Finansowanie innowacji w perspektywie 2014-2020

Transkrypt

Finansowanie innowacji w przyszłej
perspektywie finansowej 2014-2020
Przemysław Jura, Prezes Zarządu
Instytutu Nauk Ekonomicznych i Społecznych
Finansowanie innowacji w przyszłej
perspektywie finansowej 2014-2020
Czym jest innowacja?
Co jest jej istotą?
Co różni innowację od
najlepszego pomysłu?
Innowacje
a konkurencyjnośd
przedsiębiorstwa
Innowacje - SWOT
Mocne strony
Słabe punkty
Zaawansowane badania w niektórych
dziedzinach wysokiej technologii.
Potencjał innowacyjny przedsiębiorstw,
wiedza w zakresie nowych technologii,
świadomośd konieczności jej
komercyjnego wykorzystania.
Duża liczba organizacji działających na
rzecz innowacyjności (edukacja,
szkolenia, doradztwo, transfer
technologii).
Dostosowanie polskich przepisów w
zakresie ochrony praw własności
intelektualnej do przepisów
europejskich.
Niski poziom innowacyjności przedsiębiorstw.
Niedostateczny rozwój przemysłu zaawansowanych
technologii.
Niedostateczne nasycenie gospodarki nowoczesnymi
technologiami.
Niski udział nakładów na działalnośd B+R w relacji PKB.
Słaba współpraca przedsiębiorstw z instytucjami sfery
badawczo-rozwojowej.
Niski udział środków podmiotów gospodarczych w nakładach
przeznaczonych na badania i rozwój.
Niska motywacja przedsiębiorców do dokonywania zmian.
Malejąca liczba zgłoszonych i udzielonych patentów.
Źródło: Innowacje a konkurencyjnośd przedsiębiorstw, dr A.Knap-Stefaniu, http://www.wszpou.edu.pl/biuletyn/?strona=biul_innowac&nr=7&p=
Firmy, które najwięcej wydają na
badania i rozwój – najlepsze 1000 (świat i Polska).
Lp.
Firma
Sektor
Paostwo
Nakłady na rozwój w 2010
1.
Volkswagen
Samochody i części
Niemcy
6,3 mld euro
2.
Nokia
Sprzęt telekomunikacyjny
Finlandia
4,9 mld euro
3.
Daimler
Samochody i części
Niemcy
4,8 mld euro
463.
ComArch
Komputery
Polska
23,42 mln euro
523.
Asseco Poland
Oprogramowanie
Polska
18,52 mln euro
550.
BRE Bank
Bank
Polska
16,67 mln euro
590.
Telekomunikacja Polska SA
Telekomunikacja
Polska
15,14 mln euro
699.
Bioton
Farmaceutyka
Polska
11,09 mln euro
812.
Bank Ochrony Środowiska
Bank
Polska
7,81 mln euro
855.
Netia
Telekomunikacja
Polska
6,72 mln euro
...
Źródło: Raport przygotowany przez Komisję Europejską (EU Industrial R&D Investment Scoreboard 2010),
http://forsal.pl/artykuly/558163,ranking_ke_oto_najbardziej_innowacyjne_firmy_polski_i_swiata.html
Ranking krajów UE wg Innovation
Union Scoreboard 2011r.
Liderzy
Naśladowcy
1.
Szwecja
1.
Belgia
6.
Irlandia
2.
Dania
2.
Wielka Brytania
7.
Francja
3.
Niemcy
3.
Holandia
8.
Słowenia
4.
Finladia
4.
Austria
9.
Cypr
5.
Luksemburg
10. Estonia
Umiarkowani innowatorzy
1.
Włochy
2.
Portugalia
3.
Czechy
4.
Hiszpania
5.
Węgry
6.
Grecja
7.
Malta
8.
Słowacja
9.
Polska
Skromni innowatorzy
1.
Rumunia
2.
Litwa
3.
Bułgaria
4.
Łotwa
Źródło: http://www.pi.gov.pl/PARP/chapter_86196.asp?soid=D4C9F0B3CD20486D8B5C3F497251AE47
Innowacyjnośd i międzynarodowa
konkurencyjnośd polskiej gospodarki (2010)
Źródło: http://www.kig.pl/files/kurs_na_innowacje.pdff, http://ec.europa.eu/enterprise/policies/innovation/fi les/ius/ius-2010_en.pdf
Polskie firmy wciąż są wtórnymi innowatorami
 Ponad 34,5 mld zł wydały na innowacje firmy, zatrudniające powyżej dziesięciu osób,
 Przeciętnie firma przemysłowa wydała na innowacje 5,7 mln zł, a usługowa 5 mln. zł,
 w latach 2008 – 2010 innowacje zrealizowała co szósta firma
przemysłowa i co ósma usługowa,
 Inwestują przede wszystkim firmy prywatne:
- zakup nowych maszyn i urządzeo,
- inwestycje budowlane,
- finansowanie badao naukowych związanych z innowacjami.
Źródło: Dane GUS za 2010 rok, http://www.rp.pl/artykul/816083.html
 zakup myśli innowacyjnej:
- Polska - ponad 60 proc. wydatków,
- Niemcy ok. 37 proc,
- Norwegia – ok. 10 proc. pieniędzy jakie firmy wydają na innowacje,
 Branżowi liderzy w wydatkach na innowacje :
- firmy telekomunikacyjne (szczególnie IT) - 4,9 mld zł,
- firmy zajmujące się wytwarzaniem i przetwarzaniem
koksu i produktów rafinacji ropy naftowej - 3,8 mld zł,
- branża samochodowa - 2,6 mld zł.
- firmy zajmujące się działalnością finansową - 2 mld zł.
 innowacje są wciąż realizowane za pieniądze własne firm.
Firmy przemysłowe:
- ponad 23,7 mln zł nakładów
- prawie 18 mld zł pieniądze własne,
- 2 mld to kredyty,
- 1,6 mld zł pieniądze z UE.
Firmy usługowe:
- ponad 10,7 mld zł nakładów,
- 9,2 mld zł własne środki,
- 1,1 mld zł Kredyty.
“Twoja propozycja jest innowacyjna. Niestety nie
będziemy mogli jej wykorzystać, ponieważ nigdy
wcześniej nie wdrażaliśmy czegoś takiego.”
Instrumenty finansowania innowacji
Rynkowe instrumenty finansowania innowacji
 Kapitałowe:
- giełdowe (NewConnect, GPW)
- pozagiełdowe (Business Angels,
Seed Fund, Venture Capital,
Private Equity)
 Dłużne:
- obligacje (Catalyst, GPW)
- pożyczki
- kredyt bankowy
- leasing
Publiczne instrumenty finansowania innowacji
 Dotacyjne (2007 – 2013):
- Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
- Regionalne Programy Operacyjne (RPO)
- Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej
- Bon na innowacje
 Pozadotacyjne:
- kapitałowe
- pożyczkowe
- gwarancyjne
- poręczeniowe
Wybrane instrumenty wspierania
innowacyjności oraz ich efekty
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, 2007–2013 (PO IG)
Od 2007 roku do czerwca 2012 roku w ramach w ramach POIG
zatwierdzono 10,9 tys. projektów na kwotę 34,1 mld zł, co stanowi
76,27% alokacji z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
(EFRR).
Regionalne Programy Operacyjne (RPO)
W ramach wszystkich 16 RPO podpisano łącznie 15.151 umów o dofinansowanie dla
projektów o wartości dofinansowania z UE 12,4 mld zł, co stanowi 68,4 % alokacji na lata
2007-13.
Źródło: http://www.mg.gov.pl/files/upload/16727/Raport_Przedsi%C4%99biorczo%C5%9B%C4%87%20w%20Polsce.pdf
Bon na innowacje
Od początku realizacji tego programu do kooca 2011 roku wsparciem objęto 1.643
podmioty na kwotę ok. 24,4 mln zł. Program Bon na innowacje jest kontynuowany
w 2012 roku. Na jego realizację zaplanowano środki w wysokości ok. 8 mln zł.
Wsparcie na uzyskanie grantu
W 2011 roku wsparcie otrzymało 10 przedsiębiorców na kwotę ok. 317 tys. zł.
Na realizację tego programu w 2012 roku zaplanowano środki w wysokości ok. 2 mln zł.
Kredyt technologiczny
Od początku realizacji działania 4.3 PO IG do 7 grudnia 2011 r. złożono 990 wniosków,
zakontraktowano 158 promes premii technologicznej na łączną kwotę 365 mln zł.
Alokacja środków na 2012 rok wynosi 470 mln zł, a na 2013 rok 51 mln zł. Pozostało do
wykorzystania 74,9% alokacji (252 mln EUR).
Termin naboru - Październik 2012 r.
Minimalna i maksymalna wartośd projektu: Brak
Maksymalna wielkośd dotacji: 4 mln zł
Narodowe Centrum Badao i Rozwoju
Program INNOTECH - ścieżka programowa In-Tech i Hi-Tech
Okres realizacji programu - lata 2011-2016, budżet - 650 mln zł
(5 konkursów, 1 - w 2011 i po 2 - w 2012 r. i 2013 r. - 130 mln zł/konkurs).
Przeprowadzono jeden konkurs w 2011 roku, w którym do dofinansowania
zakwalifikowano 72 projekty w ścieżce In-Tech i 36 projektów w ścieżce Hi-Tech.
Drugi konkurs został ogłoszony 19 marca 2012 r., w ramach którego złożono 414
wniosków, z czego 331 w ścieżce In-Tech i 83 w ścieżce Hi-Tech.
Do oceny merytorycznej skierowano 406 wniosków.
Termin kolejnego naboru - IV kwartał 2012 roku
Kapitał Wysokiego Ryzyka
Kapitał ryzyka, jest to średnio- i długoterminowy kapitał inwestycyjny charakteryzujący
się dużym stopniem ryzyka, ale mogący w przyszłości przynieśd wysokie zyski. Jest to
forma finansowania innowacyjnych (a przez to obarczonych ryzykiem) projektów
inwestycyjnych.
W ramach Kapitału Wysokiego Ryzyka funkcjonują Fundusze Prywatne:
 Private Equity/Venture Capital,
 Aniołowie Biznesu.
Private Equity i Venture Capital
Pojęcia PE i VC często stosuje się zamiennie, mimo, że jest to pewne uproszczenie. Pojęcie
PE jest szersze i zawiera w sobie pojęcie VC.
 Venture Capital - Kapitał inwestowany we wczesne fazy rozwoju spółki,
 Private Equity - Kapitał wysokiego ryzyka obejmujący wszystkie fazy rozwoju spółki.
Private Equity i Venture Capital – Zalety
 Nie wymaga stosowania wysokich zabezpieczeo oraz posiadania zdolności kredytowej,
 Inwestorzy PE/VC poza samym kapitałem oferują cenne wsparcie doradcze,
 … oraz cenne kontakty biznesowe,
 Akceptacja wyższego ryzyka inwestycji niż np. w przypadku finansowania przez banki,
 Poprawa wizerunku firmy,
 Poprawa struktury bilansu firmy i przez to jej zdolności
kredytowej,
 Brak konieczności upubliczniania danych wrażliwych firmy.
VC/PE a Anioły Biznesu
VC/PE
 duże inwestycje – powyżej 1,5 mln zł;
 obiektem zainteresowania są
w głównej mierze przedsięwzięcia od fazy startup,
aż po bardziej rozwinięte;
 skłonnośd do lokowania środków
w przedsięwzięcia innowacyjne;
 dostarczają oprócz kapitału doświadczenie
managementu oraz często infrastrukturę
technologiczną
Anioły Biznesu
 inwestycje oscylują pomiędzy
50 tys. zł a 2 mln zł.;
 lokują środki głównie w projekty
w fazie seed i startup;
 nastawienie do inwestycji
w obszarach im znanych;
 wnoszą do spółki także swoje
doświadczenie i kontakty biznesowe;
Sied Aniołów Biznesu –
Anielska alternatywa dla funduszy VC/PE
 Sied aniołów biznesu jest platformą zrzeszającą indywidualnych aniołów biznesu;
 Poprzez współdziałanie w ramach sieci, aniołowie biznesu ograniczają swoje ryzyko
inwestycyjne, są w stanie skumulowad większe środki finansowe
i mają również większe możliwości dotarcia do grupy docelowej kapitału ryzyka;
 Głównym celem istnienia sieci AB jest zniwelowanie
luki finansowej i kompetencyjnej dotyczącej
w szczególności MSP.
IPO
Potrzeby
kapitałowe
Private Equity
Venture
Capital
LUKA
Business
Angels
KAPITAŁOWA
Znajomi,
przyjaciele,
rodzina
Czas
Seed
Start-up
Wczesny wzrost
Ekspansja
Aktywnośd podmiotów PE
w różnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa
Źródło: Torf R. Źródła finansowania a etap rozwoju przedsiębiorstwa
Anioły Biznesu w Polsce
 Termin "Anioły Biznesu" nadal jest mało znany;
 Dopiero rozwijający się w Polsce rynek inwestorów prywatnych;
 Ograniczenia legislacyjne oraz fiskalne w odniesieniu do działalności
inwestorów prywatnych.
Sieci Aniołów Biznesu w Polsce
Ponadregionalna Sied Aniołów Biznesu – Innowacja
Stowarzyszenie inwestorów, reprezentujące
interesy sieci aniołów biznesu i innych
podmiotów zaangażowanych w działania
związane z likwidowaniem luki kapitałowej. Sied
poszukuje innowacyjnych pomysłów
biznesowych.
Powstanie PSAB-I zainaugurował Instytut
Nauk Ekonomicznych i Społecznych.
Ponadregionalna Sied Aniołów Biznesu – Innowacja
Jedyna ponadregionalna Sied Aniołów Biznesu
350 zarejestrowanych projektów;
100 zarejestrowanych inwestorów;
12 zrealizowanych z powodzeniem przedsięwzięd;
Łączna wartośd zrealizowanych projektów: blisko 11 mln
Przyszłośd funduszy unijnych 2014-2020
Możliwe poziomy alokacji 2014-2020
Źródło:
http://www.mrr.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Programowanie_2014_2020/Documents/uwarunkowania_strategiczne.pdf
Źródło:
http://www.mrr.gov.pl/fundusze/Fundusze_Europejskie_2014_2020/Programowanie_2014_2020/Documents/uwarunkowania_strategiczne.pdf
Polityka spójności – blisko 336 mld euro, w tym m.in.:
 162,6 mld euro na regiony słabiej rozwinięte,
 38,9 mld euro na tzw. regiony przejściowe,
 53,1 mld euro na regiony rozwinięte.
Pozostałe środki unijne przeznaczono m.in. na:
 wspólną Politykę Rolną (372 mld euro, w tym na
płatności bezpośrednie 282 mld euro),
 badania i innowacje (80 mld euro),
 edukację i szkolenia (15,2 mld euro),
 kulturę (1,6 mld euro).
Źródło: http://iskb.infor.pl/gospodarka-samorzad/wiadomosci/132868,Nowa-perspektywa-finansowa2014%26amp%3B%238211%3B2020.html
Proponowane kierunki interwencji w ramach wspierania
badao naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji
 zmiana zasad funkcjonowania i finansowania instytucji badawczych oraz zmiany
otoczenia regulacyjnego firm innowacyjnych,
 poprawa dostępu firm innowacyjnych oraz należących do sektorów naukochłonnych
do środków finansowych,
 dwa filary wsparcia w zakresie innowacyjności:
- działania na rzecz tworzenia własnych rozwiązao
innowacyjnych,
- zwiększenie stopnia wykorzystania istniejących
rozwiązao innowacyjnych w przedsiębiorstwach;
Proponowane kierunki interwencji w ramach wspierania
badao naukowych, rozwoju technologicznego i innowacji
 wprowadzenie efektywnych mechanizmów wspierania innowacyjności,
 forma wsparcia - uzależniona m.in. od:
- stopnia innowacyjności projektu (bezzwrotne ukierunkowane na wysoce
innowacyjne projekty przed fazą komercjalizacji realizowane przez MSP),
- fazy projektu:
- wsparcie bezzwrotne w fazie badawczo-rozwojowej,
- wsparcie zwrotne w fazie wdrożeniowej,
- bezzwrotne w przypadku wysoce innowacyjnych projektów).
Na co mogą liczyd MSP w nowym
okresie programowania?
 Środki finansowe na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw,
 Śródki na wsparcie MSP dostępne w formie bezpośredniej:
- dotacje,
- instrumenty inżynierii finansowej,
- innowacyjne instrumenty łączące
wsparcie dotacyjne i zwrotne.
Źródło:
http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/74ad188049baa81abc0cbecaacb688c3/Nowa+perspektywa+finansowa+UE+oraz+podstawowe+za%C5
%82o%C5%BCenia+Polityki+Sp%C3%B3jno%C5%9Bci+w+kontek%C5%9Bcie+wspierania+przed.pdf?MOD=AJPERES
Na co mogą liczyd MSP w nowym
okresie programowania?
 Środki na wsparcie MSP dostępne w formie pośredniej:
- wsparcie instytucji otoczenia biznesu – parków naukowo-technologicznych,
inkubatorów przedsiębiorczości, klastrów,
 Priorytetowe traktowanie:
- inwestycje w B+R,
- innowacyjne technologie,
- projekty przyczyniające się do wzmacniania
współpracy między sektorem nauki, a biznesu.
Źródło:
http://www.lodzkie.pl/wps/wcm/connect/74ad188049baa81abc0cbecaacb688c3/Nowa+perspektywa+finansowa+UE+oraz+podstawowe+za%C5
%82o%C5%BCenia+Polityki+Sp%C3%B3jno%C5%9Bci+w+kontek%C5%9Bcie+wspierania+przed.pdf?MOD=AJPERES
Zwiększenie kapitału podwyższonego ryzyka dla MŚP
 istniejąca w Europie potrzeba kapitału podwyższonego ryzyka (KE),
 kapitał podwyższonego ryzyka = innowacyjnośd i konkurencyjnośd firm,
 im więcej funduszy kapitału podwyższonego ryzyka tym większe wsparcie dla
najbardziej obiecujących nowych przedsiębiorstw,
 przyszłe działania KE - znaczny udział w rozwoju tego wschodzącego rynku.
Źródło: http://www.eurostudio-silesia.pl/aktualnosci/40-dotacje/96-przyszo-funduszy-unijnych-2014-2020.html
Europejski fundusz kapitału podwyższonego ryzyka:
 inwestuje w MŚP 70% kapitału, do którego przekazania zobowiązali się jego
sponsorzy,
 zapewnia tym MŚP finansowanie w postaci kapitału własnego lub instrumentów
quasi-kapitałowych (tj. „świeży kapitał”),
 nie wykorzystuje dźwigni finansowej
(tj. fundusz nie inwestuje kapitału powyżej
kwoty, do której wpłacenia zobowiązali się inwestorzy,
czyli nie jest zadłużony).
Program ramowy HORIZON
"Horyzont 2020" czyli 80 miliardów na badania
 program służący finansowaniu badao i innowacji w latach 2014–2020,
 mechanizm finansujący działania wspierające idee Innowacyjnej Unii w Europie 2020,
 fundusze (około 80,2 mld euro na cały okres ważności programu) zostaną
udostępnione instytucjom naukowo-badawczym, uniwersytetom, nowatorskim
firmom prywatnym i małym przedsiębiorstwom,
 ramy czasowe : 1 stycznia 2014 - 31 grudnia 2020 r.
 zapewnienie konkurencyjności Europy w świecie.
Źródło: http://ec.europa.eu/polska/news/111130_horyzont_pl.htm
"Horyzont 2020" czyli 80 miliardów na badania
 wypełnienie luki pomiędzy środowiskiem nauki a rynkiem,
 wsparcie rozwoju technologicznego współczesnych przedsiębiorstw ukierunkowane na
wytworzenie konkretnych produktów, które mają realny potencjał komercyjny,
 zaplanowano zainwestowanie prawie 6 mld euro w rozwój
europejskiego potencjału przemysłowego w dziedzinie
kluczowych technologii wspomagających, które obejmują:
- fotonikę,
- mikro- i nanoelektronikę,
- nanotechnologie,
- materiały zaawansowane,
- zaawansowane systemy produkcji i przetwarzania,
- biotechnologię.
Źródło: http://www.kig.pl/badaniakig/2695-unia-innowacji-.html
"Horyzont 2020„ Proponowane wsparcie dla badao i innowacji:
Priorytet 1 - Excellent science, wzmocnienie
pozycji Unii Europejskiej w zakresie nauki;
szacowany budżet: 24.598 mln EUR . Impuls
mający służyd osiągnięciu wysokiego poziomu
wiedzy w Europie oraz zwiększenia o 77 proc.
dofinansowania Europejskiej Rady ds. Badao (ERC).
Źródło: http://www.terenyinwestycyjne.info/index.php/dofinansowanie/item/2508-od-2014-roku-80-mld-euro-na-badaniapodnoszace-wzrost-gospodarczy-w-ue
Priorytet 2 - Industrial Leadership, wzmocnienie przemysłowego lidera w dziedzinie
innowacji; szacowany budżet: 17.938 mln EUR.
Dotyczy dużych inwestycji dla kluczowych technologii oraz wspierających MŚP.
Priorytet 3 - Societal challenges, działania przeznaczone na pomoc w rozwiązywaniu
problemów wspólnych dla wszystkich Europejczyków tj: zmiany klimatu, ochrona zdrowia,
zrównoważony rozwój transportu i mobilności, popularyzacja zagadnieo związanych
z energią odnawialną, zapewnienie bezpiecznej żywności a także zagadnieo związanych ze
starzeniem się społeczeostw; przewidywany budżet: 31.748 mln EUR.
Program ramowy COSME
program dedykowany podnoszeniu konkurencyjności MŚP, stanowiący kontynuację
jednego z podprogramów CIP - Programu na rzecz Przedsiębiorczości i Innowacji EIP.
Planowany budżet na lata 2014-2020 to 2,5 mld euro.
Główne cele programu:
 ułatwienie dostępu dla MŚP do finansowania,
 wspieranie działalności innowacyjnej,
 świadczenie usług wsparcia dla biznesu na poziomie regionalnym
 stworzenie przyjaznego środowiska dla przedsiębiorczości,
 promowanie kultury przedsiębiorczości,
 podnoszenie zrównoważonej konkurencyjności w sektorze MŚP
 wsparcie internacjonalizacji tego sektora.
Źródło: http://cip.gov.pl/cosme----nowy-program-dla-msp-w-latach-2014-2020,new_p,eipp,1.html,781
Program ramowy COSME
Poprawa dostępności finansowania dla MŚP w formie instrumentów:
 instrument kapitałowy przeznaczony na inwestycje znajdujące się na etapie
wzrostu zapewni MŚP zwrotne finansowanie kapitału na warunkach komercyjnych,
głównie w formie kapitału wysokiego ryzyka i przy udziale pośredników finansowych,
 instrument dłużny zapewni MŚP bezpośrednie lub inne rozwiązania dotyczące
podziału ryzyka uzgodnione z pośrednikami finansowymi w celu pokrycia kredytów.
Inteligentna specjalizacja regionów
Strategia RIS3
Zintegrowane, lokalne programy transformacji gospodarczej, które mają na celu:
 Ukierunkowanie wsparcia w ramach polityki i inwestycji na kluczowe
krajowe/regionalne, wyzwania i potrzeby w celu zapewnienia rozwoju opartego
na wiedzy,
 Wykorzystywanie mocnych stron, przewagi konkurencyjnej i potencjału doskonałości
każdego kraju/regionu,
 Wspieranie innowacji technologicznej i praktycznej oraz dążenie
do stymulowania inwestycji w sektorze prywatnym,
 Pełne angażowanie partnerów oraz zachęcanie
do innowacji i eksperymentów,
Źródło: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/informat/2014/smart_specialisation_pl.pdf
Przesłanki polityki RIS3
 Usprawnienie procesu innowacji,
 Ustanowienie innowacji priorytetem dla wszystkich regionów,
 Ukierunkowanie na inwestycje i tworzenie synergii,
 Usprawnianie zarządzania i większe angażowanie partnerów.
Bez smart specialisation strategies
polskie regiony nie mogą liczyd na
znaczne fundusze UE 2014-20
Źródło: http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/informat/2014/smart_specialisation_pl.pdf
Dziękuję za uwagę
Dziękuję za uwagę

Finansowanie innowacji w perspektywie 2014-2020

Transkrypt

Podobne dokumenty

Strategie innowacji w przedsiębiorstwie

dZiaŁaLność innoWaCYJna MaŁYCH i średniCH PrZedSięBiorSTW

ekonomiczne aspekty innowacji ergonomicznych w sektorze mśp

- Munich Personal RePEc Archive