze A3, stanowią częściowozniszczone śladydomostwa Z zachowanąścianą (obiekt
30A-E, por. ryc.2).
Najsłabiej rePrezentowaną gruPę stanowiĘ znaleziska z okresu średniowiecza. Odsłonięto trzynaścieobiektów zlokalizowanych w dwóch skupiskach
(ryc. Ż). Dominują wśród nich jamy zasobowe:
owalne, o płaskich dnach, zachowane do głęboko_
ścikilkunastu cm. W'yjątek stanowi półziemianka
II4
20 14
Iffi
0
5ćń
Ryc. 4. Juszkowo, stanowisko 10. Fragmenty naczyń
wczesnośredniowiecznych (fot. i oprac. K. Dyrda)
Abb. 4. Juszkowo, FSt. I 0. Fragmente friihmittelalterli
cher GeFiBe (Foto u. Bearbeitung K. Dyrda)
(obiekt 18) ze śladamipolepy i kości zwierzęcych
oraz przyIegĘm paleniskiem (obiekt 68). Drugie
skupisko to prawdopodobnie pozostałościplacu
pod zadaszonym, lekkim drewnianym budynkiem
słupowym. Świadczy o tym cienka warstwa nr 46,
trzy dobrze czytelne i głębokie (do 60 cm) dołki
posłupowe o średnicachŻ5_35 Cm otaz głęboka
płaskodenna 1ama zasobowa (obiekt 43). obiekty te przecinają starsze jamy z okresu wpływów
rzymskich, co podkreśla atrakcyjnośćtego miejsca
w średniowiecnl. V tej grupie chronologicznej
ujawniono
s
to trzydzieści osiem fragmentów naczyń,
ttzydzieści dwa fragmenty kościmvierzęcych oraz
siedem fragmentów polepy (ryc. 4). s7śród cera_
miki wyróżn iają się fragmenty barwy stalowoszarej
i ceglastobrunatnej' często zdobione geometrycznie lub linią falistą, głównie z domieszką grubego
i średniego tłucznia. Nieliczny zbiór nie pozwala
jednak na dokładną rekonstrukcję form naczyń.
\7 sąsiedztwie grobu stwierdzono obe cnośćosiem_
nastu nowożytnychjam zasobowych oraz siedmiu
współczesnych wyrobisk piasku. Koncentrują się one
wpółnocnej i południowej częściwykopu (ryc. 2).
NIEZ\X,'YKŁE ODKRYCIE GROBU \(/OJO\{,T{IKA Z \rCZESNEGo OKRESU
wĘDRowEK LUDo\r...
Ryc. 5. Juszkowo, stanowisko 10,
Przekrój północ-połu dnte przez
obiekty 60A i 60 B; widok od strony
ar B.
wschodniej (fot. K. Dyrda)
Abb. 5. Juszkowo, FSt. 10,
Ar
B.
Nord-Stid- Qgerschnitt iiber die
Objekte 60A i 60 B; Blickvom Osten
(Foto K. Dyrda)
Ryc. 6. Juszkowo, stanorvisko 10.
Plarr grobu Po oczyszczeniu w części
stropowej przed eksploracją; słabo
widoczny negatlav trumny oraz zniszczenie lv dolnej partii t1owożytnym
wkopem; widok od południa (fot.
K. Dyrda)
Abb. ó. Juszkowo, FSt. 10. Plan
des Grabes nach Sluberung in der
Deckenpartie vor der Aushebung;
schwach erkennbares Sargnegativ und
Zerstórung im unteren Bereiclr durch
eine neuzeitliche Eingrabung; Blick
vom Siiden (Foto I(. Dyrda)
115
HONORATISSIMUM ASSENSUS GENUS EST ARMIS LAUDARE, KRAKO\T
20 14
ś|ad lrumnr
0
0.5m
-
Ryc. 7. Juszkowo, stanowisko 10. Plan grobu
K. Dyrda)
Abb. T.Juszkowo, FSt. 10. Plan des Grabes
Bearbeitung K. Dyrda)
rt6
-
-
przerys dokumentacji polowej (rys. M. Kulesz-Hodysz, oprac.
Ubertragungder Felddokumentation (ZeichnungM. Kulesz-Hodysz,
N]EZ\\'YKfI' oDKRTClL cRoBU \(/qO\{N]KA Z wCZI'sNl]Go o]<REsLI \\'EDRÓ\I'E( LUDo\\.''
Łączniepozyskano sto czterdzieści złb) t1rót, barclzo
/l"' ]'i, Jn.c]l P .d \. śl,de r''ś.'U j,\i V'
"'
"o l' l]".
sur-orł.ca i formr''
Szkiclet nlodcgo (okolo 30 1łt) nężcz'vznr
(oznaczomrł' dokunrentacji polon'ej svlbolenr S 1)r
ulożony został lv pozr.cji horvzonralnej na plec;rch'
1 ral,olng.l-,1 nr"-. rtsr9rvmi rr'zd}uź ciala' Późniejsą' rr.lrop fubielrt 608)
znilzcŻvl częścio$o 1rości lew.ej koriczvnv dolncj
i sporvodorval przenieszczerrie do n'llętrza trzech
otoczakót, bvć nrożc stanorr'iących częśćkon'
.u Ll.l r, eroor. i. / rr r lcgu rp
.,
',
^ l or o r rie.r
d{'LLsiecznl', z1ożon'v wzc1fuź plarvcgo bolru ir.raz
z bursztvnon'm paciorcm mieczorl'm zlokalizo
rł.anym nlpIłzie nricczlł,rvpartii zast.łrrr. (ryc.7 9)
oraz pas' Ltórego pozostalośc1ąjest duża sprzączkł'
Doclatkou ym elemcntem srroju jcst zapirrka, ktLirł
pr-zvlcg. ł od ryodu do elo$'ni lltieczanarwsokoścj
lrości miednic'v (rvc.7i 10).
zc..-r
OPIS GROBU
Najbardziej spekt.łkularq'm rezultatcm bac1ań jest
odkn c1e pochórłku sztic1erou'ego' zlokalizorr ancgo
*. północnej części badancgo obszarrr' na arzc 85
(rvc' 5). Czrł.orolrąora j na grobon'l (obickt 60A)
olrmialach320x
pólnoc'po1Lrdn]e'
I'10 cm zoricntor.:rna bl']a na osi
w
r,ovo'rrr- Lop
polrrdniorvcj częściprzccina1 ją
"1,.1. ooB,. L,.orz..cr
r.
.".r
1rrn;r' płaslrodcnną j.rnę (bvć może ślictnis)<orvą)'
o ukośnic opad.rjącr'ch ścianrch,która narLrszl.la
szkielet2' Dzięki znalezionej rv jej u'vpclnisku lra_
rn or
c, R..r.r'r-nppcr g_,.ub.l
rl4.L,<ror
rr
d.ruje.,rr.
drugą poklrvę X\'l i początet< X\'Il rł'' (KościrisLi
2000).
Zarvs grobrr zarejesrrorvrnv Żost,rł ruż Pod hurru'. n' la oo o r'. ololo Żi' l l l'l.lr''z".ies"
'
.lno uch*vcono nr pozionie oholo 2.1,7 rn n.p.m.
(mięzszość rrvpclnista rwnosi 0,] n). \{/rłĘelni
slru don inorrał szł'1' piasck yuboziarnisqvz drrżr.n
udzialcm drobnvch lranrien ipolnvch' źwiru o drob
,,(i 1..1.. .,-/p"irc,,,. r.ht.
,,
's..y' a.""
\\ oL'ie(' i( z^lrou'l' 'ię n<;"r'i
'lrc'r l ' lcj
rrrrnnl'' prarvdopodobnic klodolvej, o grubości2
cm (nc. 6). Z urtagi na fragmcnrar-vcznv stan z:Lchoir'ania' pełnl'ch rozmiarórr' trurrrtv nic ud.rło sig
"J.''"-zrc pre, z' l i<' \loż l''1..I' n''. _r.ol'l.' z<
.z.'o("'cl'odr'''no' llo ńĆ'liś|r, .lÓu .,
glorł1 zncrłcgo znajdowała się rvolna przestlzeń
o dtLLgości0,60 rrl' \\r ptetroju poprzecznvrn dno
v lol',r ir,,l. ",.go rr .,- l..zr.r ., e. \os.,r'. o. -i-
OPIS TN\i/ENTARZA
Zapinka żelazna o konstrrrkcji kuszorr'atej' silnie
skorodorr.ana; k.rbląk taśmorr aty' zagigtv rra lrońcu
ru'orzv obcjnrę dla osi; ośżel.rzna z nic\'iclLimi
guzk.łrrli na koń cach; spIężr'na szcściozt'ojow.I; i8ła
irłprot'adzona z prarr'cj stronr', ułłmana; kabląL
1'
slo_li- ''\b\r\: loż(_ lir'''.|-l
lr' \rn ial
:
dhrgośćzachorvana 5 cm' szcrokość3,3 cnr, szcro-
l' l.l r' grubo.c l''L'''('' j' l.'r''.]\żil
0,006 Lg (rrc. l0;3r 11,1).
2' NI1ecz dlł.usicczrry' żclazn"*' .t krz'l żol'ylr,
szrabkorr'atlrn jclcon' Poszcrzonym n.r tr'sokości
trzpicrria, z soczerr'lto*,atym ot*'orurr rra rrzpień.
(o'c ('
bl''
Tizpicri p}łski \r' plŻe|loju. Szrlch ostro}rrkoir'\''
rnodrębniorr1. lagodnie. Przekrój soczerr.korvato_
-p}aski. BLaL śl:Ldón'drewna n:1rękojcści i Plazach'
l'vmiarach: 20 x 25 x 8 on (rvc. ; 8).
trafil on do grobu rvról-nic,
na pr-zl'klad rr. wrniLu osunięcia zienri' Prarł'dopodobrric istniała r]uchorł.a potvcba zadblrnia o bcz_
żrsl.Jl poprze duJ 'lli< " r'ni.l a
d" g
l' b'' rÓ e r Jl l) z'lr, n do.zrl'icl i.l zę
"b
śrviadccrrł'enzabiegórv apotropaiczrr1.c1r'
Wvmiarv: dhgość91'5 cnr' dhreośćtrpicnia do
...loi.*' il .r. ',..'k"*;1""ri, r, ..d i. n.
clfugośćjelca8 cnr, szcrokośćjelcr 2,3 cnr, gr'ubość
jclca 1 cn, ci1źar 0'563 kg (.yc.9l ll,2)'
3. Pacior nicczot''v, z bursztvn" żc!ltcgo od
mianY ni€s?anej (pLzejr'z.rstcj i niePlze]lZ\stej),
soczetłorvato-płaslrolvvpukh. z porvierzclrniorvą
.i''r('.
'1ęl ll' '. rdo.z l,1 .z.'zeg"ll '. l' r .'loni.
sphszczonej (wvnik Tierrzenia). Nr powietzchni
dosrzcgalne liczne, płr'tkie kr-cski zoricnlowane
t' różnvch lricrunlrach (ślaclv polelo''vania na ph_
I'tiktol ego plt b rrk 1*1 ó |oi. podudzi. oraŻ le$nth
koki noP{ Y'kop nie nri3i chrraltłn nbunkorcgo' gdvi
5andlę Pud]o
nacL lagoctnie rozszerzającr..ch się ku górze, co zdaje
się pasorvać do póllro1isrego plzelrroju l1od1.
Na nriednicy zmarlcgo spoczvrva1 p1aski kanicń
z
piaskorvca
o
Na1cż1' rł.r'}Jucz1'ć, by
]
\vYPosażenie
i
Etobo\e Zosl]o . ienJfulŻonc
'ł!]iza antroPo]og]cznr
\1LoDłnłzostJa PDez JI A]e].ŻMMeum Archeo]ogiczlcgo w Gdaliskt unn:
1'kuł1'!iri.jsŻ]nr
t('nle
l,ud]o 2014)'
I
l_
HONORATISSIMUM AssENsUS GENUS EsT ARMIS LAUDARE, KRAKÓnr 2014
Juszkowo, stanowisko 10. \7idok szkieletu S1 z wyposażeniem; widok od wschodu (fot. K. Dyrda)
Abb. B.Juszkowo, FSt. 10. Ansicht des Skelettes S1 mit Grabbeigaben; Blickvom Osten (Foto K. Dyrda)
Ryc.
8.
Ryc. 9. Juszkowo, stanowisko 10. Miecz wojownika
Abb. 9.Juszkowo, FSt. 10. Schwert des Kimpfers
-
-
stan po konserwacji (fot. K.
\fiącek).
Zustand nach der Konservierung (Foto K.
lfiącek)
2
Ryc. 10. Juszkowo, stanowisko l0. \fyposażenie grobu, stan Po konserwacji: I
(fot. K. \fiącek)
bursztynowy;3
- zapinka
Abb. 10. Juszkowo, FSt. 10. Grabbeigaben, Zustand nach der Konservierung: I
perle; 3
Fibel (Foto K.'s7'iącek)
-
118
-
sprzączka do pasa; Ż
-
GiirtelschnalIe;Ż
-
-
pacior
Bernstein-
NIEZVYKŁE oDKRYCIE GROBU lroJo\x/NIKA Z'WCZESNEGO oKREsU \rĘDRo\xaEK LUDo\r'..
R*
'i\
"F
*8
#
ffiffi
@
lr
(
\11
<lJ
il
/
)
T('
'
ślady pozłacania
I
l"
I
I!10cm
- zapinka żel.;Ż - mieczżel.;3 - pacior bursztyn.;
sprzączkabrąz. z elementami srebrnymi i pozłacaniem (rys.J. Glinkowska-Kowalewska, oprac. B. Konmy)
Ryc' 11.Juszkowo, stanowisko 10. Inwentarz grobu: 1
4
-
Abb. ll.Juszkowo,FSt. l0.Grabinventar:1-Eisenfibel; 2-Eisenschwert;3-Bernsteinperle;4-Bronzeschnalle
mit Silbęrteilen und Vergoldung (ZeichnungJ. Glinkowska_Kowalewska, Bearbeitung B. Kontny)
r19
HoNoŁ{Ilssl\'lu}l AssENsUs
GENUS EsT r\R]VI]s L,{UDA1il' KRAKÓ\'20
cic szliicrsIricj, PrafdoPodobni€ z P1łsko\\ca)'
Y/ śroclku znajdLrje się otivór' ilielcorrljcdrrosrrorr
rric, z rr1.rórr'naniem brzegórł. z jednej stronv' I}rak
jakichko]wiek ś1adó\Y toczenia' \\I]'miJI! : śrc.lnica
4,.i cnr' rrr.sokość l,8 cn' średnic.r orrr,ol u 0'4 cn'
ciężat 0,013 kg (rvc' 10:2;11:3){'
.i' Sprzączka hrporł.a' jednodzielna' ze sLurvką'
tvpu Srrzegocice_Tiszilldłnv'Kercz' Ranra po-
gl biol'.,.'l.'r"'..''(oncz.
//$)r ż/n\n
"'lolc
Przc\ł.ężcnicnrw miejscu srvku ze skuvką, oił.alrra
\1'
PfzcLrojLt' Kol€ c z\fężony u nesecl],', owilliętl'ił'o kó1ramv; rvParrji bliższej nasad1'' od stronl' *'icrzchnicj, ukruszona opaska zc srebrncj blach.vr kolec
zc1obionr' poprzeczn_vmi n.rcięciami płrzv*vmi (co
odcislrami
nięcicmrr.\
ci!ci.lmi parzr.str.rrrii wierzchnia strona uszkodzona;
brązorr'a. pozlacana, zlo ccnic zachorr'alre n.r
błrdzo
nior.ielLich powicrzchniach na stronic rvierzch n iej
skLLłki i na frncie| Lszrałt slu*,Li zbliżonv do
po]'ol .r.g" z p e''r;. lel'v P ri ńl'.jlrJjJ..
ralrrę; liotstruLc ja',pudclcczLorł.ata", tj. międzv
J"r.n.. e *r.,r" .gtrLi ,., r.,rrrL I lrli .n'.
1Zona Żostlł.l PlzestfŻeń o plześvicie 0'3 0'.1cnr'
ograticzona docl.łtLorr.o rra calvrrr obrvodzic rantem
z
zagięrej blłchi' rworzącej rvjerzchn ią p.rrtię skrrlr.lri
',."n-uz' J".2,'..gleb"lo....Ll r - . r iej,..,
. B,e.
-- Jr,.l-,. 1,o.,r.5" rh,eg'.'lurq..ro
prccvzvjncnru utbrnrotanfu rannr); spodnił częścl
skuri ki zachoivana jcst ftagmenral'vczrlic, slc n.1pc$.
nr'n odcinku dostrzcc Irrożne str*
z rantenr'
którr.ją
obcjmorval; dwie rł..łrstrr1 slrurł_lri spojone zostałL na
obrvodzic p.rr4 nitóli brązoivvch o posrcbrzanych'
pó}kulistvch głóirłach (srebrna bIaszlia zacho*,ana lragmentar
vcznic)
blisl<o ranrv oraz trzema
giroździami o brązorvl'ch' pól}ulistych glótłrch
(jcden u njc]i zachori.alrr.. z zagiętyn rrzonen)
'' pr 2.. ir r,.j.2e.., .l.r, lj . N.. ,.'. -2. h- i<1 .r ror' .
skurvLi, czcścioto zatal.\! ornarrlcnt srerrrPc1konr..
lo7cro\\-\'! rozc*] sŻeściotanricrrlra,rrr'odrebniona
' Zl Pono. v opisi( !lcioll ltto[l Ir]gd{ ro.tz jekov!ć
!lg! Iiłtarz'nie KFiarko\l|i.i (Dzilł ]\hztuu 'uLLz.un
jących
P"L'l..l.!o'$'|.
120
d
o
obejnrLl
horvzontalnv rr.zór ri'rcgo pola
]'iore3Ć ll'n.rllrlr r-r
l<reshami. Vrvmiarv:
rarra
5,8 x 5,4 crn, kolec
długość'1,Żcrn' szerokośćnrrlrsr'malna
1
cm'
n
-
skuli'
rwsolrośćj,5 cm, szerokość 5'6 cm' grubość
0,i cn, dhgośćg*'oździ.r do miejsca zgięcia 1 cnr,
ka
-
ciężarsprzączki 0'05- kg(rr'c. L0:1; 11:.1].
ANALIZA V/YPOSAZENIA
GROBO\\'EGO
Żelazna lruszorł.rtr z;rpinLa, r1ośćPr-'vmirl'wni.
ir.l'lronana, z sZerokinr tiśmowlr'mkabłąkiem'
t'gónrn lroricu złgięt\'m i ti,olząc'm obcjnrę d]J
osi' nie jest zacholr'ana lr. dolncj częścii\' Związku
.,r.ll lli. l'" P.!l'ń',i''
\ n lrull-pi<r*orl ic
nóżkę podwiniętł' czv tcż pclną
po chcrr'kę6. _|eżeli
rnialapoclrr-irriętą nóżkę, to nlożna bv ją zaliczr,.ć do
niczbrt licznl'ch
',późnr'ch'
lilrulrr uięciu v:
\_o-
l39- 1.10)' lrtórl
'
todajc jaLo ich najPóźniejszv \ł'ali lt egzemPhrze
' .z. "ll rl l''1l'e r .''<lozrojur l.p_ę]'l1'
Należv do niego zaphka z grobujeźdźca w Ługach'
pow'. górorvs}J (Pctersen 1932' 153' rvc' 12.:1.i),
znalczionł m iędzr innvni zc szk1alryrn pucharkiem
zdobionym szlifot'anvmi ou'alanri tvpu Ługi (Rlu
19-2' l3 5' 1óó)' czv ccż zbliżonvm do ąpu lV ir'c
dlug !'. Straunle (Straumc 1987. 34; Głvritu]<hin
2011, 'i6) i darowrni rl na fizę C3/D1. Kolejnlni
egzenplarzani o podobnej cfuonologii sąl iibutr
z ZerniL \ridkich' polł.' rvroc}.rrvski, grób.i0 (Zotz
1935' 7"' r'vc. 8:1) oraz z]PinLa z osrdY \ł,Pi$'oni
rvlrkorvskicgo (Norr'akorr'ski 20i)
cach. porr:' kalis1ri (Dąbro*'sLi
1
Z obszaru Ponorza podobnie
l
95li,
3 3
'
tab1' '11 :3 1 ).
datorr.alre rrrogą być
brrdzo źlc zachoir'ane drł'ie żelazne fibu]e Luszorrnrc.
pralr.dopodobnie z sześciozrł.ojorvą spl ężvną, szcro'
kin lrabląkicnr i pchą Pochcrrdą z gr.obu lrobiet1'
. Z3 LoDsul .j.' () do sŻ.Żcgókn1 ko!ftul.yjn'dr
z.p]n]rj , JU sŻLdll, !k]ądmlv s(..lec,. e podŻ]rk,"tn ia dr Lc
n
pr..r
\'': \''''
e,ii
liałdo 5]rLN'ki odspodL PonierQi
j(stlvjlksza niż gmbość sh^llj'
]cgxć
slrurvkę
tanion
Polskiet Akedcn! Nruk).
Iłr.r iędŻri'].iŻ.hni1j sPodnią czgścj.] skuvki znajdo$?}i
Zi(ni
]
onę lam\'; rra częścirłr.odrębn ion ej
rrroco*,ania sLuir'lri' na l'aźclvm z
i._ .ho ' l kolc''. "ęż"l'\ /d"h ' r\ 'll.o.l.n'll':'
rv poprzecznvm przeklojLr kolec wlrlęsłv' Slruirda
Lrldadającvch się Loliśc jel dooko}a
]<reselt'
\\zóI co nłjn1ncj diyLl \l'spólśrodkorł1ch okręgóil,
zlożon'r.ch z odciśniętvch, przervrvan1'ch lrrcsck
rozed.a jest nicccntrvczne u'zględen niclr' z przcru_
nejlrrniej cŻ.elenra) rv rórvnomienvch odsrępach;
'.
]:i
I ' ''1
gr.oźizir
dh]gÓść
.'.
]
92'3 )
I'b
.
o ,ap!{.Lch \ ]
gq)v
,.
r' tLL1Lrg
v kulturŻ. piŻcMnTl(ci
.t ,i*
,el c ..
O' Alłlgrcna i_{lnlgren
N]f Z}iJ-
KŁl o1)KRYCtl
G
ROBU
\\
oJo\'N]KA
zmłlłej$'wi€kll 50 60 lar z wicrzbna, Porl'
PlTzvc_
ki (Rulovicz 1973, r.r'c. 5:1.2). 54 one na Pomorzu
znaleziskiem urnikarorvvm.
\l.''rlU' o .'< o"i l"blq( : :e'o/!ńo\'{
slręźvnę z guzk.lni na końcach osi, i . u fibuli
z Juszkorva, nają tłkŹc zapinlri z brazu, rrazrr'allc
przez A. KoLol'skiego (KokorvsLi 1999a) tvpem
Hine;ti lZahcria, Zaharia, for.:rn 1993, l,c. i,/NI
l6,1; 8/NI 17'2)' Pochoc1zą onc z Gródka nad Bu
gienr' porr' hrubieszol'sll, grób 165 i Maslolręcza,
porrr hnrbieszol'ski, grób 478, aichwięl<szośćznarra
jcst ze stanorviskkulturvSintana de iVIurc,s, rzac{zicj
natomilsr t]'sręPują rr kulturze czerniachorvskiej'
Dltorr'ać je nożna nr faze C3'il)1 (Kokorvski
1999ł).
Setia zaphck Luszorr.lrl'ch z podlr.inięrą nóżlra
i kłbląkien zakorlczonvn ]raczl.kicm dla objęc]a
sPrężYnv' Żagjct\.m w lvl1ub <lo przodu' pochodzi
z geto'dackiej huhurv lrljlitari Chilir (Diaconu
1971, 21lJ 219, tabl. 2: i,6-16r Bichir l9Sri.
-.1.1; 4I:1Ż:1 1.6:
tabl.,l0:
'i3:1_8; 4.1| 1'5]
Cocig 200'1, nrlar. i 859; 1876r rrbl. 135r I 16). Nie
l '' o '. 'zęloIc'l .' Ll' 'o''' rJ< r<,i c' rnv"nl. r.j
kLLlcurv zarnrła się rr'przedzialc czavlrr yrrr niędzv
]
t- a pier'rvszvrni dziesięcioleciłli I\'ul
(Bichif 198.i, l09)' BYć nroże Z.ego obszaru kultu-o.\.sor /.h i\\od/,.
., .L]'.,j, ero.\, .i_ i,.
^,
rł' posraci haczvka d1a podtlzymallia osi zapinlri'
połorł.ąII
ogóln1' w'vgląd zapin ki z.|rrszLorvr rr'skłzujc jednak
na jej późlrc clltorv.lnje, niezależnie od tcgo. czr
/-l
.i.,r'
i{
Jo r\1"! i I .inig,1rn
"l
(;..r
r..
z pclną poch er,''ką'
Zapitka zJuszkorva leżałapod
czę(c; glorr'ni
r.jibLJi
1
m
ieczenr'
b.''1ado niej pr-zvrdzerr'iala.
! tsrobe?ne.
!,rrro,r
rv gó
rnej
obecność
lo, .'r.i..g.
jest złslralrująca' gdvż ogólnicrviadomo' że lrr
przl'
t1ad Hunorł.ie nic użl'rvali rv srrvnr stroju zapincL'
Trzeba jedna1r micć nx u$'adze' żc pochóu'c| rcn
jcst bardzo or1dalonv od gŁnvnvch szlakól' przc
mieszcŻ.Lni J sic Plcmion ltoczorvrriczvcIr przelonru
IYi\rw:' Hunów i ALanórr ' Pozr r,vn lł. grobie
z Juszlorr'a rrlóeł bvć pochorł.anv przedst.lrviciel
rvschodniogcnlańsldcj populacji, ktrirr'' jaL rr'ielLr
irurych nlu wspólczcsllvclr' rt'szedI rt,blisti konta]<t
ze ślodorr'islricll norntclycznym, rłk jalr zlrrrrlv
z gr'obu rvschocln iogcrnańskic8o Z le'ąccgo n:td Re-
, . l,"t .. I..p..o.t.,.
Z
\\,cZf sNEGo oKRESU WĘDRO\\.EK LL D(] \\
..
ncn' \\b]tshcirn. Kr N{ainz-Bingen' Ltórcgo s,rPo'
sażonorv n'irr' drrży Pacior ,,nricczol r]' z brrrszn nu
izlotązapinkę z podrvilliętą nóżLą (}Ienghin 198-,
nrl<at.III,j5, rabl. l3; Qgast 1999)r.
Miecz znłduje analosic \tśtód cgzclnPlarz'v
/,,.,..t, , .,,J"",.. .,,.n.(,,,. ,.,,.\i,
,.r"2
rr.schoclrriogernrańslrim' Zd;Lnicrn_]' Iilernera, tcgo
rodzaju nriccze z dluginl, krz1'żorwnr jeLcem, t1'
raźnic nł*'iązują do tinn pcrskich (sasani.1zkich)
lrrb środkoilo.łzjatr.cLiclrczv późnosarnraclrich znad
\i'o}gi (\trner l956' .10' .13). B' Ankc podkreś1rl
nr ' ri.r.r gJo', ri. (ol/o\ r, \,/1 ge1!.! r'r'..,/! .
szrabkorratl.m jelcen' którc ri1't* arzano nr stepach
Enrazj] już u schv}ku I tvsiącleciaprzcd Chr. (Anke
l993' i3). Sztabl<owate jelcc bl.l1 szczególnie cha'
ralrrcrr'stvcznc dl: sarmacLich micczy i szt1letórv
n . .. . lio$ ' r'' g]^', i' 'l {ahJi Jl'U. l.'-l' ń l6
tabl. I-\'lI' IX XIl Simonenko )'o01' 2ŻŻ 223.
ryc' 13 1*' 20) oraz dla _ porr'srającvch poc1 ]ch
$'płY$'errr
mieczY rz_\'ms]rich i ich niclicznych,
blrlrarzvńskicll naś1rdolłrictrv(por Kaczanorr'ski
1992., 27-28r Biborski 199.1). B. Ankc zasugero$d.
/.t"ln-Jllts.l 'n e./\ d\U.le.',n .'l' njd'\ 'n'3ń
trPu. ro^rinęla si9 plzv isrotrrlrrr udziale tarsztatórv
bosporarishich (Anke 1998, :5), czcmu sprz-vjaly
oźlrr'ionc k,lntłkty Kró1cstrva Bosporrńskiego
z barbarzr'ńskinr śr-odowisLicfir sxnn.lckjm (,ob. na
przvlład: Śarov 2003; łeistel 20t 1)' NicLtórz'Y
badaczc clopuszczają talrże pcrvicn rłphrv tradycji
rr'schoc]n io rzr'rrxkicb choć rł1'rażaćsię one nlialr.z.r
sadniczo rv zdobnictwic (NIiks 200;a, 133 134)r0.
Nalcży zarrrr'ażl'ć' źc Sarnacirr.nicśli niemah rvk]ad
r1o nodciu uzblojenia bospor.łisLrcgo, rr'tym
-
ob"l l,lo", .,.i" lul./J,'"!
L.'i.
l'..'_
lr.r'L.r 2Ul''. Rń,sl]'t.'
się LL schylkrr oLrcnr rz,vrlskiego i \}c \'czcy]!tri
o[.'irlęJr"','l lJ''' p_ r1*..1 "d'..l .|.]'
skr z krzl'żorłlIrr jclcem' rrTro*.adzona i lozprze_
li. 1..
skonrp]iloianr ż]! jorvj l'schodnioge.lr isliego 3ĄTto'
lijat} Ż!.d śrcdko\śgoDuDł!, \rlcŻ4ccŚr { (!żbie żifulrjei
!
o... (
,lo
i,,.p
Ż. .Zańrr A.cjus7!, lur
pocho&nego, lekorsru ui. n. po.l{a{ie nnrentrrr
Cnżn"]r s"tÓjol aL\jcj.bronl
zrmrlcgo
i
.olo .. \ J,eir
.,,
^1.
n,dŻ!u jeh3b!l:nie
ryLko ochrona d]oni' ale
Ió$n eź sLut..Zne Plto\'an j. cuónisŻrllcit ]98.i' ]50).
'!Rolą rego
..
',,
,1"
f l,..
.8..'..
-\
.,,.
.t .,...,
' rp
ji
11.1
HoNoRAflssIi\IUNI'\ssENsUs
GENUS EsTAR},lls LAUDĄRE' KRAK()\\ Ż01.i
stIzcniora zostahn, Europic najprs\ydopodobnicj
d' lę ' H' l 'l r i ll don . linli i .|oll ''*'jl._ l
(Szatreit 193.1, l49r Ankc 1998,83: lr{iks 2007a.
lJ, . l. U..'rcr srnt, i r,\ .'p r-L.h r.'..,.,
z żc1azn'lm jelcen' Z jelccn org:nicznl'm (niez.
cholvanvn)' pokrvtvn brązorvą taśrnąclipt.vczlcgo
lub ronrborvłtego ksztahu' rvreszcie egzcrrrp1arzc
ozdobnc, o ręLojcśc;ijclcu zdobionych złoten ial'
mandr.nami rv scllu Lorncirkori,,-m (\\rerner 1956,
lo l' ''..l'K''. ł ",.L.''5. '', l"r vl.n.
kolejnego tr'pu. }ącząccgo rv sobic cecil.v picrlvszego,
'z'' . 'blol'r. lol'lręjel. id 'lgi.5o'''. ę. r.l '
borvatr' lub soczervlo.uary cą' eliPrYczn_v Przckrój
poprzecznl jclca (Kaczanowski I99.i, 141). Egzen,-
plarz zJuszlorva nieści się rv grrnicach picrrł'szcgo
Ż tYpów$.mienionYch
przcz.|' \\trncra,
a
prz'v tvrrr
spelnia kryrcria przl'rrależ11o.ści do 1r'ariantLl' n] któr_v zrł.rócil uir'agę P' Kaczłno*xki. \\'ujęc]u inn1'ch
barlaczl', rnicczc talric olrteślone zostr1v jako
"7łr}.ze
(Mcnghir 1995, 165-l:5r Mils
2007.r, l0(r, 133-13.i, r:Lbcla 28). JaLo analogic
t,rpu ,,azj at1'cl,icgo"
.
l'"p.1'L'.''.' l.n cl' nż'l'lznJ<li.l_or'lpi'-
rr'łrc Hunonr: niecz z depoz,vru rv BltaszćLJsLola'
Korrl. To1na (IlćsziLos 196(l' 297; Bóna l99 t,279,
tłbl' 5l: Ankc 1998, rabl. 106:10; Miks 2007b' j'i2'
t.rbl. 144:A.i0), miccz z grobu z Lengveltciti, Kom.
Somogr (Baha.v 19i8, 15.i, r -vc. 5r l\Iiks 2007b,651,
tabl. 1'13:A419rAnke 1998, rabl. 92:t 5) oraz jcdcn
z drr'óch nlicczr'z clcpoz.rm ofiarnego t'vprr ?7rrła7'
./Żr *' Plrnnonlralrrla-szćdomb' Kom. G1'óL--N1oson'Sopron (ftnrlra 1980' 248; 1936'':i]5' rr'c' 1'łl1' t!'
l6:1: Bóna 1991.279. tab1. 59r Anke 1998, tab1.9'i;
Daim 2001..168, tabl. 17:br ItiLs 2007b.699. rab1.
la5:A564). Anrlogiczny miccz odkr.r'ro rv grobic
z szirmabcscnvó_Hlrsófóld (Konl. I]olsod Ab.lilj
-Zcrrlp1ćn)' gdzie niespalon!' zlrrarłv nial zclcfinlo'
rraną czaszkę' a prócz nriccza drrtsiccznego posiadał
nięrJzr'inn1'ni saLs, co na $I] sLojarzen]a z kulrurą
Hunórr'(i\Iegar 1952' 132 134l V/crncr 19j6, tabl'
.i2:1 3; ftjral 19llii, rlc.25:1,8;2001, r.vc. 12:3,5r
Bóna l99I,260 2ó1' nc.61l Allrc 1998' tłbl.9l:Ż;
Miks 2007b,738 739, tabl. 1.1.i,A;15). Mimo
zbieźnościz w_\'zr]acznikanri kulrurv hurisk]ej nie
możnr Pominąć milczcnicnr f.iktu, żc stłnorr,islro
leż'v lr, pogranicznl'nr obszerze osłdnictlta gcPidz
kiego ' Sr'tuację lromplilrujc falrt' żc szlriclcr
" Zc$Nyicni. nic obejn
1ZZ
ie pEvklaLla)w q
t!
tr*łzuje
2 i3
vcdh,g
ropoicl.łlwclr i nrongoloidaln'vch
arrarlcgo uzrrano zatcrrr za cz}onka oddzia}órv
n icszurirrę ccch
cu
slużąclch Hunonr (prr'. Anlre 1998' E0). Nastę;lnie \\.vmienić nalcżl. r'ltualnic zgiętv cgzenplarz
z grobu 28 rl_Artlnct-Klslarkasdomb (Konl' Hajclń-Bihar; zob. Istv:inovits, N{esterhizr, Nepper I996,
lI5 116. rrc.4:193r Tejral200-,82, rrc. 15:3rpor.
Kaczanorvslri 199,i, 1,i4)r]' Nc|ropo1aprz'vpisl'rvłra
jex rvczcsnlm Gcpidom (Istvlnovits. Nlcstcrhizr'.
\.1'1e'
llJo ll l '.'.]nu
ni<pł<.t' J..oln'-. -
czaszck,udokumcntos'ananacmcntarzvsku". Pod
u'zględem lru1turorłłnr poclobnic idcrrt'vfiLorł.ać
nrożrra rórł.lrież rr'nralrric zgjętc znalezisko z Hor8oś
(opś.IQnjiża;Tergin.r l89.1, tabl' II:l3), gdzie ze'
sPó1 jcsl niejednoli!v chronologicznie (l(aczrIrorł'ski
199.1' 1.14. 1.16, ryc.7)' Prłrr.dopodobnie do grLrpv
,'gepidzkich'' egzenlplarzvr] zaljcz_i.ć nrożna także
orJłr1cicz grobu rv Tar'n.łnćr.ł' Korn' Hcvcs (Tejr.ł1
2007,92' 96' r!c' 23'l' Possenti20l l, n'c.9)' N.rleżY
je dnaL z.łurvrżl'ć' żc lołcsri]
PocząlLórr osadnicrwa
ocpiJ rro" K 'rl r <KJ,|J.l .ji...p'zcJ, 'i"..,
dr'slrus ji' Z Lolei nieoLreś1orłnrjednoznacznie Gcr
mJnom Ż dolŻecŻa śfodkorvegoDrrnaju prz1'pisać
nrożna oc1krycia z K.rtzeL1orfim Dor1l Bez' \{rjener
Ncustłdt'L:rnd (Szanleit 198.1' 1/i9' tabl. 1.il 1l Anke
1998, tabl..10:1r NliLs 2007b,631, tabl. f.ij:A3'11).
Vrien Lcopoldau, eLób 3 (FLicsingcL 198'1, 130,
r\.c' l2:9j AnLe i993' tól. 50|1| Mi1is 200;b,7'9'
tabl' 14.1:A780) or.łz dcPaz\Fł or-lJllj'c |TotłJaPftĄl'
1 (Friesinger 1984, 130, ryc. 1l:1; Anke 1998,
t.rbl.51:1r N{iks 2007b,759, trbl. 1'14:A781) i 2
(Friesinger 1984, 1-30 131, r.vc. 13:5; AnLc 199t,
!abl'
51 :6j
;59 i60, rabl'
.1....r . i.l.
}I]1ś 2007b,
U"1,. J"d". '
1.15:Ai82)'ó.
tośclTe kija (obl. K]adol'o!eżąrcj natl dolnvrl
..,.l ''.J:\
, ei,,e.j.o.,L., ..
z groLros 30.36, 13 i j-, rei treliopoli.
" G.PnLzi Irlktr'Lo1'rlj Żni.kszta]canie czasu e]r gou o
& clęsto' lrve{ażni. cŻwarhlub lrzecii częśćloPula.ji nriala
zr1et,lrnlor'.Lnc czrlzki, przr czv]n
Ż}i.zli td.
obeinroNJ}
bbj.!1.,!ręż.Ż\Znidzie.if lóżD\.hIrotor.ja.lr
od n.]rroPo]i (Bón., N]gY 2002, 1.16 ].iB].
'r PoL ur.gi nr !e]nłt pLzlnaldżn.ścierniczncj
użvtkująGj nekJopolr1B.jnl'sabó2002,].i2)'
l Poi ]iiiłl ]938,28a'
!.
z3leŹn]e
l
no!.i
'!Z urrrgi nł ccchv lultuLl uJnk]ej d.tozYtlbez to'
I]
lszEclclr inszcŻą{ó}'hidzkich
( .
l^"e
'
\'.'l
- DieNrżn. \ił]rczlć
H '..
-,lJ
(;ROBU \\'O-IO\\;\lK'Ą Z \\'(.ZESN|Go ()KRF-sU \\'-I'DRÓVLK LUDo\\
^vIEZ\ił](Ll] ODKR\aIE
'''
Dunłen]_ (\'inski l983, 10.5'1, cabl' \'I:1; AnLe
1993, rab1..i1:.i) oraz oclkrvcie ponricrdzonc dla
sclrr4kor'ej fazl'lulturv przcir'orskiej
grób z.]alru
-
szoil'ic' porł'. kazimicrski (NoscL 1959' tabl. 15:25l
por' codlorł'slri l995' 155' 11c. 1l1;Anke ]998,
t.rbl. 103,1r !(ichman 200.i,151, rvc. 30: I,l.c. 56:
}l l']n''-L,'o2- oŻ8't',ol. l li:
\l]8.',..z..
cgzcnlplrrzc z pólnoctego Nadczarnomorz:r
Fan.łgoria, raj' temrukskij, slób 50 (sokolilri] l95,i,
162, rabl. l,\:1r Anke 1998. rabl. 1O:3, 105:51.
Ketć-Gliniśće' raj' Kcrć' grLib 1E1 z 1902 r' (Sokolsl<ii 195'1, 15 il- 159, tabl. \'III:1r A.nke i993. rrbl.
57;4) i grób I|') z. I9a1 r. (SokoltJdj 195a' l6.i,
tabl- \'III:4; ,ł0:-) i *.schodniej F.Lrropy: Kruglicł'
-Porłrino, obl- ollor'skaja (R1brkov 1953, Llc' 5l1,
j l Anke l 9 9 8, i7, rabl' .i8:,i) \Vr,jątkorr.o odkr1'c]a
'|'
takie pośrtiłdczollczostah rv Europie Zachodnicj:
pięć przvpadirorłrch zn.rlezlsk' przvpisl.rr.rnr,'ch
Burgundorn lub Alanom (AnLc 1998,82), pozr.skanl'ch * niejasrrl ch okolicznościach (z rzelrifouche
1ub odLrr'ć przrp;rdkorvvch przr. budorr'ie kolci)
ko}o Dłon, dćp. Cótc d'Or (\'allct 1993' 251' r-vc.
4:8 11.5r AnLe 1998, tabl.56:1 :i; NliLs 2007b,
j61' tabl. 139:A126.1, 143:A 126.]-'' 1ł]i|A126'2]
oraz budzącv tątpliitości cgzemPlarz z PóhVYsPu
Ibełjskicgo' z uznanego za ivsc1rorJniogcrnrar1ski
grobu z Beja' pror' Bairo AJcntcjo (Raddarz l9ó0,
1Żi.1' ryc' 1 2l I(oenig l98l, 3'16 350. rl'c. 20,
t.tbl. 51r N{enghin 1985, rvc. 47i Anke I998. tabt.
48,L Mihs 200'b, 5,i3, rrbl. l:i3,A't3)r'.
' I1i..lo.llrrlor.la.stl'ieśrcdnio}ic.Znc],z3!poliżci
zDajaomł si€ glób
i'''-''Ó'1|'l'''i.
Szrncr
L]cZ
wvposlżcnil
^"n
nrożn. nalJ!.u 1ć
198a,1.191.
r!Eezc]nplłrŻ t.n
lo'
Polilda zJobie]'r{ |sztłlcic flljzo-
\yuv.h gln! Ptasi.h, od].{1'dr ni Z.LońUdrild1 jelcr (Ankc
199S,
i7, tabl..i8,.,i).
]'\\ [..znrnlośc] o Cgz.np] z z jelce n] iel.7!in'
i$t
Żdobiltl!r aplikację ]11koĄuą rr r.chnic. ko.nj.kos'cj,
..',,i. .r'.
' .
.1". ,.1
.,1-
dŻ$xdnlnd podej'e!r, żc posildrl on głll'lcę, o rlrlJuo.r
go Ż lifY .',r}2. tlpu ]?i]t!cLicgo' \\ śra)d podob.1'ch |'o.nr
u zrchodlicj Lrrrop" rnm ie| ić doź!,l fuLżc nrie.z z globu -i
wKaidcn St. (-asror L,ik r Cochon Zcll iAnke l99ll, irl:I.
5]: l] o.aŻ zsie\ś!!,Ldl!' Cullr3vor iAnke ]998, Lib]' jj].i].
odbiesqł olc ]cd!łl lv Vaegt]l:ch od omairiancgo lvzol ca'
Ponj-rl7 pjł\'wi j.tr zbyt L.atki, 3 |o!!d!o |osir& tę|.
Żłloń.zoN \z.r'ch, d ruPj ŻrśnDoNi knnbinfuię {5clrodni.l
iŻ.chodnich cec]r niec?' (Ankc 1998' 82).I1{rźli{e, że1l sl.l
\\-łód najnorvszl ch odkrl'ć zaurł.ażvćnalcźv
mrcczŻ globu 2/2006 Że staroźyrncgo Singidununr
dzisicjszeso Bclgr]du (h'an iśeYić, Kazanski 20o9'
118, 121 122, rl'c. ól2-), *'lirórvm zlożono prarrdopot1obnie barbarzvńc! przl'biłego z dorzcczł
Clsl' rv zt'lązl<rr z dzialłriarrri hurisLimirr. 1 po1orr'ie
\' \\.' (Iv]niśević'Kazanski 2009, 135)' Srm jcdnak
nie bvlon Huncnr' o czr'nr śrr.iadczl odlrrr,.cic kilkLr
eler'<nLu" l pnvz<ni.l' l{ !cn;ęd/\ rll'l il'
ta]ol.vch clcmentó*. tarczy, krórc są nieryotllranc
ł rdzennvrn środorvislru lruńskin (por: lvaniśevjć,
Kazanshi 2009, 1l-, rvc. .1, 6:20-21). Zapeunc
łnaiogicznie tlunacz1.c n.ł1cżyodlrr.vcie poclobnego
r
g.l',.i..J. .\ . ;, ,'o.f o\.\,n..n/..
'i<..., '
.'o..l r Ż'l l' ' Io' l..' --: ' K"l<]lr< r i<c . ro
ZnJeZisLo z rcjonu Pólnocnego Nadczirrnonrorza
z Novogrigorevki' raj. Złporoż'e' grób 9 (Zaseck:rja
1996.71,76, rvc. .1.7, tarn dalsza litcratura) oraz
huński grcib z późnoscl'tvjslricgo cnrcnrarzvsLa
Llsr'-Al'm.r, rłj. BachćlsaIaj n] Kjl-nrie (PuZdlovslij,
Zajcc\r Ncncvoljx 1999, 199, r.vc. 2:2{),.i:20)r'.
|':ę'.at , 'Pl' jl..|.leb^l'lL|-1 rl. l'o].'
alc jcdvn1c 1ri|otetl'cznie, lytuall1ie ŻniszcŻonv
miecz z Kankrs (KanLaircn), Lomr. ltlasLo (Nfa'
sku) t'po}Lrdniowej rhlłndii (Haclrnrann 1905' 39'
1) -')ó.LJb1' 1)'r]'l'.ch-Jl]Jl l. _xl\l.lol cJo
Pemł jnj|ilac]ę, ? |eŃnościł]cdlJk nic !lrD\ l
Jo.zrnicni. ? Npem rzi.rlckim.
]lN3nflloic nj. moźn] l4o!ln!rć o JlJll,?. łZj.tY.l'ich
zuje fu na
trPu
l
,
zlo]rlljzoY'dl\th
d.1c]
!a ns.hodŻi.' np' Nol Órosjjsl!'i
Ab.,u Djuśo, |!j. Knnrodll {lób ]9] (Dłr]lijer l982,
j00 iDnrrilL.'
8]' I'..::.15i ,{n].e 1998, trbl. ł5:1),
-qrób
19-9, 2ŻS,
l'c'
]0,L; .Ą.nkr ]99s' tJhl'.ia,l], sx'rb konia ]2
2] 8, r1r' 2:]7! Anke ]993, tal,]' a]|1), z ]:.Ż
(DI!itliic! l9-9'
I
2 nel:opo1i, co orlpo*iac[ s.dtum ]12 l)211)llKazanski
2002, I 19. l.i5). Z nicorllcslcj LLrlturv ccbekir*Ilej pochodzl
Iie]]c7ne tego ro.{Ż!u hjc.zc' zr1iczolc Jo lrlkrlnego tvpt
2'i1 1 (L.Żłfuki' Nllfr'kovl200-.26 2:)' na |tzrlilrd
Cibiitrm l' glob l55 (\łnou 200-'.i2'. r.bt' -ó:10)' Por
taLżc n]ccz z grobn
l K!g ] {
1zJchodnj (Ruić t979. 2a1.
'.
w
rcPo]'s].ij lir.], globos.jcc
-]22), czr z ]Qrlh3nu
l'.'
Żrmrn.oś.jK.ry!''] Óbl' iLdto |u3c]rv]nskl]3, glób K2 ]
LŁ,l.hsaDic (]].nl ]99], ] ]6, Ż56-2j-, rrt'.iiI N1cngh!]
t99i, ]73. r1'.' 2_| Alke ]998' 76, tJb]' ](]ó:]5], Ann]e]9l i 202 i.{nk 1993' tlb]' j]:5 6, t3nr da]s,r
Itr.l i luc !ric.^ na ob\za.r.h (rodkdfoa?.la.rckich (Arke
_ó -9,
l 998.
!.m d.]szr ]i.']. Zlrlezisk. zc srci'k]Lrllsli.]'
{cP
\*chodlŃi lurop! ] pogir i.Zl ctloxz]lti.Lieg{r
'ej
PlzvPisnrane 5ł Ż]V VL1c Alinon / s.EDtonr' któ.lv nic]ib'
rsk!, g!ób
'-
j.dn]l
r
njŻ do
e ^lree I
r ,( ,;.,o,i.
\'(
2002,
1i5)'
iKa,anskj
|o]o\s
ttl
HoNoR.Ą']'lss1]!1UI,1 AssENsUs cFNUs Lsl- AR]\{Is LAUDARI. KR-\I(Ów
w ] 382 r kurh]nu,
z
l(órcgo \ł'ięksŻośćPzedmioró$-
'.h Lr ł] d. lot l .go k" "I,' " '".t.o''
zosrahprzckura(Haclurann 1905,38 39). Urxro.p -- r i. .Lgron .JL ic6o
'\uriJr .
brak srruzin i obccnośćżelaznego' sztłbkot'atcgo
jclca Lrpr:rrr.dopodobniają hiPorezę, że nla]nv do
cz1'rrienia z egzenplałzem analogicznl'lrr do .łnr'
lizorvanvch pol'rźej' Inne pochoclzącc z Lurhanu
p . J n'"rl' l-orc ll'oż l" 'l,L"'' l. rre.'.'iner^
unba źelazne tvpu Ilkjer 8c (H.łclmann 1905, 39'
tab1' 22|'1] 1 IlLiłr 8.tf (HacLrrrann l905' ]9' tabl.
22l8) oraz grotv zapcrvrre (ł'srrnek l.publikacji
nlc jcst jcdnoznacznv) tvpu Nlollcscad/Ącr 11lub
H.rvor/Ilkj.tr 5 (Haclnrarrn 1905, tłbl. l3:2)' r}pu
Fjcllberg (H,Lclonann I905, trbl. 17r5), charahtcLl .r,.,,,-odlaN..vegir.r \.J-,rp\ \",'. ,. l. ( t
(Bcrnrrlun' Hahne ]99a' 312. a26, r1'c' ó3:3' 75)'
\\ - r ic,:o,e ...h- p"z" Ir;-.r.r-o.'.'. p"r'zv.
ż<|-' l
.
obickt.v na fizę D
1
(por' llLj.Er 1990' ryc. 197' 199),
zaśr,'przlpadku grorórv cakżc na lazę
C3.\\'l'daje się
P'$ooPod"bn..ż(^L'l'lnLr ll] r(os'ln' i..'.z<
*1Lo nieco póżniej, a lrliccz rzcczylviście znajduje
anłlogie rł. broni kręgu nornad,vcznego, choć sądząc z irrnrch elcnrentóri' LLzb rojcrria zc stanortislra'
r'''(o"'l . l'. przez przrd'rł, i. .] l l ' .'..J" ' l
.płl.c l'o .i' \\ .v '<.'e zr 'L 'i.\'' ' '.t''ln',r.3u
daleko n.r pó}nocJuszlrova eNentualność trkaIrzestajc bl'ć nieptarr'dopodobna''.
ś7arłaetvpu azjat'vcLiego pośrł.irc1czonesą rł.Eu
ropic rr'e liczesnvm oLrcsie rr'ędrólvclr lLldórv' Ich
chronoiogil pLz}'pad a zasadniczo na fizę D2 i D2'r
D3 (Tejtłl 1938' Ż67 268,279 230,283 284;
Nlenghin 1995' 18 5)' choć nicktórz1' autor z1 p rzelLnvlją ich Poja\ficnic się na sch_vlclr t]azy D 1 crvcn
'
tualnic konicc l\r ri: (AnLc 1998, 83; }tiks 200ił'
13,1)' Jednocześnie dosuzegallo zgodność rrrięclz'v
]
a]lr' I'liks i200ib, j62'
i]bl' ].i]:A118] Żłli.Żv1do
glupv hjc.Zl tipu azjat'ckicgo t1kżc cgzenr|]3f , gfoL].
r' Csolgij.L Hłtjrńt' Konr ' (-nrngnd (Plrdtcz' Kore]r 1918,
301 -102, tabl. LXI\':i, to,ostale ?abrrki ze sr.no\!isl.:
\\t
\.tt
.....,,'
,,
",p
,
względu nj baldzo Żh st.ll Żr.ho\'.ni. t1th Żnllezlk olaz
b '
. .
' J' i.."'.'r
'
ścitniołłtcj glor ic]' icharakEĘatlanej Llh bIo oi sfurl..kicj] '
NalLżr za!*'dYć, że jef .o,.3le,isko Io,baŃ]one Lont.Lsfu
(odkq!o je .a ŻieDi D.]eżąc€] do Hąti Błbó ]' Ąut(rżI
Pub]ik3ci] o(€jna]ne] l|tilducz. Korck r9/i3' 302]uznall ór
"b..
:,
J ..1o
nnŃarvnr ksztlłten głŃ'i.1:
111
.1. .d..
p.
201.1
zróżnicorv;rnicnr chrorrologlczrr1n rv grupic
nliccz1..
a
obcjrnorr.urienr przcz Hurrórr
rr.c
tlcll
ił'larlan]e
kolcjrł ch obszarórr. (I lilrs 200:.ł, 134)' L]otl'chczas
nie plzepro\,.dŻono badań netaloznarvcz,r'ch, które
l loBl' l \ ok 1.l .\Il
'l l1 \e'' lLl_/ lą l'lś.//)
Jedl'nic rv przr'p.łdLu cgzcmpl3rz3 z Katzcldorf
u,l"' ll' 'nro"''l - l'l .''niś/|lJ
/ll.] '''Jl
"'\ '.
dości (Szameit t 98:i' l49]' obrlz ten mogł znrienić
pl.rnorr'ane badanił egzempl.lrzx Z JuszkowJ.
Om óri ien ie _y,łllrar tlp LL azjat1'ckiego nie pozrł.rla na lvniosLorvanic o ich jcrlnoznacznynl zlviązkrr
z Lonkrctn4 grupą cmiczną. Nicrvątplit'ic stoso'
rval] je Hunorr'1c, Al.rnorvic, alc r.rkżc (Jcpidzi czl'
inne poclporządkorł_ane Hunorn ludv gcnrralisLic,
Ltór,vch jcdn oznaczna idcnr,vfikacja rr1'lrLacza poza
nlożliwościarcheologii (TejLrl 1988' 293-29.i'
mapr 2-3)]]. Nr złprezenro*.rnvm polr żcj r1c rvid.łć, źe odLr'vcic z]uszkorvr jcstrrryrrźrric izolorv.łrrc
od analogicznych znrLezisk, a prz-v r.vm nic dajc sig
Io\i'iąZ]ć Ż PrŻedstr\,ioJ)\'mi $. źródlach Pisanvch
rnigracjani barbarzyriców.
1.. or ",.1'p rj1c..,2.n
z
r.,r..z-r,.lojurro.
rrc są },l'zcrrażnic ze śIoclorr.islricn nonadvczrrvn'
w'_vLon1łl_ano jc z ccnlr.rch surorł.córv taLich. jalrl
krvsztal górslri' chalcedon' głgrrr, jłdeit, szklo czv
' Idea ich zastosotania zrodzić się rrria}.ł na
burszt'vn
L inJc r"n \ . \. rj.
-n '.. ti.l l, t'p l
(nnkc
skich
199S, pLzrp. 5'i8, t:Ltrdalszaliteratura).
\\tzesne paciorl sarnaclrie' zl pomoc4 grr'oŹdzi
przynvicrdzanc do <1relvl iancj rękojeści lub n.rk}.rd.r'
rre nirtrzpień rękojeści shLż,vlv jako ozc1obne g}orvice
(Isn'fuolits, Kulcsźr' r'on Carrrap Bornheim 200ó'
i01 105. ł'c' 9)' Pojrrvicnic się paciorów rv SLrnC" .t i s r r od.l\ r.r olJe.ie r/\ rn,Lm inr.rpr. l, j.
się jłko lłr'n]l o ddziahrvari Sarrn atóu' (AnLc 1 99 8.
101; von Carnap-Bornheim 2003,313 375). F-g,
zcmplarze sl<and1'narr.slric z nrlodszego i późncgo
oLrcst rzynslricgo urvrża się zr ozdobv rękojcści'
n1emające jednal postaci zarticszek (Biborski,
Kaczanorr'slri 2009l 2010). Nlogłv to bvć rzrmskic
urporrv
- Rzvnianic nric1ibv ten sposób zdobicnia
nicczr przejąć zc stctv pontrjskiej' Vtśród 1udórv
stepolwch stosolvano Paciorv j.łko elenent glolvic
jeszczc \\' I\ .\l $l' alc rr. ecrnrariskjm środolvisLu
środ]<oivo i pólnocnocuropejsl<iLrr \' r''m sa!!!!1
-1,'.
"
,
".
j., l-.rur' 'l, rl,iu'o,
Srąd
częto srosolrane oklcllenjeI nrddun.jsli. lklv
vs.hodn josennijisloc.
NIEZ\iYKŁE ODKRY(-IE GROBU v(Io\\\-]K.ĄZ \\.LZESNLGo C]KR]]sU \ĘDRO\(/FK ],UDo\\ '''
co Przypisuje się międzv i rrmi oddziahłvalriolrr
huńsLim (BiboIslri' Kaczanorvski 2009; 20 i 0)'
Podobrrie rzecz się ma rv prz1płdku zna1ezislra
z J' .. \or.'.
5Jz . p-, or Lz.rl r., p,z;..,i.cnponi
źej jelca. Ponie\'aż nic srr'" iel <Jzono śladó*'pochrvr',
prarvdopodobnie Żanrocotlano go tlo rękojcści'
\izakże egzcmplarze nrocorvane do pocherł' zlla
ne są z Bascl_Kleinhirningen, Kłrton Basel-Sradt'
grób 63 (Gjeslel l,liil]€r l992,
tabl' 8-9)
rr' lrręgu ncrownisk]nl, a talrżc na
'7-59
skarrd1'narvslrinr
stanorvisku bagicnnym t Nydam, Sonderbore
Komm. (R:ru 2010,377 37U, ryc. 157). A. Rau
l<.r zd'ln ' ' ż< Po! ' rno 'i. ui /.. ](J|'olr''' i ll e
pacior,v z pochl.ami (Rau 2010, 380 384), jccl
llak PrzlĄvolalre PIzczcń bezdvsLusljne przi'padlri
ńc dot.vczą spdtb,le rvpt azjatr'clricgo. Paciory
miecŻoNc z bursztynu \ł'vstęporraIv w środorvisku
hurlslriIl irvschodniogcrrnańskim oraz rv kręgu lnc'
rc\,rińsLim zlvłaszczanaobszarachfialrlrijsldch
i łlamńskich' a pojcdvnczo talże $'s|andynawii
czv rr'śr'ód Trrrl'ngów.Ich popularnośćprzvpad}a na
Vw do początkóu' \rI iłl' Licdv to złst4pihje cgzcIn_
plażE z inln,.ch surowcólł' (AnLc 1998, l0o 1o5l
..rr d...2- l'r.r.'rrrr. 7na,..i.k" J,r.z\orr j..r
Prz\.Lladcm dllźejtbrnv, co zd.łjc się rr'skazvrr'ać na
l polorr'ę \r rr'., poniervaź późniejszc znaleziska nic
p rzekraczają 4' 1 crl (Anke r998' 104).
?acior-v zarvicszane prz1' ręlrojcści próborvano
irrrerpretorrać czysro prrktvcznie jaLo zacisk do
rzcrnicnncj pętli' obcjnlująccj nadgantek i clrro_
niąccjprzcd rrtratą rriecza lv rła1ce (Hagberg 1967,
43-.1i). $/Ytłunaczenic rakie rnożna jcdrrak odrzu'
cić gc1vż taLic rozwiązanie zbyt nocno obciąże}obv
'
pacior. rł-rłon.rnv przccicź częxo z niezbvt rr1.trz\'
malego, alc loszrorvnego slro\rca, co clodatkoto
'.\jęt /.ll.b' .l lę. odl..'l'i< do lul.k'jl' ll-].'ę
ściejpozosrarvrno przr' otr'eślenfuJ. NIernerł ( 1 9 5 6,
ls\
'.lrl-gi.zl ' Pi.iń n i(./U!' ' ri. npll'l;1.
rcgo b]iższvm rqjaśnicnienr, poza err.crrrualnvn
Pr/el.ol]-n l<'rI U / '.j| '.zel' L' elęLrtl lo.c' n-ieL,i
DVc. P'l. i' ' ., ń .l'B(r |jc l'llz. rl.z 'nlJ. . 'rol i<.'
zastosorłan' do rrvkonania rr.hior.r (Vemer 195ó'
35). Ciekarvą propozlcję rv rej krł'esrii przeclstarvil
1{'E. OłLeshott' któr'v uznel, źep:rciorv rraktor,;ano
jalo rodzej anrrrlcru' slużącego jak wicrzono
do lcczcnir ran zadłn1'ch nieczcrrl' \\iparł się on
pruv tvm zapisani z sag skand1nalł'sLiclr (Oakeshon
-
j'
960, 1 0.ł)) Jest tłkźepralvdopodobne, że pacior'v
rrznal'alro z,łrv"znaczlriLi rangi ich posiadaczy, Lróra
jednak lr1rrźa}a się raczcj $' j3Lości zaiviesze1.t łiźcli
1
rv sanrvm lakcie ich zasroso$ania' bowi€m
corr'anie
Zróżni-
lrosztól i kunsztu rł1'konania paciorów
. tb l,]. o drlzę .\\\r-żJo.'kżeillll.konc.P.jr'
rvcdlugktórlch pacior Irria} blć znakicrrr braterscrya
b_olli/rreu.l jo'-.Żl l L'bJ.u.l lPo.lllbn.nl,olr'
dla lr.ojorvnilra (srcuer 1987' pr.zvp. 61). BrłkLrje
jednrL przeslanek. lrtóre czrnilybv pou-vższe przypuszczcnia praldopodobnrni'Żi.
l)rrża brązorr.a sprzączka z Juszkorł'a posiada
śladvpoz}acanla' srebrną n:khdkę u nas3dv kolca
i drł_a posrelrrzanc niry na ot alncj skLrrvce' zcloblrmj
ĄrnJ n.n..ll .,,.'c'ń 'l llic l
'e oz<LL .to.z" l.j
rzęclem półkoli. porvtórzonych na brzegu skrlvL|
Egzcmplarzc taLle zosraĘpo rłz pierri'szl' zebrarre
i n3z\'anc t}Penl Strzegocicc'Tiszal1dźnr' Kcrcz
przez R' Mad1'dę Legurko (IIaĄda_Legutko l978)'
Są to sprzączki mnicjszr.ch (okolo 3 ctn dłrrgości)
i większych (do Ponad t cm) Loarriarótl, z ol';rln.1
lLrb prostolrąrną skutłą' \{_ rrlniejszvch egzcnrplar..*h ro .,t. hwr z .-epionu,lrobrrr.;,
'nr
ornanenton stcrnpclkorq m. \!'rrtępLrją one rr' dużr ln rnzrzl . .' gIo'r l i< l łl -odlov r l. Dlln''j. n'
rr'Polsce pohldniot'cj i środLoĘoraz rv póhrocnej
srrcfic nadcz.unomorskiej (Iladrda Lcgurlo 1978,
..c 2 .\\'t,o,n e,'/rj.'\e p .,r'\ rLLo.L-r nr...c,?r
jcrvgruple H sprzączekz nłqv.n1 zgrubi.rlą raną
trpórv 43' ,14 i .i5. drtując je n.ł dnrgę polorr.ę lV
i pierrr'szc ćrvjerć*.jecze \" ir'' (Ivladvda Lcgurko
P/.. .ce. Fi l./Jj
,, .' I ..
Hrólfl KrłLi' Ltórr mial brc zaoprtrzonr
$
ż!.jr1 sposób zrlloco!łni.l t.goż kalridnil d.
'kanrjeń
n].cŻa nj. je{ ]rn]1', .]to D ias Iolilcic t) ń LJmjcnjen nriało
, ../. ,. .d..1_ \\, ....,. ..\\ (,r , \.
f
duńskiego |rolr
słżonlnrial blć tauc
l96Ż' lsl-]l]2]
a,''{
niĆ.Ż Beriego (l)xvidsoo
]'Anali,i L]og].t\ł lvYpo\aŹcnia
grobó{.' \f kró{ch
!i. b-rl3 ś.jśle
{\$+piłv Paciorv rger!]e, żc ich ob.cnot
Po\i:ynna z obfilością i 1łTlokłwutoś.]:l inwentlrz3' .hoć
'. d.. , /.
trPŹ!lrildjo{alĘ
]:
.,.
}r
L.
o o....
(ł]ł. ]998, 99 r00)'
Nie sł dolvchczrs zlrnc prrv jd.nN.zD'dlPaciorót"
ie$1zą
z
'..r1'S:.
kon..t.ji.
FeroC.iool-
.o.,Jf
zaśP[rrvollrvane
r,.
.. /*
nr|rorrł']erdzcn]c dnL
grol...J'J.,,.
zr oŻdob}, pL /. L/} !l
trkźcspoiEcnie
na
io
zjmis]ro
Plł]ondłano
|rzezpi!Ż]n.t
łe!{o
siłśnićttrlitlnie. l {ię. u'reć
srnlbollkl pal plz lalł (Anke l998. l00].
125
HoNofu\] 1ssI}IUNI AssENsl]s GENUs IsT AR\l1s LAUl).\RE. KRAKÓ\v 20l,i
198i' 70)' Nrjprlrrr'clopodobniej do tego tl'pu naleźv
także za1iczvć nasyrrne ranrv sprzęczek bcz sLrrilek,
Tarrais' obl. Rostov' znaleziska luźne. Osadłz lrorica
IV i pier$szcj polowv \" rr. nx miejscu ant,vczncgo
zdobione ornanentcm Lo1istvch scempelkóv', znlnc
nriędzr inn'vnli z Panolriii crrrettarz1sk t.vprr dobrodzicńskiego (NIadvda-Lcgutko 1978, ryc. 7:b'1; Bóna
niast.r. 2 skulhi: Ilad.vda'Legutlo 1978, ry'c. ri,e;
BezLrglor 200l,2i9' rvc.2: 8.10l oblonsLł 20t0,
1991, 262r Ttjral 1997, ryc. 6:10,1i).
Kolejnlrn badaczeIrr, lrtórr' zajął się sprzączl<arni z orvym ch.rrakrervsrvczrlrn ornamenten, bt]
I. Bóna (1991,261 2ó2' l vc' 66)' któr.r takżc poclał
ich zestarvienie' A.I(och (1999)znał Jl egzenplarz,v
raLich sprzącze)t i podzie1ilje na pięć tarianrórr.,
przl czvn te najbarclziej ozdobne (z ornamentem
rozerlJ) nazl.al l.ariantem Tanais. Jednrm z niclr
rrajdalcj l.vnrnięt'vnr na pólnoc _ jest ivl.rśnie
sprzączka z 'luszkorr'a' clo której najdokladnicjsze
..r"1"g... r. ie. I'r ."sr .r'rz.rcrl.i pr ln1. r'.ri.
częściej poz1.łc.rną skurrdą i ornarnenten roze*i rra
nicj, uję.c są w Poniższ)-ll'l zcsrarł.ieniu]6:
Brigetio/Szón'v, lronr. Komirom-Esztergom, grób:
'I-cjLal 1997,336. rvc. 6:5.
Cecele. pr-x. .ięnriurtcki grob ln- )'4'il'' ' '1 irLa A. 1i2 Z szeroLim krbląkien. \{td}ug .łnaliz'v
antloPolo giczncj grób lrob jec1' rr' rvieLu a1zlłlr:
Jaskanis 1996, 5i, tabl' 5|:407,97:Ż'
Intercisa/Dunairjv:iros, korn. Fcjćt' grób 1 993.
CegIłn'v grób rzrrnslri' rv niednlcv późrrorzr.rnsLa
prorr.incjonalna sprzączkł, u kosteL nóg sprzączka
I(ercz: Bóna 1991,
Strzegocice Tiszalidinv
-
261-262r Tijml 199-, r'yc.6:9.
Juszkov'o, po*'' gdarislri, grób.
Kcrć' Kr1'n' gtób katłkurrrborr1 154,i 1904, po'
chóu'ek 2. M'in. dt'ic srcbrnc zapinLi blachc,wate
zrwdlużoną nóźlrę, cztcrr' złote rvisiorki rrLrkot'ate,
złotv diadenr z odcis]riem nronctr walcntynl.rrra l
(364 -5): Z3sccLajl 199j, nr kat. ŻŻ3, ta61' 47:
Krakórv-Kurdlr'anół', znalezisko luźnc. osada:
Ka1endarz badań aurosrradorrrch' Krrków 20o5l
Gr3barczł'L 200j' 6:i.
Mokra' porv' kłobucki, z rł.arsrrw cia}opalenia:
Biborshi 2010, 1.16, r.vc.7:4.
Podzamcze' po*-. z.rrvierciańsld, osłc1.r'lelrrgiunl
(i): Mączvńslra 1999' 27' rl'c' 11:5.
Strzegocice' porv. dębicki' znaIezislio 1uźrrc:
l\ladvda-Legutko 1978, r,vc. L
]ś\\'
{i9kszoici Prz-Ip kór" porlalra zotala m norrszr.
1łov]c1 r1otępnr 1ncrłnua
l2ó
118, rvc. 6:4.
Tiszalndźrr1, Lom. Borsod'Abauj'ZempIćn' grób'
-Nl.in' srcbn.ł libulg A. vl 2 z góIną cięci\\ą typu
Cogovenii: Tijral 1 938, 268, r.vc. 2i:7, 35:3.
'Iurik, okr. Rużomberok' osad;r t1 źynrra, zrralczi
slro lrrźne: Piet:r 2003..i66, rr.c' j:1'1'
Korn. Vas (okolicc Savarii/Szombathely?), zn.rlezisko lLLźne; Bóna 1991' 262'
\ę3l\ (tsliSelio slbnv?\. Loln. l(orn.rroln
-Esztergom, znalezisko 1Lrźnc: Ifad.rcla Lcgu&o
19i3' ry'c' 5,dl Bóna 1991,262.
Zźvod, okr. MalacĘ znalczisLolułrc: Tljral20l l,
17-, n'c. 133:.i.
Pochodzenie ornanentu rozcrLotrgo na sprzączkach i oLuciach rv grobach o charaktcrzc wschodniogcrnrluislirn z późrrego l\' i pierrvszej połolr
V w. trzcba rłrrvoclzić z późnoprolvincjonalnych
g.rrnirurów do Pasa (TcjrJ 198t' 63 64; 199i'
]J6, ran stłrsza literatrLrr)]:. sprzączkl najbanlzicj
ozclobncgo i najir.ięLszego lr alialltu Trnais koncen'
trują się n.r pólnocn'wn rrr.brzcżu trIorzl Czamcgo
i rrad środkorrynr Dunajen' co s|Jonilo A. Kocha
(1999, i82 8'1J i f. Tcjrula (2.011, 180 131) do
prz1'puszczcnia, że brh one lv\'Lon_.'rvane tt t'arsz'
ratach pro*'incjon.łlnorzr'rrxlrich na użvreL barb.rr, r, nr. ln, e - r rie.zrcL ro,n .,-o! i li.l
starannierrvkonane
tłltie' j.rk oku z Ccccl(choć
taLże z mor1.$.elrr Iozctki) cz'l. rl'lLo z on.łnentcnr
stcmpJLorr1'm, mogh' być nrś]adownicttani 1oltal'
n'mi, \'Ykonvi\'anYni na obsŻ.źc Barbaficun'
Ornłlcrrt rozctki pojłrr'ia się talrże na sprzącz_
l"cl z'lli. r'chJo..g. u]'lś!ol\P'l \lrżleqo\ \l_
Tnzłljdinv-Kcrcz' a1c zaopatrzonvch n ie iv orvaltą,
lccz ptostokąmą sLurĘ takich' j:lL n.r puyklad
okaz1' z niejscorr'ości Prir.o1iroe' obl' Zaporoż'c'
grób 2.6 (Kucharenko l955' l'i2, tabl.7:d-f),
l
ror.r _irlb1''l'1B.l'
|.'.,l'Żo]'l'c',,'.z'r.;
nr prostolrąrrrcj slrurł'ce póżnołnt1'czncj sprzączki
z ramą z glóirłami zrvicrzęcvn1z Grulaviri (lrom.
Bć]rć' znalczionej \Y grobje wraz z fibu1ą rvpu
] sŻ.,eg(',lnie li.znep[Ikladl'nasprzączLrch i lanceur.a_
qah oLucia.h koDciPasa.|oi H}i] Bóhh. r9:'].IYc' 1.i 2]|
-:li.i0:6r.i1:l! 5-,l:r 65:jr sl:2j f.i:li r05:1..i: 137:r:
\\'emł l9sl.2.ii ].i_
tabl.
NIEZ\IYKŁE ()])KRlcI[ GRoBU
\{
oJt]\\NIK'Ą Z \\'cZFs\aGo oKREsU WĘ1)RÓ\i'EK LUDo\\ '''
Kosino (V/erncr 1959,.121-,124, rabl. 3:2). Rom-
L"$Jr
ql..
(
z<,l.rbr s 7 r"o,.r-i..
porr' Laliski. Zdobiona jcst lłIczest\łnoInail]enteil
$nci]ran1'rn' n1jędŻ\ inn\'ni z rozerką (Pctcrsen
,(L
.prz.1.
Io\0 |o{t' BL '.Jlc l.'.i', r"l.'' K:r\ ' le
loz.rli"'..ęp'll1 l.'ok .i''.L \"l'.''p".'' 'lp
.ulrlę
'.,żr.
jakrvskarbiezZamościa (Kolrorr-sk] 1995, rvc' 63l
Madvda-LegutLo 2011, t:Lbl.45:1), czv w srobie
(ob ecr l.t Ulr_<r. .l e ll L llr,
'zr..i'lriL1lzężr
końskiej (Kubitsch€L l91 1, tabl' .i:-'9.l0l Nladr'da
Legutho 1978,9, tabl. 9:cl.e).
Dużesprzęczlriti'PuStrzegocicc Tiszalidlnv
Kcrcz z regLrł'v pozlacrnc z ornarrrcrrtr'lrą stempclLorł.ą rr postaci rozcd<i 1 innrclr' clrobniejszvch
stempellrórv lrrb !eż tvlLo .}ch oslatnich, jak na
1-.'11-d , .p,21..1:.h 2.."-rb"r, Zrn,o,c..
i . | - L<\JJa i0ll. r'.. i: .: -:2 r ..2. .
zclobionl'ch dodatkowo ornanenten s ycinanyrn,
jak w skarbie z Baru na Ukrainic (Levada 2011,
rYc. 5| 8'1), b}ł ele]nentem stloju męźcŻvznnalc'
żąci'ch clo elir ni)itrrnvch, jak n.r to rr'skazuje grób
huńskiego (?)chłopca z konienr z Bcljaus na Krr.mic
\jb t' n looś.Ż0o. '\c'U looo -1 '\c' ]- .c/\ le,,
rvlaśnic p ochórr.ek zJuszkota z nrieczem]l.I' Bóna
(I991' Ż61 Ż62), oPisując nicpubliLowmv 8lób
zl-nrerci-..n.i,_Jz .ż..prz".zi r\P'\l (socic.
'Tisz.rl:idjnv'Ker'cz znajdoir'ala się ir. tlporłlm pro_
rvhcjonr1norzrrrrsLirn zcspole' przr' Losrkach rróg,
podczrs gdl-spl zączka p roir'incjona1na, późrrorzr.m_
ska leżala ir'rejorrie nriednicr'' Pas z dużą sprz4czlą
nróglzarem zostać ułoźonvr,r' n ogach zmarlc5o.
Sprzączlri r_r'pu Strzcgocice_Tiszrhdlnv'Kercz
i do nich zbllżonc są clrarrktcrvstyczne dla fazv D2
i hor.rzontu Untcrslcbcnbrunn, czyli dla okren
lsu 400 rn .i
r.', .j Jl" li.,
s .2. !," . . i<rc
(T!jral 1988, 2.i3, 268r 1997, 335-138).
r.
rvieczaVl:
Icl lo r.errr..jJ n.d .r"dko',.m Dun.r1.r, zr.'
lczisl.ł z późnorz'vmskich sranol'isk panońskiclr
rvsL:Lzują, żc doszło tlul do porvi4złniaw *'vrobach
metalot1ch późnoalrtvcznYch cech ze stemPĆlko_
trm xr.lcm Untersiebenbrunn-Cogovenii (Tejral
1988,241; 1997,3J6; HarhoiLr 1998. 172. 173.
tabl. i7;18).
]l Spruączki tcgo
.,i.,",.r'
słrlegotrpu, cz.lizprostokatląskurłł1
I".
,"r,"r
.-oj.
LÓbi..Yn tlL, iaL s' ]rłalunrbo*Tm srobie 1 5.i12 ? Kcr.Ż.
(|oi rstawieDie) i i! pochówk! Ż rrilol'noc (Ktr.lEre|ko
l9''' r.i2' tłbl' 4' ]-| Nl 1'da-L.gurko ]9-8,.rbl' 7'd r]'
\\tdług\1. LeĘdY (2010, 81) mniejsze sprzączlri
tvpu Suzcgocice-Tiszallddnv-Kcr-cz
z ornamentem
(na
stcmpelLo.vvnr
ogół bez rozerki) rłkie, jak
cgzemplarze z Pvszkou'a, porł'. sieradzlri (}Iłdrd.r-Legutko 1978' rvc. 3;.ia)' Podz.łncza-GóryBirót',
porr'' zarviercialislri (irlączyńska 1999, fyc. 1t:5)'
Lublina (Petcrsen 194i' 85' rlr'.1)' Błrlad-\'atea
Seaci' jud. \'.łłui,grób 50i (Palade2000,140 1.11,
rvc. 269:2'):' i Ceccl' po.r.' sicnrlar1'cki, grób :!07
lJi\R.L , . l!r'h l'bi.\lrlU
I r'.rJ" b'. $,,,pśnicjszc stvlLstvcznie. Do tvch sprzącze)< złlicza
Levada talżc egzempl.rrz z GrórJlra nad Bugicn,
porr,. Htubicszórv' grób 64 (Kolrorvs1ri 1993,51,
r,vc' 53:a)' odbiegającv jcdnaL j3k się \\-\'dxje Pod
rr'zględcn lorml i ornamentu od egzemplłrzv
('P.l \tl,,.soc'cśl 'zu uJ_l'r.h.ęl.z' l. ri.]'/.
'
sprzączkj ŻawielałY tvlko rrz_v zespo}y groborr.e:
' Bj'lr,1.\a].'' .eii-' c..el. dJro\-n( r.i.lę nJ
t'izę D1' a grób z Lublina prócz sprzącz1r1 zarr'lelał
tyIko drr
a
naczvniaglin1.rne' Brć może egzemplarzc
rc są jcdnaL rrcześniejszc. Naromiasr duźe' masnllle
sprzączki, t.łkie jak Tiszalźd:irr'l Zanrośći
Bar
po
nr9ającznrleziskaluźnc rzeczłlr'lściedarorr'ane
są nr lazę D2'
Z badań przeprorvadzonYch $ ostltnich latach
lra cmcnta[vsLu \! Brudnicach'
pol'. żuromińsli,
pochodzi sptzączka
pó}ko1ntą skurr*ą
z gl obLr 282, z
zdobioną prsrnarrri nrigda1orvatl'ch stcmpelkórr.'
!\\'orzłca gJfllitul \ilrJz z prostokątn,vm, idenłcz_
nie zdobionvm okucienl końcap.rsa'
rr1'srąpil'v rakże drt'ie zapinlri
A'
\!'grobie tvnr
172 z lral'olvatvm
zaczePen na pocheiłę (Szela 2013' tabl' 25-)i.
TLn najboga*z1',.ł zar.łzc!} najPóźnicjsz'v zesPó1 na
crrlentarą.sku ma *1posażenic Lobiece z clużą ilością
pacio róir'' Sprzączlri łpu Str'zegocicc'Tisza1źddnv'Kercz bvłv zaten ir' BarbaricrLm uż)N.łne także
i rr. uojulrobiecl'n' copotlvietdza takźe zespól.10l
z cmenrarzvska rv Cecelach.
]"
Y_ grÓbid tYhr zńJjdoq'ł],v się rł[żc:solid Ż usŻkjcń
KonsalcjLĘz] II (3];-36l], grzebnń z uch\.\'.em dnon.riatmr j sożkosł'szł]an'v kubek, należącr do grup'r rll
]"
Za zgodę la podanle zarvrmolci nlepublikolranego
z€s|ołu z ]]rudnic
dŻiękljell'rdi Aldżejowi
sŻe1i'
)2-
HONoR'ĄTlssl}tU]VI AssENsUs GENUs EsTAR_\l1s LAU])ARl.. KRA]<O\\' 2ol.1
KoNTEKST KULTURoVĄ
\ł'śrvietled.ltoir'anja zespolrL
z Juszkolva na fazę
l,]!"j_ 'i'''ięP\l''l i('./' ll"'l "ś.l''.\cje'/c.
z I' lrrrr. siclb..-( 1. \\ ,1.1.
'i.. i. /r ..-l $ojo!
niL' podobnic jaL tlrścicielLa ffbu1i z Itlorccune,
porr: br.rnicrl_sk1'r nalcżcli już do tcgo horvzonnr
clrronologiczncgo, Ltórl' ulornolval się po zaniLu
kulcury rr'iclbarskicj oraz Przcclsla\'ia się jJko silnic rozproszonc osrdnictt'o zc skarbarni soLidórv
i 'l'1.l
sLuol'cr
'loL..lrpr,..I
n''.'ł'"r t'..l.p"z tarl
brązo*.cgo, rozsianvnri nalonrorzu Gdań-
skin i Środko*'yn (Godłorvski l981l Kokolrski
1999b, 321 122; i\lachaiewski 2006, 40 :i3,
r1c' 9 10; Mączvriska 2007;2011' 230 242).
Przlponnijnrr.' że osadnicrrl'o Ponrorza lr, koń'
cu IV i $. pierwszej polol'ie \i w. nie bylo zblt
intensv\'ne. 1 sieć osldnjcŻa, choć roztzedzona'
utrz1'n1rrała się rv rrad1'cjach okresu tzvrnskiego
(Godlo$'ski 1981, rl3 82, r)c. 15r Machrjc$.ski
200ó' 40-,il, rrc. 9; N{ączvńska 2{]07, 36,t' rvc' 3).
od pienrrzej polorv'v \; lv'' a *. dużo rtiększ_vn
sropntur'drugicj polorvie tego stulecial na Pomorzu i na rv_r'spaclr bałr.vcklch obserrvrrjenv napl1'rr'
.o d".r l-crr. , on -0o. po. rod,i. r.r,r,i.
Cesarstrva WschodniorzynxLicgo (Ciolek 2010,
]' \i r.r (l l l.'' ]o l-Ż(.i Ż--)
r rrastgpnic K. Goclbrr.sLi (198I' 100) i R' Hańoiu (1998, 144 1.i5' tab1' 130) lączdi to zjarr.isko
t^]-lql.]Ji
pó}noc zrr'laszcza po śmierci
barbrrz'vńcanri, oblicie zaoprtrlrr';rnl'mi s' złoto PłacoDe ja]io rrvbucr' przcz obł (choć
przcC.
'r.z"r\ r. .. *lr"dr i. ..\.,r.," r R rts,o 'i(
z Pomorza po birrł.ic n;rcl Neclao rr, '15.i r' za}ożvli
państrvo rv Dolnej Austr]i na leilvn brzegLr Dunaju
(uJl i''l ' -o''] 2So 2t'0/' Hślun*i. . l'rlli
ze sr'''ej porvrotrrcj rvęclrórrłl rr' 5l2 r' clo Skandyna'
n'ii' czv tcż naddunajscy Gepidzi, urrzynlvrr.ali na
perrto lrontakrv z pobrarvncarrri, którzy pozostali
na Pomorzrr lub 'lr. Skald\Ta$.ii (Codłoi.ski 198l,
z porr.racając_vrrri n;r
Atr'vli
'' Pciscl 1919| cieśl]liski:'010, 1ó] 16:i l1.czrńskł
201i..20I1b..
]'N]e będZidnv
ttr
sz.zególo$o ||z]'!rcŻrć drskusji n3d
tvnr' kiedr ro,'|oczł}sir nłplv\
lekjes ?d!nia,
że nił1o
fu
$liJól
\'ltl, podcz.s gdi K' Codlolrs]o,
.r
'...1 ilp
polo$ \:1i iciotcl2003,
zr
od
nll
/
,-F ,
I I 35;2010,18'i
l9lJ 1. l00 | N1łczrN|ł 200-'
128
a
Po!ro.Żc' R' Cxr
n3
ni.j{. dqrkm
36j ]66]'
diugicjPołołT
lr1' Męczrriska,
t l,"
/.j
jS5jcodl$rski
100 102). r.\ielrtórzr.z rr'ch gern.łIiskich wojow'
niltó*', bior.ąc1'c1r uclziił \f \ł-alLlch Przrcnv RŻv'
nlol'i pod rvodzą Arrvli' nrogli porrrłcać do srr'vch
darvnych siedzib pomorsLich i skandynarł.skich,
'.' ll ''lr..lic u',je 'ę '",''J. '. ".|Ull]li"n.
naPh.\ł. solidó$l B!ć nloże jedn1m z porvracajęcvch
bv1
t ojorł.nik pocho\'anv lł JuszLorvie' zaopr
trzonv w niecz tvpu lroczot'rriczeeo i rv sprzączkę
ąpu Strzcgocice Tiszalid1nv-I(ercz' pochodzenia
nieiYątp1il'ic nadclunrjsLicgo' lVIjecz i sPrzączka
rrogl by, .p''' l '1lt'"lr z "I.l. '' .ślnlillo''-l iwojennego na poludniu. Na kicrLrnck polLrdniov'v
lłskazuje taLźe najPra\ł_dopodobniej z.łpinlra (o iJe
malrry do czr'rricrria z typenl H!rne;t1). ,Yarł łrłł,
jeśliwznrianlorr'awrwżcj miccz z Kanltasrl Finlandii rzeczvrviście talcżv do *zrrl. rlTu azjarYckiego'
potrvierdzać prz1puszczcnic, żc porr.rotv
sirgih'jcszcz€ dalej na Północ czv pólnocrrr -ir'schód.
rnog1obv
t,.l
rriż odLrycie z poclrórr,lru
JuszLo$3.
\\' śvierle ana1izvrq'pos.rżcnia erobu nłleż)' rv\kluczl'ć' żc spoczą} rr' nill rvojorł'n ik hLrński. Przeczl'
temu bnk ccch mongoloid;rlnych szhicleru (Pudlo
2014), ale rórł'trież obecność zapnrlri' zasadniczo
n iespotvkanej rvśr-ód Hunórr'' Co prarłda zrł.racłno
urv.łgę na możlirvośćotganlzolvania przez Hunórv
lvvpadów nrllirarn,vch, sięgającvc1r aŹ na obszarv
z
J/i,i.j./ci I i-.\!. lifor(
-,
..1- t"r r:l " 'o
jednaL na podsral'ic nicjcdnoznacznvch źródel
.,rhe"l ,"r. -.i1,. \\ .-n r lrdl r.l,odzi o r o
listne' lonlbowate glot\. srr za1' lrcórc odkr_rl'.łno na
L itrr'ie rv kontekstach nri1itan1'ch (śladvobtężelilub
grot tloviącv u. szkielecie zrrrarlcgo)' Nie dolvoclzą
onejedrraL bezpośtcrlnicgo zrviązlu z Hunami, od
nonadórr' przejęłl' jc borviem nie t1lLo liczne ludv
gerrnańslrie' ale narrcc bahrjskie' Bardzicj prłrvdopodobne jest tlun.łczenie ich orlkr,vć *'ervrrąrrz_
b.rhvjsLimi srrrci.rni (Bitncr-\'rLiblervska. Kontnv
2006; r.łrrr dalsza literarura)' Z Pe{tościąnie lndny
tJ]<że do czr'lrie]r1a Ż osobą o p
ze zrrlarh rn
ozr'cji porórr'rrl'l.aln ej
JaLuszorr.ic' tŻll. !11.!{odząc_\'m się z lo _
kalncj spo1eczności rcprezentalrterrr zrr'ierzc]-rtości
Lr
z
n ki.1 .rcq' \\r./err
J..L or"\eer.r,.r
ttr'oju' bron] i lronia. rvraz z ozdobni'Il ogłorvierrr
zrvlaszcza taH atrybLrt rvladzy
jłk ,'zlotv']
tj.
poklvtvzlocąblrchą, hlk (por' Llszló 1951' 92_96,
I02 103; Harnratra l95l, 1'ł8; Godlorłski 1995l
Kaczanorvski' Rodzińska_NowaL 2012' 37 l -373l'
]]rzvnależno(ci crnicznej lvojoir'rrika z JLrszlrolva
NI[Z\\ YKLE ODKR]'C][ GROBU
\\rO]
O\\\ lKĄ
nie możn3 przcs+C1zić, musinl\ lvięc ograniczvć
się do olccślcnia zmłrłego najbardziej pojenrrvrrl
ternlinem jaLo p rzecls ta* ic icla spoleczno(ci
lvschodniogennarisLich. Z ut'agi na chronologię
/..I."l"'a.,lśż'l.r'|i'l.']e .SUś'.r|r '''ll'' p^'''o
nłstąpilprzed uprdkiell potęgi Arrvli rv.i5.i t Ku
'/-c'',\d c
i..uSę'Lrr' ż. o Po ''()ll'ill'-_l]'ej
rvoj.łczL] rr' łużbiehuńsLicj zrdecvdorvałv rr'zględv
zdlo$.otlrc
n.tŻh stan zdlowia *.ojorr'nil<:r u'sL.ł_
zują danc anrropoIogiczne. Trka konsrrt.rc ja irr.daje
przcdlvczcsne zrvlaszcza' że _lubilat
choć znanv z poczLl cił lrunrorrr
rrr.kazLlje da1cko
się
jec1na]<
p"''nL
-
Jll].
'Ll.rz
lio.lÓ!
'i.l
naukol.cgo.
]b$.ltl JJLI;,o1 an6. oj'
vJLL l'v :] Kaz'łnsL \ I., \'rllet
E. irtd.)'L,l nobkłc nn,łine ct lcs ńe1ibarbn'e: tu III
ła I'1l'l''Jr, Condć sulNoircalL,20- 2L6.
łł]etle Lł ful lh
1995 Złs ro
] I,'ł
ł
L'Ie
iś0ła Lu,łhi.
,Ą.jbabin A' I'' i 999 'Eiłn'zsi ,i d
!l, 1(_ł/rl' sińiclop.,1]
"
ti'La'
Alń8ren o.' ]9].] Ji'll. i!t)cr a &fiłii!ńe Fiblftnłell der ct:leł uńńiłllchłlJ'lLrbułtlełtenlt tsr
ri łc le: i c b t lgt łng ił' pła t ił zialri ni lc l v uł l dr u:: ist }l el
ti)',.', N1Jnnus B]blio.hck ]2' LciP7]g' \ł1'd. 2'
AŃc B.. l998.lż,'l.r.ur ftiter"anidtJ,e K"l|rJ'
du 1' bk 5'.|lhthlłtłts 1i;l1 2, Beitrx{ae zur t]r llnd
Friiligescliichtc Nllrreleuropas
8,
\Vensbach.
t.j/,ttrr8 e
n'n l3i(prs ra,l
^ulrtb
5. Jłhrhunfurt in I'engdtlti (Ka?"irn Sał/.a!J, Kftj!
\/... \.1. \.\' ;r. \."d,r,r'... .r.i,,
Bakav K.. 19-il
H
ngalicac
LU!o\\
''
sr łO'nl,] "(łL,t|nblcB terl1rhgeńjlh//i
t h0 E" tu i c łlurŚ n, ń rtli. lx ].IittLłL]r afoŚ. b i.l' Wi e,)
? o \" . .- ,w,. \/i.. \ . ,.s. .h,r L
hoJ1dles
A\; CR Buro I, Brno,
.
8t 9.
Biborski NI., 21]l0 Chronologi'l nlełtatz1sła łaltut1
/t'/
żotjJiz), ,edlild. luióu
tu }Iolłc1 l,; Ś/,ast;u\\ ia'
donośc]Archeo)ogicznc 61 (2009 20]0), l]- I'1'
ż lll
Biborski N{'. Kiczinowski P'' 2009 ztł ła3i:cheł
SJwtt?.ie11 l$,1 \lorillo A.. H.ncl H., lv{arrni E.
|led'l' 1-;'r.','LL 'ł]I aŻll.('csa ],lI,lal;0",t fu Eędi0l
Somhłe la l'ronttnl Rlllaza, (]ladius l]'r2' N1adritl,
105I 1058.
Biborski M., Kaczanoir'ski P.' Ż010 }Iagit sunrd
BIBL1oCjR,ĄFIA
AjbabinA' I',
Z \\ CZESNEC]O L]KRF-SU \\'EDRÓ\\Tt'
xxx, 1'ł9'L:]'
Bcmmann.l', Hahne G', l991 Lriti/łnlrrc'rne
G
t,i,-
''
1'1'
'?''' ? ''
ą
u1Llć/k/!Ś!żi! h skaał,r,ia' st jt zlf zeiinhen
Ołtłung łnhłłlrlttr ła;IdśŃh|Fu t4 Bęli.hl det
|.' ' l'
l''q K' Ęri ''n-i''{l ' 5]'
BczuglovS.I', 200 J',D,złatnan.|i:L ion" nł n 1 hłli: (ThL
anh ?h^ć al'th. ,)Iiśjztjon Płiat) [\,|:] Istrinovi!s E'.
Kulcsar \l (r.d. ).1'r./,'/t o,al Ca,,.nn)ns.)ftL.
ians Ą'tłlt Car\athian B.tn!
Aszod Nviregvhiza,
2i5
i
Brrtnr
tLl 1 -Śt ł,l1,.ies'1' D',
18.1.
BiborskJ \|.. ]991! Tvo//Śi!
ChrÓ,ra]aśj.ld. Rr!'
I d"likłeJ1er |\,] s PplcrJ.'"dĘra.LJ. (rccl'). 'ł1ł,4łl,,ż/! e, ił/ i ele Lt * L ł n d l.llu kngr ł. l,-]' hn en ae
1ntnts 's,] l1źnleti-,lg łłdet/tl Ba|bari,1,' i, rLe
t ? 11. {.,.
Protecrlntgs oJ tht intLrratia"i/ irclt oloritrI ca,t1.,
l)łi i 20]a i N)ir.ś1hźzann satl ]In, |on-Iine)
h!.p:,1,ijam.nr irbonc.hu,/muzeum,'nLa,/biborLi.pcll
.1o\lęp 01'03.2013'
Biclrir
.,
tos I ,, . ,D.t.,
... B'bli .. . '. .,1. os
Lh.
\/ . .
I h". r
.
-
'
Bitner_$rróblewskl A.' Konrnv B'' 2006 (-'łzlrzllr;9
łbn t tbnr-leĄ ałnlbełds |łan I'ithłłnił,Archaeologia
Lit!rnr-, l0'i-122.
CtnlałiyLt Gnl,.l",fu di 1.
5. JaLlrhnlłts :lli:cheł untołr ElLe ntl Lairt,
Bóhme H.Y'''
bl:
19
i-4
}tinchner Bei.r:ige Zur
Itrlnchcn.
B óla
l'.
I 99 1
D as
\tr
!Dd FńihsĆschichrc 19'
Hn lrzlrrłl, Stlrcg'rrt.
tsóna t., Nłgv }l., 2002 Hódn.zi|tisźixĄ-Kjlht )ll
fr,l Bon,r L, Nagr t\1. icd.'), C.lididr. GLil,.rJtUo'
,lłl 7 łer'grllrl -1' Budapc*' 3.i']89'
TarnłłltzLinł t
lóy (Kołl.
(ł?itiś.l].
H./.j, li1-: l Bónj l', Nag! NI' Gą1''\'
Gh;ba'I,BudaPes.'
2/i0
2'i2'
łn
Theu:geblet
.ft|tł
Bóna l'' Szabr! J'G.. 2'002
Btrsche,{'' l99S Zluri llłl,l/iał5 rz,lłłstieł, Rarlart
, nl. S|,nbo l ilłl
1 nL t i ż u i un,łt!z1 :7 ob c złn n, Larba r:|li'
slłlL l yh'lllłu łaroz'lłulśti'Śl'iatoirit, Supplenrent S er]es
A: Antiquio l, \{irszarva.
von carn:p-Bolnheiń C.' )003 Zl "nll.nhtn"
Sl Lu,eńPo lL'n fu,t łfu?llL'łj;llłl-ąetSeltc',lłłnge;l in lłłr
vr.. i t k h e, jta a t n d., Iiv:l von carnap-BornheiLr c.
Ged.'), Ko"tnl.k:ao?eatia,-Ko,JLltt. (;ahn g u/!.1
Salłlettl z.tt itbo dtll ]' tł',ln nał 1' ],lLńndcrt nlłcb
!
a7rrltuj,
l
irburg,
17l
lE2.
H
ONo|_ĄTISSI}'IU}1 AsstNsUs GENl]s EsT
Chazanov.Ą'}t.' 19 l
ottrłi Lotnnogl dtla
'S,nnatot.
cieślińslri A., ]010 (,/r'telle L'crandtnłngeł ułi Br
:idlungłlLlifie iłłcebiet der II'ldłtk'Kitlłr al l'yn a.
P,ltgla lllt obłtr Dnłgał. Bcrlii.r Bcirregc,ur\ror Ljnd
Friihgeschichte N. F. 17, Berlin.
Ciolcł R ', 2003
that
,D'ł
}Iiłz|Lłuk n Ponnłn,
2' j9'
'łzl:
]i;'
\\'iadomości N_umiz!]Jtvczne
CiolckII.,)'0l0 Głltenł ]Iijnztn ds 1'-5' |,lhthudtrts
tlal siullitL* o't:łgtbieteł |s.]] Lund H]ńki tr.
tli \ .. |c.\ L \. rcc. \\ .1 . .p,r.: t , ,.
'c
'
acrossthc B.]hic scaiJ) ńc kon AgĆ' Net$ork Dcnn3rk
Polarrd Ż005 2008, Nordi*c Fonidsninder sede C.
volumc -, Kobenhau \\'rrsŻa$ tr.' 3-; ]88'
il
C
oc19 S.,
2aa1 ):i b ulł le d i)1 D dć i1 R am." n' Th. Bft
acb
$
Ronan Dacia, C.ń) Napoca.
J) ont
DanF.,Ż0a3 ?,wto lar,l |\\:] Ilcck H', areuenich
D'' steueL H' (re.1')' Ral]t:ikan tlł' cerualisthol '1lfuJtl rłu le )2'tselhn Ncl')brk..167 'i69'
Davidson H'E', 196Ż 1'he s11,a jn
l,ś/a',sn l '
glazrl, \Iroodbridgc.
K'' I9'3 Osal,i.tu)o ż alileś(ju })iź alr 'ni n1łJłieŚa r ln auiJkl. ! fu Piua lcd.l], !au.
DąbrorrsLi
ŚLiqa
,('lrt,
]Vhtcri3}Y s!3roż)tnĆ'i' -
iJ9'
Diaconu Gh', 19-1Ul,ł lt Fjbel,}it
}il
1_lł:'lr
'tl
l
ł, Dac ir N. S . ) i ' Ż39 26;
śsrltdŚćnł,
'
19l-9 1'ątbełija tllłiIo'L i LaeLyth
lłtlłe1 t, nagi/iłinc łpołhi pł s.1ł]1.ji,hado! nd I D|ur'
n, l,li: Nor,Źatliiltr, so!ctskrja Archcobgijr 19:9,'4.
Dnitrijel A.\'',
Dlnirri'.\ \.\. Ą{t ?'''' 'ą'' '': ?'/
"
|hi/ł,łna r' D.yłv |v:) Alrb roŻ A K '' I]rdelj I' l'' (rcd'l
'
Drenołi t1otbilelilłoga p./e!cle.r jp .n,1?,Llrf r r l le
trą I losk\'r, 69- I0;.
'
dłł|nh.<R lJ ,tsiL.dlu<łlłLtanr anWte, L(4\nda,'
FriĆsinser H.' 198:i
ti.he Gfib
Bi,'tthl,Fn zl
"
Archacotogie Auslri'Jcx
6
8,
1
Ż7 _
1
.i8
'
Gafrituklin l.' )ł)1I ał c|er Beł/łer: l dl;ł the
cnx$t aJ'stk.{ie';n tLe Ca ,e1iar! błku, the so th
t'Er!|.r ELfuF r n s.a"di, in fi /hć Latt Pdiad
ł'Rana, hJ]ae n Żrn the Grtat }I)grlxan tlłotl:
|rr,l Khrlpunov l'. stvleqł F' A' l'red..)' Ito anlll
yJćlia' C,nŁ[tś bł ,ee/! Scłnli/lnlir r"d l). (.:|r en
i, n Romn Pt/ial, C! lturd-Hisroricrl Rcports 10.
KLrtirnsrnd Slmliropol, 39-6
.
tl0
ĄR\lls L.{UD]\R!]. liRAKÓ\x_
20 ].i
Lub*lahłllchl {}uber'
ili lO Brse]-I{li,lLi"j śln'Ktalog od'lźlłh,'l]:rlct
B.itrigc zur Ur und Fruhgcscliclirc 1lB. Dcrendnr
Gicsler_lliiller Ll,
1992-D as.lt
gen Solothurn.
Godlo\'ski K.' i981 otl._, rydróuclł /lrlku łd ]'ołnr:l
'
Pomorrnir Antulu.! 1rl, 65-129.
9 9 5 ,,J,, Lił:tengnl," des 5. |hs. nt to'
Fnlłasitz'' i ł./a ll rzaa,i.. 2 .!''ł,L' [if: ] \'r]lct r., KJ
"
zanski I,l' (lcd']' 1''
t ron.lint ł lt.s nltJś Bart ols
l" ]]L nI! I' . li ićl..',r/.s
Colldć sur Noircau, 1 55 ii9'
c odlo\ł:ski K.'
1
GrablrcŻ}łT, Ż005 ]uł]dsz1okrs 1t'zdn1ln:łi i ałre:
k'fbd!, ran'ticb.ln, \ri3 Arch,reologica lw,l Krzrźanialr A', Bu]<oifski Z' i retl]' .1rhukgrż.ne {,adłnia
rntrL, itz. Ł |laŚftnie hialr1 rulallnl , rokft'
\\irszal'a' 58 ó7'
Hacloann .Ą'' I9ai ])ie irer. Eijażei! łl Fłłnłll,
I: Die Ilłnte nl tlełl.lLzll'ettrł |łhrhndettn n' Chł:'
Hclsnigfor.
HlgbeĘLlE., 196: 7J.Jthł ah31
]]: The L'at
e
Illltioł tll lt
of sktdłlole. t al'
De?a!i^ ,1 the Słer.lenałe Fel
lron''{gt
Słtłnłłton Ó1,ąd.
a
tben'
Suelen,
stocknoLn.
Harhoiu 1ł., |998 Dk flijl). l,'i|Le11!,rrlo'!l'/}Śśzcit i
R1ż}1i"ja' kchaealołia Romrnicr l. Bukarest'
t]I Hul, Aclr
Archaeologica Acadcmiae Scicnriarum Hung;ricac I,
HJrnratta]'' I95I I'fu tłndal Bou
r07
aJ
151.
Ilkjer 1.,I99a llknp )dal. r. Die r.ntt.en ,l spee/e.
TirrLz,/ludand Archreological Soclccl Publicrrions
15,/1. Arrhrs.
Istvźnovirs !]., I(ulcsir \l' Carnap-Bornheim C' von'
2006 TlJe l)a|b in ,]ri.1l b,irl |r0/! Tj|.arił'
-RizałłllnżŁtj, tfu 3"| rent 11, bi:toł.1 0J'tfu |pef'Li
j::'l l'ćś,,',Archjo]ogis.hes KorcŚpondenzbhtr 36./],
9l
r10.
Isrlinorits E.' Nl.sterhiŻv K.. NcPPct l.NI., ]996
Hunłzeitlitht Gńtlł l,onj'ill/ h!, ] D'lilll r'',Ińhlich
l\I'' lvlisar }1'' Schlag C'. Ton*i P (rcd']' Rs'icl;1tćl
aus dłło:tctl. Hunłcn utl 1u,,łrn' B ry. li t:;l.ł)|.
Lałr1.:ausat/n-< 1996 s.b/li] Hell,fu//} 26'
'+i]
3]' OIfubel 1196. Bqlttbtłch md lłtal3'F'ncnsvdt'
lr
118.
Ivaniśević\''. Kazanski
G |iąfus
N{., z00L) No1! l..Ie
M ś1rtia J l.'l ;'/lśjl'''Ż,.stlrinat
1t3 ll).
}li|,|1,alt
d(
L\rII'i 200-,
NlEZ\\a KLF. C]DLR\ (-IF GRotsU \\'OJL]\\rNIKA
JJŚkJnn J', l996 Ć'lr./.'
' R' rlt
lr n
O' rr a k L,
ll. Krrkón.
}:i (;il,łfaLl ld
I.t,lć/br|ł'
\Ialirncnra Ar.hrcoloSia Birbarca
Kaczano\\ki l,'. 19921,łalr., lłni r1nlłu'i
|ż. lu|0!.1 j:k,9 R d1 Lrffllll, Krrkóll
n,ł olszl-
Blr łiu}*fl ihł.dj(
nit,,|n
.L un ro jnl)tn Ba.l0 |\|:]
',ha.ba/ilche-r"
Di| łrnjl.ł. IlilL rl lenlL Nlcłlłlrl ln Beti} let
}:ac7nflo\'ski P,' Ic)91 Ei,|!e
k'arpatcn. I31h4anłn. ?l;: ]5-]ó' 1lł!ol).J ]99-].sPę.
cinlinl NoraXII'I (1993), Pćc\' ]]] 156'
Kaczanołski l., Rodzińska-Norl.rL J'' ]{)] 2.ł*łlł'ir
ll n.jt1,j..h !rLtrl). IJ1I|[r !' dsfo,no !|1 jr łatl.,}aĄli
': B" \ .
Kazanski NI.' 2002
r',
Kl|\I<')\f'
a-'rfu,.i|ri. t0 '1:r|dnśł)h'T|
.b Gl'nĘ'ftlie! uĄ Djfolll hrl] ]ljrl]]' ird.j'
[/łł.l|r JiiLo}
ll-
r';z_
iJ,'\Ilttćldll]n}liu!,1,
.{\: ĆR Brno t9, Bnro
]lj e1-0t!i/]Śtl:lit
SpjsL ALcheologickćho
U\
\
u
r5:.
\"/,n.l'i \1. \1.,,,\ln\- \. l.
, ....:i. |i| T!jrili 1 (L'Ik łt. ]. C:' l']L r!'.T' C:.)'
.. :::: au,k). L'|lL.Lfu sjtć.ul' l]' '.1i]raluj'
: : :,;,l L,:tt 1łnryil'J r l Errh ]Itdj0j L:,fu?.
-
rrli I
r)..1 111.
:.j:. \' ''r)
:
'
l
:
l
IIAR lnrcD.rional S.rics
Z1l } ritlologł:cltll
'' tl
. .t
l,-21.
x,lłlttis du-Src
.
/, t
\' | '
': .:ii \''
G,?nt,ry:j,!k0
]995 J'll]źr.r rfu o.rgrlrł. Sruttg.*t'
l, h l. rni|i''t,.]n l,: ll:i.lri*
j-]'jj.j l']] 'IijlJ].l'. Pi]c. ch', Klzłns]. '\1'
: .' : 'oąl,:l c l'Elłapr Cłńłb i lipoqut
.r: ł '' ] 999bŹ';
'. : .: -
,
:r:
'l
.1. B.no,309--116.
" ""
Kubitsclrck \\1' ]!)II GLłr|1l,(b h L'anłeltłtn;n
k4dln.\Ir l|l.lń ). JahrbLlcL fiir AItcrtuh5]QD.le 5'
-12--.i_
Kuchlrenlro J,\1, t9i5 hn& )e i n\jl' ik t|kl ?'
lrttotij t' !.h Pn:"|ha,L soycrskajr Archcolosija 21,
tl5 I i2.
Lźszló G1:.
] 9 5
i 1r. s'lś'Ą
\.,"\r.l- j.-.
'
ałłoftlr H,łł{łllb tsol,.
.d",....n.
r
I,9r-r06.
.\'.,rrlt,.t i Ll Lt a'', t lL O i,].r
r ] 0, th. rłlJlr, }]n|!,ltial Bardtltłd in thc r'iflh
c'.J1 l ii| |\,' :l lń.Dlio, n l |ire t "I l i r j'l 1,a|ja'
Clłfu,t' l.t!r".e sa1 ł}ln:i,l,lłtl }'nnra jł tie Rołł,ll
I
0
ł łł1'i-'1lll;a,lr.
Sinrfcropol,
-3
86'
To Etrof lia ir (.i Er: i Jiallibl.
nig,ntiuł nuLł; lfh u,łxr l0|l! h lE G.,t }Ii
lnt;oil Poi,l ,\\'tl Khr.rpLr]ror 1.. S lcgaL f.'A. ired.),
]iłtt nlła złatił(.:ollt,.ułs llłlll.d Sałdinuljlałd tłe
Cti )td1, llr RaJ,n, Ptn).ICuk nl-Hisrorical l{.torrs
10. Krnri:Lisand Simfiropol, 115 l3-.
Lcyada Nt.,2011
}Iachaje"slll H'.2006 P,znor:c Śro,!Aoat t a/łnr
rttnlIizl ) u urztsat1 |ł:t l,tłe:u agtrń*.lł h.Ltól
|L!: NowxtoNski \\:.t ]]]j G.d.)' Gful i iń:n|ialzi,a
Ij,zl,' :ri, Koszrlur. 35-63.
NfadYda'Le$tko R'' 19-8 Tlrt Blnłl.! 1th, ł|nt Or
iłh,nr ) , \\'iadonaści Alchcologiczn c .'j, ] ]6'
/ (.
! ].],.,r: 1'' 1''9.Zł; /:i łfu Hi ei : Z Lnl'ń,'d
. : ::. 1::.iil.t kt L'r3,.(,ll.l.3' ś1viJtdlit l
:
r,/ćłq'1rclłd.}ikłJ''1 il'.j !d'";'
.''lł,i |^],ł(]6l L\r:] Br-iński \\: iled'l, .l'ł"/ ,lł'j
ł:tlł,:łstałll'rl,\!lrszal'a' l79 i i]_]'
KoścnisLi B" Ż000
Madlda-Legutko R',
'.::: G.G. I98I II:r,trLnLc Cubfi|łttch5. ui6'
:. .i \l.drider NIirrcilu!.s. 2l,299 160.
! .:-iJ L.. I991Gtl'l: llttBL-{ia,.
'
. . .,,.tti, azlltI III.L:rb)1.t.
..
S
:t.łr tłt Lingtbwlgt 0ł BJn ,JD/')k)jfultl
]::.tr j1' 15ó 198'
CZESNI'Go OKREsU \\ĘDRO\\'EK I UDo\\ '''
Lerada I1., 20
,
'1ji r ł ,'0?a JoIą,i. CLa. rafu !!sł; dtdićrfu .,
3. 1-3-8.
Z \\
l9i]
Die Glbxl:Jlzl,łlla tltrRit
i. }
h/l B'llr'''rll.
"ńk|.lrapiill
scrics 3ó0 (198ć.), orford'
.,...
..!
.
BAR Irr.enitioD.l
Legull,u R. lLrl. '. 1 , .,1
... . . .. "
łł,nlotl1tll rz.łi 1a;it tt |ultt:t pr:ełlł:tł,i'alłuti,l
łil;l; p'll,:, IGaLóul
\l,d\d"
Żł' j.jj L0:lj'/l C0]l, il)ro i Zćpalło;'1o l'ret|ln.ta:'1.l l t0 I II.- jłldifu I'I t n' €',
Iloshr.
Mast1.Loia A'\'..2009
Nlączl'ńska -\I., 1999 .sn)|#a!Ę i).n
Jłj./. Kulrltł PrŻcv.otsLi .i. 2'5 53'
Il+cz}'ńska .\t., ](]0:
lłllnr] |l:euJ.
l,lił:tł /łłllc:de/barsliq
..t!, i. u1(ta? r: Fudzlnski I1.. Pincr H. ircd.l,
N)at rterini ; nna'?i1tdtr. St,t, d.iŁlqi M ttnnt
ł|ltul t1i!/bćiljtj ' (;da'i\k' j65 i0l.
D1
HONOR'{flss]ltlU\l Ąss|NsUs a]FNtls FsT lRr\]Is ].AUDARE. KRAKÓ\Tr
}tączvńskr }I.' 20 1 1 r./ t i l) ! ó lk?ru,r}1.!0 nrs.ait
Horjnłn als Łńiana' Kltn K1śil,zl,i(Pa
)
L.h
l
"t1 )'
tsericht del Rómisch_Celm3nischen KomnissioD 90
(2009),
.i82.
M.' 20]3! golt l,raaćh fonl ,\1łatecż.ła
'I
(Hł,ułsnafl, Bn"iLa,o ?0tirt, i i\anb-Ean?n P,'
}{:}cz].ńska
/ałl |s
:] I.
Khrapunoi', r-A. Srvlcgrr (rcd.),1zrrl.;zzłla
1," i ó' Na1 tl,.|, Bdf {]óri alsj ałl'\ułdinat,l nłu tłle
B/,lrl J;.':' Krisdansłld'Simft roPol 2013, 2:i9-266.
Nlączrńska, M.,2013b
D {)lĄi,d
lIkltłtzn,l
(H,łłłncrstof),]{ł: Bulialo j, i\ańał})alt,' *.ha'
ęo1ogil Lnumi 1j.2013, 181_ 198'
aon
Nlegav G., 195217łtgłrln,źlsiłttelł a Lomdmeg1łti
S:irnebrsinyół r)]' Arc1lęo1ogiłi Er.csnó 79, 132 13.i.
\il, )985 Dl: S&ttrt inł Fr;iLen IIitte|akł:
Chnno\a3isth4polagistL. L' tetaL h/nśe, ża 1 n ś'
stllłuerxrł łtłsgernłłi:chel {ir,ibera dts 5. bis 7' ] r
blłdots n' Chł:' Snttgart.
N1cnghirr
Etrop1
Ll
e1otbi
rluirh rd
2.
].1
4 i djkaŚa perelek,łr
urj.b,- t,-tLl|L t74 2a).
Ji{l/.l
ii ncł'apol,ł ie
'lari. Słakk I]l /,'. Bucurcyi'
l'alade \'.' 2()00
la
Barl'lt-I.altl
PrrLIu.u v..Knr,l.t.. ',{/,,,
. 4t4.1
tiui]isatioł qrnaful e ić.,n( l. lr rlśia/l lb,j.
!!e l al le! |bals l1dla!, 71.*',: rł 'I(a;ł, Archacologiai
iałs Ll
Et.esitó
\'lI ix
(19.i6 194s),299 312'
Pciscr F.E.' 1919 r.I a/]1łn d
lv{annus 10.92 96.
n,
Pctelsen E., 1930Elz,c,t| '\ćh,1tzfurt
L,o}/]ern!!:ei / LPŁK' 56-58 '
H,ni,erJtort:
,11ł' de1
'
Peteisen
2.
I',
1..ldLrh.
1932
t
'Tc,. l,Ż,dnb!ńć G,|bJi te
{:Lt, Akschlcsicn.i, 119 161.
Petcrsen E.,1933
L
e łr stlutzj.łul
L'alzr
r ! l./,
dł L.inłłz,,łn'
dofu Śsz.it im Brs|nrt/ .VrJ.'//l' sch]esicrrs \iorzeir
N. F. 10,30
1.1.
Brłlłłx tłrul unhelłannte gnn,łłucbc
l,r le.l.r.fiijlr& I'ilknLaadrnngs:eit au lot O:leł'
Poscn cr lahrbu ch liir \brgeschictrre l, -5 86.
Petersen E'' 19.i.i
ren' StLźtzt
la
l';)lłtraułda'angszeit Ntinbcrg'
'
Nfenghin $l. 1995 sJnu*lt de' (;auŚlifs?rnr.,ba
lizanx in }Inwn Jiłt kr fond FlijLrłnłthte' Acta
Praeliisrorica et Archaco)ogicr Ż6/Ż: |I991i9i\'
t.i0
I91.
]\le./lto. U.' .co'. Ał a -
' \'.
.o ' q'-i
l '.
'ro
9]'Ż9'7.
]\fiks Ch.' 200;a.lfuź'Źl zl1 |i,tj!Jł] nhŁłtb ult
7,|,?Ś
let Kaisetzeit. Tixl. Kó]rrers dien zurArc]rźologie der rónrischen ProvnrzeD 8' Rahclen/\\tŚtl'
i
\fiks ch., 200-t, J'l'ź., ż111'ldrlinb., SLrL0tlLtĄ)l,.q in tcr ]{aivzttŁ Ktrlq Lad T1f./,, Kt)licf
sndicn z(r Archiologie der romrchcn l,rovinzen 8,
ll.ahd cn,'\'csd
\o.cf \.. l.io
J..
-
t ,./. ..."
dr.t"t,ot.lplKt
....i.
A.chacologica Pologne II,..bl. t5.
No\yakowski
uj
4t4
v:'
200 l
Z, l,e:łe zapinhi lłls:ou,.łt e : ptltl-
,ózłę , ena??i!Lł, }]rrbr|jr"n''n'irdafio!.i
Arclcologicznc j,l(1999 200r), 129 l:i6.
oakeshott R.I., 196l) Tht '1tehłertog1 oJ'Ll.tqon:,
obloDskij A'}'I., 2010 Ć:lnunhgi:i,ł pu.|nija Ih ais
?ozinćr tić a-qa ?e,iata |1':] \broncov A'M'. clvritL]chin o'I' (Icd'J' 1.j'4,1i h!a!k?nrir z0,) lołoć ai
t3l
Pieta K.,2008 Hiheuielk4u ttr ril]łenunde
nngs:eit łłni;rllcbel Klr})atań ka |$ :) Sand H ',
BicrbrlrLcr \'. (rci1')' Eryźlzllgslńndt zln Realleikoł
ler Głnłanttbełlbeł-tlłŹ,L!,łr'./. j8. Bcrlin Neł \ir!d.
:i5:.180.
Posscnti E.' 20l l Pr.le, ł ori'rhJi ( h.,1,tj"e elr
L'cnttia lł L' fI:ecala |*:] Ebanista C', RoriliNI' (red').
.1 1 )L)śirć nr1ia telle rl\ żjari' E,r|?ó, Italid, M.
dlłra"TJli td|di ł) t)łnłu e ,iłtl neliotLl' ltti 1tl
C:a ler,O intlD1,zja"db di ł"di (CiłJili/e \na ln lIr|ia
a',]?fue I'eteft, ]7 ]3ŚnĘ,,211rl, Cimiti]c' ].13 l58'
PudIo ,Ą'' 201.i '\':}j/d z uezesngo
]/ih[ \dllĄt|
okrsl ugtńudl
JlłsżLlai., ś,}1' P1usżLz Gddń'łi ,,\,|]
i\1. ldrl-ceutko R'. Rodzińska No'.k ]' (rcd'l'
'.1,'
0utksi7}}1/ nlje,lLs genlł: eł nnis ],lutare Slullt
de Ą leo un łe P tĄ on u i P ; tlo i K rĘa, 0 ułi.7"1 !. 0 ł n
zlj ,.-0 roLz}1iJ tadżir, Kla]ró\.' 13i 142'
11,
o
,
puzdrovskij A.r., Zajc!.1u.P., Nene'olja 1.t., 1999
hlgłbeł4e łl a gunnsłogo łreneli nl Lię'',l|iłns,on
z,,al,/X., Chcrsonesslij Sbornik 10. sevastopoli
i9.i 20-.
,1łtoralt" .lan Ll'tll|hein'
Qgast D'' 1999
''J 7-' -06 l il.
M,1i"ż Bi/Ęta' Gd,nrn|r
R:ddarz
K,
śeł1ribu
1960
Kr
IGt-
"r'z.itllcbe
''j 'ikł1ł,,lLl./c
Beii, sn./})dJ'ś'l
.]:lhrbuch des Rónlisch_
NIl.Z\iĄ ](Ll] C]DKRYCIE GROBU \\'OJt]\(^vIKA Z \cZEsNEc;O oKRI's U \\'Ll)RÓ\\Tl' LUl)()\\
'''
-G..manischen Zenua]nuscuns \Ia]nŻ 6 (19'9),
1.r2 150.
t
)
(;1
[e d.! }.,nh'
Liłlttbu fu Lrh ułtlt rłs in odł'Llirhę| !l,.luzn' ActL
Rrn G..
19,
IiivtlŚLit
)'
er
t
Prach istorica er ,Ąrchaeologio
Rau.Ą.' 2'010
]'
b
e&n
t 0 9 _2' l .1'
\/,?,l,/05. Die ?.N) e,Ś.r ,l.tt,n
1'8'-] 999, I'sk Arkłologi\L
G egcll s tin rle. G n L ungen
Sclsk,rbs Skrilre r ;2. Iloesgard.
Rulcs'icŻ Nt" 19;3 jL,a, ontntłŻlsl:,ł hlnoiri
0, I uL hrylt. |,Irrctiah
t05 lt6.
S
or'cakaji Archcolog;;a
Zachodnio-Pon,orshie
l9-9l1'Ż32-11
Rvbalov B.A.' |95f Drenil
ologija 17,
23
k&att
rll
Rq'
.
19,
'
Sołctshj.l Arche-
10'i.
Ś.."u o'' 2003 l)l. Gi';ro t\* sarn,xl:chen HatLade]s
/,, B/,94' |\' ] 1on CJrna_Bornheim c. |lcd.).1(,/'ł,
Ko1?eli!i1/} _ Ko"t'Lkt' Geruąłcłuli Sarnatełł
łLilchelłlen ]' und deln 1' .|żblb u lłt ,aJJ Cbi!"!'
I ter nlia/lrk l]l|iqu lnla l,o;gtsJitLtlż.hłł,Sr.łxi.
,an tut Phjlil?' Iiriuersjtit i\Idrbary, t2. l6.Febtur].
'/99E' Neu ]nnsrcn. ]5 ó4'
j
schmauder II., 2009
Ii"raln, Dants.ń&.
lLtr
Beuinl
nd Ki\Jucst, d
jPż/0 SL)t]e jĄ ritllińe, nbad/ż'
simonenko A.' 200]
Sr|,"atcn fu"ddeJ
Hułncn' Eh Rciten:ollł. ił
'ir
Ś
r^ J
^r]llqUi
sokol\Ę I'I'. l951ll_,7,'ll.,//l' N{are riah
7nLrr{.F1Ć.'
l
i
lsdcdo-
H., l9s; l7sl'/r /,,t Riilgs.hort. taarLL.L,rt,
nung unt Iłan-q,ńzcnht *,,n4rnchel Kri.ro-' Fi}].
Llrn;i/ł sn icn zur Sachscnhrschuns 6' i 90 23ó'
Sreuer
stIiuDe E., ]98i a/ń.I łlit Faattrutllif łu: słandi'
uLjlLtł Gąller;l t!ł 1' und 5'./łhrhnndłt: t Chx'
Insritur r'or srmlnenii$ende hularrtiorsldring. Scric li,
Slrilter 71. Oslo.
lfti?, lan
II:i!,'L.Dłol./,ru'
Archaeologia Austrirc.r 6E, i-16, l.i9- I51i.
Sze1a
Ą.,Ż011 Olłrts qha,i
t r.lłrłjtłv
dotzuzu
lrol-
ł,u,9 lrł']'' \\hśzeiva. Nlcpublilowana prrca d oltorska
$ Bibliotcce Instvrunr Archcologii
Uni\ ersvt.nr NirŻNJkicgo.
PrŻechos'!\'ana
Aus.rira;2,223
30'i.
Tejr, J'. ] 99 ] Iis'1 ']]1.* k da' tiill'i;Il1 a,i tenł)Ślżeit|LlL, Chro o]lśit," M1tkl.l|/ wau" |\f :) Tejnl
J., F esnrccr H', Kezanski \Ą. i.red'). Ne". BeitriŚ? żul
Fł|in'srhung dcr Spit,lltille i,,,]nthn1 Dlraslaun,
Spis'v Ąrheologickćho L]st3vu .{\r ĆR Brno 8. Bno'
121 392.
L,t dE Id.rliŁitstnŚł)
ił bćrbóilcl]n ,ge tei'inl Mitteldolaualn an lc
Sjćht de
'!fń,:iÓ\o.(ie |\' ]] TeiRl]' il.d''), R,tl)nt, i,"
Ił7 lel. Reb.aś. ze| Kulkr u,d llntitit'enbiLlu ! },
.1" to L r.-. ' ,. .". .,i.. \ .l,co.^B,J.\ ., .'. .,
A\'ĆRB!1o 2'6, Brno, 55 119'
Te)r^l]''Ż0a I DA HlllrklllóLL
TeiralJ''Ż01I Li'nl]eł,iJrhe ntl l;tłuk. Das u dabsJrć c'ebi.l żL/ Zdl lł I.lą?crlnndr,fung' sPis!
Arlreologicliho Usr.rvu '{\'ĆRBrno 33' B!io'
lErqill'lL. óĄlH
siró 1'1' 198 206'
Tomk^P'. 1930 Pn /la ra/na Szł:lłlłtalon'stchaęokr
gi:li !i!es]tó 1()7, 2.is'
Tomka P'' ]986 D./
łln rJJ]e l'1il!!e'nJi'ni Ia l,r,' rl
'."./. ... r.L. \'.1 Joloq,.".\..r.). -...ic
Hunsrrr.a. xt[{\rlILi 3-.t..i23-.i88.
TreisterNIJu'' 2()l0 a]/, źie snD,dtltaśa tipr nBa?ar.
,1 71,, r. a, DrcrnostiBosl,ora f.i,.18.1 561.
Trejstel NIJu'' 20l ] B/,
vani]! Po Ąrcheolosii sssR ]3, j\1oskyJ, 1Ż3-l96'
sznmeitE.. 1981 Zu d.,
TejmlJ.. r988 Z' Clnnntagk ttlnLd ri ;aln l.rl"ś'z.il in mittkt, D0rnL|rln' k.|;.cologia
z,rJ]. i zokty
?rLdźl?i i
nrła
ntćłiłipo1d:at t łłłgolbnżĄłJjzalkr,]i.finlł"erl
Lu1osto1 łul1ul l1 t,. /l' .', Drcrrrosri Bog,ra l5,
303
3.11.
ć,, !a,t6
Dipł
de
al r siłL |l;:) Yal]et F'' Kazrnski ]r1' Gcd'l'
L'lllrlt nnnin. ćt b {,dt{]drc' .h IIr fu I'II siirlą
\rallet l'.' 1993 Uie ir}plr ldl1tn /rilildnt
Condć sur Noireau, Ż'i9-25 8'
\'insLi z.. l98]
l'l/".rrł)Śe :"
?OstLrr0l Śs]re"
S.hu\./tł.,.16 t0. to d t l..lahrhtndarr
Srrohrvarslaprcsljc.r
lll ll,7
inlilr.)'h
k-r,
6.i.
\'ofonov Ju', )007 1}ihjliałl' I'ł łd'ł.opok apsih dl
(
Tsib ilułn ( L'I Ie'ł r'./. - C' -rI I c
I' - :' )' a b thdż i., C r u
"I)'
cy)' L6fidbs te r977 1!8ó ral t
Archacological
sfudjcs on I-itśAn.igui.1' .nd Ea[]v ]\Icdic\al l.urope
(,100 l000 A' D ) ll' BAR Inre ]adonal serics s L-Ż1.
Oxford 200:
ti-l
HONORAT]sslNIU\IAss!^-sUs
GENUS E'sT,q.Rr\Ils LAUDAR}-' KRAKÓ\i'r0].1
d0
Ól xl ax{ (;ot]. d r4n '
"L|
^ Caldnnnztn'
daen blzałtnrthu
ForDyinncn 4.i'
257 Ż86.
wener J..IL)49
vtm€r
]'' l956 Bclrl,lg. żW '/11ńialaśic de! '1llilr-
'Rrir}łs' Abhandlungen dcr Balcrischen Akrdenie der
\{'i*cnschł€tcn. Philologisch historischc Klassc Nr_
38A B, Miinchen.
Yl.rncf J.'
Lnllerx
l 95 9
.l'łl'.' . fo d0} OzhJ"
du: ter Slaułliei
dćn deJ ,a]ihl '
ułd der KłrpateluLlaillt:'
s]ovenski Ar cheológia 7,.i22' 43s'
vlcrncr J., l98l Z1 einel elbg€l,,ł,ilthe, }'ibel ie'
Lnkx Irff.b fś
5' JaLrhundlrx aus tiauki)njrshi;JL
'
I:j, Bćih'd{.u .łeJ1 l,ibel nn ,"l]? n'klbdden" L"n zu
P n z an'/r€, t i l?' BJr'erLchc \rorgcŚchichtsb]i.ter'16,
Ż25 1i1'
Iiiclnarr, T.
200,i.lz}łszau itr, płlu,. łaziznirrsłi, u1'
iuęnłr1slłie |" ) Xndw.Ćjollski J'' KokoivŚki A., ]'cjbcr
Ch. ir<1.) Ll'nłidlouił. sl rłżni11 b ar:z4noll'.qo sz/aku
'
'
LubLnr \Iraszxlva, i5 r i52..
KrzysztofDyrda
Muzerrn Archeo1ogiczne w Gdańskll
krzvsztol'.1r r.1r@rł.p'p1
\rolfram H.' Ż]aI Dir (;/te" Lnd ib|c cNhkłle,
Nliinchcn.
ZaharirI., Zrhirir N., 5oyan O.-L., t 993 NecrEalddi
aaLn ]I/ ki rt. Ch Lle /,} Hd qti (.h!de|It Batafn}!ł,
Arh cologia I loldov€i 16' l5] l89'
Zis.ckaia I.P', 1993 nIlttriaĄ Bosparskogo netłopalja
uLorlj łak'-1ry IIl ?ł!aj ?a/a!i } I'l,,. L. l', I\laleIj,al\
po -{rchcologil i Enoilrafii Trvri -1,23- 105.
ZaseckajaLP., 1996 Dfu s/ą?t/l .Je! /Ji;.' irbtn ,srku1złneergel,itd: uibrel,4 der Hłlnłenzeil |\Y:] Daim F..
Frijhlich l\1., I{'sar M.. Schlag C.. Torka P. (red.),
Rłteruólkeł,łusdelł Osttn' Hlłnnol nr] Auen. IroŚ., l,?',.h L t L d6a usśellung ] 9 96 sch lop ] Iłlb lurn
26.
'1!ri/ 31' Oktdlrr 199ó' BĘeitbuch tłnd K,ztłlog.
Eiscns.cd..70 82.
Zotz L. I93i Di. s?'1t!er/ dn^lhe Ialułr S&/.sit"s
łł{łltbtrJilt Lan Gras-Jlrlł3' QLrellenschriften zur
U.' .l'-'. \c \ol urJ. rlĘg..ht''. -'l'lp'.'
Bartosz Kontnv
Lrni* ersvter \\'arszal'shi
Insr,vmt Archcologii
banosz.konrny@uu:edu.pl
Magdalena Mączvńska
Unirł.crsyrer Łódzki
lnst-vtut Archcologii
[email protected]