recenzja 3 - Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej

Prof. dr hab. inż. arch. Wojciech Bonenberg
POLITECHNIKA POZNAŃSKA
Wydział Architektury
RECENZJA
dorobku naukowo-badawczego, twórczego i monografii
habilitacyjnej dr inż. arch. Marcina Furtaka w związku prowadzonym
postepowaniem habilitacyjnym
Podstawą formalną opracowania recenzji jest pismo – zlecenie nr. A-1003/530/199/2016 prodziekana Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej
prof. dr hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza.
Podstawą merytoryczną jest dokumentacja wniosku o przeprowadzenie
postepowania habilitacyjnego, zawierająca:
Tom 1: Dokumenty formalne, autoreferat i wykazy dorobku naukowobadawczego, twórczego projektowego, osiągnięć dydaktycznych oraz
osiągnięć w zakresie współpracy międzynarodowej w języku polskim i
angielskim.
Tom 2: Kopie
wybranych
publikacji
naukowych
w
recenzowanych
czasopismach oraz rozdziałów w monografiach uznanych przez autora
za najważniejsze.
Tom 3: Wykaz wybranych osiągnięć projektowych wraz z kopiami oświadczeń
o współautorstwie.
oraz opublikowaną monografię pt. „Centralny okręg przemysłowy COP 19361939. Architektura I urbanistyka”, wyd.: Politechnika Krakowska i Dom
Wydawniczy Księży Młyn. Kraków, Łódź. 2014.
1. Sylwetka Habilitanta.
Dr inż. arch. Marcin Furtak ukończył studia wyższe na Wydziale
Architektury Politechniki Krakowskiej uzyskując dyplom magistra architekta
w 2001 roku. Bezpośrednio po obronie pracy dyplomowej został
zatrudniony w Politechniki Krakowskiej na stanowisku asystenta naukowodydaktycznego w Katedrze Budownictwa Ogólnego.
Podczas nieprzerwanej 14 letniej pracy akademickiej w Politechnice
Krakowskiej zajmował stanowiska asystenta naukowo-dydaktycznego (20022008) i adiunkta (od 2008). Pełnił szereg odpowiedzialnych funkcji: kierownika
Pracowni Projektowania Architektury Krajobrazu w Instytucie Architektury
Krajobrazu Politechniki Krakowskiej (2013-2014) oraz dyrektora Małopolskiego
Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego (od 2014).
Wykazał się aktywnością akademicką poza macierzystą uczelnią w
Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Tarnowie (2008-2009). Pracował
również w Instytucie Inżynierii Technicznej Państwowej Wyższej Szkoły
1
Techniczno-Ekonomicznej w Jarosławiu (2008-2009).
Na uwagę zasługuje aktywność organizacyjna Habilitanta. Dr. Maciej
Furtak był członkiem komitetów organizacyjnych międzynarodowych i
krajowych konferencji, m.in. Energodom (2002, 2004), Małopolski Certyfikat
Budownictwa Energooszczędnego (2015), Energetyczny Showroom (2014).
Przewodniczył sądowi w konkursie otwartym „Koncepcja urbanistycznoarchitektoniczna zagospodarowania terenu w obszarze ul. Warszawskiej,
Sportowej i Legionów, w Kozienicach” (2015). Wielokrotnie pełnił funkcję
eksperta, m.in. w Małopolskim Kongresie Energetycznym, Ogólnopolskim
Kongresie Niskiej Emisji (2015), Laboratoriach Foresightu - „Perspektywa
technologiczna Kraków – Małopolska 2020” (2010). Od roku 2012 jest
zaangażowany w pracach Pierwszego Polskiego Klastra Budownictwa
Pasywnego i Energooszczędnego. Jest zastępcą koordynatora w ramach
Grupy Roboczej ds. Małopolskich Inteligentnych Specjalizacji w grupie Energia
Zrównoważona (2015).
Na uwagę zasługuje aktywność Habilitanta we współpracy
międzynarodowej. Można tu wymienić następujące ośrodki zagraniczne, z
którymi prowadzi współpracę naukową i dydaktyczną: Uniwersytet
Techniczny w Koszycach, Uniwersytet Techniczny w Berlinie, Uniwersytet
Weimar – Dessau, The Auburn University of Alabama, South-East University
Nanjing, Politechnika Lwowska, Izba Przemysłowo-Handlowa Tirol
Zukunftsstiftung (Austria), Unione Regionale Delle Camere Di Commercio,
Industria, Artigiana e Agricoltura della Lombardia (Włochy). W latach 2003 2015 odbył szereg wyjazdów studialnych związanych z prowadzonymi
badaniami i działaniami na rzecz współpracy dydaktycznej.
Dr Marcin Furtak jest aktywnym członkiem stowarzyszeń twórczych i
zawodowych: Stowarzyszenia Architektów Krajobrazu (SAK), Stowarzyszenia
Architektów Polskich (SARP), Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów
(MOIA), Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.
Współpracuje z Urzędem Marszałkowskim Województwa Małopolskiego
w zakresie strategii rozwoju województwa małopolskiego w dziedzinie
budownictwa Energooszczędnego, Urzędem Miasta Krakowa („Budownictwo
Energooszczędne”), Krakowskim Parkiem Technologicznym („Laboratoria
Foresight”), Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli (trójwymiarowa mapa
modernistycznej dzielnicy Stalowej Woli).
Na podkreślenie zasługuje umiejętność efektywnego łączenia
obowiązków naukowo-dydaktycznych z twórczą pracą zawodową. Po
ukończeniu praktyki zawodowej w Studiu Architektonicznym Archecon prof.
Andrzeja Kadłuczki, otworzył własną pracownię projektową F-11, gdzie
rozwinął swoje zainteresowania twórcze wykonując ponad 100 projektów z
zakresu architektury, urbanistyki, architektury wnętrz, spośród których 11
zostało nagrodzonych i wyróżnionych.
2
Za osiągnięcia akademickie został nominowany do Brązowego Medalu
Za Długoletnią Służbę przez Komisję Uczelnianą ds. Nagród i Odznaczeń oraz
medalu Zasługi Dla Województwa Małopolskiego. Był promotorem
nagradzanych prac dyplomowych (nagrody Minister infrastruktury i Rozwoju,
Fundacji Wspierania Młodych Talentów Profesora Janusza Magiery,
Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Komunikacji Rzeczpospolitej).
2. Ocena dorobku naukowo-badawczego i twórczego zawodowego.
Marcin Furtak jest głęboko zaangażowany w działalność naukową.
Swoje rozważania badawcze kieruje w stronę naukowej interpretacji
architektury w aspekcie związków teorii i praktyki realizacyjnej. Główne obszary
zainteresowań badawczych obejmują budownictwo energooszczędne,
inteligentne systemy budownictwa proekologicznego, a także architekturę i
urbanistykę obiektów industrialnych z okresu międzywojennego.
Tematyka prac naukowych wykonanych w ramach wyżej wymienionych
kierunków badawczych stanowi udaną próbę łączenia problematyki dziedzictwa
kulturowego z doskonaleniem współczesnych rozwiązań architektonicznych, w
aspekcie nowych wyzwań związanych z rozwojem zrównoważonym i ochroną
krajobrazu.
Dorobek publikacyjny Habilitanta obejmuje łącznie 40 pozycji naukowych, w
tym po doktoracie 27. Większość z nich ukazała się w dobrze notowanych
czasopismach, takich jak: Teka Komisji Urbanistyki i Architektury O/PAN w
Krakowie, Przestrzeń i Forma, Czasopismo Techniczne, Materiały Budowlane,
Przegląd Budowlany, w wydawnictwach Technical University of Košice, Politechniki
Krakowskiej, Uniwersytetu Techniczno-Rolniczego w Bydgoszczy oraz Conference
Proceedings CIVILENG 2015 (Zakynthos Island, Grecja). Wśród prac naukowych
Habilitanta znajduje się 10 pozycji opublikowanych w języku angielskim.
W dorobku znajduje się 1 monografia autorska pt. „Centralny Okręg
Przemysłowy (COP) 1936-1939. Architektura i urbanistyka”.
Komplementarnym kierunkiem aktywności twórczej Habilitanta jest
projektowanie. Imponujący dorobek w tym zakresie obejmuje 122 projekty
architektoniczne i urbanistyczne, 10 projektów graficznych, 4 wystawy. W
twórczości tej na szczególną uwagę zasługuje projekt gimnazjum w Modylnicy
(zrealizowany w 2010), projekt Międzynarodowego Centrum Dydaktyki
Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie (zrealizowany w 2012),
projekt Centrum Kulturalno-Artystycznego w Kozienicach, (zrealizowany 2015).
O wysokiej jakości twórczości projektowej świadczy 11 nagród i
wyróżnień uzyskanych przez Habilitanta, spośród których można wymienić:
Złoty Żuraw 2014 - nagrodę w kategorii najlepszy budynek użyteczności
publicznej, II nagrodę w konkursie ARC+ SARP w kategorii najlepszy budynek
użyteczności publicznej (2014), III nagrodę dla mostu w Andrychowie „Budowa
Roku 2013”, 1 miejsce w ogólnopolskim konkursie „Modernizacja Roku” – za
3
najlepszy budynek użyteczności publicznej – Ratusz w Pawłowicach (2012).
Dorobek ten przedstawiony jest w obszernym, liczącym 50 stron trzecim
tomie dokumentacji habilitacyjnej. Zawarte tu rysunki i fotografie pozwalają
stwierdzić, że dr inż. arch. Marcin Furtak jest uzdolnionym, wrażliwym twórcą,
potrafiącym znakomicie wpisywać swoje koncepcje w kontekst krajobrazowy.
Tworzy architekturę na światowym poziomie, imponuje wyobraźnią i kreatywnością.
Niebanalne rozwiązania oddają postawę twórczą i korespondują z
przemyśleniami teoretycznymi zawartymi w publikacjach naukowych.
Ważnym elementem promocji i upowszechnienia osiągnięć badawczych i
twórczych jest udział w konferencjach naukowych. Kandydat wygłosił 25 referatów
na konferencjach (po doktoracie 20). O ponadprzeciętnym zaangażowaniu na tym
polu świadczy pięciokrotny udział w komitetach organizacyjnych konferencji i
sympozjów naukowych.
Cztery zgłoszenia patentowe oraz kierowanie sześcioma projektami
badawczymi (oraz udział w dwóch kolejnych) potwierdzają znaczący dorobek
naukowo-badawczy i twórczy projektowy dr Marcina Furtaka.
3. Ocena rozprawy habilitacyjnej
Przedstawiona do oceny książka pt. „Centralny okręg przemysłowy COP
1936-1939. Architektura i urbanistyka” zawiera 426 stron, 467 ilustracji, wykaz
bibliografii, spis ilustracji, indeks osób, wykaz ważniejszych skrótów. Wywód
naukowy jest wspomagany przez 630 przypisów.
Po zaopiniowaniu przez dwóch kompetentnych recenzentów – prof.
Hankę Zaniewską i prof. Roberta Masztalskiego, praca została wydana przez
Politechnikę Krakowską i Dom Wydawniczy Księży Młyn w 2014 roku.
Cel naukowy monografii został bardzo trafnie przedstawiony przez
Habilitanta w autoreferacie: „Podstawowym celem naukowym i badawczym mojej
pracy było pierwsze monograficzne przedstawienie całokształtu działań
planistycznych podjętych w ramach budowy Centralnego Okręgu
przemysłowego. COP jako największa inwestycja przemysłowa, gospodarcza i
budowlana w latach II Rzeczpospolitej zasługuje na eksponowane miejsce nie
tylko w dziedzinie teorii architektury ale również jest wart porównania z
perspektywy współczesnego planowania przestrzennego, budowy miast,
urbanistyki i projektowania wnętrz.”
Książka ma charakter systematyzująco-analityczny. Porusza tematykę
historyczną, ale różni się od wielu innych opracowań z zakresu historii architektury i
urbanistyki tym, że ma bardzo wiele istotnych i oryginalnych odniesień do
współczesności. Pokazuje przykład modelowego połączenia koncepcji politycznych,
inżynierii finansowej, planowania gospodarczego, planowania przestrzennego i
projektowania i architektonicznego w jedną spójną całość, która przyniosła
spektakularne efekty realizacyjne. Na trwałe zmieniła strukturę sieci osiedleńczej
na obszarze 60 tysięcy km2 zamieszkiwanym przez 6 mln ludzi, doprowadzając do
4
trwałych, pozytywnych zmian w strukturze przestrzenno-gospodarczej Polski.
Przemiany te z dzisiejszej perspektywy można nazwać skokiem cywilizacyjnym.
Autor analizuje znaczenie architektury i urbanistyki w tym procesie, akcentując jej
rolę w utworzeniu trwałej, unikatowej tożsamości społecznej i kulturowej tego
obszaru. Wiele prezentowanych w pracy wątków stanowić może pouczającą
refleksję dla dzisiejszych planistów przestrzennych i gospodarczych w zakresie
efektywności, skuteczności i sprawności działania.
Bogaty materiał analityczno-studialny w części planistycznej,
urbanistycznej i architektonicznej jest kanwą narracji skonstruowanej
przejrzyście i przekonywująco. Książka zapoczątkowana jest naświetleniem
ogólnego tła historycznego, uwarunkowań politycznych, społecznych,
gospodarczych leżących u podstaw planowania przestrzennego na obszarze
Centralnego Okręgu Przemysłowego. W następnej kolejności analiza obejmuje
plany zabudowy i przeobrażenia miast COP-u, architekturę i urbanistykę
założeń fabrycznych, charakterystyczne cechy funkcjonalne, konstrukcyjne i
kompozycyjne obiektów budowlanych. Badania zamyka analiza architektury
mieszkaniowej (osiedli robotniczych, osiedli majsterskich, domów dla
inżynierów i kadry kierowniczej), budynków opieki zdrowotnej (szpitali,
ambulatoriów, pawilonów specjalistycznych), budynków szkolno-oświatowych
(szkół podstawowych, szkół zawodowych, warsztatów przyszkolnych),
budynków instytucji państwowych (zarządu lasów, dostawców energii
elektrycznej, gazu, siedziby poczty, instytucji finansowych, domów
społecznych).
Materiał graficzny (plany urbanistyczne, rzuty, przekroje i elewacje
budynków, fotografie) doskonale charakteryzuje dynamikę rozwoju
przestrzennego Centralnego Okręgu Przemysłowego oraz zmiany jakościowe,
które zaszły w sieci osiedleńczej na badanym obszarze.
W przeprowadzonych analizach architektura i urbanistyka COP-u
nabiera wyjątkowego znaczenia jako dokument minionej rzeczywistości,
ulokowana w unikalnym kontekście gospodarczym, społecznym i
politycznym. Dzięki temu praca jest czymś więcej niż tylko „inwentaryzacją”
struktury przestrzennej Centralnego Okręgu Przemysłowego. Autor dokonał
udanej próby retrospekcji historycznej, przedstawiając analizy z perspektywy
lat 1936-1939 uwzględniając w badaniach zapomniane już dziś
uwarunkowania, ograniczenia i możliwości. Opis ten pozwala uchwycić obraz
Centralnego Okręgu Przemysłowego nie tylko jako zestawienie suchych
faktów, dat, nazwisk, rysunków, ale jako studium kształtowania się regionu pod
wpływem trudnych do odnalezienia, częściowo nieistniejących już dziś
przyczyn i ograniczeń. Formy przestrzenne są tu nośnikiem określonej wizji
świata, który już przeminął, ale ze współczesnej perspektywy jest fascynującym
zapisem sprawności organizacyjnej, przedsiębiorczości, wizji i talentów jego
twórców. Dlatego autorska interpretacja zależności kształtujących oblicze
5
architektoniczno-urbanistyczne Centralnego Obszaru Przemysłowego ma
istotne znaczenie poznawcze. Recenzowana praca zawiera wiele wątków
kwalifikujących ją jako wybitne opracowanie naukowe. W opinii recenzenta
elementami stanowiącymi znaczny wkład w rozwój dyscypliny architektura i
urbanistyka są:
Po pierwsze, bezpośrednie źródła, w wielu wypadkach po raz pierwszy
publikowane, uzupełnione wyczerpującymi informacjami dotyczącymi genezy
powstania obiektów, ich przeznaczenia i ich twórców.
Po drugie, szerszy kontekst historyczno-przestrzenny, uwzględniający
dawne uwarunkowania polityczne i społeczno-gospodarcze, będące integralną
częścią procesów planowania i projektowania COP.
Po trzecie, interpretację architektury i urbanistyki COP w kontekście
określonych wzorców ideowych, a także sprawności planistycznej w Polsce w
latach bezpośrednio poprzedzających wybuch II wojny.
Po czwarte, ujęcie architektury i ubanistyki COP jako wcielenia
określonej wrażliwości, sposóbu postrzegania świata, jako śladu
urzeczywstniania aspiracji i ambicji przedwojennego pokolenia Polaków.
4. Wniosek końcowy
Podsumowując uważam, że opiniowany dorobek naukowy i twórczy
projektowy stanowi znaczny wkład w rozwój dyscypliny naukowej architektura i
urbanistyka, odpowiadając warunkom Ustawy o stopniach naukowych i tytule
naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. z 2003 nr 65 poz.
595).
Osiągnięcia w twórczej pracy zawodowej zintegrowane z równolegle
prowadzonymi badaniami naukowymi oraz uzyskane efekty w działalności
dydaktycznej dr inż. arch. Marcina Furtaka wyróżniają go jako pracownika
akademickiego. Dr Marcin Furtak potrafi skutecznie połączyć działalność
naukową z praktyką architektoniczną, jest bardzo dobrym organizatorem nauki
i dydaktyki. Posiada znaczący dorobek badawczy i projektowy. Przedstawioną
rozprawę habilitacyjną pt. „Centralny okręg przemysłowy COP 1936-1939.
Architektura i urbanistyka” oceniam jako wyróżniające się dzieło naukowe.
Poznań, październik, 2016r.
6