Pobierz arkusz - Korepetica.pl

II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Liczba pkt:
iejsce
Miejsce
na naklejkę
naszkoły
naklejkę
z kodem
dysleksja
Wynik %:
©Dariusz Witowski
z kodem szkoły
www.NowaMatura.edu.pl
Oficyna Wydawnicza
NOWA MATURA
MCH-1_A2R-2009
II PRÓBNA MATURA Z CHEMII
Arkusz II
ARKUSZ
ROZSZERZONY
POZIOM ROZSZERZONY
Czas pracy 150 minut
13 MARCA
ROK 2009
Instrukcja dla zdającego:
1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron. Ewentualny brak zgłoś
przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.
2. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym
zadaniu.
3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania prowadzący do
ostatecznego wyniku oraz pamiętaj o jednostkach.
4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.
5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.
6. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.
7. Możesz korzystać z karty wybranych tablic chemicznych, linijki oraz kalkulatora.
8. Wypełnij tę część karty odpowiedzi, którą koduje zdający. Nie wpisuj żadnych
znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.
9. Na karcie odpowiedzi (poniżej) wpisz swoje imię i nazwisko.
Arkusz opracowany przez OFICYNĘ WYDAWNICZĄ NOWA MATURA
pod kierunkiem prof. Dariusza Witowskiego.
Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zezwolenia wydawcy ZABRONIONE.
Wydawca zezwala na kserowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział
w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze z Chemii 13 marca 2009 roku.
Za rozwiązanie wszystkich
zadań można otrzymać
łącznie
60 punktów
Życzymy powodzenia!
Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy
IMIĘ I NAZWISKO ZDAJĄCEGO
1
KOD
ZDAJĄCEGO
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 1 (2 pkt.)
Dobierz współczynniki w poniższej reakcji redoks metodą bilansu elektronowego:
Cu2S + NO3- + H+ → Cu2+ + S + NO + H2O
Wskaż wzór substancji (jonu) pełniących rolę utleniacza i reduktora.
1. Bilans elektronowy:
2. Zbilansowane równanie reakcji:
…… Cu2S + …… NO3- + …… H+ → …… Cu2+ + ….... S + …… NO + …… H2O
3. Utleniacz: …………………………
Reduktor: …………………………….
Zadanie 2 (1 pkt.)
W przebiegu ostrego zapalenia trzustki dochodzi u człowieka do martwicy enzymatycznej tkanki tłuszczowej
(głównie w obrębie krezki) oraz wytrącenia się mydeł wapniowych w postaci charakterystycznych biało-szarych
ognisk osadowych. Podczas tego zapalenia prolipaza trzustkowa jest uwalniana pozakomórkowo i jest
aktywowana w lipazę poza siecią przewodów trzustkowych. Czynna lipaza rozrywa wiązania estrowe tłuszczów,
umożliwiając wytrącenie się mydeł. Rozpuszczalne w płynach ustrojowych mydła potasowe i sodowe ulegają
wchłonięciu, nierozpuszczalne mydła wapniowe tworzą charakterystyczne ogniska w jamie brzusznej.
Źródło: Wikipedia
Podaj jeden wzór półstrukturalny mydła, o którym mowa w powyższym tekście, będącego sprawcą tego rodzaju
martwicy okołotrzustkowej.
Wzór grupowy mydła: ………………………………………………………….
Zadanie 3 (3 pkt.)
Przeanalizuj poniższy tekst dotyczący zmian w budowie i właściwościach pierwiastków grupy azotowców
układu okresowego. Po przeczytaniu kolejnych informacji podkreśl wyraźnie, czy zasygnalizowana zmiana jest
prawdziwa czy fałszywa.
Pierwiastki chemiczne zapisane symbolami w kolejności:
N, P, As, Sb, Bi
należą do tej samej grupy układu okresowego (prawda/fałsz) i charakteryzują się praktycznie jednakową
elektroujemnością (prawda/fałsz). Zostały uszeregowane według malejącej zasadotwórczości (prawda/fałsz)
a ich promienie atomowe rosną od bizmutu do azotu (prawda/fałsz). Analizując wzrost metaliczności od azotu
do bizmutu należy stwierdzić, że metaliczność zmienia się tak samo jak zasadotwórczość (prawda/fałsz).
Zadanie 4 (3 pkt.)
W poniższej tabeli dane są wartości standardowych entalpii tworzenia (kJ/mol):
kwas 2-metylobutanowy(ciecz)
- 879,5
CO2(g)
-393,5
H2O(g)
- 285,5
Na podstawie powyższych danych oblicz entalpię reakcji spalania kwasu 2-metylobutanowego.
Obliczenia:
Odpowiedź: …………………….
1.1
1.2
1.3
2
2
3
4
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 5 (2 pkt.)
Przeprowadzono doświadczenie w celu zbadania zachowania mocznika pod wpływem roztworów kwasu
i zasady. Nad każdą probówką umieszczono zwilżony papierek uniwersalny.
H2SO4(aq)
NaOH(aq)
I
II
mocznik
mocznik
a) W poniższej tabeli zapisz, jak zmieni się barwa papierka uniwersalnego podczas wykonywania
doświadczenia w probówce I i II.
Papierek nad probówką I barwi się na kolor …………………………………………..
Papierek nad probówką II barwi się na kolor ….………………………………………
b) Za pomocą wzoru chemicznego zapisz wzór gazu, który wydzielając się łączył się z wodą na papierku
uniwersalnym i tym samym wpływał na zmianę barwy wskaźnika.
Gaz wydzielający się z probówki I – ………………………….
Gaz wydzielający się z probówki II – …………………………
Zadanie 6 (2 pkt.)
Ogniwo Daniela:
Zn | 1–molowy roztwór ZnSO4 || 1–molowy roztwór CuSO4 | Cu
zawiera w swojej budowie pewien składowy element, który można scharakteryzować następująco: jest on
potrzebny po to, aby utrudnić dotarcie jonu Cu2+ do cynku metalicznego, gdzie bezpośrednia wymiana elektronu
spowodowałaby zakłócenie pracy ogniwa w wyniku reakcji. Ponadto porowate wypełnienie ma ułatwić dyfuzję
jonów …………… z jednej części ogniwa do drugiej i wyrównanie ładunków w roztworach. W przeciwnym razie
roztwór w części anodowej stałby się dodatnio naładowany (ponieważ gromadziłyby się jony Zn2+), a część
katodowa byłaby naładowana ujemnie (w wyniku zużycia Cu2+). Tego rodzaju rozmieszczenie ładunków
spowodowałoby zanik prądu.
Źródło: Wikipedia
a) O jakim elemencie ogniwa Daniela mówią powyższe zdania:
………………………………………………….
b) Podaj wzór chemiczny jonu, który powinien być wpisany w miejscu oznaczonym kropkami: ………..
Zadanie 7 (2 pkt.)
Związek X to monobromopochodna pewnego alkanu. Poddano ją przemianom przedstawionym na schemacie:
O
+ NaOH(aq)
+ kwas α-metylopropanowy
║
X
Y
CH3−CH−O−C−CH−CH3
środowisko kwaśne
|
|
CH3
CH3
1) Podaj nazwę systematyczną związku X.
……………………………………………………………………………………………………………..
2) Zapisz, używając wzorów półstrukturalnych, równanie reakcji, której ulega związek Y.
…………………………………………………………………………………………………………….
5.a
5.b
6.a
6.b
3
7.1
7.2
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 8 (2 pkt.)
Pierwiastek chemiczny ma w stanie podstawowym następującą konfigurację elektronową:
K2 L8 M13 N1
Podaj wartość głównej i pobocznej liczby kwantowej, za pomocą których opisany jest stan jedynego elektronu
walencyjnego, znajdującego się w stanie podstawowym tego atomu, na powłoce czwartej.
Główna liczba kwantowa: ………………
Poboczna liczba kwantowa: ……………….
Zadanie 9 (2 pkt.)
Spośród poniższych związków:
Cl2, NO2, RbBr, HI, KCl
wybierz i wpisz za pomocą nazw te, których właściwości prawidłowo podano w tabeli:
Nazwy związków chemicznych o podanych
właściwościach
Właściwości
Kryształy te dobrze się rozpuszczają
w rozpuszczalnikach polarnych, tworzą
twarde kryształy oraz mają wysokie
temperatury topnienia
i wrzenia,
w stanie stopionym lub roztworze
przewodzą prąd elektryczny.
Zadanie 10 (2 pkt.)
W półogniwach X i Y zachodzą reakcje opisane równaniami:
Półogniwo X:
MnO4- + 8 H+ + 5e  Mn2+ + 4 H2O
Półogniwo Y:
SO42- + H2O + 2e  SO32- + 2 OH-
Potencjały półogniw X i Y wynoszą:
EY = − 0,93 V
EX = 1,55 V
Zbudowano ogniwo z półogniw X i Y.
Na podstawie podanych wartości potencjałów standardowych określ, w którym półogniwie (X czy Y) zachodzi
proces redukcji, a w którym utleniania.
Napisz w formie jonowej sumaryczne równanie reakcji zachodzącej w ogniwie. Pamiętaj, by forma zapisu tej
reakcji nie zawierała tych samych jonów lub cząsteczek po obu stronach reakcji.
1. Redukcja zachodzi w półogniwie: …………………………………...……………...
Utlenianie zachodzi w półogniwie: ………………………………………………….
2. Równanie reakcji zachodzącej w ogniwie:
………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 11 (3 pkt.)
Ustal stopień utleniania atomów węgla w poniższych związku organicznym:
□□
□
H−C—CHBr−CH2OH
║
O
8
9
10.1
4
10.2
11
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 12 (2 pkt.)
Aminokwasy mogą istnieć w formie anionowej, kationowej lub jonu obojnaczego w zależności od pH
środowiska. W formie jonu obojnaczego występują przy pH punktu izoelektrycznego gdy pH = pI.
Każdy aminokwas białkowy możemy zapisać w formie obojętnej wzorem:
R−CH−COOH
|
NH2
Walina (Wal) to białkowy aminokwas, którego R- opisuje grupa izopropylowa: -CH(CH3)2
a) Zapisz półstrukturalny wzór waliny w formie jonu obojnaczego.
……………………………………………………………………..
b) Punkt izoelektryczny waliny wynosi 5,96. Zapisz półstrukturalny wzór jonowy tego aminokwasu, jeśli
znajdzie się on w środowisku o pH = 9,96.
……………………………………………………………………..
Zadanie 13 (2 pkt.)
Ksylitol (C5H12O5, pentano-1,2,3,4,5-pentaol) to pięciowęglowy alkohol polihydroksylowy, słodki
w smaku. Stosowany w przemyśle spożywczym do słodzenia jako dodatek do żywności E967, głównie gum do
żucia i cukierków ze względu na działanie przeciwpróchnicze. Zalecany również dla diabetyków, ponieważ jest
metabolizowany przy niewielkim udziale insuliny.
Źródło: Wikipedia
a) Zaprojektuj doświadczenie, które potwierdzi obecność kilku grup wodorotlenowych w cząsteczce
ksylitolu.
Do przeprowadzenia doświadczenia wybierz odczynniki spośród poniższych a swój wybór zapisz
w miejsce kropek na poniższym schemacie:
C5H12O5, CuSO4(aq), Br2(aq), KMnO4(aq), NaOH(aq), NaHCO3(aq), Ag2O(amoniak)
……………………………..
………………………………
b) Zapisz spodziewane obserwacje: …………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 14 (2 pkt.)
Produkt korozji żelaza i jego stopów to rdza. Sama rdza nie jest ściśle określoną substancją, lecz mieszaniną
różnorakich związków żelaza, tlenu i wodoru. Główny składnik rdzy stanowią składniki zawierające żelazo na
stopniu utlenienia +III. Oprócz tego w skład rdzy wchodzi woda, tlenki lub wodorotlenki żelaza (III) o nieco
innym składzie, a także trochę węglanów żelaza (III).
Źródło: Wikipedia
Spośród poniższych związków podkreśl te, które nie stanowią rdzy.
Fe(OH)3,
12.a
FeO,
12.b
FeO(OH),
Fe2O3∙nH2O,
13.a
5
Fe2(CO3)3, Fe3O4,
13.b
FeCl2
14
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 15 (3 pkt.)
W pewnej stałej temperaturze w reaktorze o pojemności 1000 cm 3 przeprowadzono reakcję opisaną równaniem:
H2(g) + Br2(g)  2 HBr(g)
Przy początkowym stężeniu wodoru równym 0,75 mola/dm3 i bromu 0,46 mola/dm3 po dojściu do stanu
równowagi powstało 0,90 mola gazowego bromowodoru. Oblicz stężenia równowagowe substratów oraz
stężeniową stałą równowagi tej reakcji.
Rozwiązanie:
Stężenia równowagowe substratów wynoszą: …………………………………………………….
Stężeniowa stała równowagi wynosi: …………………………….
Zadanie 16 (2 pkt.)
Akroleina – propenal – najprostszy możliwy aldehyd nienasycony – wydziela się w wyniku ogrzewania przez
dłuższy czas masła w wysokiej temperaturze, np. podczas smażenia na maśle. Z tego powodu nie należy używać
masła do smażenia na patelni.
Akroleinę produkuje się z gliceryny. W warunkach przemysłowych akroleina jest otrzymywana przez termiczną
dehydratację (odwodnienie) gliceryny w temperaturze 280°C. W laboratorium można ją otrzymać w reakcji
acetaldehydu (etanalu) z formaldehydem (metanalem).
Źródło: Wikipedia
Zapisz obie reakcje otrzymywania akroleiny o których mowa w zadaniu:
Reakcja 1: …………………………………………………………………………………………………………..
Reakcja 2: …………………………………………………………………………………………………………..
Zadanie 17 (4 pkt.)
Żelazo może tworzyć tlenki o wzorach: FeO i Fe2O3.
Wybierz ten tlenek, którego charakter określa się mianem AMFOTERYCZNY i spośród poniższych
odczynników wybierz te dwa, które należy użyć do przeprowadzenia doświadczenia potwierdzającego
amfoteryczny charakter wybranego tlenku.
Odczynniki: CuCl2(aq), KOH(aq), HCl(aq), H2SiO3(s), Cu(OH)2(s)
Zapisz w formie jonowej skróconej dwie reakcje (tlenku z wybranymi odczynnikami), które dowodzą
właściwości amfoterycznych wybranego tlenku.
1. Wybrany tlenek: …………………………………
2. Wybrane odczynniki: ……………………………
3. Reakcja z pierwszym odczynnikiem:
………………………………………………………………………………………………………………………
4. Reakcja z drugim odczynnikiem:
………………………………………………………………………………………………………………………
15
16
17.1
17.2
6
17.3
17.4
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 18 (4 pkt.)
W poniższej tabeli podano kilka informacji dotyczących stereoizomerii. Zaznacz, wstawiając literę „P”, jeśli
uznasz zdanie za prawdziwe lub „F”, jeśli Twoim zdaniem zdanie jest fałszywe.
Zdanie dotyczące stereoizomerii
P lub F
1. Równomolowa mieszanina diastereoizomerów to mieszanina racemiczna.
2. Forma mezo dzięki obecności węgli asymetrycznych wykazuje bardzo dobre
właściwości optyczne.
3. Glicyna (kwas α-aminoetanowy) wykazuje słabą czynność optyczną.
4. Glukoza (zapisywana w formie wzoru rzutowego Fischera) posiada wśród swoich
stereoizomerów formę mezo.
Zadanie 19 (2 pkt.)
Dane są następujące równanie połówkowe:
I.
H2O2 → O2 + 2 H+ + 2e
II.
MnO4− + 8 H+ + 5e → Mn2+ + 4 H2O
Oblicz, ile dm3 tlenu wydzieliło się w pierwszej reakcji połówkowej, jeśli zestawiając tę reakcję z drugą reakcją
połówkową redukcji ulegnie 0,002 mola jonów manganianowych (VII). Obliczenia prowadź w przeliczeniu na
warunki normalne.
Obliczenia:
Odpowiedź: ……………………………………
Zadanie 20 (4 pkt.)
W dwóch probówkach znajdują się wodne roztwory soli:
I.
chlorek metyloaminy
II.
azotan (III) litu
W poniższej tabeli zapisz, jaki odczyn wykazują roztwory tych soli a odpowiedź uzasadnij pisząc w formie
jonowej skróconej odpowiednie równania reakcji.
Probówka
Równanie rekcji
Odczyn roztworu
I
II
18
19
7
20
II Ogólnopolska Próbna Matura z Chemii 13 marca 2009 r.
www.NowaMatura.edu.pl
Zadanie 21 (4 pkt.)
Uczeń przygotował 198 cm3 wody destylowanej o gęstości 1,00 g/cm3 a następnie wrzucił zachowując wszelkie
warunki bezpieczeństwa 2 g metalicznego sodu, który w laboratorium przechowuje się w nafcie.
a) Uzasadnij w formie pisemnej, prowadząc odpowiednie obliczenia, czy udało się uczniowi uzyskać
w tym doświadczeniu 1-procentowy roztwór wodorotlenku sodu.
Obliczenia:
Uzasadnienie: ……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
b) Dlaczego metaliczny sód przechowywano w laboratorium w nafcie a nie jak wiórka magnezowe czy
opiłki żelaza po prostu na półce w szklanym naczyniu?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
c) Wyjaśnij, dlaczego podczas wykonywania doświadczenia uczeń musiał zachować szczególną
ostrożność.
……………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………….
Zadanie 22 (4 pkt.)
W poniższej tabeli wpisz w formie półstrukturalnej wzory węglowodorów spełniającego podane kryteria:
Wzór grupowy jednego przykładowego
węglowodoru spełniającego to kryterium
Właściwości
1. Węglowodór, który zawiera atomy węgla o wszystkich
możliwych rzędowościach.
2. Węglowodór niearomatyczny, który podczas chlorowania na
świetle daje tylko dwie monochloropochodne.
3. Cykliczny węglowodór nasycony w konfiguracji cis.
4. Nienasycony węglowodór, w którym wszystkie atomy leżą
w jednej płaszczyźnie.
Zadanie 23 (3 pkt.)
Przeprowadzono doświadczenie polegające na zmieszaniu równomolowych ilości siarczanu (VI) sodu i azotanu
(V) baru.
a) Zapisz w formie jonowej skróconej równanie biegnącej reakcji.
……………………………………………………………………………………………………………
b) Wypisz jony, które znajdowały się w roztworze po zakończeniu reakcji.
…………………………………………………………………………………………………………….
c) Określ odczyn roztworu po reakcji.
…………………………………………………………………
21.a
21.b
21.c
22.1
22.2
22.3
8
22.4
23.a
23.b
23.c