Sprawozdanie

Sprawozdanie z działalności statutowej
Fundacji Natura optima dux za rok 2005
1. Wydanie Annales Zoologici tomu 55.
Wydanie 4 zeszytów Tomu 55
W 2005 roku w piśmie Annales Zoologici opublikowane zostały przede wszystkim prace
z zakresu taksonomii. Były to zarówno wyodrębnione opisy 126 nowych taksonów (w tym 17
rodzajów, 1 plemienia i 1 podrodziny), jak i obszerne rewizje systematyczne, a także
publikacje obejmujące zagadnienia wyższej taksonomii i filogenetyki. Ukazały się również
opracowania zawierające wyniki badań porównawczych morfologii i anatomii (obejmujące
formy dorosłe i młodociane) oraz przedstawiające analizę cech przydatnych do badań
systematycznych uzyskanych na podstawie obserwacji biologii (fazy rozwojowe,
hybrydyzacja, dane środowiskowe, etc.). Wszystkie prace obejmowały problemy systematyki
bezkręgowców, głównie owadów, a także nicieni skorupiaków, roztoczy i pająków.
Przedstawione powyżej zagadnienia realizowane były w oparciu o badania gatunków
współcześnie żyjących, jednak spora grupa prac dotyczyła gatunków wymarłych (inkluzje,
fossylia).
Czwarty zeszyt poświęcony jest prof. Charlesowi Triplehorn, wybitnemu
amerykańskiemu entomologowi (obchodzil 78 urodziny). Opracowany został wspólnie z dr
Michaelem Ivie (Prezydentem Amerykańskiego Towarzystwa Entomologicznego).
Wydanie Suplementu Tomu 55
Zawarto tu, na 172 stronach, publikację K. Wioletty Tomaszewskiej pt.: Phylogeny and
generic classification of the subfamily Lycoperdininae with reanalysis of the family
Endomychidae Coleoptera, Cucujoidea). Publikacja zawiera 1073 rysunki diagnostyczne ,
kolorowe zdjęcia totalne oraz kladogramy. Została ona przedstawiona Radzie Naukowej MIZ
PAN jako rozprawa habilitacyjna autorki.
Chrząszcze z rodziny Endomychidae obejmują około 1300 gatunków (118 rodzajów)
występujących we wszystkich krainach zoogeograficznych. Na podstawie analizy
filogenetycznej 96 cech morfologicznych przedstawiono hipotezę związków pokrewieństwa
pomiędzy 65 rodzajami reprezentującymi wszystkie 12 podrodzin Endomychidae, istotnie
popierając status monofiletyczny największej podrodziny Lycoperdininae (635 gatunków w
38 rodzajach) oraz istnienie w tej podrodzinie pięciu kladów ponadrodzajowych. Dokonano
szczegółowej charakterystyki podrodziny Lycoperdininae w oparciu o cechy morfologiczne
postaci dojrzałych i larw. Sporządzono klucze do oznaczania rodzajów tej podrodziny,
oddzielnie dla postaci dojrzałych i larw. Przedstawiono opisy postaci dojrzałych wszystkich
rodzajów Lycoperdininae, a także larw 10 rodzajów, w tym po raz pierwszy opisano larwy
czterech gatunków (trzech rodzajów). Zaproponowano nową nazwę rodzajową
(Gerstaeckerus) dla preokupowanej nazwy Engonius Gerstaecker. Zsynonimizowano
Evolocera championi Sharp, 1891 z Adamia mexicana Tomaszewska, 2000. Wyznaczono
gatunki typowe dla siedmiu rodzajów, a także lektotyp dla jednego gatunku.
W tomie 55, o objętości 934 strony (w tym 172 strony suplementu), opublikowano 58
prac (w tym 33 prace autorów zagranicznych oraz 5 prac autorów polskich we
współautorstwie zagranicznym). Prace publikowało 107 autorów w tym 70 autorów
zagranicznych. Z redakcją współpracowało 90 recenzentów; nie przyjęto do druku 17
maszynopisów. W skład Redakcji wchodzili – Dariusz Iwan (Redaktor Naczelny), Monika
Wąsowska (Redaktor zeszytu 1), Grażyna Winiszewska (Redaktor zeszytu 1), Jacek
Szwedo (redaktor zeszytów 2-4 i suplementu), Małgorzata Banaszkiewicz (redaktor zeszytu
2-4 i suplementu), Adam Stroiński (redaktor zeszytów 2-4 i suplementu).
2. Wydanie 2 zeszytów Acta Chiropterologica tomu 7.
Jest to jedyne czasopismo w całości poświęcone nietoperzom, które znajduje się na tzw.
liście filadelfijskiej.
Powstało w 1999 r., a już w 2001 r. zostało włączone do bazy Institute for Scientific
Information w Filadelfii. Po dwóch latach (normalna procedura) uzyskało pierwszy "impact
factor" - 0.63, zaś w 2005 - 0.73 (więcej niż Acta Theriologica - czasopismo, które od 50-lat
wydaje Zakład Badania Ssaków PAN w Białowieży i które w całości poświęcone jest
ssakom).
Oba zeszyty tomu 7 ukazały się w zaplanowanych terminach, pod koniec czerwca i pod
koniec grudnia 2005 r. W tomie 7, o objętości 331 stron, opublikowano 30 oryginalnych prac.
Spośród 93 autorów tylko dwóch jest autorów polskich. W tomie tym umieszczono również
recenzje książek.
Tematy poruszane w poszczególnych artykułach są bardzo różnorodne, od klasycznej
systematyki (np. Bates et al. 2005), poprzez paleontologię (Horacek i Jahelkova 2005) i
ekologię (np. Kanuch et al. 2005) do ochrony przyrody (np. Puch i Altringham 2005). Co
szczególnie cieszy AC stało się czasopismem gdzie co roku chętnie zamieszcza się opisy
nowych gatunków, m.in. z rodzajów Murina (Csorba i Bates 2005) i Myotis (Happold 2005).
Warto zaznaczyć, że nowe gatunki ssaków opisuje się stosunkowo rzadko i prace na ich
temat są często cytowane.
W skład Redakcji wchodzili: Wiesław Bogdanowicz (Warszawa, Polska - Redaktor
Naczelny), R. Rutkowski (Warszawa, Polska – zastępca redaktora naczelnego), Małgorzata
Pilot (Warszawa, Polska - sekretarz redakcji), Rick A. Adams (Greeley, USA), Luis F. Aguirre
(Cochabamba, Bolivia), Robert J. Baker, (Lubbock, USA), Paul J. J. Bates (Sevenoaks,
Great Britain), R. Mark Brigham (Regina, Canada), Jakob Fahr (Ulm, Germany), M. Brock
Fenton (North York, Canada), Suzanne J. Hand (Sydney, Australia), Ivan Horáček (Praha,
The Czech Republic), Gareth Jones (Bristol, Great Britain), Sergiey V. Kruskop (Moskva,
Russia), Thomas H. Kunz (Boston, USA), Brad Law (Beecroft, Australia), Ganapathy
Marimuthu (Madurai, India), Jader Marinho-filho (Brasilia, Brazil), Gary McCracken
(Knoxville, USA), Rodrigo A. Medellín (Mexico, D.F., Mexico), Robert D. Owen (Lubbock,
USA), Jorge M. Palmeirim (Lisboa, Portugal), Stuart Parsons (Auckland, New Zeland), Paul
A. Racey (Aberdeen, Great Britain), Jens Rydell (Göteborg, Sweden), Nancy B. Simmons
(New York, USA), Gerhard Storch (Frankfurt am Main, Germany), Peter J. Taylor (Durban,
South Africa), Ronald A. Van Den Bussche (Stillwater, USA), Bronisław W. Wołoszyn
(Kraków, Poland), Akbar Zubaid (Bangi, Malaysia).
3. Wydanie Fauna Poloniae, New Series (1) (Fauna Polski)
Opublikowanie pracy Joanny Mąkol Pt. „Trombidiidae (Acari: Actinotrichida:
Trombidioidea) of Poland”. Praca opublikowana na 259 stronach zawiera 248 rysunków i 39
tabel.
Z terenu Polski zostało wykazanych 27 gatunków Trombidiidae. Dziewięć z nich
znanych jest z larw i stanów postlarwalnych, czternaście wyłącznie ze stanów
postlarwalnych, cztery wyłącznie z larw. Do opisów gatunków załączone są ryciny, mapy
obrazujące rozmieszczenie gatunków na terenie kraju oraz tabele z zestawieniem cech
metrycznych.
4. Wydanie Catalogus Faunae Poloniae, New Series (1) (Katalog Fauny Polski)
Opublikowanie pracy autorstwa: Anny Skorackiej, Mariusza Lewandowskiego i Jana
Boczka, pt. „A catalogue of eriophyoid mites (Acari: Eriophyoidea) of Poland” (199 stron).
Katalog zawiera 342 gatunki szpecieli stwierdzonych w polsce. W publikacji przedstawiono
informacje dotyczące występowania szpecili na terenie kraju, ich status taksonomiczny,
rozmieszczenie na świecie, rośliny żywicielskie, sposób ich zasiedlania, oraz stopień
szkodliwości. Praca stanowi również źródło informacji na temat przeprowadzonych w Polsce
badań podstawowych i stosowanych dotyczących szpecili. Zawiera również klucz do
oznaczania rodzin, podrodzin, trybów i rodzajów szpecili występujących w Polsce.
5. Kontynuacja sprzedaży publikacji książkowej pt. "Life beetles (Coleoptera:
Chrysomelidae) of Europe and Mediterran area", A. Warchałowskiego. Do końca
ubiegłego roku rozprowadzono około 350 egzemplarzy spośród wydrukowanych 500
egzemplarzy w roku 2003.
6. Prenumerata czasopism.
Po przejęciu czytelni od MIZ PAN Fundacja kontynuowała prowadzoną uprzednio
przez Instytut prenumeratę czasopism. Fundacja zatrudniła na pół etatu pracownika do
obsługi czytelni.
W czytelni, ze zbiorów biblioteki, skorzystano 1830 razy. W wypożyczalni
zarejestrowano 150 kont bibliotek i instytucji oraz 73 konta indywidualne.
Kontynuacja prenumeraty pozwoliła na utrzymanie dostępnych czasopism dla
czytelników zainteresowanych tematyką zoologiczną na terenie Warszawy oraz dla tych,
którzy przyjeżdżają z całej Polski. Zgodnie z regulaminem zbiory w czytelni są
ogólnodostępne, wypożyczanie za pośrednictwem wypożyczalni międzybibliotecznych. W
ciągu roku udostępniono w czytelni 11116 wol książek, czasopism i zbiorów specjalnych,
wypożyczono 1764 woluminy. Zrealizowano 909 zamówienia międzybiblioteczne, w tym
wykonano 7852 stron odbitek kserograficznych.
Zakup czasopism umożliwił czytelnikom, pracownikom naukowym, studentom i
amatorom z całej Polski na korzystanie z najnowszej światowej literatury w zakresie zoologii.
7. Przeprowadzono inwentaryzację skrzynek lęgowych na terenie dzielnicy WarszawaBielany. Istniejące skrzynki zostały wyczyszczone, a następnie w miejsce zniszczonych
zostały zawieszone nowe skrzynki. Działaniami tymi zostały objęte wszystkie tereny zielone
dzielnicy – dowieszonych zostało 250 nowych skrzynek. Wykonano skrzynki, o mniejszym
wlocie (typ A), które wykorzystywane są przez: sikory (modra, bogatka, czubatka,
sosnówka), wróbla domowego, mazurka, kowalika oraz skrzynki o większym wlocie (typ B),
które zasiedlane są przez szpaka, dzięcioły, krętogłowa i pleszkę.
8. Wykonano ekstraktor do wypłaszania mezofauny glebowej. Aparatura została
wykonana zgodnie ze schematem działania wysokogradientowego ekstraktora typu
Macfadyena, opartego na gradiencie temperaturowym. Zastosowano układ chłodzenia
powietrzem. Aparat będzie wykorzystywany w pracowni owadów społecznych i
myrmekofilnych, do wypłaszania owadów.
Sprawozdanie sporządziła: K. Wiśniewska
Warszawa, dnia 9 marca 2006 r.