Pobierz e-book - Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur

Spis treści
Wprowadzenie .............................................................................................................................................................7
1. Ocena udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach ...............................................9
2. Oczekiwania pracodawców wobec absolwentów szkół zawodowych ..............................................................9
3. Cechy, które powinny charakteryzować szkolnictwo zawodowe.................................................................... 10
4. Ocena zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół zawodowych i techników
z oczekiwaniami pracodawców. Środki zaradcze podejmowane przez szkoły i ich skuteczność.................. 11
5. Współpraca szkolnictwa zawodowego z różnymi podmiotami rynku............................................................. 13
6. Prognozy zmian na siedleckim rynku pracy do 2015 r. i 2020 r. a kierunki rozwoju
szkolnictwa zawodowego ................................................................................................................................. 14
7. Wizerunek zasadniczych szkół zawodowych i techników .............................................................................. 15
8. Wizerunek techników i zasadniczych szkół zawodowych na podstawie
zastosowanej techniki projekcyjnej „Planeta”................................................................................................... 16
9. Czynniki wpływające na wizerunek szkolnictwa zawodowego ...................................................................... 18
10. Pożądany wizerunek szkolnictwa zawodowego .............................................................................................. 18
11. Działania zmierzające do osiągnięcia pożądanego wizerunku szkolnictwa zawodowego............................. 19
Wnioski i rekomendacje............................................................................................................................................ 21
Załącznik 1
Scenariusz badania jakościowego nt. Absolwenci szkolnictwa zawodowego
na siedleckim rynku pracy......................................................................................................................................... 23
Załącznik 2
Scenariusz badania jakościowego nt. Wizerunek siedleckiego szkolnictwa zawodowego
oraz kierunki jego zmiany w kontekście potrzeb siedleckiego rynku pracy ............................................................ 27
5
Wprowadzenie
W opracowaniu prezentujemy wyniki dwóch badań jakościowych przeprowadzonych w ramach projektu
Rozwój szkolnictwa zawodowego w Siedlcach w dostosowaniu do potrzeb rynku pracy, dofinansowanego
z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu Kapitał Ludzki, Priorytet IX, Działanie 9.2 Podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego. Projekt koordynowany jest przez Urząd Miasta
Siedlce i realizowany wspólnie ze Stowarzyszeniem Rozwoju Społeczno-Gospodarczego „Wiedza” i Instytutem Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur. Badania jakościowe w Siedlcach przeprowadzone zostały metodą pogłębionego wywiadu grupowego (focus group) na podstawie specjalnie przygotowanych scenariuszy
badania. W załączniku 1 i 2 niniejszego opracowania prezentujemy oba scenariusze. Focus group zostały
przeprowadzone przez osoby specjalizujące się w prowadzeniu badań jakościowych (moderatorzy badania)
w specjalnie wynajętych salach z lustrem weneckim.
Głównym celem pierwszego badania jakościowego było pogłębienie wiedzy o sytuacji absolwentów
szkolnictwa zawodowego na siedleckim rynku pracy w kontekście oczekiwań pracodawców oraz zmieniających się warunków społeczno-gospodarczych.
Szczegółowe cele obejmowały:
 ocenę udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach,
 ocenę zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół zawodowych i techników z oczekiwaniami pracodawców; podejmowane przez szkoły środki zaradcze i ich skuteczność,
 współpracę szkolnictwa zawodowego z różnymi podmiotami rynku, w tym z pracodawcami,
 zmiany na siedleckim rynku pracy i ich skutki dla zmian w siedleckim szkolnictwie zawodowym.
Wyniki badania posłużyły nie tylko do pogłębienia wiedzy o szkolnictwie zawodowym w Siedlcach, ale
dostarczyły także informacji potrzebnych do przygotowania kwestionariusza do badania ilościowego wśród
pracodawców funkcjonujących na siedleckim rynku pracy.
Celem drugiego badania jakościowego (focus group) było poznanie wizerunku siedleckiego szkolnictwa
zawodowego i kierunków oraz sposobów jego zmiany w kontekście aktualnych i przyszłych potrzeb siedleckiego rynku pracy i określenie, co należy zmienić, aby szkolnictwo zawodowe do 2015 r. i 2020 r. kreowało
podaż elastycznie dostosowującą się do potrzeb rynku pracy.
W każdym badaniu jakościowym uczestniczyło 12 osób. Dobór uczestników badania nie był przypadkowy. Do udziału w dyskusji zaproszono bowiem osoby reprezentujące instytucje mające wpływ na funkcjonowanie siedleckiego szkolnictwa zawodowego (zasadnicze szkoły zawodowe i technika) i znające sytuację
na siedleckim rynku pracy. Liczebna przewaga pracodawców i przedstawicieli szkolnictwa zawodowego
wynikała z faktu, iż reprezentują oni podażową i popytową stronę siedleckiego rynku pracy. Są to więc osoby
najbardziej znające się na problematyce będącej przedmiotem badania w realizowanym projekcie. Strukturę
uczestników pierwszego i drugiego badania jakościowego przedstawia zestawienie.
W obu badaniach jakościowych moderator przeprowadził dyskusję dokładnie według przygotowanego
scenariusza badania. Szczegółowo dopytywał o poszczególne kwestie, uzyskując w przypadku każdego
omawianego problemu opinie osób reprezentujących różne podmioty rynku. W ten sposób poszczególne
problemy przedstawione zostały z różnych punktów widzenia, co pozwoliło pogłębić wiedzę o uwarunkowaniach zmian w siedleckim szkolnictwie zawodowym i na siedleckim rynku pracy. W drugim badaniu zastosowano specjalistyczną technikę badania określaną terminem „Planeta”, co pozwoliło poznać, jakie obrazy, uczucia, doznania i wyobrażenia powstają, gdy mówi się o szkolnictwie zawodowym. Ma to istotne znaczenie dla poznania rzeczywistego i pożądanego wizerunku szkolnictwa zawodowego i podjęcia działań
kreujących nowy image siedleckiego szkolnictwa zawodowego.
Oba badania były nagrywane, co umożliwia ich odtwarzanie i było bardzo pomocne w przygotowaniu
szczegółowych raportów z badań 1 .
1
L. Kuczewska, Raport z badania nt. Absolwenci szkolnictwa zawodowego na siedleckim rynku pracy przeprowadzonego
metodą zogniskowanego wywiadu grupowego, red. nauk. U. Kłosiewicz-Górecka, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji
7
Uczestnicy pierwszego badania
- Przedstawiciel Wydziału Edukacji Urzędu Miasta w Siedlcach
- Dyrektor Oddziału WUP w Siedlcach
- Dyrektor Powiatowego Urzędu Pracy w Siedlcach
- Doradca zawodowy z PUP w Siedlcach
- Doradca zawodowy z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej
w Siedlcach
- Kierownik Centrum Aktywizacji Zawodowej Urzędu Pracy
w Siedlcach
- 3 siedleckich pracodawców
- 3 przedstawicieli szkolnictwa zawodowego w Siedlcach










Uczestnicy drugiego badania
- 4 pracodawców z różnych branż, w których są zatrudniani absolwenci siedleckiego szkolnictwa zawodowego
- 2 osoby zajmujące się/znające się na strategii rozwoju
m. Siedlce bądź powiatu Siedlce
- 1 osoba z Biura Edukacji m. Siedlce
- 1 osoba z PUP mająca bezpośredni kontakt z bezrobotnymi absolwentami szkolnictwa zawodowego
- 1 doradca zawodowy (funkcjonujący poza PUP)
- 3 absolwentów szkolnictwa zawodowego (2 reprezentujących szkolnictwo zawodowe i 1 – technikum)
Niniejsze opracowanie składa się z części, obejmujących:
ocenę udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach,
oczekiwania pracodawców wobec absolwentów szkół zawodowych,
cechy szkolnictwa zawodowego,
ocenę zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół zawodowych i techników z oczekiwaniami pracodawców, a także podejmowane przez szkoły środki zaradcze i ich skuteczność,
współpracę szkolnictwa zawodowego z różnymi podmiotami rynku, w tym z pracodawcami,
prognozę zmian na siedleckim rynku pracy do 2015 r. i 2020 r. w kontekście kierunków rozwoju szkolnictwa
zawodowego,
wizerunek zasadniczych szkół zawodowych i techników, w tym na podstawie zastosowanej techniki projekcyjnej „Planeta”,
czynniki wpływające na wizerunek szkolnictwa zawodowego,
pożądany wizerunek szkolnictwa zawodowego,
działania zmierzające do osiągnięcia pożądanego wizerunku szkolnictwa zawodowego.
W końcowej części opracowania przedstawione zostały wnioski z obu badań jakościowych i rekomendacje.
Syntetyczne wyniki z obu badań jakościowych będą wykorzystane w opracowaniu końcowym, prezentującym nie tylko wnioski z badań przeprowadzonych wśród pracodawców, uczniów siedleckich gimnazjów
i uczniów szkolnictwa zawodowego, ale także rekomendacje dotyczące kierunków działań zmierzających do
osiągnięcia pożądanego wizerunku szkolnictwa zawodowego i dostosowania oferty zasadniczych szkół zawodowych i techników do potrzeb siedleckiego rynku pracy.
i Koniunktur, Siedlce 21 kwietnia 2010 r. oraz J. Odorzyńska-Kondek, Raport z wyników badania jakościowego „focus
group” nt. Wizerunek siedleckiego szkolnictwa zawodowego oraz kierunki jego zmiany w kontekście potrzeb siedleckiego rynku pracy, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, Siedlce, 23 listopada 2010 r.
8
1. Ocena udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy
w Siedlcach
W trakcie pierwszego badania jakościowego uczestnicy spotkania rozpoczęli dyskusję od próby zidentyfikowania mocnych i słabych stron oferty szkół zawodowych w Siedlcach. Za mocne strony siedleckiego
szkolnictwa zawodowego uznano przede wszystkim szeroką ofertę edukacyjną w zakresie zawodów i specjalności. Jeden z uczestników badania wskazał, że w ofercie tej znajdują się różne zawody usługowe (takie
jak kosmetyczka, fryzjer itd.), na które wzrasta zapotrzebowanie wraz z rozwojem społeczno-gospodarczym
regionu i podnoszeniem poziomu życia jego mieszkańców. Świadczy to o podejmowaniu przez szkolnictwo
zawodowe działań zmierzających do dostosowania oferty zasadniczych szkół zawodowych i techników do
potrzeb rynku lokalnego.
Za atut szkolnictwa zawodowego uznano wysoki poziom wiedzy teoretycznej przekazywanej uczniom,
szczególnie techników. Przedstawiciel szkolnictwa zawodowego podkreślił, że o wysokim poziomie szkolnictwa zawodowego w Siedlcach świadczy fakt, że uczniowie często uczestniczą w olimpiadach i różnego rodzaju
konkursach, w których zajmują wysokie punktowane miejsca. W toku dyskusji uznano, że o relatywnie wysokim
poziomie nauczania w technikach decyduje przede wszystkim wiedza teoretyczna przekazywana uczniom
przez kadrę nauczycieli. Jednak uczestniczący w spotkaniu przedstawiciele pracodawców uznali, że zbyt dużo
godzin przeznacza się na przekazywanie wiedzy teoretycznej, natomiast zbyt mało godzin na praktyki zawodowe i nie zawsze właściwa jest ich organizacja, co uznane zostały za słabą stronę siedleckich szkół zawodowych. Za niedostateczny uznano również poziom wyposażenia technicznego wielu pracowni szkolnych, co
ogranicza możliwość zapoznania uczniów z najnowszymi technologiami stosowanymi w przedsiębiorstwach.
W efekcie wizerunek szkolnictwa zawodowego jest niekorzystny w porównaniu z ogólnokształcącym.
Uczestnicy badania podkreślali, że na wizerunek szkół zawodowych w istotny sposób wpływa niechętna
postawa uczniów i ich rodziców. Jeden z uczestników badania stwierdził, że obecnie „kształcenie w określonych zawodach jest niemodne”. Inny natomiast, że „do szkół zawodowych trafia gorsza młodzież”, tzn. mniej
zdolna i mniej chętna do pozyskiwania wiedzy, szczególnie teoretycznej.
Przyczyną niechętnego na ogół nastawienia uczniów do szkolnictwa zawodowego jest marginalizacja matematyki już na poziomie szkoły podstawowej. Tymczasem znajomość matematyki jest podstawą kształcenia
w zawodach technicznych.
Uczestnicy pierwszego badania jakościowego uznali, że istnieje społeczno-ekonomiczna potrzeba poprawy wizerunku szkolnictwa zawodowego. Służyć temu powinno doradztwo zawodowe, tym bardziej że jest
ono wykorzystywane tylko w niewielkim zakresie. Jego istotnym zadaniem powinno być prezentowanie gimnazjalistom atutów szkolnictwa zawodowego. Ważne jest uświadomienie uczniom, że szkoła zawodowa nie
wyklucza możliwości dalszej nauki, pozwala natomiast na zdobycie konkretnych umiejętności cenionych na
rynku, szybkie wchodzenie na rynek pracy i zdobywanie własnych środków utrzymania. Uczestnicy spotkania byli zdania, że akcję promocyjną szkół zawodowych trzeba kierować nie tylko do uczniów, ale również
do ich rodziców. Wszystkim należy uświadamiać, że „nie ma złych zawodów, złe mogą być jedynie wybory
kierunków kształcenia”, w tym niezgodne z predyspozycjami samych uczniów.
W trakcie dyskusji pojawiła się także opinia, że siedlecki rynek pracy jest relatywnie mały i że systemu
kształcenia zawodowego nie powinno się zawężać wyłącznie do potrzeb lokalnego rynku pracy, lecz rozpatrywać go w kontekście regionalnym, a nawet krajowym. Doświadczenie wskazuje bowiem na migracje zawodowe mieszkańców Siedlec, w tym do Warszawy.
2. Oczekiwania pracodawców wobec absolwentów szkół
zawodowych
W tej sprawie dyskusja była ożywiona, a uczestnicy spotkania wyrażali różne opinie. Niektórzy podkreślali, że oczekiwania pracodawców są ściśle związane z zawodem i rodzajem pracy, do której zatrudniają absolwentów. Jeśli stanowisko pracy jest bardzo konkretne i wymaga określonych umiejętności lub dotyczy
9
wykonywania prostych czynności, bardziej pożądana jest osoba mająca wąską specjalizację, dobrze znająca
tę pracę. W przypadku pracy skomplikowanej, zwłaszcza wymagającej podejścia kreatywnego lub samodzielnej organizacji zadań, pracodawcy preferują raczej osobę, która posiada szerszą wiedzę i jest zdolna do
szybkiego dostosowania się do specyfiki pracy. W toku dyskusji nie wypracowano jednoznacznego stanowiska, czy szkolnictwo zawodowe powinno kształcić w wąskich specjalnościach, czy raczej szerzej. Warto
podkreślić, że w ramach drugiego spotkania focus group wskazywano na potrzebę uczenia w szkole zachowań przedsiębiorczych, które pozwolą młodzieży szybciej zdobyć pracę i utrzymać się na rynku pracy. Trzeba też budzić zainteresowanie uczniów zmianami zachodzącymi na rynku pracy, tak aby decyzje edukacyjne
podejmowali nie tylko wyłącznie na podstawie swoich preferencji i oczekiwań rodziny czy przyjaciół, lecz
w kontekście szans na znalezienie pracy.
3. Cechy, które powinny charakteryzować szkolnictwo zawodowe
W opinii respondentów najważniejsze cechy, które powinny charakteryzować szkolnictwo zawodowe, to
(według rangi ważności):
 możliwość zaspokojenia potrzeb gospodarki i rynku pracy, co jednocześnie pozwoli na zatrudnienie absolwentów szkół zawodowych (zasadniczych szkół zawodowych i techników). Cecha ta została uznana za
najważniejszą i przypisano jej wartość 4 punktów, z możliwej do podziału puli 10 punktów,
 właściwa jakość edukacji, którą rozumiano jako wysoki poziom merytoryczny i formalny kształcenia,
obejmujący dobrze wykształconą kadrę nauczycielską, konsekwentne egzekwowanie od uczniów przekazywanej wiedzy, odpowiednie proporcje zajęć teoretycznych i praktycznych. Cecha ta uzyskała 3 punkty,
 konieczność odbywania praktyk zawodowych, które powinny stać się uzupełnieniem przekazywanej wiedzy teoretycznej. Cecha ta uzyskała również 3 punkty.
Do pozostałych ważnych cech szkolnictwa zawodowego uczestnicy spotkania zaliczyli:
 uczenie odpowiedzialności za wykonywaną pracę,
 uczenie kreatywności w podejściu do obowiązków zawodowych,
 uczenie konkretnego zawodu.
Uczestników drugiego spotkania focus group proszono o podanie charakterystyki uczniów siedleckich zasadniczych szkół zawodowych i techników. Przedstawiono ją w zestawieniu.
Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych
Uczniowie techników
- mało zdolni
- zdolni
- z niezamożnych rodzin
- myślący o przyszłości
- źle uczący się w szkole podstawowej i gimnazjum
- posiadający aspiracje zawodowe i życiowe
- z tzw. lekkim podejściem do życia (biorą życie jakim
jest, tu i teraz)
- planujący założenie własnej firmy
- pochodzący ze wsi lub z rodzin robotniczych
- zdobywający zawód, aby asekurować się przed ewentualnym niedostaniem się na studia wyższe
- nie mający wygórowanych oczekiwań od życia
- uzdolnieni technicznie
- chcący się szybko usamodzielnić i zdobyć zawód
- pochodzący z rodzin inteligenckich
- uzdolnieni manualnie
Źródło: Opracowanie własne.
Charakterystyka przedstawiona przez uczestników spotkania wyraźnie różnicuje młodych ludzi uczących
się w zasadniczych szkołach zawodowych i w technikach. Uczniowie zasadniczych szkół zawodowych postrzegani są jako słabsi pod względem intelektualnym, z mniej ambitnymi planami życiowymi i zawodowymi
w porównaniu z uczniami z techników. Choć ocena ta nie została zwerbalizowana wprost, to znaczenie
przedstawionych przez uczestników spotkania cech uczniów jest w sensie rozumienia społecznego negatywne w porównaniu z ocenami wystawionymi uczniom techników.
10
4. Ocena zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół
zawodowych i techników z oczekiwaniami pracodawców.
Środki zaradcze podejmowane przez szkoły i ich skuteczność
Z punktu widzenia celu realizowanego projektu, ten blok tematyczny miał przynieść odpowiedź na następujące pytania:
Czy szkoły zlokalizowane na terenie Siedlec zapewniają przedsiębiorcom właściwych, odpowiednio przygotowanych pracowników? Czy w lokalnym systemie edukacji są kierunki, które są niepotrzebne? W jakich
zawodach jest nadprodukcja absolwentów? Czy wiedza, umiejętności, postawy absolwentów odpowiadają
potrzebom pracodawców? Co ma, a czego brakuje absolwentowi szkoły zawodowej? Jaki powinien być idealny absolwent? Jakie działania mogą podejmować szkoły, aby dostosować podaż absolwentów do popytu na
pracę?
Uczestnicy pierwszego focus group wskazali na jeden zdecydowanie nadwyżkowy zawód na siedleckim
rynku pracy. Jest nim technik ekonomista. Podkreślano, że w lokalnym szkolnictwie jest zbyt dużo kierunków
administracyjnych. Dotyczy to bardziej programów edukacji szkół policealnych niż zasadniczych szkół zawodowych i techników.
Uczestnicy spotkania wyrażali pogląd, że siedleckie szkoły zawodowe kształcą bardzo dobrych specjalistów w zawodach budowlanych, takich jak: posadzkarz, murarz, stolarz, na które jest zapotrzebowanie ze
strony pracodawców.
Na siedleckim rynku pracy brakuje natomiast specjalistów reprezentujących branże: samochodową, elektryczną, budowlaną (dotyczy to głównie zawodów: betoniarz-zbrojarz, cieśla, dekarz), gastronomiczną,
odzieżową (krawiec, szwaczka), przy czym siedlecki rynek pracy nie kształci w zawodach krawiec i szwaczka, a pojawiają się oferty pracy.
Przedstawiciel PUP zaznaczył, że na siedleckim rynku pracy brakuje osób posiadających „konkretne kwalifikacje” i to nawet po kierunkach, gdzie pojawia się więcej absolwentów, niż wskazują na to potrzeby rynku. Dotyczy to gastronomii, handlu i budownictwa. Sytuacja taka w pewnym stopniu wynika z rozbieżności
w statystykach prowadzonych przez Powiatowe Urzędy Pracy. O tym, jaki zawód chce wykonywać bezrobotny, decyduje on sam. Gdy się rejestruje, to wpisuje zawód wyuczony lub zawód, w którym posiada doświadczenie (co najmniej pół roku pracy w tym zawodzie). Często wskazuje na zawód wyuczony, niekiedy
nawet przed dwudziestu laty. Natomiast gdy pojawia się oferta pracy, stosunkowo często zdarza się, że potencjalny pracownik obawia się podjęcia pracy w tym zawodzie.
Ocenę sytuacji w zakresie zgodności popytowej i podażowej strony rynku pracy utrudnia fakt, że PUP nie
prowadzi statystyk absolwentów, którzy ukończyli szkoły średnie. Takie statystyki dotyczą jedynie absolwentów szkół wyższych.
W toku ożywionej dyskusji ustalono, że zgodność kierunków kształcenia i zapotrzebowania pracodawców
jest zróżnicowana w poszczególnych zawodach:
 przedstawiciel szkoły budowlanej stwierdził, że struktura kształcenia w jego szkole w pełni odpowiada
potrzebom lokalnego rynku pracy. W zasadniczym stopniu wpływa na to współpraca szkoły z wieloma
firmami w zakresie kształcenia praktycznego,
 pracodawca z branży energetycznej stwierdził, że w ostatnich latach żaden absolwent nie szukał u niego
pracy, choć on dysponuje miejscami pracy. Jego zdaniem podstawową przyczyną problemów w tej branży
jest zbyt mała promocja oferty szkół zawodowych wśród uczniów gimnazjów i korzyści wynikających
z wyboru zawodowego kierunku kształcenia, który ułatwia znalezienie pracy. Podkreślano, że młodzi ludzie w wyborze swojej ścieżki edukacyjnej często ukierunkowywani są przez rodzinę i znajomych.
W społeczeństwie funkcjonuje stereotyp, że najlepsza jest ścieżka „długiej edukacji”, obejmującej kształcenie w szkole wyższej. Ponadto wielu uczniów szuka „łatwego życia”, bez wysiłku fizycznego, a tego
szkoły zawodowe nie mogą im zapewnić.
Uczestnicy badania doszli do wniosku, iż szkolnictwo zawodowe powinno kształcić w tzw. „systemie dualnym”. Oznacza to, że szkoły powinny uczyć teorii, natomiast praktyki zawodowe powinny się odbywać
w firmach. Dla ucznia niewątpliwą korzyścią dualnego systemu nauczania byłaby możliwość nie tylko poznania specyfiki zawodu, ale też podjęcia zatrudniania u pracodawcy, u którego odbywał praktyki. Dla pra-
11
codawcy oznacza to możliwość zatrudnienia dobrze przygotowanego pracownika, który poza umiejętnościami praktycznymi zdobytymi w jego firmie poznał także jej kulturę i zdobył umiejętność pracy w zespole,
co pracodawcy coraz bardziej cenią.
Dyskutanci podjęli próbę określenia, jakie cechy posiada absolwent siedleckich szkół zawodowych, a jakich mu brakuje. Do mocnych stron absolwentów zaliczono:
 wiedzę teoretyczną (dotyczy to szczególnie absolwentów techników),
 zdolności i predyspozycje do wykonywania zawodu,
 umiejętność rozwiązywania problemów.
Wskazywano także na ich uczciwość i odpowiedzialność, szczególnie absolwentów techników.
Do słabych stron absolwentów siedleckich szkół zawodowych zaliczano natomiast:
 brak umiejętności zastosowania wiedzy w praktyce,
 brak umiejętności poruszania się po rynku pracy. Odnosi się to do zdobywania informacji na temat możliwości zatrudnienia i prezentacji swoich umiejętności. Zdaniem niektórych uczestników badania zdarza
się, że absolwenci nie znają swoich możliwości i predyspozycji, za co winę ponosi przede wszystkim niezadowalający poziom doradztwa zawodowego.
Moderator pierwszego focus group zachęcił uczestników do podjęcia próby stworzenia sylwetki idealnego
absolwenta siedleckiego szkolnictwa zawodowego. Wskazywano, że powinien on posiadać:
 umiejętności ogólnotechniczne, które w razie potrzeby (tj. zmiany oczekiwań ze strony pracodawców)
pozwolą mu na przekwalifikowanie się,
 przygotowanie specjalistyczne (tzw. dobry fachowiec),
 chęć samokształcenia.




Powinien być także:
elastyczny,
mobilny,
kreatywny,
komunikatywny, gdyż te cechy ułatwiają znalezienie pracy i jej utrzymanie.
Określono również środki i działania, jakie powinny podejmować szkoły, aby wykreować w absolwentach
szkolnictwa zawodowego cechy oczekiwane przez pracodawców. Są to:
 doradztwo zawodowe,
 zaznajamianie uczniów ze specyfiką zawodu („co będę robił po szkole”),
 uczenie komunikacji interpersonalnej,
 programy rozwoju przedsiębiorczości,
 właściwi opiekunowie uczniów podczas praktyk zawodowych („powinni to być jednocześnie dobrzy teoretycy i praktycy”),
 motywowanie uczniów do aktywności,
 badanie cech przedsiębiorczych u uczniów.
To ostatnie działanie ma istotne znaczenie z punktu widzenia zwiększania możliwości podejmowania
przez absolwentów szkolnictwa zawodowego działalności gospodarczej w formie tzw. samozatrudnienia. Do
osiągnięcia tego celu niezbędna jest z jednej strony analiza rynku pracy (zapotrzebowanie na zawody),
z drugiej zaś badanie predyspozycji uczniów do „bycia przedsiębiorcą”. Nie każdy „fachowiec” ma bowiem
predyspozycje umożliwiające mu prowadzenie własnej firmy. Istnieją jednak psychologiczne narzędzia, które
pozwalają te predyspozycje określić. Obecnie siedlecki rynek pracy zgłasza zapotrzebowanie na zawody
(np. ogrodnik, architekt krajobrazu, krawiec), które mogą być szansą dla absolwentów szkolnictwa zawodowego na samozatrudnienie. Szansa ta nie jest wykorzystywana przez młodzież.
Uczestnicy dyskusji uznali, że dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy to proces
bardzo trudny, który prawdopodobnie nie znajdzie szybkiego rozwiązania. Podkreślano, że niedostosowanie
podażowej i popytowej strony rynku pracy ma źródło już w stosowanych systemach klasyfikacji zawodów.
W szkolnictwie obowiązuje klasyfikacja ministra edukacji, a w firmach – ministra pracy. Są to bardzo zróżnicowane kwalifikacje, tak że nawet posiadanie danych w zakresie obu list nie pozwala na określenie stopnia
dostosowania popytowej i podażowej strony rynku pracy.
Za podstawowe działanie zaradcze, jakie może podejmować szkolnictwo zawodowe, aby dostosować
podaż pracy do zapotrzebowania pracodawców – według uczestników spotkania – uznać należy zwiększenie
12
zakresu doradztwa zawodowego. Wyraźnie jednak podkreślano, iż musi być ono prowadzone już w pierwszych klasach gimnazjum, kiedy uczeń ma czas zastanowić się nad wyborem dalszej ścieżki kształcenia.
W czasie rekrutacji do szkół ponadgimazjalnych jest już za późno, aby doradztwo w sposób właściwy mogło
spełnić swe zadania.
Nie udało się jednak wypracować wspólnego stanowiska uczestników spotkania na temat „umiejscowienia” doradztwa zawodowego – w szkołach, czy poza nimi. Według niektórych uczestników fokus group powinno być ono wprowadzone do szkół, bowiem wtedy najlepiej będzie spełniać swoją rolę. Pojawiła się
nawet opinia, że doradztwo powinno być włączone w edukację, choć niekoniecznie jako odrębny przedmiot.
Inny uczestnik spotkania stwierdził, że doradztwo nie powinno być prowadzone w szkołach. Uczniowie bardzo dobrze się znają i na pewne tematy nie chcą rozmawiać wśród kolegów („wstydzą się”). Doradztwo zewnętrzne ma zatem istotne zalety. Podkreślano: „Jak uczniowie pójdą do doradcy zewnętrznego (np. do PUP
czy poradni psychologicznej), to nie tylko będą mieli możliwość rozmowy o swojej przyszłej karierze zawodowej, ale także dowiedzą się, gdzie mieści się urząd, jaki jest zakres jego działania”. Taka wizyta dla wielu
uczniów będzie „lekcją o rynku pracy i zachowaniach na nim”.
Ważnym działaniem, jakie powinny podejmować szkoły zawodowe, jest uświadamianie uczniom, na
czym polega zawód, którego się uczą. Często zdarza się, że podejmujący pracę absolwenci zasadniczych
szkół zawodowych nie znają specyfiki swego zawodu, nie wiedzą nawet na czym ma polegać ich praca.
„Uczeń powinien wiedzieć, jak ma się zachowywać, przychodząc do firmy w poszukiwaniu pracy” – podkreślali uczestnicy spotkania. Powinny temu służyć organizowane przez szkoły wizyty w przedsiębiorstwach.
W trakcie dyskusji zaznaczono także, że absolwenci mają często niewłaściwe podejście do stażu zawodowego, traktując go jako źródło zarobku, podczas gdy jego podstawowym celem jest nauka zawodu. „Młodzież powinna starać się jak najlepiej wykonywać swoje obowiązki, gdyż dobrego stażysty, mimo wysokiej
stopy bezrobocia na rynku, zakład pracy „nie wypuści” – podkreślali uczestnicy spotkania. Przy tej okazji
szkołom zarzucano, że nie przekazują uczniom informacji, gdzie można odbywać staż. W efekcie absolwenci
odbywają staż tam, gdzie się uda, a nie w tych firmach, w których powinni odbywać ze względu na istniejące
tam nowoczesne technologie, dobrą organizację pracy, kulturę firmy. Uczestnicy spotkania wskazywali, że na
zachowanie młodzieży, szczególnie jej stosunek do praktyk zawodowych i pracy, w zasadzie nie mają wpływu ani nauczyciele, ani pracodawcy, a często nawet rodzina. Oznacza to, że uczenie młodzieży właściwego
stosunku do pracy to obecnie pilna i niełatwa do rozwiązania sprawa, która wywiera istotny wpływ na sytuację młodzieży na rynku pracy.
5. Współpraca szkolnictwa zawodowego z różnymi podmiotami
rynku
Ten blok tematyczny pozwolił na ustalenie, z jakimi podmiotami rynku pracy współpracują zasadnicze
szkoły zawodowe i technika, na czym ta współpraca polega i co przynosi z punktu widzenia dostosowywania
podażowej i popytowej strony siedleckiego rynku pracy. Według uczestników focus group podstawowymi
podmiotami, z którymi współpracuje szkolnictwo zawodowe, są:
 pracodawcy, których działania polegają na przyjmowaniu uczniów zasadniczych szkół zawodowych na
praktyki zawodowe, organizowaniu staży, zatrudnianiu absolwentów szkolnictwa zawodowego oraz
udzielaniu informacji o wolnych miejscach pracy,
 izby gospodarcze, urzędy pracy i ośrodki doradztwa zawodowego, które mogą promować określone zawody na lokalnym rynku pracy. „Poszczególne zawody mogą być też promowane na targach pracy organizowanych przez różne podmioty” – podkreślali uczestnicy focus group.
Podczas spotkania zarówno przedstawiciele szkolnictwa zawodowego, jak i pracodawcy wskazywali na
konieczność nawiązywania współpracy między zasadniczymi szkołami zawodowymi i pracodawcami. Powinna ona polegać przede wszystkim na przyjmowaniu uczniów szkół zawodowych na praktyki zawodowe.
Jest to tym bardziej ważne, że w pracowniach szkolnych sprzęt często jest przestarzały, a pracodawcy na ogół
dysponują nowoczesnym parkiem maszynowym. „Jeśli uczeń w czasie praktyk pozna obsługę nowoczesnych
maszyn, to pracodawca, który przyjmie go do pracy, nie będzie musiał tracić czasu na jego szkolenie” –
wskazywali uczestnicy dyskusji.
13
Dyrektor szkoły budowlanej stwierdził, że współpracy zasadniczych szkół zawodowych z pracodawcami
dobrze służy wymiana informacji. Dlatego pracodawcy dostają z jego szkoły informacje, co powinno być
przedmiotem praktyk, aby w pełni zrealizować podstawę programową. Szkoła prowadzi z pracodawcami nie
tylko konsultacje zawodowe, ale także dotyczące zachowania uczniów podczas praktyk zawodowych, ich
podejścia do pracy, frekwencji, współpracy w zespole, przestrzegania przepisów bhp. Dyrektor dodał, że
w jego szkole wypracowano nawet sformalizowaną ocenę praktyk zawodowych i pracodawcy otrzymują
odpowiedni formularz do oceny praktykantów. Podkreślił, że pracodawcy, przyjmując uczniów na naukę,
otrzymują wynagrodzenie. Jeden z pracodawców negatywnie odniósł się do tej wypowiedzi i stwierdził, że:
 „uczniowie w czasie praktyk więcej napsują, niż wynosi to wynagrodzenie”,
 „zaangażowanie czasowe pracodawcy w przeprowadzenie praktyk zawodowych dla uczniów jest ogromne, często przekraczające realne możliwości, zwłaszcza małej firmy”.
Inny pracodawca wskazał, że wielu jego kolegów nie chce przyjmować uczniów na praktyki, gdyż to wymaga znacznego wysiłku. Łatwiej jest zatrudnić doświadczonego pracownika niż „męczyć się” z praktykantem.
Doradca zawodowy podkreślił w trakcie dyskusji, że zdarzają się niesolidni pracodawcy, którzy wykorzystują praktykantów „do własnych potrzeb”. Jednak ten zarzut dotyczy także niektórych nauczycieli, którzy nie
zawsze dokładają starań, by dobrze wywiązywać się ze swoich obowiązków.
Uczestnicy focus group podkreślali, że generalnie zbyt mało pracodawców chce przyjmować uczniów na
praktyki. Jest to niekorzystne zjawisko ze względu na duże znaczenie praktyk w edukacji uczniów. W czasie
ich trwania zdobywają umiejętności praktyczne w zawodzie, a jednocześnie jest to dla nich dobra okazja do
poznania zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa i pracy w zespole.
Istotnym powodem trudności we współpracy szkół z firmami bywa postawa uczniów, ich niechęć do wysiłku fizycznego i liczenie w czasie praktyk zawodowych na „tzw. taryfę ulgową” w wykonywaniu pracy.
Uczestnicy focus group zidentyfikowali formy współpracy szkół zawodowych z pracodawcami. Są nimi
przede wszystkim:
 konsultacje,
 spotkania z pracodawcami w zakładzie pracy,
 wymiana informacji na temat osiągnięć uczniów, ich frekwencji na praktykach, umiejętności i skłonności
do pracy, w tym umiejętności pracy w zespole.
Dyskusja umożliwiła także wyłonienie zasadniczych barier współpracy szkół zawodowych i pracodawców. Uczestnicy spotkania uznali, że są nimi:
 niechęć pracodawców do przyjmowania uczniów na praktyki,
 konieczność ochrony uczniów ze względu na przepisy bhp, co pracodawcy uznają za dużą odpowiedzialność i uciążliwość,
 trudności w dopasowaniu tematyki praktyk zawodowych do wymogów szkoły (tj. podstawy programowej),
 niewystarczające umiejętności osób prowadzących praktyki, dotyczy to głównie braku odpowiednich
predyspozycji pedagogicznych, ale często jest to też związane z brakiem odpowiedniej ilości czasu, który
opiekun z zakładu pracy powinien poświęcić praktykantowi.
6. Prognozy zmian na siedleckim rynku pracy do 2015 r. i 2020 r.
a kierunki rozwoju szkolnictwa zawodowego
Uczestnicy focus group mieli istotne problemy ze sformułowaniem prawdopodobnych zmian na siedleckim rynku pracy. Wskazywali, że nie mają żadnych danych, które pozwalałyby im na dokonanie takich prognoz. Wyrazili jedynie pogląd, że zmiany na siedleckim rynku pracy związane będą z sytuacją społecznoekonomiczną w całym kraju. Wpływ na rynek pracy będzie miało przede wszystkim:
 otwarcie dla Polaków kolejnych rynków pracy Unii Europejskiej. W tym roku rynek ten został otwarty
w Niemczech. Powstaje więc potrzeba wypracowania mechanizmów współpracy nie tylko z podmiotami
na lokalnych rynkach pracy (rynek pracy krajowy i europejski) w celu poznania potrzeb w zakresie zawodów i pożądanego poziomu wykształcenia pracowników,
 nadchodzący na rynek pracy niż demograficzny i jednoczesne starzenie się społeczeństwa, co prawdopodobnie skutkować będzie potrzebą kształcenia w nowych zawodach, związanych z działaniami opiekuńczorehabilitacyjnymi wobec ludzi starych,
14
 brak perspektyw na nowe, duże inwestycje w regionie, co nie rokuje dobrze dla wzrostu liczby nowych
miejsc na siedleckim rynku pracy. Nawet powstanie w regionie strefy ekonomicznej nie wygeneruje,
w opinii uczestników focus group, dużego zapotrzebowania na pracowników.
Podsumowując perspektywy rozwoju siedleckiego rynku pracy, przedstawiono zmiany, które prawdopodobnie zaistnieją:
 rozwój rynku usług, co zwiększy zapotrzebowanie na kształcenie w zakresie konkretnych zawodów, zawodów już istniejących w tej sferze gospodarki i nowych, charakterystycznych dla nowych typów usług,
 stabilizacja rynku budownictwa i utrzymanie na dotychczasowym poziomie kształcenia w związanych
z nim zawodach pod względem ilościowym, ale z uwzględnieniem nowoczesnych technologii świadczenia usług,
 zmniejszanie się obszarów produkcji przemysłowej i tym samym malejące zapotrzebowanie na zawody
odpowiednie dla przemysłu.
Siedleckie szkolnictwo zawodowe ma – zdaniem dyskutantów – szanse przystosować się do przewidywanych zmian warunków społeczno-ekonomicznych, jeśli podejmie współpracę z:
 samorządem lokalnym, który – dając wsparcie merytoryczno-logistyczne (wiedza o rynku pracy, wsparcie
ze strony powołanego Centrum Kształcenia Praktycznego, wsparcie finansowe i organizacyjne) – zapewni
w dużym stopniu szybkość i elastyczność w dostosowaniu kształcenia do potrzeb rynku pracy,
 samorządem gospodarczym, który udzieli wsparcia informacyjnego o zachodzących zmianach na rynku i
zapotrzebowaniu na nowe kwalifikacje i umiejętności potencjalnych pracowników.
Z drugiej strony szkolnictwo zawodowe również dostrzega potrzebę systematycznego dostosowywania się
do zmian na rynku pracy, aby przetrwać na rynku edukacyjnym. Uczestnicy focus group podkreślali też potrzebę zaangażowania się Ministerstwa Edukacji Narodowej w proces dostosowywania szkolnictwa zawodowego do zmian na rynku pracy.
Moderator poprosił uczestników drugiej grupy o odpowiedź na pytanie: Jakie zmiany powinny nastąpić
w ciągu pięciu lat w szkolnictwie zawodowym, a z jakimi zmianami należy się liczyć na rynku pracy?
Chodziło o ustalenie kierunków rozwoju siedleckiego szkolnictwa zawodowego oraz identyfikację zmian,
które powinny nastąpić, aby dostosować podaż pracy do potrzeb pracodawców. W toku dyskusji uznano, że
podstawowe czynniki, które powinny wystąpić w szkolnictwie zawodowym w Siedlcach, to:
 odbudowa prestiżu szkolnictwa zawodowego,
 wzrost świadomości uczniów i rodziców na temat korzyści nauki konkretnego zawodu. Jeden z uczestników badania sformułował to bardziej ogólnie, twierdząc, że konieczna jest „zmiana myślenia społeczeństwa”,
 większa liczba godzin przeznaczonych na praktyki zawodowe. Podkreślano, że dotyczy to techników,
bowiem w zasadniczych szkołach zawodowych proporcje godzin w zakresie nauki teorii i praktycznej nauki zawodu są prawidłowe,
 większe wykorzystywanie potencjału pracodawców w czasie praktyk zawodowych.
Powinno to przybliżyć szkolnictwo zawodowe do potrzeb zgłaszanych przez pracodawców.
7. Wizerunek zasadniczych szkół zawodowych i techników
Wyniki dyskusji uczestników drugiego focus group na temat wizerunku zasadniczych szkół zawodowych
i techników przedstawiono w zestawieniu.
Przedstawione charakterystyki zasadniczych szkół zawodowych i techników wskazują na dość istotne
różnice w postrzeganiu tych szkół zawodowych w społeczeństwie. Podstawowe i najważniejsze różnice między badanymi typami szkół dotyczą :
 czasu kształcenia (dłuższy w technikach niż w zasadniczych szkołach zawodowych),
 wykonywania pracy o innym charakterze, w zależności od tego, jaki rodzaj szkoły ukończył absolwent;
technika uczą odpowiedzialności za wykonywaną pracę (brakuje tej cechy absolwentom zasadniczych
szkół zawodowych),
 możliwości dalszego rozwoju zawodowego (matura i studia wyższe, łatwiejsze do osiągnięcia przy wyborze technikum jako ścieżki edukacyjnej).
15
Zasadnicze szkoły zawodowe
Technika
Charakterystyka szkoły
- niski poziom kształcenia przedmiotów ogólnokształcących
- wyższy poziom kształcenia przedmiotów ogólnych, przygotowanie do egzaminu maturalnego i na studia
- przygotowanie do konkretnego zawodu
- jedynie ogólne przygotowanie do zawodu, związane
raczej z pozyskiwaniem fachowej wiedzy teoretycznej,
a nie praktycznych umiejętności wykonywania zawodu
- praktyki zawodowe i uczenie raczej praktycznych umiejętności, a braki w wiedzy ogólnej
- niski prestiż szkoły
Uczniowie
- niższy poziom inteligencji uczniów
- wyższy niż w zasadniczych szkołach zawodowych poziom intelektualny i kulturalny uczniów
- większość uczniów pochodzi ze wsi
- większość uczniów pochodzi ze środowisk niewykształconych
- częściej niż w zasadniczych szkołach zawodowych
uczniowie pochodzą ze środowisk wykształconych
Wykonywana praca po ukończeniu szkoły
- praca fizyczna
- możliwość wykonywania pracy umysłowej
- wykonywanie konkretnego zawodu, fachowość
- możliwość wykonywania różnych zawodów, nie tylko
konkretnego
Źródło: Opracowanie własne.
Wizerunek konkretnej szkoły zawodowej zależy według uczestników spotkania od czynników budujących
jej prestiż. Najwyższy prestiż mają szkoły charakteryzujące się następującymi cechami:
 uczą trudnych, skomplikowanych zawodów, a tym samym wymagają od swoich uczniów posiadania
większego potencjału (aspiracje, inteligencja, motywacja do nauki),
 posiadają dobre, duże i nowoczesne zaplecze do praktycznej nauki zawodu,
 mają dłuższy, trzyletni cykl kształcenia,
 kształcą uczniów w zawodach poszukiwanych na rynku pracy,
 kształcą uczniów w zawodach prestiżowych.
8. Wizerunek techników i zasadniczych szkół zawodowych
na podstawie zastosowanej techniki projekcyjnej „Planeta”
Celem tej części badania jakościowego było zdiagnozowanie nastrojów/emocji pojawiających się wśród
uczestników badania w skojarzeniu z wizerunkiem dwóch analizowanych typów szkół kształcących w kierunkach zawodowych, tj. zasadniczych szkół zawodowych i techników. W tym celu zastosowano jedną
z technik projekcyjnych, określanych jako „Paneta” 2 .
Wizerunek technikum
Skojarzenia uczestników spotkania z technikami to:
porządek, zorganizowanie, rzeczowość, nowoczesność
2
Uczestnicy spotkania proszeni byli o wyobrażenie sobie zasadniczych szkół zawodowych jako Planety i opisywali ją jak
wygląda, co się tam dzieje, jak zachowują się ludzie, co cenią, co jest dla nich najważniejsze.
16
„miasto czyste, raczej nowoczesne”, „równe ulice, duże domy”, „restauracje, ludzie jedzą tam obiady, bo nie
gotują w domach”, „lokale raczej nie dla rozrywki, ale do zjedzenia tam”
pośpiech, zapracowanie, aspiracje, dążenie, awans, fachowość
„ludzie chodzą szybko, spieszą się do pracy”, ubrani w fartuchy z długopisami w kieszonkach”, „uśmiechają
się do siebie samych, bo myślą o biznesie albo o awansie”, „spotykają się ze sobą, ale rozmawiają głównie
o interesach i o pracy”
napięcie, celowość działania, konkretność
„mają małe rodziny, bo dużo pracują”, „najważniejsze są dla nich praca i pieniądze”, „wiedzą czego chcą”
Wizerunek zasadniczej szkoły zawodowej
Skojarzenia uczestników spotkania z zasadniczymi szkołami zawodowymi to:
prowincjonalność, brak sztywnej organizacji
„małe miasto”, „trochę bloków, trochę małych domków”, „niezbyt porządnie”, „kolorowo”
samodzielność, dystans do pracy, brak nacisku na rozwój
„ludzie raczej pracują u siebie, mają jakieś warsztaty albo własne interesy”, „nie muszą się spinać, pracują
tak, jak chcą”
życzliwość, towarzyskość, rozrywka, luz, spokój
„ludzie uśmiechnięci, na luzie”, „wieczorem piją w ogródkach piwo, spotykają się z kolegami”,” nigdzie się
nie spieszą”, „lubią się zabawić”
tradycyjność, brak dążenia do dużej nowoczesności
„zadowoleni ze zwykłego życia”, „mają czas na pracę, rodzinę i rozrywkę”
Porównanie emocjonalnego wizerunku badanych typów szkolnictwa zawodowego wskazuje na duże podobieństwo do wizerunku przedstawionego w formułowanych przez uczestników focus group opiniach racjonalnych. Należy jednak zwrócić uwagę, że przy emocjonalnym podejściu do oceny nie występują negatywne elementy oceny zasadniczych szkół zawodowych, pojawiające się we wcześniejszej dyskusji. Chodzi
o zwrócenie uwagi na mniejszy potencjał intelektualny uczniów, mniejszą odpowiedzialność za wykonywaną
pracę, ograniczoną możliwość wykonywania szerszego wachlarza zawodów i ogólnie gorsze wykształcenie
niż uczniów techników.
Wizerunek emocjonalny pokazuje też różnice w podejściu do pracy absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i techników, obowiązków, ale przede wszystkim odmienność w traktowaniu siebie nawzajem,
zwraca uwagę na większe otwarcie się na innych, rodzinność i pozytywny stosunek do różnych sfer życia
osób kończących zasadnicze szkoły zawodowe.
Zasadnicza szkoła zawodowa kojarzy się z mniejszą niż w przypadku technikum rywalizacją, dążeniem
do awansu, koncentracją na pracy i osiągnięciach zawodowych, ale warto podkreślić, że nie są to oceny war-
17
tościujące. Zwraca też uwagę większa sympatia uczestników focus group okazywana „Planecie” – zasadnicza
szkoła zawodowa niż „Planecie” – technikum.
9. Czynniki wpływające na wizerunek szkolnictwa zawodowego
Uczestnicy focus group wyrażali pogląd, że szkolnictwo zawodowe postrzegane jest w społeczeństwie jako gorsze w porównaniu ze szkolnictwem ogólnokształcącym. Uważają, że na niekorzystny wizerunek,
szczególnie zasadniczych szkół zawodowych, wpływają następujące czynniki:
 w poszczególnych szkołach zawodowych nie ma wystarczającej elastyczności w dostosowaniu zawodów
(do wykonania których kształci się uczniów) do potrzeb rynku pracy. Dlatego szkoły nie kształcą specjalistów w zawodach poszukiwanych na rynku pracy,
 edukacja w zasadniczej szkole zawodowej jest często na niskim poziomie, ponieważ nie ma odpowiedniej kadry nauczycielskiej, warunków lokalowych i zaplecza do szkoleń praktycznych,
 przekazywana wiedza i umiejętności nie są egzekwowane w taki sposób, aby możliwe było sprawdzenie,
czy uczniowie przyswoili przekazywane im treści,
 brak jest nowych i aktualizowanych programów nauczania wymuszających wysoki poziom kształcenia,
 nie są wprowadzane reformy zapewniające aktualizację merytorycznych i metodycznych aspektów kształcenia zawodowego,
 reforma organizacyjna, przekazująca szkolnictwo zawodowe samorządom lokalnym, nie zapewniła odpowiedniego finansowania umożliwiającego rozwój w tej dziedzinie.
Uczestnicy dyskusji, dokonując oceny oferty szkolnictwa zawodowego, podkreślali istnienie „skostniałych
struktur” utrudniających dostosowanie podaży zawodów do potrzeb rynku pracy. Charakterystyczne jest
stwierdzenie: „jest co prawda budowlanka, ale nie kształci potrzebnych dekarzy i spawaczy hydraulicznych,
nie ma programów nauczania, kadry i bazy”. Sytuację w zasadniczych szkołach zawodowych mogą zmienić
duże inwestycje w nowoczesne oprzyrządowanie, maszyny i urządzenia, będące na takim poziomie technologicznym, jaki aktualnie występuje w przedsiębiorstwach. Potwierdzeniem słuszności tych propozycji jest
opinia jednego z uczestników spotkania: „ja zatrudniłam absolwenta, ale jak on zobaczył maszyny, które
u mnie są, to okazało się, że nigdy takich nie widział”.
Dodatkowym problemem obniżającym atrakcyjność szkolnictwa zawodowego jako kierunku edukacji jest
ustawowy brak możliwości uzyskania uprawnień zawodowych, np. uprawnień budowlanych, pozwalających
na awansowanie w strukturze zawodowej. W sposób szczególny dotyczy to techników.
W celu poprawy sytuacji w kształceniu zawodowym w Siedlcach utworzono Centrum Kształcenia Praktycznego, które wspiera szkoły zawodowe, oferując uczniom i nauczycielom kilkanaście pracowni, m.in.
gastronomiczną, komputerową i mechaniczną.
10. Pożądany wizerunek szkolnictwa zawodowego
Uczestnicy focus group widzą potrzebę wielokierunkowych działań, mających na celu poprawę sytuacji
szkolnictwa zawodowego i tym samym poprawę jego wizerunku. Uważają, że podstawowym czynnikiem
wpływającym na budowanie atrakcyjności szkół zawodowych jest ich współdziałanie z rynkiem pracy. Pozwoli to szkolnictwu zawodowemu kształcić takich specjalistów, którzy są potrzebni na rynku. Wyrażono to
następującą opinią: „kształcić tych co trzeba i tak jak trzeba”. Potrzebę współpracy zasadniczych szkół zawodowych z pracodawcami uznali uczestnicy spotkania za czynnik najważniejszy i przyznali mu 5 punktów
z puli 10 punktów do podziału.
Za kolejne ważne czynniki budowania korzystnego wizerunku szkolnictwa zawodowego uznano:
 zachęcanie pracodawców do udziału w kształceniu zawodowym uczniów. Postulowano zniesienie konieczności posiadania pozwoleń (uprawnień) pedagogicznych dla pracodawców chcących brać udział
w kształceniu zawodowym uczniów, ponieważ aktualnie stanowi to barierę we wprowadzeniu tego rodzaju współpracy. Ten czynnik uplasował się na drugiej pozycji w rankingu ważności i otrzymał 3 punkty
z puli 10 punktów,
18
 podwyższanie poziomu przekazywanej wiedzy ogólnej w zasadniczych szkołach zawodowych i nadawanie istotnego znaczenia nauce języków obcych. Czynnik ten umieszczony został na trzecim miejscu, jeśli
chodzi o znaczenie we wzmacnianiu wizerunku szkół zawodowych, i otrzymał 2 punkty.




Pozostałe propozycje dotyczyły:
uelastycznienia kształcenia nie tylko w stosunku do potrzeb rynku pracy, ale także jeśli chodzi o precyzyjne określenie ram zawodowych, w których kształceni są uczniowie. Chodzi tu o jasne sklasyfikowanie
zawodów i konsekwentne ich przestrzeganie, tak aby absolwent posiadał konkretny zawód,
wypracowania mechanizmów współdziałania z rynkiem pracy nie tylko lokalnym, ale również ogólnopolskim, a nawet europejskim. Pozwoli to na dostosowanie oferty edukacyjnej zarówno w zakresie zawodów,
jak i oczekiwanego przez różne rynki poziomu kształcenia,
kształcenia kadr dydaktycznych nie tylko w zakresie wiedzy teoretycznej, ale też w zakresie umiejętności
praktycznych,
promowania szkolnictwa zawodowego jako dobrego miejsca nauki różnych zawodów potrzebnych na
rynku pracy.
W trakcie dyskusji nad możliwościami poprawy wizerunku szkolnictwa zawodowego respondenci mieli
za zadanie przypisanie ocen (od 5 do 1, gdzie 5 oznaczało „najważniejsze”, a 1 „najmniej ważne”) czterem
twierdzeniom opisującym czynniki wpływające na wizerunek. Za najważniejsze i najbardziej skuteczne
uznano posiadanie przez szkołę atrakcyjnego profilu nauczania, zgodnego z zapotrzebowaniem rynku na
zawody, w zakresie których kształci szkolnictwo zawodowe. Średnia ocena wyniosła 5.
Na kolejnych pozycjach znalazły się:
 współpraca szkół zawodowych z pracodawcami – średnia ocena wyniosła 4,
 korzystne opinie pracodawców o wiedzy i umiejętnościach zawodowych absolwentów szkolnictwa zawodowego – średnia ocena wyniosła 4,
 korzystne miejsce szkoły w rankingach szkół – średnia ocena wyniosła 2,4.
Koncentracja uwagi uczestników focus group na cechach szkoły zawodowej pokazuje, że siedleckie środowisko osób skupionych wokół kształcenia zawodowego i rynku pracy poprawnie diagnozuje sytuację.
Najważniejsze dla wizerunku szkolnictwa zawodowego są działania samej szkoły. To one przede wszystkim
mają kształcić na wysokim poziomie takich specjalistów, jakich potrzebują pracodawcy.
Współpraca szkolnictwa zawodowego z przedstawicielami przedsiębiorców jest ważna, ale nie będzie korzystna, jeśli poziom nauczania w szkołach nie zapewni absolwentów, których oczekuje rynek. Potwierdza to
wcześniej wyrażoną opinię, że „szkoły powinny kształcić tych co trzeba i tak jak trzeba”.
11. Działania zmierzające do osiągnięcia pożądanego wizerunku
szkolnictwa zawodowego
W kreowanie wizerunku szkolnictwa zawodowego zaangażowane muszą być przede wszystkim poszczególne szkoły oraz wszystkie instytucje związane z prowadzeniem edukacji i nadzorowaniem jej. W działaniach skierowanych na budowanie pozytywnego wizerunku szkół powinni wziąć udział także pracodawcy,
urzędy pracy, jednostki samorządu lokalnego oraz MEN, a także absolwenci szkół zawodowych.
Za pożądane działania pracodawców uznano:




finansowe wspieranie szkół, także w formie zakupu (lub darowizn) pomocy naukowych,
współpracę ze szkołami w zakresie kształcenia praktycznego,
zatrudnianie absolwentów szkolnictwa zawodowego,
upublicznianie pozytywnych ocen o absolwentach.
Za pożądane działania urzędów pracy uznano:
 przedstawianie w gimnazjach informacji o zawodach, do wykonywania których kształci szkolnictwo zawodowe, o specyfice tych zawodów i szkołach, w których można je zdobyć, o możliwościach pracy dla
absolwentów zasadniczych szkół zawodowych i techników,
19
 współpracę z pracodawcami i informowanie ich o szkołach zawodowych i absolwentach,
 organizację targów edukacyjnych z przedstawianiem pozytywnych informacji o szkołach zawodowych.
Za pożądane działania jednostek samorządowych uznano:







finansowe wspieranie szkolnictwa zawodowego,
dokształcanie nauczycieli,
wspieranie szkolnictwa zawodowego informacjami o rynku pracy – aktualnym i tendencjach rozwoju,
organizację doradztwa zawodowego dla uczniów,
organizację targów edukacyjnych,
wspomaganie szkół w zdobywaniu projektów finansowanych regionalnie i centralnie,
zatrudnianie dyrektorów zapewniających dobrą organizację i poziom nauczania w szkole.
Za pożądane działania Ministerstwa Edukacji Narodowej uznano:
 opracowywanie programów nauczania, projektów systemowych oraz przekazywanie dotacji celowych
w ramach polityki edukacyjnej państwa.
20
Wnioski i rekomendacje
Informacje uzyskane od uczestników dwóch focus group pozwoliły na sformułowanie wniosków dotyczących siedleckiego szkolnictwa zawodowego. Są one następujące:
 szkolnictwo zawodowe postrzegane jest przez społeczeństwo, szczególnie zasadnicze szkoły zawodowe,
jako słaba alternatywa w wyborze ścieżki kształcenia. Znacznie wyżej cenione są licea ogólnokształcące,
chociaż nie dają młodzieży wykształcenia zawodowego,
 podejmowane przez szkolnictwo zawodowe działania, mające na celu elastyczne dostosowanie oferty
edukacyjnej do potrzeb rynku pracy, nie zawsze są skuteczne,
 brak jest nowoczesnych programów nauczania, np. występują niekorzystne proporcje czasu poświęcanego
na przekazywanie wiedzy teoretycznej i praktycznej nauki zawodu,
 występują przestarzałe technologie w wielu pracowniach i warsztatach szkolnych,
 kadra pedagogiczna wymaga dokształcenia w zakresie nowych rozwiązań technologicznych stosowanych
w praktyce gospodarczej,
 słabe jest zaangażowanie pracodawców w rozwój i podnoszenie jakości kształcenia zawodowego,
 kwalifikacje absolwentów szkolnictwa zawodowego nie zawsze są pozytywnie oceniane przez pracodawców. Dotyczy to nie tylko umiejętności wykonywania zawodu, ale także stosunku do pracy, umiejętności
pracy w zespole itp.
Doskonalenie szkolnictwa zawodowego wymaga wielokierunkowych działań:
 eksponowania szans absolwentów szkolnictwa zawodowego na szybkie podejmowanie pracy w wyuczonym zawodzie jako ważnego atutu szkolnictwa zawodowego i uświadamianie młodzieży drożności ścieżki edukacji z poziomu szkolnictwa zawodowego,
 rozwoju systemu doradztwa edukacyjno-zawodowego nastawionego na zaspokajanie potrzeb rynku pracy.
Istnieje pilna potrzeba budowy podstaw informacyjnych do przygotowania uczniów szkół gimnazjalnych
do świadomego wyboru dalszej ścieżki edukacyjnej. Można to uzyskać przez dostarczenie wyczerpujących, łatwo dostępnych informacji o szkolnictwie zawodowym i jego ofercie edukacyjnej, podniesienie
wizerunku szkolnictwa zawodowego, wzmocnienie poradnictwa zawodowego i preorientacji zawodowej,
 prowadzenia lokalnych analiz i prognoz rynku pracy, które pozwalałyby dostosowywać ofertę edukacyjną
szkolnictwa zawodowego do zmian przewidywanych na rynku,
 wprowadzania innowacyjnych rozwiązań w nauczaniu, ułatwiających zdobywanie przez uczniów kwalifikacji podstawowych, zawodowych, a także kompetencji pozazawodowych,
 włączania pracodawców do procesu edukacji,
 działań związanych ze zmianą wizerunku szkolnictwa zawodowego.
Zwiększenie możliwości wejścia absolwentów szkolnictwa zawodowego na rynek pracy wymagać będzie:
 przejścia z kształcenia przedmiotowego na modułowe,
 zintegrowania kształcenia teoretycznego z praktycznym,
 zwiększenia zakresu praktyk zawodowych, które powinny mieć charakter merytoryczny i być dobrze
przygotowane,
 zwiększenia czasu trwania praktyk zawodowych,
21
 kształcenia właściwych postaw uczniów/przyszłych absolwentów wobec pracy (uczenie, że praca jest
ważna, że przez całe życie zawodowe należy się kształcić),
 uczenia odpowiedzialności, postaw przedsiębiorczych, otwartości na zmiany, pracy w zespole,
 większego angażowania pracodawców w kształcenie przyszłych pracowników.
W kreowaniu nowoczesnego wizerunku szkolnictwa zawodowego za szczególnie istotne działania uznaje się:
 tworzenie oferty edukacyjnej w poszczególnych szkołach we współpracy z pracodawcami, np. zgłaszanie
szkołom ofert praktyk zawodowych, prezentacja działalności zakładu, pokazy zawodowe,
 popularyzację karier zawodowych absolwentów szkolnictwa zawodowego,
 rozwijanie możliwości praktycznej nauki zawodu przez monitorowanie bazy danych o wolnych miejscach
u pracodawców i zgłaszanie zapotrzebowania szkół zawodowych na miejsca odbywania praktycznej nauki zawodu, promowanie praktycznej nauki zawodu i zachęcanie pracodawców do angażowania się
w kształcenie praktyczne uczniów, zabieganie o instrumenty finansowe, zachęcające pracodawców do
udziału w realizacji szkolenia praktycznego,
 podnoszenie poziomu praktycznej nauki zawodu przez weryfikowanie wiadomości i umiejętności teoretycznych i praktycznych nauczycieli, np. przez udział w roli obserwatorów w egzaminach czeladniczych,
współpracę nauczycieli i pracodawców w dostosowaniu programów uczniowskich praktyk zawodowych
do zmieniających się potrzeb rynku pracy, realizację programów praktycznej nauki zawodu, ze szczególnym uwzględnieniem możliwości praktycznego poznania przez uczniów nowoczesnych technik stosowanych w praktyce.
22
Załącznik 1
Scenariusz badania jakościowego nt. Absolwenci szkolnictwa zawodowego na siedleckim
rynku pracy
Cel badania
Głównym celem badania jest poznanie sytuacji absolwentów szkolnictwa zawodowego na siedleckim rynku pracy w kontekście oczekiwań pracodawców oraz zmieniających się warunków społecznogospodarczych.
Szczegółowe cele to:
 ocena udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach,
 ocena zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół zawodowych i techników z oczekiwaniami pracodawców, podejmowane przez szkoły środki zaradcze i ich skuteczność,
 współpraca szkolnictwa zawodowego z różnymi podmiotami rynku,
 współpraca szkolnictwa zawodowego i pracodawców,
 zmiany na siedleckim rynku pracy a pożądane kierunki rozwoju szkolnictwa zawodowego.
Scenariusz spotkania
1. Wprowadzenie (10’)
 Przywitanie uczestników i poinformowanie o zasadach dyskusji grupowej (nagrywanie, swobodna
dyskusja, każda wypowiedź jest tak samo ważna).
 Wyjaśnienie celu spotkania – sytuacja absolwentów szkolnictwa zawodowego na siedleckim rynku
pracy, działania i narzędzia podejmowane na rzecz dopasowania podaży do popytu zgłaszanego
przez pracodawców, ocena skuteczności tych działań oraz co zmienić, aby osiągać lepsze rezultaty
i sprostać wyzwaniom przyszłości.
 Prezentacja uczestników spotkania.
2. Ocena udziału szkół zawodowych w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach (25’)
 Czy struktura szkolnictwa w Siedlcach jest dostosowana do potrzeb lokalnego rynku pracy (szkoły
wyższe, szkoły policealne, licea ogólnokształcące, technika i zasadnicze szkoły zawodowe)? Czy
struktura absolwentów siedleckich szkół zawodowych jest zgodna z oczekiwaniami rynku pracy? Jakie
są tu tendencje, czy są one zbieżne ze zmianami, jakie zachodzą na rynku? Uzasadnić wypowiedzi.
 Czy liczba i specjalizacja zawodowa szkół zawodowych i techników w Siedlcach odpowiada potrzebom lokalnego rynku pracy i gmin sąsiadujących? Jakich szkół zawodowych/techników jest za dużo?
Jakich za mało? (wypisać na flipcharcie). Z czego to wynika?
 Czy oferta szkolnictwa zawodowego jest dostosowana do potrzeb rynku pracy? Podać słabe i mocne
strony oferty (zapisać na flipcharcie). Czy jest analizowana i czy jest na bieżąco dostosowywana? Na
jakiej podstawie informacyjnej jest zmieniana? Czy w tym zakresie trzeba coś jeszcze usprawnić? Jak
to zrobić? Jakie są ewentualnie trudności w tym zakresie i z czego one wynikają? (wypisać na flipcharcie). Jak temu zaradzić?
 Czy i ewentualnie kto interesuje się losami absolwentów szkolnictwa zawodowego na rynku pracy?
Czy badanie losów absolwentów szkolnictwa zawodowego mogłoby pomóc w dostosowaniu oferty
szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy?
23
 Czy liczba absolwentów poszczególnych zawodów jest zgodna z oczekiwaniami rynku pracy? Jak się to
ma do zawodów deficytowych i nadwyżkowych na siedleckim rynku pracy? (wypisać na flipcharcie).
 Czy bezrobotni absolwenci szkolnictwa zawodowego to duży problem na rynku pracy w Siedlcach?
Jeśli tak, to czy są uruchamiane specjalne narzędzia ograniczania bezrobocia absolwentów? Jakie?
 Jak klasyfikacja zawodów w szkolnictwie ma się do klasyfikacji zawodów w gospodarce? Czy to można porównywać?
 Kto i jakie podejmuje działania (przykłady), aby dostosować liczbę i strukturę absolwentów do potrzeb
rynku pracy? Czy to wystarcza?
 Czy są jakieś inne przyczyny niedostosowania struktury absolwentów szkolnictwa zawodowego do
potrzeb rynku pracy? Jakie?
3. Ocena zgodności wiedzy i umiejętności absolwentów szkół zawodowych z oczekiwaniami pracodawców; podejmowane przez szkoły środki zaradcze i ich skuteczność (25’)
 Prosimy bardzo szczegółowo omówić, jak Państwo postrzegają zgodność wiedzy posiadanej przez absolwentów z oczekiwaniami pracodawców (wszystkie uwagi pozytywne i negatywne zapisać na flipcharcie).
 Prosimy bardzo szczegółowo omówić, jak Państwo postrzegają zgodność umiejętności praktycznych
w zawodzie posiadanych przez absolwentów z oczekiwaniami pracodawców (wszystkie uwagi pozytywne i negatywne zapisać na flipcharcie).
 Prosimy bardzo szczegółowo omówić, jak Państwo postrzegają zgodność postaw i zachowań absolwentów szkolnictwa zawodowego z oczekiwaniami pracodawców (wszystkie uwagi pozytywne i negatywne zapisać na flipcharcie).
 Jakie cechy absolwenta szkolnictwa zawodowego są szczególnie wysoko cenione przez pracodawców? (wypisać na flipcharcie).
 Jakich umiejętności i predyspozycji brakuje najczęściej absolwentom szkolnictwa zawodowego na
siedleckim rynku pracy? (wypisać na flipcharcie).
 Z czego to wynika? Czy jest to związane ze:
- słabościami szkolnictwa zawodowego? Jakimi? – dopytać szczegółowo,
- brakiem odpowiednio silnej współpracy szkół i pracodawców (dopytać szczegółowo).
 Jak temu można zaradzić? Przykłady ewentualnych działań szkół zawodowych i techników w zakresie
kreowania cech absolwentów oczekiwanych przez pracodawców (wypisać na flipcharcie). Jak ocenia
się skuteczność działań w tym zakresie?
 Czy pracodawcy wolą absolwenta, który posiada wiedzę i umiejętności pozwalające mu szybko dostosowywać się do oczekiwań pracodawców, czy raczej bardzo dobrze wykształconego specjalistę
w zawodzie? Prosić o dokładne wyjaśnienie stanowiska.
 Poprosić o wymienienie – według ważności – cech idealnego absolwenta szkolnictwa zawodowego
(wypisać na flipcharcie).
 Istnieje dość powszechne przekonanie, że konieczne są zmiany wizerunku szkolnictwa zawodowego?
W jakim kierunku powinny zmierzać prace w tym zakresie? Co jest ważne? (szczegółowo dopytać i wypisać na flipcharcie cechy, jakimi w przyszłości powinno charakteryzować się szkolnictwo zawodowe).
 Kto i jak ma kreować wizerunek szkolnictwa zawodowego?
4. Współpraca szkolnictwa zawodowego z innymi podmiotami rynku (20’)
 Z jakimi innymi podmiotami rynku pracy szkoły podejmują współpracę i czego ona dotyczy (wypisać
na flipcharcie według stopnia ważności i prosić o uzasadnienie). Jakie formy przyjmuje? Ustawić
współpracę szkół z podmiotami rynku według:
- intensywności działania,
- skuteczności działania w dostosowywaniu podaży i popytu na rynku pracy (zapisać na flipcharcie).
24
 Czy jest i jak wygląda współpraca z PUP? Jak jest oceniana użyteczność tej współpracy – słabe i mocne strony. Co i jak można udoskonalić? (zapisać na flipcharcie).
 Jak wygląda współpraca z ośrodkami doradztwa zawodowego? Szczegółowo dopytać o słabe i mocne
strony i wyjaśnić przyczyny istniejącej sytuacji.
 Zapytać jaka powinna być – zdaniem uczestników spotkania – rola doradcy w systemie edukacji zawodowej? Na jakim etapie edukacji powinna rozpocząć się jego rola? Jakie powinny być priorytety
systemu doradztwa zawodowego?
 Jak wygląda współpraca/konkurencja między poszczególnymi szkołami? Kto z kim współpracuje, a kto
konkuruje? Jakie działania sprzyjają dostosowaniu podaży i popytu na pracę na siedleckim rynku?
(zapisać na flipcharcie).
5. Współpraca szkolnictwa zawodowego i pracodawców w kształtowaniu podaży pracy w Siedlcach (20’)
 Czy dobra współpraca szkolnictwa zawodowego i pracodawców to ważny czynnik w dostosowywaniu popytu i podaży na siedleckim rynku pracy? Uzasadnić stanowiska w tej sprawie. Czy są jakieś
działania, które mogą być skuteczniejsze? Jakie?
 Jak wygląda współpraca pomiędzy szkołami zawodowymi i technikami a pracodawcami w Siedlcach?
Jaką ocenę można wystawić tej współpracy? Uzasadnić ocenę. Jakie formy przybiera współpraca pomiędzy szkołami zawodowymi i technikami a pracodawcami? (zapisać na flipcharcie). Które formy
współpracy ocenia się za najbardziej skuteczne i dlaczego? (zapisać na flipcharcie)
 Kto jest bardziej aktywny w podejmowaniu współpracy – szkoły czy pracodawcy? Jakie formy przybiera ta współpraca? (zapisać na flipcharcie)?
 Jakie są główne bariery w kontaktach szkoły zawodowe – pracodawcy? (szczegółowo dopytać i zapisać na flipcharcie).
 Czy spotyka się konsultacje siedleckiego szkolnictwa zawodowego z pracodawcami przy kształtowaniu treści szkoleniowych? Jak wyglądają te konsultacje? Czy i jak je można udoskonalić? (szczegółowo
dopytać co jest tu ważne i zapisać na flipcharcie).
 Czy coś zmienia się we współpracy szkolnictwa zawodowego i pracodawców? Dokładnie dopytać, co
się zmienia i z czego wynikają te zmiany?
 Jak modelowo powinna wyglądać współpraca szkolnictwa zawodowego z pracodawcami? Szczegółowo dopytać o warunki takiej współpracy (co powinno być spełnione) i opisać dokładnie formy i zakres współpracy.
6. Zmiany na siedleckim rynku pracy a pożądane kierunki rozwoju szkolnictwa zawodowego (20’)
 Jakie czynniki społeczno-gospodarcze będą prawdopodobnie decydowały o zmianach na rynku pracy
w Siedlcach? Szczegółowo dopytać o kluczowe czynniki i zapisać je na flipcharcie
 Poprosić o wyjaśnienie, jakie źródła informacji stanowią podstawę wypowiadanych opinii o kierunkach rozwoju rynku pracy w Siedlcach w przyszłości.
 Czy rynek pracy w Siedlcach w perspektywie pięcioletniej będzie rynkiem stabilnym, rozwijającym
się, czy raczej kurczącym się. Prosić o wyjaśnienie podanych wypowiedzi.
 Na jakie zawody przewiduje się, że będzie zapotrzebowanie w ciągu najbliższych pięciu lat na siedleckim rynku pracy? (zapisać na flipcharcie).
 Jakie umiejętności i cechy pracowników będą szczególnie cenione w perspektywie 5 lat? (zapisać na
flipcharcie).
 Czy szkolnictwo zawodowe jest przygotowane do wypełnienia nowych wyzwań rynku pracy? Jakie
mogą pojawiać się problemy? Szczegółowo dopytać uczestników spotkania i prosić o uzasadnienie
wypowiedzi.
25
 Szczegółowo dopytać, czy i w jaki sposób można wykorzystać wiedzę pracodawców o rynku pracy
w doskonaleniu podaży na siedleckim rynku pracy. Dopytać o szczegóły i zapisać na flipcharcie.
 Podsumowując dyskusję uczestników spotkania, dopytać co powinno się zmienić, aby szkolnictwo
zawodowe w perspektywie 5 lat kreowało podaż elastycznie dostosowującą się do potrzeb rynku pracy. Główne działania zapisać na flipcharcie.
26
Załącznik 2
Scenariusz badania jakościowego nt. Wizerunek siedleckiego szkolnictwa zawodowego
oraz kierunki jego zmiany w kontekście potrzeb siedleckiego rynku pracy
Cel badania
Głównym celem badania jest poznanie wizerunku siedleckiego szkolnictwa zawodowego oraz kierunków
i sposobów jego zmiany w kontekście aktualnych i przyszłych potrzeb siedleckiego rynku pracy.
Szczegółowe cele to:
 określenie wizerunku rzeczywistego szkolnictwa zawodowego w podziale na zasadnicze szkoły zawodowe i technika oraz zidentyfikowanie postrzegania szkolnictwa zawodowego przez reprezentujących popytową (pracodawców) i podażową (uczniowie i absolwenci, przedstawiciele szkolnictwa zawodowego) stronę siedleckiego rynku pracy,
 identyfikacja czynników wpływających na wizerunek szkolnictwa zawodowego,
 określenie wizerunku pożądanego szkolnictwa zawodowego,
 określenie działań, które doprowadzą do osiągnięcia pożądanego wizerunku z identyfikacją dylematów, które mogą pojawiać się w trakcie realizacji założonej zmiany wizerunku szkolnictwa zawodowego,
 zmiany na siedleckim rynku pracy w perspektywie 2015 r. i 2020 r. a pożądane kierunki rozwoju
szkolnictwa zawodowego.
Scenariusz spotkania
1. Wprowadzenie (10’)
 Przywitanie uczestników i poinformowanie o zasadach dyskusji grupowej (nagrywanie, swobodna
dyskusja, każda wypowiedź jest tak samo ważna).
 Wyjaśnienie celu spotkania – rozpoznanie wizerunku siedleckiego szkolnictwa zawodowego oraz kierunków i sposobów jego zmiany w kontekście aktualnych i przyszłych potrzeb siedleckiego rynku pracy, określić co należy zmienić, aby szkolnictwo zawodowe w perspektywie 2015 r. i 2020 r. kreowało
podaż elastycznie dostosowującą się do potrzeb rynku pracy.
 Prezentacja uczestników spotkania.
2. Wizerunek rzeczywisty szkolnictwa zawodowego (20’)
 Jakimi cechami charakteryzuje się szkolnictwo zawodowe w Polsce? Proszę wymienić te cechy
i nadać im rangę poprzez rozdzielenie 10 punktów między wymienione cechy.
 Czy wizerunek zasadniczych szkół zawodowych jest inny niż techników? Czym się różni?
 Czy wizerunek poszczególnych szkół zawodowych różni się? Czy jest to istotna różnica? Czego te
różnice dotyczą? Proszę podać przykłady pozytywne i negatywne.
 Jakie korzyści funkcjonalne i symboliczne daje nauka w szkolnictwie zawodowym? Proszę je oddzielnie wymienić i nadać im rangę.
 Proszę wymienić uczucia, jakie pojawiają się, gdy mówimy o szkolnictwie zawodowym. Czy one są
takie same, gdy mówimy o zasadniczych szkołach zawodowych i technikach? Jeśli się różnią, to proszę wyjaśnić czym.
27
 Proszę podać charakterystykę osób, które decydują się na naukę w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach? Czy są tu jakieś różnice? Jakie?
3. Identyfikacja czynników wpływających na wizerunek szkolnictwa zawodowego (20’)
 Proszę wymienić czynniki, które wpływają na wizerunek szkolnictwa zawodowego w Polsce? Proszę
nadać im rangę poprzez rozdzielenie 10 punktów między wymienione czynniki.
 Jak oceniają Państwo ofertę szkolnictwa zawodowego pod względem:
-
szerokości oferty (możliwość wyboru),
-
adekwatności oferty do potrzeb rynku pracy.
 Jak oceniają Państwo ofertę szkolnictwa zawodowego pod względem:
-
przekazywanych treści i stosowanych metod nauczania,
-
poziomu reprezentowanego przez kadrę nauczycieli,
-
możliwości rozwijania zainteresowań uczniów,
-
relacji uczniów i kadry nauczającej.
 Jak oceniają Państwo ofertę szkolnictwa zawodowego pod względem wyposażenia szkół w sprzęt ułatwiający naukę zawodu?
 Jak oceniają Państwo przydatność w praktyce zawodowej wiedzy zdobytej podczas nauki w szkołach
zawodowych:
-
wiedzy teoretycznej,
-
praktycznej nauki zawodu.
4. Określenie wizerunku pożądanego (20’)
 Istnieje dość powszechne przekonanie, że konieczne są zmiany wizerunku szkolnictwa zawodowego?
Czy Państwo zgadzają się z tym poglądem?
 W jakim kierunku powinny zmierzać prace w tym zakresie? Co jest ważne? (szczegółowo dopytać
i wypisać na flipcharcie cechy, jakimi w przyszłości powinno charakteryzować się szkolnictwo zawodowe). Prosimy nadać im rangę poprzez rozdzielenie 10 punktów między wymienione cechy.
 Jakie czynniki powinny potwierdzać korzystny wizerunek szkolnictwa zawodowego? Proszę je wymienić.
 Proszę określić znaczenie (w skali od 1 do 5, gdzie 5 oznacza czynnik najważniejszy) niżej wymienionych czynników dla budowy optymalnego wizerunku szkolnictwa zawodowego: atrakcyjny profil nauczania zgodny z zapotrzebowaniem rynku na zawody w zakresie których kształci szkolnictwo zawodowe, korzystne miejsce szkoły w rankingach szkół, współpraca szkół z pracodawcami, korzystne opinie
pracodawców o wiedzy i umiejętnościach zawodowych absolwentów szkolnictwa zawodowego.
5. Określenie działań zmierzających do osiągnięcia pożądanego wizerunku (20’)
 Kto i jak ma kreować wizerunek szkolnictwa zawodowego? Prosimy uzasadnić stanowiska w tej sprawie.
 Jakie wyzwania stoją przed polityką edukacyjną, aby doprowadzić do poprawy wizerunku szkolnictwa
zawodowego? Co i jak trzeba zmieniać?
 Jakie wyzwania stoją przed szkolnictwem zawodowym, aby doprowadzić do poprawy wizerunku
szkolnictwa zawodowego? Co i jak trzeba zmieniać?
 Jakie wyzwania stoją przed pracodawcami? Czy i jak mogą oni przyczyniać się do poprawy wizerunku
szkolnictwa zawodowego? Proszę szczegółowo podać te działania.
28
 Czy pracodawcy wolą absolwenta, który posiada wiedzę i umiejętności pozwalające mu szybko dostosowywać się do oczekiwań pracodawców, czy raczej bardzo dobrze wykształconego specjalistę
w zawodzie? Prosić o dokładne wyjaśnienie stanowiska.
6. Zmiany na siedleckim rynku pracy w perspektywie 2015 r. i 2020 r. a pożądane kierunki rozwoju szkolnictwa zawodowego (30’)
 Jakie czynniki społeczno-gospodarcze będą prawdopodobnie decydowały o zmianach na rynku pracy
w Siedlcach? Szczegółowo dopytać o kluczowe czynniki i zapisać je na flipcharcie.
 Poprosić o wyjaśnienie, jakie źródła informacji stanowią podstawę wypowiadanych opinii o kierunkach rozwoju rynku pracy w Siedlcach w przyszłości. Czy są one wystarczające?
 Czy rynek pracy w Siedlcach w perspektywie 2015 roku będzie rynkiem stabilnym, rozwijającym się,
czy raczej kurczącym się. Prosić o szczegółowe wyjaśnienie podanych wypowiedzi.
 Na jakie zawody, których uczy się w zasadniczych szkołach zawodowych i technikach, w perspektywie 2015 r. i 2020 r. będzie zapotrzebowanie na siedleckim rynku pracy? (zapisać na flipcharcie oddzielnie dla roku 2015 i 2020).
 Czy szkolnictwo zawodowe jest przygotowane do wypełnienia nowych wyzwań rynku pracy? Jakie
mogą pojawiać się problemy? Szczegółowo dopytać uczestników spotkania i prosić o uzasadnienie
wypowiedzi.
Podsumowując dyskusję uczestników spotkania, dopytać co powinno się zmienić, aby szkolnictwo zawodowe w perspektywie 2015 r. i 2020 r. kreowało podaż elastycznie dostosowującą się do potrzeb rynku pracy. Główne działania zapisać na flipcharcie oddzielnie dla 2015 r. i 2020 r.
29