docsprawozdanie 2010 - Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie
download 
Reklamacja Transkrypt
sprawozdanie 2010 - Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie
SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W LUBLINIE W 2010 ROKU LUBLIN 2011 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE 1. Państwowa Inspekcja Pracy – podstawy prawne i zakres działalności 2. Struktura organizacyjna OIP i stan osobowy 3. Charakterystyka województwa lubelskiego II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA 2.1. Kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - Wypadki przy pracy - Kontrole bezpieczeństwa i higieny pracy 2.2. Kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy - Załatwianie skarg i wniosków - Kontrole prawne 2.3. Kontrole z zakresu legalności zatrudnienia 2.4. Emerytury pomostowe III. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA 1. Udzielanie porad prawnych 2. Prewencja i promocja 3 3 5 6 7 8 8 10 14 14 17 19 22 23 23 25 IV. PODSUMOWANIE I WNIOSKI 32 V. PLAN NA 2011 ROK 34 2 I. WPROWADZENIE. 1. Państwowa Inspekcja Pracy – podstawy prawne i zakres działalności. Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi RP organem nadzoru i kontroli nad przestrzeganiem prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej. Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy sprawuje powoływana przez Marszałka Sejmu RP Rada Ochrony Pracy. Państwową Inspekcją Pracy kieruje powoływany przez Marszałka Sejmu RP – Główny Inspektor Pracy, przy pomocy zastępców i okręgowych inspektorów pracy. Od dnia 01.07.2007 r. zakres działania, uprawnienia i organizację Państwowej Inspekcji Pracy określa ustawa z dnia 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. Najważniejszą zmianą w funkcjonowaniu PIP jest – w porównaniu do ustawy z 1981 r. – przejęcie od administracji rządowej (wojewodów) kompetencji w zakresie kontroli legalności zatrudnienia. W 2010 r. w związku z wejściem w życie ustawy o emeryturach pomostowych, do zadań Państwowej Inspekcji Pracy dołączono obowiązki w zakresie przeprowadzania kontroli związanych z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Działania Państwowej Inspekcji Pracy koncentrują się w następujących obszarach: • kontrolno-nadzorczych; • prewencyjnych. W ramach działalności kontrolno-nadzorczej do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy przede wszystkim: • nadzór i kontrola nad przestrzeganiem przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych; • kontrola wyrobów wprowadzonych do obrotu pod względem spełniania przez nie wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, określonych w odrębnych przepisach; • uczestnictwo w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych obiektów budowlanych albo ich części w zakresie ustalonym w odrębnych przepisach. Realizując zadania kontrolno-nadzorcze w zakresie legalności zatrudnienia organy Państwowej Inspekcji Pracy kontrolują: • legalność zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązku: a) informowania powiatowych urzędów pracy przez bezrobotnych o podjęciu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności, b) opłacania składek na Fundusz Pracy, 3 c) dokonania wpisu do rejestru agencji zatrudnienia działalności, której prowadzenie jest uzależnione od uzyskania wpisu do tego rejestru, d) prowadzenia agencji zatrudnienia zgodnie z warunkami określonymi w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, • legalność zatrudnienia, innej pracy zarobkowej oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców. Działalność prewencyjna Państwowej Inspekcji Pracy obejmuje zapobieganie i eliminowanie zagrożeń w środowisku pracy, w szczególności poprzez: • badanie i analizowanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom; • analizowanie przyczyn chorób zawodowych oraz kontrola stosowania środków zapobiegających tym chorobom; • inicjowanie prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, a w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy; • inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym; • udzielanie porad i informacji technicznych służących eliminowaniu zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników, a także porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy; • organizowanie seminariów i szkoleń oraz prowadzenie działań o charakterze medialnym, wystawienniczym mających na celu popularyzację tematyki bezpiecznego wykonywania pracy. W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy: 1) wydaje decyzje, 2) kieruje wnioski o usunięcie uchybień, 3) wnosi powództwa oraz wstępuje do postępowania w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, 4) podejmuje inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów. Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej lub stanowiącej wpis do dziennika budowy przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Wnioski powinny zawierać zalecenia pokontrolne i ich podstawę prawną. Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy również ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonym w Kodeksie pracy, w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także innych wykroczeń, gdy ustawy tak stanowią oraz udział inspektorów pracy w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego. Wraz z uchwaleniem w 2007 r. nowej ustawy o PIP Sejm dokonał zmian w szeregu innych ustaw. Zmiany te polegają m.in. na zaostrzeniu sankcji za wykroczenia przeciwko prawom pracowników. Maksymalna wysokość mandatu wynosi obecnie 2.000 zł, a w warunkach recydywy 5.000 zł, sąd karny, w sprawach o wykroczenia może wymierzyć grzywnę do 30.000 zł. W kodeksie karnym wprowadzono nowy typ przestępstwa polegającego na niewykonaniu wyroku nakazującego wypłatę wynagrodzenia lub innego świadczenia ze stosunku pracy (zagrożenia karą – grzywny, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 3). 4 Podwyższono też znacząco wysokość grzywien w celu przymuszenia, nakładanych na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (do kwoty 50.000 zł nakładane na osoby fizyczne, do 200.000 zł na osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej). 2. Struktura organizacyjna OIP i stan osobowy. Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie swoją właściwością miejscową obejmuje województwo lubelskie. W ramach OIP działają 3 oddziały z siedzibami w Zamościu, Chełmie i Białej Podlaskiej. Pracą OIP kieruje okręgowy inspektor pracy. Swoje zadania wykonuje przy pomocy zastępców. W ramach Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie działa pion nadzoru, pion prawno-organizacyjny, sekcja finansowo-księgowa i kancelaria. Zgodnie z Regulaminem Organizacyjnym OIP w Lublinie wprowadzonym w życie zarządzeniem nr 21/2008 Głównego Inspektora Pracy z dnia 23 czerwca 2008 r. struktura OIP w 2009 r. przedstawiała się następująco: Okręgowy Inspektor Pracy Z- ca ds. Nadzoru Z- ca ds. Prawno-Org. Sekcja Prawna Sekcja Legalności Zatrudnienia Sekcja Analiz i Informatyki Sam. stan. ds. nadzoru Główny Księgowy Doradca Sekcja FinansowoKsięgowa Rzecznik prasowy Samodzielne stanowisko ds. układów zbiorowych pracy Radca prawny Samodzielne stanowisko ds. osobowych Sekcja Organizacji Sekcja Prewencji i Promocji Samodzielne stanowisko ds. bhp i p.poż. Sekretariat ODDZIAŁY Kierownik Oddziału w Zamościu Kierownik Oddziału w Chełmie Kierownik Oddziału w Białej Podlaskiej Ogółem w 2010 r. w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Lublinie zatrudnionych było 122 pracowników, w tym 77 inspektorów pracy. Przy okręgowym inspektorze pracy w Lublinie, jako organy opiniodawcze, działają: Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie oraz Komisja ds. BHP w Rolnictwie. 5 3. Charakterystyka województwa lubelskiego. Województwo lubelskie, o łącznej powierzchni 25.122 km2, jest trzecim co do wielkości województwem w Polsce. Należy do najsłabiej zaludnionych województw w kraju. Według danych szacunkowych liczba ludności województwa lubelskiego na koniec września 2010 roku wyniosła 2.153 tys. osób. Gęstość zaludnienia w województwie była stosunkowo niewielka, na 1 km2 przypadało 86 osób. Lubelskie zaliczane jest do najbiedniejszych, najsłabiej zurbanizowanych i najbardziej zapóźnionych regionów europejskich, czego konsekwencją jest wysoki poziomem bezrobocia. Na koniec grudnia 2010 roku w województwie lubelskim w powiatowych urzędach pracy było zarejestrowanych blisko 120 tys. osób bezrobotnych, z czego 49% stanowiły kobiety. Lubelszczyzna to przede wszystkim jeden z największych i najważniejszych regionów rolniczych w Polsce. Na 4.260 miejscowości wiejskich przypada tylko 41 miast. Mieszkańcami wsi jest 1.153 tys. osób, co stanowi ponad 50% ludności całego województwa (przy średniej w kraju 39,9%). Obszary wiejskie zajmują 96,2% terytorium regionu, a 71,8% związane jest z działalnością rolniczą. Na 759 tysięcy zatrudnionych na Lubelszczyźnie, prawie 280 tysięcy pracuje w rolnictwie i w dziedzinach pokrewnych. Dla porównania – przemysł zatrudnia około 104 tysiące osób, natomiast budownictwo – około 36 tysięcy osób. Z uwagi na rolniczy charakter województwa lubelskiego przetwórstwo rolno – spożywcze stanowi jedną z podstawowych gałęzi przemysłu, a wśród nich młyny i wytwórnie mąk, kasz, makaronów, spółdzielnie mleczarskie, masarnie, cukrownie, chłodnie i zakłady przetwórstwa owocowo – warzywnego. Województwo lubelskie jest regionem słabo uprzemysłowionym. Gałęziami przemysłu stanowiącymi w pewnym stopniu specjalizację województwa są sektory: przetwórstwa spożywczego, meblarski, wydobywczy – z górnictwem węgla kamiennego oraz maszynowy – z produkcją śmigłowców, traktorów i maszyn rolniczych. Do znanych w kraju zakładów przemysłowych usytuowanych w województwie zaliczyć można: WSK PZL Świdnik produkujący śmigłowce, Zakłady Azotowe w Puławach produkujące nawozy sztuczne, Fabrykę Łożysk Tocznych w Kraśniku oraz fabrykę mebli marki Black Red White. Przemysł wydobywczy jest reprezentowany przez kopalnię węgla kamiennego w Bogdance k. Lublina. W województwie znajdują się także dwa znane zakłady cementowe, w Rejowcu i Chełmie. Atutem regionu jest jego położenie geograficzne, dzięki któremu województwo ma szanse na rozwój przemysłu logistycznego. Obecnie funkcjonuje kilka centrów logistycznych: Emperia Holding S.A., Grupa Schenker i Grupa Raben. Ważną funkcję dla rozwoju regionu pełnią także podmioty związane z obsługą granicy (agencje celne, spedytorzy), transportem paliw oraz gospodarką magazynową. Na granicy wschodniej funkcjonuje najwięcej w skali kraju terminali przeładunkowych gazów płynnych i paliw. Podsumowując rok 2010, w województwie lubelskim, w sektorze przedsiębiorstw, przeciętne zatrudnienie wzrosło w porównaniu do roku poprzedniego. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w województwie było wyższe niż przed rokiem, natomiast średnia płaca w województwie była jedną z najniższych w kraju. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w 2010 r. wyniosło 171,7 tys. osób i było wyższe o 3% (w kraju o 0,8%) niż w 2009 r. W sektorze publicznym zatrudnionych było 26,2 tys. osób (mniej o 14,7% niż rok wcześniej), a w sektorze prywatnym 145,6 tys. osób (więcej o 7%). 6 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA. W 2010 r. przeprowadzono ogółem 4694 kontrole, którymi objęto 3.815 pracodawców. Najwięcej kontroli przeprowadzono w małych firmach zatrudniających do 9 pracowników (2.869 kontroli). Ze względu na podział branżowy najczęściej kontrolowano pracodawców prowadzących działalność handlową, usługową (naprawy) oraz budowlaną. Według form własności najczęściej kontrolowano sektor prywatny. Podział kontroli ze względu na liczbę zatrudnionych pracowników i formę własności przedstawiają poniższe wykresy. W wyniku czynności nadzorczo-kontrolnych inspektorzy pracy wydali ogółem 16.890 decyzji nakazowych i 15.247 wniosków w wystąpieniach oraz ujawnili 3.696 wykroczeń. Rodzaj wydanych decyzji nakazowych oraz zastosowane środki prawne po stwierdzonych wykroczeniach przedstawiają poniższe wykresy. Poza powyższym, w 69 przypadkach zostały skierowane do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową lub za utrudnienie prowadzenia czynności kontrolnych inspektora pracy. Dane statystyczne z działalności kontrolno-nadzorczej OIP w Lublinie stanowią załączniki Nr 1 i Nr 2. 7 2.1. Kontrole przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Wypadki przy pracy Z danych Urzędu Statystycznego wynika, że na terenie województwa lubelskiego w pierwszych 3 kwartałach 2010 r. w zaistniałych wypadkach przy pracy poszkodowanych zostało 2.666 osób. Powyższe dane oparte są na kartach statystycznych wypadków, przekazywanych przez pracodawców do Urzędu Statystycznego. Prognozujemy, że liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy w całym 2010 roku może wynieść około 3.500 – 3.600 osób. Poniższe zestawienie tabelaryczne i w formie wykresu obrazuje dane dotyczące liczby poszkodowanych w wypadkach przy pracy w latach 1998–2010 na terenie województwa lubelskiego. Dodatkowo na wykresie zamieszczono dane o liczbie poszkodowanych w skali całego kraju. Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Ilość poszkodowanych w woj. lubelskim 3967 3377 3286 3242 3347 3352 3649 3613 3759 3508 2666 +890 W latach 1998-2001 liczba poszkodowanych obniżyła się o około 40% i od tego okresu utrzymuje się z niewielkim fluktuacjami na zbliżonym poziomie. Tendencja ogólnokrajowa zmiany wypadkowości nakłada się na zmiany w naszym województwie, co świadczy, że czynniki wpływające na liczbę wypadków, a co za tym idzie ilość osób poszkodowanych, nie są związane bezpośrednio z naszym regionem, a wynikają z ogólnokrajowych, a nawet globalnych uwarunkowań, np. zmian koniunkturalnych w światowej gospodarce. 8 W 2010 r. inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie zbadali ogółem 125 wypadków przy pracy. Oprócz 71 - zgłoszonych przez pracodawców, organy ścigania, służbę zdrowia i inne instytucje - poddali analizie 54 wypadki charakterystyczne dla kontrolowanych dziedzin bądź wypadki zaistniałe w powtarzalnych okolicznościach. Dane liczbowe dotyczące wszystkich wypadków badanych w 2010 r. oraz poszkodowanych w ramach tych wypadków, z wyodrębnieniem poszkodowanych w wypadkach ciężkich i śmiertelnych zamieszczono w poniższej tabeli i zobrazowano na wykresie. Liczba wypadków zbadanych w 2010 ogółem w tym: zbiorowe ogółem 125 140 10 25 Poszkodowani w wypadkach w tym: ciężkich śmiertelnych 21 19 0 5 lekkich 100 20 Analizując strukturę zaistniałych wypadków ze względu na sektor gospodarki, w której miały miejsce stwierdzono, że najwięcej pracowników (37) uległo wypadkom podczas prowadzenia prac budowlanych. Ponadto 37 poszkodowanych doznało urazów w przetwórstwie przemysłowym, 23 w handlu, 11 podczas prac transportowych i składowych, 9 w usługach administrowania, 7 w branży opieki zdrowotnej i pomocy społecznej. Chociaż liczby wypadków w powyższych branżach różnią się w kolejnych latach 2010, 2009, 2008, to różnice te nie wskazują wyraźnej tendencji spadkowej ani wzrostowej. Analizując strukturę wydarzeń, które doprowadziły do zaistnienia badanych wypadków ustalono, że podobnie jak w latach poprzednich, największą liczbę stanowią wydarzenia związane z: - upadkami osób z wysokości (19 przypadków); - utratą kontroli nad pojazdami (11 przypadków), - uderzeniami przez spadający przedmiot z góry (11 przypadków). 9 Nadal najczęściej ulegają wypadkom pracownicy młodzi i o małym stażu pracy (do lat trzech) co ma miejsce w 58% badanych przez inspektorów pracy wypadków. Wzorem lat poprzednich, na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie kontynuowana będzie szeroko rozumiana współpraca z organizacjami OHP, szkołami wyższymi, ponadgimnazjalnymi, ze szczególnym uwzględnieniem profilowanych szkół zawodowych oraz organizacjami rzemieślniczymi. W ramach intensyfikowania profilaktyki i prewencji wypadkowej, w 2010 roku opracowanych zostało i wysłanych szereg pism profilaktycznych do ponad 200 firm zajmujących się naprawą ogumienia, pielęgnacją drzew, zakładów gospodarki komunalnej, zakładów mechanicznych oraz firm zajmujących się ochroną mienia. W konsekwencji pracodawcy podjęli szereg działań związanych z poprawą stanu bhp w obszarach, w których zaistniały przyczyny prowadzące do opisywanych wypadków przy pracy. Pracodawcy informowali już Okręgowy Inspektorat Pracy o podjętych działaniach – np. o przeprowadzeniu szkoleń przypominających zasady prawidłowej pracy, o wykonaniu przeglądów technicznych maszyn i urządzeń pod kątem dostosowania ich do wymagań minimalnych, o stosowaniu środków ochrony indywidualnej i zbiorowej podczas wykonywania pracy, o wprowadzeniu ulepszeń procedur serwisowania maszyn i bieżącego sprawdzania stanu technicznego w celu zapewnienia bezpieczeństwa ich użytkowania czy o analizie i weryfikacji zapisów istniejącej dokumentacji, m.in. instrukcji bhp i oceny ryzyka zawodowego. W 2011 r. dodatkowo prezentować będziemy okoliczności i przyczyny wypadków zaistniałych na terenie Lubelszczyzny, na stronie internetowej naszej instytucji. Z uwagi na powtarzalność branż, w których dochodzi do wypadków oraz specyfikę branżową firm na terenie objętym właściwością miejscową Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie, dalsze działania zmierzające do ograniczania liczby i skutków wypadków przy pracy będą się koncentrować na budownictwie (prace rozbiórkowe, budowa i remont dróg), transporcie drogowym (kontrole czasu pracy kierowców), w zakładach branży naftowej, energetyce, zakładach stosujących amoniakalne instalacje chłodnicze, na stacjach paliw płynnych i autogazu, oraz w tych zakładach w których, na podstawie danych uzyskanych z bazy Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, występuje duże nasilenie wypadków przy pracy. Kontrole bezpieczeństwa i higieny pracy Zakres prowadzonych kontroli W roku ubiegłym działania kontrolno-nadzorcze Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie oparte były przede wszystkim na Programie działania PIP realizującym zadania długofalowe na lata 2010-2012 oraz na planie rocznym. Zadania o priorytetowym dla ochrony pracy charakterze realizowane w ramach działań długofalowych oraz ujętych w planie rocznym koordynowanym centralnie, prowadzono w obszarach: • bezpieczeństwa przy pracach budowlanych, rozbiórkowych oraz związanych z budową i remontem dróg; • bezpieczeństwa pracy w zakładach charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń zawodowych (wzmożony nadzór); • bezpieczeństwa pracy w wybranych zakładach energetycznych; • zarządzania bezpieczeństwem pracy w małych zakładach (do 50 osób), w których występuje duże nasilenie wypadków przy pracy; 10 • bezpieczeństwa pracy w zakładach o potencjalnie wysokim ryzyku poważnej awarii przemysłowej, w tym w zakładach branży naftowej; • zagrożeń czynnikami chemicznymi i fizycznymi w zakładach branży meblowej oraz produkujących wyroby z włókien poliestrowo-szklanych; • kontroli spełniania wymagań minimalnych i zasadniczych dla maszyn do obróbki plastycznej metali; • kontroli spełniania wymagań zasadniczych dla rękawic ochronnych. Zadania o charakterze rutynowym, wynikające bezpośrednio z ustawy o PIP ukierunkowane na problematykę bezpieczeństwa i higieny pracy - dotyczyły w szczególności: • przestrzegania przepisów dotyczących oceny ryzyka zawodowego, szkoleń bhp oraz realizacji zadań służby bhp; • przestrzegania przepisów dotyczących chemikaliów, w tym rozporządzeń REACH i CLP oraz przepisów ustawy o produktach biobójczych; • przestrzegania przepisów bhp podczas usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych i przemysłowych; • kontroli nowych maszyn, urządzeń oraz środków ochrony indywidualnej, w zakresie oceny ich zgodności z wymaganiami zasadniczymi (nadzór rynku); • przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych; • oceny zgodności wykonania obiektów z projektem budowlanym. Ubiegłoroczne zadania własne OIP Lublin związane były z oceną przestrzegania przepisów prawnej ochrony pracy w gospodarstwach sadowniczoszkółkarskich oraz gospodarstwach ogrodniczych specjalizujących się w uprawach szklarniowych. Badano także stan bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót związanych z utrzymaniem nawierzchni kolejowych. Ocena stanu przestrzegania przepisów bhp Budownictwo Analiza danych statystycznych za 2010 rok i porównanie ich do lat ubiegłych wykazuje, że ciągle te same nieprawidłowości zajmują czołowe miejsca i związane są przede wszystkim z niewłaściwym zabezpieczaniem prac na wysokości. Główne przyczyny stwierdzanych nieprawidłowości są także od lat zbliżone i wiążą się między innymi z szukaniem przez przedsiębiorców oszczędności oraz pośpiechem przy wykonywaniu robót wynikających z krótkich terminów realizacji inwestycji. Bardzo często występują sytuacje, że przetarg ogłoszony zgodnie z wymogami o zamówieniach publicznych wygrywa firma oferująca najniższą cenę. Pozostałe kryteria stanowią mniejszą wagę przy wyborze oferty. Powoduje to, że firmy, aby otrzymać kontrakt znacznie zaniżają swoje oferty, często nawet stanowią one 50% wartości kosztorysu inwestorskiego. Przekłada się to na jakość wykonanej pracy i szukanie oszczędności na wszelkich możliwych polach, w tym na bezpieczeństwie pracy. być wypadek ze skutkiem śmiertelnym Przykładem może w niezabezpieczonym wykopie, jaki miał miejsce we wrześniu w Łęcznej. Inwestor bezpośredni inwestycji przedstawił zestawienie złożonych ofert, z którego wynika, że głównym i jedynym kryterium wyboru oferty była cena. 11 Na podstawie zestawienia kosztorysu inwestorskiego i wykonawczego ustalono, że wybrano ofertę, której zakładana wartość wykonania prac wynosiła 62,7% wartości kosztorysu inwestorskiego. Szczegółowa analiza poszczególnych pozycji kosztorysu dotycząca robót ziemnych wykazała, że kwoty przeznaczone na wykonanie robót przygotowawczych i ziemnych stanowią 35,8% wartości przyjętych w kosztorysie inwestorskim. Największe zaniżenia dotyczyły pełnego umocnienia ścian wykopów przed osunięciem wraz z rozbiórką. W zakresie wyposażania w środki ochrony indywidualnej robotników budowlanych nastąpiła pewna zmiana kierunku, częściej nieprawidłowości wynikają z faktu niestosowania przez pracowników dostępnych środków, niż z ich braku. Z drugiej strony, wpływ na warunki i bezpieczeństwo pracy w województwie lubelskim, ma utrzymujące się bezrobocie. Te niekorzystne tendencje, prognozowane także na 2011 rok, nie skłaniają pracodawców do większej dbałości o bezpieczeństwo pracy, a pracowników do upominania się o to, aby ci pierwsi warunki pracy poprawiali. Azbest W dalszym ciągu istotnym, występującym w województwie lubelskim problemem, są zagrożenia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy podczas usuwania wyrobów zawierających azbest z obiektów budowlanych i przemysłowych. Według aktualnych szacunków, w naszym regionie znajduje się ok. 2 mln ton wyrobów zawierających azbest, co stanowi ok. 15% ilości tych odpadów rozmieszczonych na terytorium kraju i zapewnia Lubelszczyźnie w tej niechlubnej statystyce drugie miejsce w Polsce. W roku 2010 przeprowadzone kontrole dotyczyły głównie usuwania z pokryć dachowych wyrobów zawierających azbest. Tak duże nagromadzenie tych wyrobów na terenie Lubelszczyzny spowodowane zostało m. in. funkcjonowaniem w okresie poprzednim, trzech wytwórni produkujących wyroby azbestowo-cementowe. Polski system prawny stanowi solidne podstawy do sukcesywnej eliminacji azbestu ze środowiska oraz zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony pracowników wykonujących prace polegające na zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest. Nie można jednak zapominać, iż aby przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy specyficzne dla pracy z azbestem były skuteczne, wymagają zaangażowania kadry zarządzającej i pracowników oraz powinny być znane, zrozumiałe i przestrzegane przez wszystkich, których one obowiązują. Nadzór rynku Prowadzone w ramach nadzoru rynku kontrole wskazały w ubiegłym roku znaczną skalę nieprawidłowości. Pomimo obowiązywania od 01.05.2004 r. przepisów dotyczących wymagań zasadniczych i innych - na ogólną liczbę 37 wyrobów objętych kontrolą (łącznie z wyrobami zgłoszonymi przez Urząd Celny) - aż 24 nie spełniało wymagań zasadniczych. Inspektorzy pracy napotykali na utrudnienia w usunięciu niezgodności wyrobów, w przypadkach, kiedy ich producent lub upoważniony przedstawiciel znajdował się na terenie UE, ale poza granicami naszego kraju. 12 Znaczna liczba wyrobów, co do których stwierdzono niezgodności, dotyczyła wyrobów importowanych. Wskazane jest więc dalsze zacieśnianie współpracy miedzy inspekcją pracy a organami celnymi w zakresie podejmowanych wspólnych działań, zmierzających do ograniczenia napływu z importu (zwłaszcza z krajów azjatyckich) wyrobów niespełniających wymagań zasadniczych. Zarządzanie bezpieczeństwem pracy Nie napawają optymizmem wyniki kontroli tematów związanych z zarządzaniem bezpieczeństwem pracy oraz oceną ryzyka zawodowego w małych zakładach pracy, w których występuje duże nasilenie wypadków przy pracy. W roku ubiegłym stwierdzono szereg naruszeń prawa, w szczególności w zakresie prawidłowości przeprowadzania oceny ryzyka zawodowego oraz prowadzenia postępowań powypadkowych. Duża liczba uchybień niepokoi, zwłaszcza z tego względu, że dotyczą one kluczowych punktów wspomnianej oceny, tj. identyfikacji zagrożeń i koniecznych działań. Cała ta sytuacja świadczy o niezrozumieniu przez pracodawców celu oceny ryzyka, czyli poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wskazuje na formalne podejście do spełnienia wymagań. Pracodawcy nadal nie traktują oceny ryzyka zawodowego jako narzędzia umożliwiającego pełną identyfikację zagrożeń i ustalenie prawidłowych działań w celu ich wyeliminowania lub ograniczenia. Maszyny i urządzenia Wyniki kontroli spełniania wymagań minimalnych dla maszyn do obróbki plastycznej metali wykazały, że znaczna część tego rodzaju maszyn użytkowanych w zakładach pracy nie spełniała wymagań pomimo, że przepisy dostosowawcze obowiązują od 1.01.2006r. W roku ubiegłym, pracodawcy doprowadzili do zgodności z wymaganiami minimalnymi 106 maszyn do obróbki plastycznej metali, poprzez usunięcie wskazanych przez inspektorów pracy nieprawidłowości. Pracodawcy podejmując działania dostosowawcze, niejednokrotnie ograniczali je jedynie do przeprowadzenia oceny maszyn i usunięcia podstawowych nieprawidłowości, z reguły nie wiążących się z istotnymi nakładami pieniężnymi. Dostosowanie maszyn do wymogów minimalnych traktowano przede wszystkim jako spełnienie pewnego wymogu formalnego, nie biorąc pod uwagę ewentualnych korzyści wynikających z poprawy stanu bezpieczeństwa tych maszyn. Wzmożony nadzór Rok ubiegły był początkiem realizacji kolejnej edycji trzyletniego programu, obejmującego wzmożonym nadzorem pięć wytypowanych zakładów pracy, charakteryzujących się dużym nasileniem zagrożeń zawodowych. Pierwsze efekty ograniczenia zagrożeń chorobowych i wypadkowych w tych zakładach, są już widoczne. Po wydanych przez inspektorów pracy decyzjach, ich adresaci podjęli szereg działań w wyniku których osiągnięto poprawę poprzez, np.: • wyposażenie stanowiska pracy w lakierni w system wentylacji miejscowej, eliminując w ten sposób zagrożenia chemicznymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia ( Bialskie Fabryki Mebli); 13 • wyposażenie w ochronniki słuchu pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczeń NDN hałasu (Fruktosad Spółka z o.o.); • dostosowanie obrabiarek do drewna i innych urządzeń technicznych do wymagań minimalnych (Zakład Wyrobu Oklein Naturalnych „Bracia Mrozik”). Ocena ryzyka zawodowego W 2010 roku inspektorzy pracy sprawdzali prawidłowość przeprowadzania i dokumentowania ryzyka zawodowego na poszczególnych stanowiskach pracy, prawidłowość organizacji i działania służb bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prowadzenia szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Wyniki tych kontroli wskazują na potrzebę dalszego doskonalenia prowadzonych w przedsiębiorstwach ocen ryzyka zawodowego. Dotyczy to zarówno pracodawców nie posiadających sformalizowanych systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy, jak i pracodawców wdrażających takie systemy. Mimo, iż ocena ryzyka zawodowego nie jest obowiązkiem nowym, ponad 30% przedstawicieli kontrolowanych firm sygnalizuje trudności w zrozumieniu wymagań jej dotyczących, a ponad 60% trudności w ich realizacji. To potwierdza tezę o konieczności dalszego popularyzowania zasad dokonywania oceny ryzyka zawodowego oraz dobrych praktyk w tym zakresie. Zagrożenia chemiczne W roku sprawozdawczym podejmowano także szereg działań kontrolnoprewencyjnych w zakładach branży meblowej oraz w zakładach produkujących wyroby z włókien poliestrowo-szklanych. Oceniano przede wszystkim występujące zagrożenia czynnikami chemicznymi i fizycznymi oraz sposoby przeciwdziałania tym zagrożeniom. W wyniku podjętych działań nadzorczych uzyskano szereg wymiernych efektów, w tym m.in.: • dokonania przez pracodawców oceny procesów technologicznych i po wytypowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia w nich występujących – przeprowadzenie pomiarów tych czynników; • wyposażenie stanowiska lakierowania natryskowego w system wentylacji mechanicznej (PPH „Dąb” Józefów). 2.2. Kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy. Załatwianie skarg i wniosków Bardzo ważnym społecznie aspektem działalności Państwowej Inspekcji Pracy jest rozpatrywanie skarg i wniosków o kontrole w zakresie prawa pracy. W 2010 r. do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie wpłynęło ich łącznie 1.824, w związku z którymi inspektorzy pracy przeprowadzili 1.237 kontroli (26% wszystkich kontroli) u 1.069 pracodawców. W wyniku kontroli przeprowadzonych w 2010 r. w następstwie złożonych skarg stwierdzono: • 366 skarg zasadnych, 14 • • • 329 skarg częściowo zasadnych, 285 skarg bezzasadnych, w 342 przypadkach trudno było ustalić zasadność przedmiotu skargi. 26% 28% 21% 25% skargi zasadne skargi częściowo zasadne skargi bezzasadne przypadki w których trudno było ustalić zasadność przedmiotu skargi W porównaniu do lat ubiegłych, w 2010 r. nastąpił znaczny wzrost ilości skarg, - z 1.311 w 2009 r. do 1.824 w 2010 r. W minionych latach liczba skarg utrzymywała się na znacznie niższym poziomie, zwłaszcza w latach 2002-2007, w których liczba ta oscylowała w granicach od 829 do 955. Większość skarg (63%) została złożona przez pracowników lub byłych pracowników, natomiast od związków zawodowych wpłynęło 47 wniosków o przeprowadzenie kontroli. Poniższy wykres obrazuje ilość skarg, jakie wpłynęły w latach 2000-2010 do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie. 2000 1800 1824 1600 1326 951 955 950 860 829 600 852 800 1037 1000 1189 1200 1311 1400 400 200 0 2000 2002 2004 2006 2008 2010 15 Analiza struktury naruszeń przepisów prawa pracy oraz ich przyczyn nie pokazuje znaczących różnic w stosunku do lat ubiegłych. Nieprawidłowości dotyczące wynagrodzeń za pracę i stosunku pracy stanowiły największą grupę przedmiotów sygnalizowanych przez pracowników w skargach i wnioskach o kontrole. W porównaniu do 2009 r. wzrosła natomiast liczba przypadków, w których pracownicy zgłaszali nieprawidłowości dotyczące czasu pracy. Charakterystyczny jest nikły odsetek skarg, których przedmiot stanowiły zagadnienia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy. Poniższy wykres obrazuje strukturę przedmiotową zgłaszanych w 2010 r. skarg i wniosków o kontrole (w %): 9% 3% 4% 2% 42% 13% 27% wynagrodzenia za pracę stosunek pracy czas pracy bhp w tym wypadki dyskryminacja i mobbing urlopy wypoczynkowe inne (zfśs, zwolnienia grupowe) Sektorami, w których pracownicy najczęściej zgłaszali nieprawidłowości dotyczące uchybień z zakresu wynagrodzenia za pracę, stosunku pracy oraz czasu pracy były: handel hurtowy i detaliczny, budownictwo oraz transport. Poniższa tabela obrazuje odsetek kontroli przeprowadzanych w celu zbadania skarg dotyczących najczęstszych nieprawidłowości w przedmiotowych 3 sektorach. Handel Budownictwo Transport Wynagrodzenia 27% 11% 10% Stosunek pracy 25% 7% 8% Czas pracy 42% 9% 10% Do typowych nieprawidłowości dotyczących wynagrodzenia ze stosunku pracy należały: niewypłacanie lub nieterminowa wypłata świadczeń, w tym wynagrodzenia za pracę, z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych, ekwiwalentu za urlop, odpraw pieniężnych. Nieprawidłowości dot. stosunku pracy, potwierdzone w czasie kontroli dotyczyły najczęściej świadectw pracy (niewydanie lub nieterminowe ich wydawanie, nieprawidłowości w ich treści), niepotwierdzenia na piśmie warunków umów o pracę lub nieprawidłowości w ich treści, a także nieprawidłowości przy rozwiązywaniu umów o pracę. 16 W zakresie czasu pracy, podobnie jak w latach ubiegłych, najczęściej stwierdzanymi przez inspektorów pracy uchybieniami było nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie ewidencji czasu pracy oraz zatrudnianie pracowników ponad przeciętnie 5-dniowy tydzień pracy. Analizując ilość skarg i wniosków o kontrolę w zależności od wielkości zakładu pracy należy odnotować, że największą ich liczbę złożyli pracownicy zatrudnieni w zakładach zatrudniających do 9 pracowników. Kontrole skargowe przeprowadzone w najmniejszych zakładach pracy stanowiły ponad 50% wszystkich kontroli przeprowadzonych w następstwie złożenia skarg. Kontrole prawne Niezależnie od rozpatrywania skarg i wniosków, działalność kontrolnonadzorcza OIP w Lublinie w zakresie prawnej ochrony pracy w 2010 r. wynikała również z realizacji programu rocznego – zadania prewencyjno-kontrolne na 2010 r. i obejmowała: • kontrole przestrzegania przepisów dotyczących wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych (w placówkach ochrony zdrowia i w zakładach innych branż); • kontrole przestrzegania przepisów o czasie pracy (w placówkach ochrony zdrowia i w zakładach innych branż). Nieprawidłowości charakterystyczne dla skontrolowanych placówek służby zdrowia, w obszarze wynagrodzeń, dotyczyły naruszenia przepisów ustawy o zakładach opieki zdrowotnej nakładających obowiązek przeznaczenia nie mniej niż 40% kwoty, o którą wzrosło zobowiązane Narodowego Funduszu Zdrowia, na wzrost wynagrodzeń osób zatrudnionych w tym zakładzie. Na gruncie przepisów o czasie pracy w niemal wszystkich skontrolowanych podmiotach stwierdzono nieprawidłowości związane z prowadzeniem ewidencji czasu pracy, w tym niezaliczanie do czasu pracy i w konsekwencji nieewidencjonowanie czasu niezbędnego do przekazania zmiany przez pielęgniarki i położne. Występowały również przypadki niezapewniania pracownikom 11godzinnego nieprzerwanego odpoczynku dobowego. W pozostałym zakresie, tak w odniesieniu do służby zdrowia, jak i zakładów innych branż, ujawniane uchybienia, dotyczące wynagrodzeń oraz czasu pracy pozostawały rodzajowo zbieżne z nieprawidłowościami wykrywanymi podczas kontroli skargowych. W ramach realizacji programu długofalowego – zadania prewencyjnokontrolne na lata 2010–2012 - inspektorzy pracy kontrolowali transport drogowy w aspekcie czasu prowadzenia pojazdu, przerw i czasu odpoczynku kierowców. Najczęściej powtarzające się nieprawidłowości: prowadzenie pojazdu przez okres dłuższy niż 4,5 godziny bez wymaganej przerwy, skrócenie odpoczynku dziennego i przekroczenie dziennego limitu czasu jazdy, w mniejszym zakresie – skrócenie odpoczynku dobowego, przekroczenie tygodniowego i dwutygodniowego limitu czasu jazdy. W ramach rutynowych działań inspektorzy pracy – jako co roku - kontrolowali przestrzeganie przepisów dotyczących: • uprawnień związanych z rodzicielstwem, • zatrudniania młodocianych, • udzielania urlopów wypoczynkowych. 17 W związku z ustaleniami kontroli, w 2010 r. inspektorzy OIP w Lublinie skierowali do pracodawców: • 9.792 wniosków w wystąpieniach, zalecając eliminację uchybień z zakresu prawnej ochrony pracy; • 285 decyzji nakazujących wypłatę na rzecz 5.756 pracowników wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń pieniężnych ze stosunku pracy w łącznej kwocie ponad 9 mln 100 tys. zł. Realizując wydane przez inspektorów pracy decyzje płacowe, pracodawcy wypłacili 4.374 pracownikom świadczenia pieniężne ze stosunku pracy w łącznej kwocie ponad 5 mln 860 tys. zł. Natomiast w wyniku realizacji wystąpień, w obszarach, w których występowało najwięcej naruszeń, osiągnięto poprawę praworządności w stosunkach pracy w ten sposób, iż: • w 32 zakładach pracy wypłacono 133 pracownikom zaległe wynagrodzenie za pracę w łącznej wysokości ok. 200 tys. zł; • 151 pracodawców wypłaciło 667 pracownikom wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych w łącznej wysokości ponad 43 tys. zł; • 58 pracodawców potwierdziło 116 pracownikom na piśmie warunki umów o pracę; • 520 pracodawców wyeliminowało nieprawidłowości w zakresie prowadzenia ewidencji czasu pracy. Najważniejszą przyczyną nieprawidłowości w obszarze wynagrodzeń za pracę w 2010 r., zarówno w ocenie pracodawców, jak i inspektorów pracy, były trudności finansowe kontrolowanych podmiotów. Rok 2010 to kolejny rok kryzysu finansowego w wymiarze zarówno krajowym, jak i globalnym. Trudności w dostępie do kredytów, w tym kredytów obrotowych, wzrost kosztów obsługi tychże kredytów, wahające się ceny walut – w tym wzmocnienie złotego działające niekorzystnie dla firm eksportujących towary za granicę kraju – to tylko niektóre z przyczyn pogarszającej się kondycji finansowej pracodawców. W ocenie inspektorów pracy nie można jednak wykluczyć, iż część przypadków niewypłacenia lub nieterminowego wypłacenia wynagrodzenia było efektem celowego działania pracodawców, traktujących tę praktykę jako swoiste kredytowanie prowadzonej działalności gospodarczej przez pracowników. Sytuacja ekonomiczna pracodawców była też w wielu przypadkach przyczyną naruszeń prawa pracy w zakresie urlopów wypoczynkowych. Pracodawcy, szukając sposobu na obniżenie kosztów prowadzenia swojej działalności ograniczają liczbę pracowników zatrudnionych w zakładzie. Niedostateczna liczba pracowników, którzy zastępowaliby pracowników korzystających z urlopu wypoczynkowego, skutkuje brakiem możliwości zorganizowania pracy w taki sposób, aby udzielenie pracownikom urlopu wypoczynkowego nie powodowało dezorganizacji pracy w zakładzie. Jak pokazały wyniki kontroli, główną przyczyną naruszeń na gruncie czasu pracy są dążenia pracodawców zmierzające do pozaprawnego obniżenia kosztów działalności, w szczególności poprzez nierzetelne prowadzenie ewidencji czasu pracy. Zdecydowanie mniejsza grupa uchybień – głównie w zakresie naruszania przepisów o przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy – wynikała z braku umiejętności lub możliwości dostosowania organizacji pracy stosowanej w zakładzie do obowiązujących przepisów. 18 Niewystarczająca znajomość przepisów była główną przyczyną naruszeń stwierdzanych w obszarach rodzicielstwa i zatrudniania młodocianych. W tym ostatnim przypadku współprzyczyną ujawnionych przez inspektorów pracy nieprawidłowości było również prezentowanie przez pracodawców niewłaściwych postaw, wyrażających się w lekceważącym podejściu do młodocianych jako pracowników i bagatelizowaniu obowiązków wynikających z zatrudniania młodocianych. 2.3. Kontrole z zakresu legalności zatrudnienia. W roku 2010 inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie przeprowadzili łącznie 1264 kontrole dotyczące zagadnień legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz 114 kontroli dotyczących legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców. W oparciu o docierające z różnych źródeł sygnały o nieprawidłowościach, zorganizowano dwie zmasowane akcje kontrolne legalności zatrudniania pod nazwami: „Pieczarkarnie” oraz „Wczasy 2010”. Pierwszą z nich objęto wytypowane firmy prowadzące działalność gospodarczą w zakresie uprawy pieczarek, drugą natomiast przeprowadzono wśród pracodawców i przedsiębiorców prowadzących ośrodki wczasowe, zakłady małej gastronomii i placówki handlowe w Okunince i Krasnobrodzie. Do najczęściej stwierdzanych w ubiegłym roku nieprawidłowości podczas kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich należy zaliczyć: • brak potwierdzenia na piśmie umów o pracę ( 130 przypadków); • zawieranie umów cywilnoprawnych w sytuacjach świadczenia pracy na zasadzie stosunku pracy (399 przypadków); • niezgłoszenie lub nieterminowe zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego osób zatrudnionych (765 przypadków); • nieopłacenie składek na Fundusz Pracy (1456 przypadków na 9931 zbadanych, ogólna kwota zaległości wyniosła 603.393 zł). Z kolei nieprawidłowości stwierdzane podczas kontroli legalności zatrudniania i wykonywania innej pracy zarobkowej przez cudzoziemców to przede wszystkim: • brak zezwolenia na pracę - 74 przypadki; • brak potwierdzenia zatrudnienia – 53 przypadki umowa o pracę i 29 przypadki umowa cywilnoprawna; • niezgłoszenie do ubezpieczenia społecznego – 46 przypadków; • wykonywanie pracy na innych warunkach niż określone w zezwoleniu – 28 przypadków. Do wymiernych, uzyskanych w roku 2010, efektów działalności w obszarze legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich można zaliczyć: 19 Wyszczególnienie 1. 2. 3. 4. 5. 6. Legalizacja zatrudnienia ogółem 2a – potwierdzenie na piśmie rodzaju i warunków zawartej z pracownikiem umowy o pracę 2b – zawarcie umowy o pracę (potwierdzenie zawarcia stosunku pracy) w miejsce umowy cywilnoprawnej – na podstawie art. 22 § 1 Kp 2c – zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego Opłacone zaległe składki na Fundusz Pracy Opłacone zaległe składki na ubezpieczenie społeczne Decyzje o pozbawieniu statusu bezrobotnego: Ogółem Liczba Kwota (zł) 460 198 x x 206 x 224 1304 235 x 105.608,125.252,- 12 x x 230.861,- W obszarze legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej wykonywania pracy przez cudzoziemców, efekty wyglądały następująco: Wyszczególnienie 1. 2. 3. 4. 5. 8. 9. Zawarcie z cudzoziemcem wymaganej umowy o pracę w tym: 1a - zawarcie umowy o pracę w miejsce umowy cywilnoprawnej – na podstawie art. 22 Kp Zawarcie z cudzoziemcem wymaganej umowy cywilnoprawnej Zgłoszenie cudzoziemca do ubezpieczenia społecznego Wypłacenie zaległego wynagrodzenia Opłacone zaległe składki na Fundusz Pracy Decyzje o zobowiązaniu cudzoziemca do opuszczania Polski lub wydaleniu cudzoziemca Ogółem Liczba 2 oraz Kwota (zł) x 2 59 25 5 5 5268,2229,- 1 7497,- W związku z prowadzonymi kontrolami z zakresu legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców, inspektorzy pracy współpracowali z innymi organami: • właściwym starostą - skierowano 86 pism informujących o nielegalnym wykonywaniu pracy zarobkowej przez bezrobotnych; • Zakładem Ubezpieczeń Społecznych - skierowano 75 pism powiadamiających o niezgłoszeniu osób do ubezpieczenia społecznego bądź o nieopłaceniu należnych składek na ubezpieczenie społeczne oraz Fundusz Pracy; • Powiatowymi Urzędami Pracy - przeprowadzono 5 kontroli na wniosek urzędów; • Policją – przeprowadzono 10 kontroli wspólnych; • Prokuraturą – skierowano 5 zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa; • Nadbużańskim Oddziałem Straży Granicznej w Chełmie – przeprowadzono 18 wspólnych kontroli, odbyły się narady robocze kierownictw obu urzędów, zorganizowano cykl szkoleń doskonalących funkcjonariuszy straży i inspektorów pracy, powiadamiano się wzajemnie o stwierdzanych naruszeniach prawa i nieprawidłowościach. 20 Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie przeprowadził w ubiegłym roku akcję „Cudzoziemcy – legalna praca” propagującą obowiązujące przepisy prawa dotyczące pracy obcokrajowców na terytorium Polski. Była ona skierowana głównie do właścicieli gospodarstw rolnych jako osób powierzających inną pracę zarobkową cudzoziemcom, głównie w okresach zbioru owoców. Łącznie odbyło się 20 spotkań, w których uczestniczyło przeszło 300 słuchaczy. Listopadowa konferencja, w której uczestniczyli Główny Inspektor Pracy, przedstawiciele Lubelskiego Urzędu Wojewódzkiego, Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej w Chełmie, Wojewódzkiego Urzędu Pracy oraz Dyrektorzy Powiatowych Urzędów Pracy zwieńczyła omawianą akcję informacyjną. Porównując najistotniejsze nieprawidłowości jakie wystąpiły w roku 2009 z danymi z roku ubiegłego stwierdzono, że znacznie wzrosła liczba cudzoziemców świadczących pracę bez wymaganego zezwolenia na pracę. Najwięcej nieprawidłowości oraz trudności w kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia cudzoziemców, generują przypadki związane z obcokrajowcami, którzy uzyskują prawo do pracy na podstawie oświadczeń rejestrowanych w Powiatowych Urzędach Pracy. Brak zezwoleń na pracę w większości stwierdzano właśnie w odniesieniu do tej grupy cudzoziemców. Wynika to z tego, że obcokrajowcy podejmowali pracę na rzecz innych podmiotów aniżeli te, które pierwotnie rejestrowały oświadczenia. W takich przypadkach często występowały dodatkowo sytuacje niewypełnienia obowiązku zawarcia umowy na piśmie. Takim zachowaniom sprzyjają przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, które nie ograniczają możliwości wykorzystywania oświadczeń jako furtki umożliwiającej wjazd do Polski osobom, które nie są zainteresowane pracą. Także procedury związane z pozyskiwaniem prawa do pracy na podstawie w/w oświadczeń są na tyle nieprecyzyjne, że stwarzają problemy wszystkim organom kontrolnym zajmującym się legalnością pracy cudzoziemców na terytorium RP, w tym Państwowej Inspekcji Pracy oraz Straży Granicznej. Jako wyrazisty przykład może tu posłużyć Agencja Zatrudnienia z Kraśnika, która podając się jako podmiot powierzający pracę, zarejestrowała w przeciągu sześciu miesięcy ponad 700 oświadczeń dla osób, które nie podjęły pracy ani w tej agencji, ani w innych podmiotach. Jak widać jest to dość duża rzesza potencjalnych pracowników, których aktywność zawodowa może w sposób znaczący destabilizować lokalny rynek pracy. W 2010 r. prowadzono także kontrole oceniające przestrzeganie przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy przez agencje zatrudnienia. Czynnościami objęto 20 agencji zatrudnienia, które świadczyły usługi w zakresie: pośrednictwa pracy, w tym za granicą u pracodawców zagranicznych, doradztwa personalnego, poradnictwa zawodowego, pracy tymczasowej. Kontrole ujawniły 2 przypadki prowadzenia działalności bez wymaganego certyfikatu. Do marszałka województwa Lubelskiego inspektorzy pracy skierowali 9 powiadomień informujących o naruszeniu warunków prowadzenia agencji zatrudnienia. 21 2.4. Emerytury pomostowe. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (zwanej dalej ustawą) oraz z jej zapisami zawartymi w art. 41 ust. 6 - „w przypadku nieumieszczenia w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na FEP, pracownikowi przysługuje skarga do Państwowej Inspekcji Pracy” - inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy (OIP) w Lublinie prowadzili w 2010 r. kontrole w zakresie pracy pracowników w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. W ramach powyższych kontroli rozpatrzono skargi 77 pracowników na nieumieszczenie ich w prowadzonych przez pracodawców ewidencjach pracowników wykonujących w/w prace. Jedna z nich dotyczyła osoby, która nie była już pracownikiem i skarga ta nie mogła zostać rozpatrzona przez inspektora pracy w trybie art. 41 ustawy – do osoby skarżącej wystosowano pismo informujące o braku podstaw do przeprowadzenia kontroli. Umieszczenie pracownika w ewidencji jest jednym z kilku warunków koniecznych do uzyskania prawa do emerytury pomostowej przysługującej na podstawie ustawy. Skargi, które napłynęły do OIP Lublin, kierowane były najczęściej z firm związanych z: • ochroną zdrowia (29 pracowników), • przemysłem lotniczym (19 pracowników), • przemysłem chemicznym (12 pracowników), • przetwórstwem owocowo-warzywnym (9 pracowników), • energetyką (8 pracowników). Przykładowe stanowiska pracy, na których świadczyli pracę pracownicy składający skargi to: mechanik lotniczy, kierownik posterunku energetycznego, salowy, pielęgniarka, maszynista chłodniczy. Podczas kontroli prowadzonych w ramach tematyki emerytur pomostowych inspektorzy pracy analizowali prowadzone przez pracodawców wykazy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze; ewidencje pracowników wykonujących takie prace; akta osobowe i zakresy obowiązków pracowników zgłaszających skargi; karty ocen ryzyka zawodowego związanego z pracą na stanowiskach pracy, na których w/w pracownicy świadczą prace, itp. Dokonywane były również wizytacje na tych stanowiskach pracy oraz przeglądy warunków w jakich praca była świadczona. W wyniku dokonanych w/w analiz, wizytacji i przeglądów, uwzględniając definicje prac wykonywanych w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, inspektorzy pracy wydawali decyzje nakazujące umieszczenie pracowników w ewidencji pracowników wykonujących prace w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze bądź umarzali postępowanie. Na terenie właściwości miejscowej OIP Lublin inspektorzy pracy przeprowadzający w 2010 r. kontrole w zakresie emerytur pomostowych nie wydali decyzji nakazujących skreślenia pracowników z w/w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i decyzji nakazujących dokonanie korekty tej ewidencji. Łącznie w 2010 r. inspektorzy pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie wydali 49 decyzji nakazujących wpisanie do ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. 22 W pozostałych przypadkach, tj. w wyniku rozpatrzenia 28 skarg wydali decyzje umarzające postępowanie. Przykładowo inspektor pracy umorzył sprawę prowadzoną w wyniku skargi pracownicy zatrudnionej na stanowisku sekretarki medycznej oddziału psychiatrycznego w jednym z SP ZOZ z terenu województwa lubelskiego, z uwagi na fakty ustalone podczas kontroli świadczące o administracyjno-biurowym charakterze tego stanowiska, podczas gdy prace o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy, to prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami. W wyniku wydania decyzji nakazujących wpisanie wnioskodawców do ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, pracodawcy 8 decyzji zrealizowali nie wszczynając procesu odwoławczego. Odwołania do Okręgowego Inspektora Pracy przez strony postępowania wniesione zostały w stosunku do 49 decyzji inspektorów pracy - 39 odwołań ze strony pracodawców i 10 odwołań pracowników. Odwołania wniesione przez pracowników zaskarżały decyzje inspektora pracy umarzające postępowania, tj. nieuznające obowiązków pracodawców umieszczenia ich w w/w ewidencji. Okręgowy Inspektor Pracy rozpatrując wniesione odwołania w 43 przypadkach utrzymał w mocy decyzje I instancji, natomiast w 6 przypadkach decyzje inspektora pracy zostały uchylone, a postępowania umorzone. Od decyzji wydanych w drugiej instancji, tj. przez Okręgowego Inspektora Pracy, pracodawcy w 31 przypadkach złożyli skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie. We wszystkich przypadkach sąd oddalił wniesione skargi na powyższe decyzje, uznając ich prawidłowość prawną i merytoryczną. Według posiadanych przez OIP Lublin informacji, na obecnym etapie rozstrzygnięć, od 15 wyroków WSA zostały złożone skargi kasacyjne do Naczelnego Sądu Administracyjnego. III. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA. 1. Udzielanie porad prawnych. W 2010 r. pracownicy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie udzielili ogółem 26.560 porad prawnych (pisemnych i ustnych) dotyczących prawnej ochrony pracy i technicznego bezpieczeństwa pracy. Dodatkowo inspektorzy pracy w trakcie kontroli udzielili 5.574 porady. Najaktywniejszą grupę stanowili tradycyjnie pracownicy (ponad 16 tys.) oraz pracodawcy (ponad 6 tys.), którzy to, telefonicznie i osobiście zasięgali porad w siedzibie OIP Lublin i oddziałach terenowych. Pozostałe przypadki to porady udzielane bezrobotnym, osobom świadczącym pracę na podstawie umów cywilnoprawnych, emerytom, rencistom, osobom samozatrudnionym, osobom planującym rozpoczęcie działalności gospodarczej. W 2010 r. udzielono ponad 70 porad na rzecz związków zawodowych. Struktura podmiotów zwracających się o porady na przestrzeni lat nie uległa zmianom. Udzielone w 2010 r. porady dotyczyły najczęściej stosunku pracy, wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów wypoczynkowych, wypadków przy pracy i warunków pracy. 23 W latach 2000-2010 ilość udzielonych porad przedstawia poniższa tabela. Z wykazanego zestawienia wynika, że liczba udzielonych porad na przestrzeni lat ulegała wahaniom jednak stale utrzymywała się na wysokim poziomie. Liczne zmiany w przepisach, regulujących tak ważną dziedzinę życia jak zatrudnienie, sprawiają, iż osoby na co dzień niemające kontaktu z zawiłymi kwestiami prawnymi, potrzebują pomocy osób wykwalifikowanych w tym zakresie. Stąd też, każda zmiana stanu prawnego w szeroko rozumianym prawie pracy (np. 2001 rok - zmiana kodeksu pracy; 2008-2009 rok - zmiana przepisów płacowych dotyczących służby zdrowia, nauczycieli) skutkuje wzrostem liczby udzielanych porad przez pracowników naszej instytucji. Jednak zmiany w prawie to nie jedyny powód stale utrzymującego się zainteresowania punktem porad OIP Lublin. Przyczyny należy upatrywać m. in. w zbyt małej świadomości prawnej społeczeństwa, dlatego też, warto byłoby zaznajamiać się z podstawowymi przepisami już na etapie np. edukacji gimnazjalnej, tak by wkraczając na zawodowe ścieżki być świadomym praw i obowiązków pracowniczych. Powyższe oraz sytuacja gospodarcza w kraju przełożyło się również na przedmiot udzielanych porad. W latach 2000-2007 najwięcej porad dotyczyło ogólnie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy (potwierdzania umów o prace na piśmie, okresów wypowiedzenia umów o pracę), prowadzenia dokumentacji pracowniczej, czasu pracy, wynagrodzenia za pracę. Stopniowo na plan pierwszy wysunęły się zagadnienia związane z wypłatą wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy. W roku 2010 odnotowano równie wysoki poziom zainteresowania informacjami z zakresu stosunku pracy (6.716 porad), jak i łącznie z zakresu wynagrodzeń i czasu pracy (6.914 porad). Aktualnie porad prawnych, telefonicznych i ustnych osobom zgłaszającym się do OIP Lublin, udziela 6 pracowników merytorycznych. Dodatkowo 2 osoby zajmują się sporządzaniem opinii i udzielaniem porad na piśmie. Należy zaznaczyć, iż co raz więcej osób było zainteresowanych elektroniczną formą odpowiedzi. Porad prawnych udzielają również pracownicy merytoryczni zatrudnieni poza sekcją prawną oraz inspektorzy pracy. 24 Analiza udzielanych porad wykazała również, że dużej liczbie osób zwracających się o udzielenie porady nie znany jest zakres przedmiotowy świadczonej przez PIP pomocy prawnej. Często zwracają się z wnioskami o porady z zakresu ubezpieczeń społecznych, postępowania upadłościowego, pomocy społecznej. 2. Prewencja i promocja. Podstawowe formy działań prewencyjno – promocyjnych realizowanych przez inspektorów pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie to: • działania prewencyjne wspierające działalność kontrolną „programy prewencje”, mające na celu kształtowanie postaw respektowania przepisów prawa pracy poprzez informacje, doradztwo, promocję i popularyzację; • promocja ochrony pracy w wyniku działań o charakterze medialnym, wystawienniczym lub wydawniczym, a także upowszechnianie pozytywnych przykładów tych osiągnięć poprzez organizację konkursów i współpracę z partnerami społecznymi. Działania prewencyjne wspierające działalność kontrolną w roku 2010 Bezpieczeństwo pracy w budownictwie – „Upadki i poślizgnięcia” Zrealizowany program prewencyjny był kontynuacją programu z lat ubiegłych i miał na celu zwiększenie świadomości zagrożeń zawodowych w budownictwie, w szczególności przy pracach na wysokości. Działania realizowane w jego ramach obejmowały cykl szkoleń i seminariów skierowanych w szczególności do małych firm budowlanych zatrudniających do 50 pracowników, w tym wykonujących roboty dekarskie oraz uczniów kończących szkoły budowlane. W trakcie realizacji szkoleń i seminariów dla pracowników wykonujących pracę na wysokości i uczniów klas o profilu budowlanym, inspektorzy pracy organizowali m.in. pokazy sprzętu zabezpieczającego przed upadkiem z wysokości, praktyczne ćwiczenia jego używania oraz przekazywali zainteresowanym materiały wydawnicze o tematyce bezpieczeństwa pracy na placach budów. Tylko w trakcie szkoleń dla pracodawców z programem dotarto do 151 inwestorów, uczestników przedsięwzięć budowlanych Lubelszczyzny. „Czas pracy a wypadki drogowe” Państwowa Inspekcja Pracy współuczestniczy w realizacji Krajowej Strategii Kontroli przepisów w zakresie czasu jazdy i czasu postoju oraz obowiązujących przerw i czasu odpoczynku kierowców. Strategia realizowana jest przez organy uprawnione do kontroli w tym zakresie, tj. Inspekcję Transportu Drogowego, Policję, Straż Graniczną, Służbę Celną i PIP. W związku z powyższym w roku 2010 na terenie działania Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie zrealizowany został program prewencyjny dotyczący bezpieczeństwa pracy kierowców, mający na celu ograniczenie wypadków komunikacyjnych związanych z naruszaniem przepisów o czasie pracy. Program przewidywał popularyzowanie informacji o przyczynach i okolicznościach wypadków komunikacyjnych wynikających z nieprzestrzegania przepisów o czasie pracy, kosztach pracodawcy związanych z wypadkiem oraz promowanie dobrych praktyk. 25 Inspektorzy pracy zorganizowali konferencję, w której uczestniczyło 60 pracodawców lub przedstawicieli pracodawców, w tym osób kierujących pracownikami oraz osób organizujących przewozy osób lub towarów. Ponadto zrealizowano 2 szkolenia skierowane bezpośrednio do kierowców dużych zakładów komunikacyjnych. Wśród uczestników spotkań wydano materiały wydawnicze opracowane przez Główny Inspektorat Pracy. „Pakiet antykryzysowy” Kampania informacyjna związana z wejściem w życie „Pakietu antykryzysowego” miała na celu upowszechnienie wiedzy o zakresie funkcjonowania ustawy z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców. Kampania skierowana była do świadomości pracodawców, pracowników oraz przedstawicieli związków zawodowych. W celu rozpropagowania tematyki pakietu antykryzysowego w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Lublinie zorganizowano punkt, w którym zainteresowane osoby miały możliwość pobrania materiałów informacyjnych dotyczących rozwiązań przewidzianych w przepisach ustawy antykryzysowej. Materiały zostały udostępnione również uczestnikom prowadzonych w ramach kampanii informacyjnej szkoleń i seminariów. W 8 szkoleniach zorganizowanych przez OIP w Lublinie łącznie wzięło udział 184 osoby reprezentujące 40 podmiotów gospodarczych. Zarządzanie bezpieczeństwem w małych zakładach (do 50 osób), w których występuje duże nasilenie wypadków przy pracy Rozpoczęto realizację długofalowego programu informacyjno - prewencyjnego „Zarządzanie bezpieczeństwem w zakładach, w których odnotowano duże nasilenie wypadków przy pracy”. Celem programu informacyjno-prewencyjnego w roku 2010 było: • upowszechnianie metody zarządzania sprawami bhp, jako skutecznego narzędzia efektywnej prewencji wypadkowej wśród pracodawców, przedsiębiorców, partnerów społecznych, instytucji i organizacji zaangażowanych w osiągnięcie trwałej poprawy stanu bhp; • nadanie właściwego znaczenia analizie stanu bhp, przyczyn wypadków przy pracy oraz skuteczności środków zapobiegających tym wypadkom; • wsparcie zakładów zatrudniających do 50 pracowników, w których odnotowano duże nasilenie wypadków przy pracy, w działaniach służących ograniczeniu zagrożeń zawodowych, skutkujących wypadkami przy pracy. Realizacja programu przewidywała organizację szkoleń i warsztatów dla przedstawicieli wytypowanych zakładów. Spotkania w szczególności adresowane były do pracodawców, pracowników zajmujących się sprawami bhp. Natomiast tematykę spotkań stanowiły praktyczne aspekty zarządzania bezpieczeństwem, oceny ryzyka zawodowego, badania wypadków przy pracy i wydawania środków profilaktycznych. W zorganizowanym szkoleniu i w warsztatach udział wzięli przedstawiciele 19 wytypowanych zakładów. 26 Zapobieganie zagrożeniom związanym z czynnikami chemicznymi Program długofalowy realizowany w związku z europejską kampanią pod hasłem „Niebezpieczne substancje chemiczne: poznaj oceń i zapobiegaj ryzyku” w roku 2010 skierowany był do pracodawców z branży meblowej oraz firm produkujących wyroby z włókien poliestrowo-szklanych. Program polegał na: wytypowaniu do szkolenia i przeszkoleniu pracodawców prowadzących tego typu działalność, zorganizowaniu „Dni otwartych” i warsztatów dla uczniów szkół o profilu produkcji drzewnej lub chemicznej oraz rozpropagowaniu treści programu poprzez dystrybucję tematycznych materiałów wydawniczych. Realizacja programu w OIP w Lublinie odbyła się przy współpracy przedstawicieli Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Lublinie. W zorganizowanym szkoleniu udział wzięli przedstawiciele 28 wytypowanych zakładów. Dni otwarte dla młodzieży zorganizowano w Zespole Szkół Drzewnych i Ochrony Środowiska im. Jana Zamojskiego w Zwierzyńcu, w warsztatach wzięło udział 25 uczniów. Poruszana w trakcie programu tematyka bezpieczeństwa pracy z czynnikami chemicznymi dotyczyła: obowiązków pracodawcy i pracowników; oceny ryzyka zawodowego związanego z czynnikami chemicznymi w środowisku pracy; wpływu czynników fizycznych i chemicznych na organizm człowieka; stosowania środków ochrony indywidualnej. Wymagania zasadnicze i minimalne maszyn W związku z tym, iż pracodawcy mają poważne problemy z właściwym zrozumieniem strategii zmniejszania ryzyka związanego z użytkowaniem maszyn, urządzeń technicznych oraz interpretacją przepisów w tym zakresie, inspekcja pracy podjęła się zadania upowszechnienia wiedzy na ten temat oraz zinterpretowania przepisów dotyczących spełniania wymagań zasadniczych i minimalnych maszyn. W ramach programu w roku 2010 zajęto się informowaniem i upowszechnianiem problematyki dotyczącej eliminacji zagrożeń i obniżania poziomu ryzyka zawodowego przy użytkowaniu maszyn do obróbki plastycznej metali. Promowaniu przykładów dobrych praktyk (rozwiązań technicznych i organizacyjnych) służyły zorganizowane w Lublinie i Zamościu seminaria, w których wzięło udział 88 przedstawicieli 46 podmiotów gospodarczych naszego województwa. „Młodzi pracownicy – program edukacyjny. Kultura bezpieczeństwa dla uczniów szkół ponad gimnazjalnych” Podstawowe cele programu, który od kilku już lat jest realizowany przez Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie, to zwiększenie wśród młodych pracowników świadomości zagrożeń związanych z pracą. W roku 2010, tak jak w roku poprzednim, program skierowany był w szczególności do uczniów ponadpodstawowych szkół budowlanych. Działania inspektorów pracy polegały na zachęceniu do współpracy nauczycieli szkół o profilu budowlanym działających na terenie naszego województwa, a następnie na przeszkoleniu i przekazaniu im materiałów dydaktycznych oraz wydawniczych, z zadaniem prowadzenia lekcji bhp w swoich macierzystych placówkach szkolnych, w razie potrzeby także z udziałem inspektora pracy. 27 Do programu - edycji 2010/2011 przystąpiło 10 szkół oraz 26 nauczycieli. W roku 2010 działaniami programu objęto 975 uczniów. „Ochrona Pracy w Rolnictwie Indywidualnym” Program realizowany kolejny rok, w 2010 - przyniósł znacznie większą liczbę działań ze strony inspektorów pracy naszego okręgu. Działania obejmowały wizytacje prac polowych i gospodarstw rolników indywidualnych, których liczba wzrosła do 932 oraz pełen wachlarz innych przedsięwzięć prewencyjno-promocyjnych. Nadmienić należy, iż w niektórych działaniach inspekcji pracy udział brali dziennikarze radiowi i telewizyjni nagłaśniający problematykę bezpieczeństwa pracy w audycjach kierowanych do rolników. W roku 2010 przeprowadzono 16 szkoleń, w których uczestniczyło 378 rolników indywidualnych oraz 11 szkoleń dla uczniów rolniczych szkół średnich i szkół podstawowych, w których uczestniczyło 425 dzieci. Ponadto zorganizowano 14 konkursów o tematyce bhp adresowanych do młodzieży szkół wiejskich. Podczas dożynek i pokazów rolniczych zorganizowano 15 stoisk firmowych, na których udzielano porad z zakresu bezpiecznej pracy w rolnictwie, jak również udostępniano wydawnictwa PIP promujące zasady bezpiecznej pracy. Stoiska odwiedziło około 2 tys. rolników i członków ich rodzin, którym udzielono ok. 500 porad prawnych z zakresu bhp i prawa pracy. W ramach programów prewencyjnych Okręgowy Inspektorat Pracy współpracował z KRUS i ODR oraz uczestniczył w imprezach organizowanych przez w/w instytucje. Przestrzeganie prawa pracy w małych zakładach – „Zdobądź dyplom PIP” Tak jak w latach poprzednich, w roku 2010 celem programu „Zdobądź dyplom PIP” było udzielenie pomocy małym pracodawcom, którzy sami wykonują zadania służby bhp. Realizacja programu polegała na wytypowaniu zakładów, a następnie przeszkoleniu ich właścicieli w zakresie spełniania wymogów przepisów prawa pracy w ich działalności, na podstawie przygotowanych list kontrolnych. Ponadto inspektorzy pracy mieli za zadanie przeprowadzenie audytu u pracodawców biorących udział w programie w celu potwierdzenia przystosowania zakładu do wymogów prawa pracy. Pracodawcy pozytywnie sklasyfikowani przez inspektorów otrzymali honorowe dyplomy PIP. Do udziału w programie zaproszono 25 zakładów pracy, 16 pracodawców zostało pozytywnie zaopiniowanych przez inspektorów pracy. Biorący udział w programie pracodawcy zatrudniają od 1 do 17 pracowników. Lista uczestników programu prewencyjnego DYPLOM PIP edycja 2010. Lp. Nazwa zakładu Adres Rodzaj działalności Liczba zatrudnionych 1. P.H.U. IMPOL Piotr Zaborek ul. Filaretów 44, 20-609 Lublin Hurtownia 6 2. P.H.U. Maria ul. Wołodyjowskiego 4, 20-627 Lublin Handel 13 3. P.H.U. ELF Ewa Zaborek ul. Lipińskiego 17A, 20-849 Lublin Handel 8 28 P.H.U. ISKRA Aneta Nakonieczna AN-CZAR Usługi Remontowo-Budowlane inż. Andrzej Czarnomski Cukiernia HETMAN Wojciech Hetman ul. Narutowicza 70/72, 20-013 Lublin Handel 3 Al.. Kasztanowa 14, 21-230 Sosnowica Roboty budowlane 4 ul. Lwowska 1, 22-100 Chełm Cukiernictwo 12 7. P.H.U. AUTO-Lak-Test Edward Fornal Nowe Chojno 127, 22-133 Nowe Chojno Autonaprawa 4 8. CARSTAR Sp. z o.o. ul. Wojska Polskiego 1, 22-200 Włodawa Autonaprawa 8 9. NZOZ "MEDYK" ul. Stacyjna 2, 21-550 Terespol służba zdrowia 10 10. Piekarnia "ROGALIK" s.c. ul. Radzyńska 91, 21-500 Biała Podlaska Produkcja pieczywa 6 11. AUTO SERVICE Kazimierz Cydejko ul. Winiarska 47, 21-306 Czemierniki 12. PHU "TYTAN" Violetta Izdebska ul. Winiarska 47, 21-500 Biała Podlaska 13. AUTONAPRAWA Kulik Robert 14. PUHP "KOTPOL" 15. F.H.U. EDUCO 16. "AUTO-NAPRAWA" Domański Rafał 4. 5. 6. Naprawa samochodów Naprawa samochodów, handel 1 1 ul. Powstania Styczniowego 35, 21300 Radzyń Podlaski ul. Kościuszki 80, 21-560 Międzyrzec Podlaski ul. Plac Wolności 1, 21300 Radzyń Podlaski Autonaprawa 2 Produkcja wyposażenia elektrycznego 17 Handel 4 ul. Radzyńska 4, 21-400 Łuków Konserwacja, naprawa samochodów 4 Promocja ochrony pracy Najważniejsza forma działań promocyjnych realizowana przez inspektorów pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie to pośrednia i bezpośrednia komunikacja z odbiorcami zainteresowanymi tematyką ochrony pracy. Tego typu działania realizowane są poprzez przekazywanie materiałów do lokalnych i ogólno krajowych mediów, zamieszczanie informacji na stronach internetowych, a także przez udział w tematycznych imprezach masowych czy organizację konkursów promujących żądane postawy. Targi W roku 2010 w związku z działaniami prewencyjno - promocyjnymi w rolnictwie, budownictwie czy szkolnictwie zorganizowano kilkadziesiąt stoisk informacyjnych, które odwiedziło tysiące osób w trakcie m.in. targów pracy, dożynek czy autorskich imprez promocyjnych Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie. Największym zainteresowanie cieszyło się stoisko zorganizowane w dniach 19, 20 i 21 marca 2010 r. na targach budowlanych LUBDOM wiosna 2010. W czasie trwania targów inspektorzy pracy udzielali porad w zakresie prawa pracy, rozdawali broszury i ulotki związane z tematyką bezpieczeństwa pracy w budownictwie. 29 Inspektorzy przeprowadzili seminarium dla nauczycieli i uczniów szkół budowlanych oraz okresowo wygłaszali prelekcje o tematyce bhp dla odwiedzających. W ostatnim dniu imprezy odbyło się seminarium dla wszystkich wystawców stoisk. Przygotowanie i organizacja konkursów W roku 2010 odbyły się kolejne edycje KONKURSÓW PROMUJĄCYCH POŻĄDANE POSTAWY W ZAKRESIE OCHRONY PRACY w różnych dziedzinach działalności na terenie naszego województwa. Wszystkie konkursy zakończono wyłonieniem i nagrodzeniem wyróżniających się uczestników. Przeprowadzone konkursy to: 1) „Pracodawca - organizator pracy bezpiecznej” Za szczególne działania i zapewnienie pracownikom właściwych warunków pracy na terenie naszego okręgu nagrodzone zostały następujące zakłady pracy: • SPÓŁDZIELNIA PSZCZELARSKA APIS W LUBLINIE, ul. Diamentowa 23, 20-471 Lublin; • „HERBAPOL – LUBLIN” S.A 20-471 Lublin ul. Diamentowa 25. Dodatkowo wyróżniono: • Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Lubartowie Sp. z o.o ul. Mickiewicza 50, 21-100 Lubartów; • Przedsiębiorstwo Produkcyjno Handlowo Usługowe „AGROPLAST” Kazimierz Łopąg, ul. Lubelska 24, 22-107 Sawin; • Centrum Szkolenia Inżynieryjno - Lotniczego, ul. Lotników Polskich 7, 08-521 Dęblin. 2) „Bezpieczna piekarnia 2009” Zgodnie z założeniami konkursu inspektorzy pracy wytypowali i zgłosili do centralnej komisji konkursowej przy Stowarzyszeniu „Międzynarodowe Targi Chleba” w Jaworze, 2 wyróżniające się działaniami na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy piekarnie z terenu naszego województwa: • Piekarnia – Ciastkarnia „U Górola” Mrowca Stanisław, 23-300 Janów Lubelski, ul. Wojska Polskiego 19B; • Piekarstwo, Wyroby Cukiernicze Jadwiga Grela, 22-300 Krasnystaw, ul. Lwowska 86. 3) „Konkurs o tytuł najaktywniejszego społecznego inspektora pracy” Wnikliwa analiza efektów pracy społecznych inspektorów pracy zgłoszonych do konkursu pozwoliła komisji wyłonić i nagrodzić dwóch spośród nich. Drugie miejsce w konkursie przyznano Panu Edwardowi Mańko pełniącemu funkcje ZSIP w Zespole Szkół Chemicznych i Przemysłu Spożywczego w Lublinie, natomiast pierwsze miejsce zajął Pan Eugeniusz Kurza, pełniący obowiązki ZSIP w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL - Świdnik S.A. 30 4) Konkurs wiedzy o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy dla uczniów z zakładów rzemieślniczych. W konkursie adresowanym do uczniów rzemiosła, czyli młodocianych pracowników zatrudnionych w celu przygotowania zawodowego w zakładach rzemieślniczych oraz uczniów odbywających praktykę u rzemieślników, laureatem regionalnym został Arkadiusz Gil - uczeń II klasy Rzemieślniczej Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Zamościu, uczący się zawodu piekarz u mistrza Pani Bożeny Witkowskiej z Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Lublinie. Ponadto Arkadiusz Gil zajął II miejsce w trakcie X finału Ogólnopolskiego Konkursu wiedzy o zasadach bezpieczeństwa i higieny pracy dla uczniów z zakładów rzemieślniczych, który odbył się w dniu 13 maja 2010 r. w siedzibie Związku Rzemiosła Polskiego w Warszawie. 5) „Bezpieczna budowa 2010” Spośród 50 dużych placów budów nadzorowanych przez inspektorów pracy OIP w Lublinie, w roku 2010 wytypowano i zgłoszono do konkursu 4 budowy. W ocenie inspektorów pracy wyróżniającymi się bezpiecznymi i higienicznymi warunkami pracy na placach budów były firmy: • WARBUD S.A. Region Wschód z siedzibą w Lublinie przy Al. Warszawska 49 Budowa Gmachu Biotechnologii KUL w Lublinie przy ul. Konstantynów 1; • MOSTOSTAL WARSZAWA S.A. z siedzibą w Warszawie przy ul. Konstruktorskiej 11a - Budowa Bloku Operacyjnego SPSK 4 w Lublinie przy ul. Jaczewskiego 8; • P.W SANITEX Sp. z o.o. z siedzibą w Chełmie przy ul. Okszowska 39 - Budowa Lubelskiego Parku Naukowo Technologicznego w Lublinie przy ul. Dobrzańskiego 3. 6) Rolnictwo - „Bezpieczne gospodarstwo rolne”, „Bezpieczne Lato” W roku 2010 do konkursu „Bezpieczne gospodarstwo rolne” przystąpiło 69 gospodarstw indywidualnych. Zwycięzcą konkursu na szczeblu wojewódzkim zostało gospodarstwo Agaty i Roberta Jańczuków z miejscowości Pojelce, gmina Biała Podlaska; drugie miejsce zajęło gospodarstwo Teresy i Ryszarda Romanowiczów z miejscowości Opole gmina Podedwórze; trzecie miejsce zajęło gospodarstwo Małgorzaty i Jana Baczkowskich z miejscowości Ludwinów, gmina Nałęczów. Gospodarstwo Państwa Agaty i Roberta Jańczuków z miejscowości Pojelce, w finale konkursu krajowego, który odbył się w Poznaniu, zostało wyróżnione nagrodą specjalną w kategorii najmłodszy rolnik dbający o bezpieczeństwo w swoim gospodarstwie. W roku 2010 przeprowadzono także 5 konkursów dla dzieci w ramach akcji „Bezpieczne Lato”, w których uczestniczyło 191 dzieci. W sumie w ramach działalności na rzecz rolnictwa indywidualnego na terenie naszego okręgu zorganizowano 20 konkursów, w których wzięło udział ogółem 700 osób. 31 7) Konkurs dla dziennikarzy Zgodnie z założeniami konkursu Okręgowy Inspektor Pracy w Lublinie wytypował i zgłosił do centralnej komisji konkursowej GIP w Warszawie, Magdalenę Bożko – dziennikarkę lokalnej gazety „Dziennik Wschodni”. Pani Magdalena Bożko otrzymała od Głównego Inspektora Pracy nagrodę za popularyzowanie problematyki prawa pracy i bezpieczeństwa pracy oraz inspirowanie mediów do podejmowania zagadnień ochrony pracy. IV. PODSUMOWANIE I WNIOSKI. Kontrole przeprowadzone na terenie Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie w roku 2010 r. wykazały, podobnie jak latach poprzednich, występowanie dużej liczby nieprawidłowości w zakresie bezpieczeństwa pracy w zakładach pracy branży budowlanej, handlu i napraw oraz przetwórstwa przemysłowego. W tychże sektorach gospodarki narodowej, inspektorzy pracy wydali najwięcej środków prawnych w postaci nakazów i wystąpień, a także ujawnili dużą liczbę wykroczeń, co skutkowało: wnioskami skierowanymi do sądów, nałożonymi mandatami bądź zastosowanymi środkami wychowawczymi. Podstawowe efekty działalności inspektorów pracy w roku sprawozdawczym, to likwidacja bezpośrednich zagrożeń dla zdrowia i życia 3638 pracowników oraz wyeliminowanie nieprawidłowości z zakresu legalności zatrudnienia w odniesieniu do 1.322 osób. Osiągnięto je przeprowadzając 4694 kontrole pracodawców i przedsiębiorców oraz wydając 16.605 decyzji, w tym 445 wstrzymujących pracę i 209 skierowujących pracowników do innych prac. Swoją skuteczność urząd zwiększał poprzez intensyfikowanie działań w zakresie profilaktyki i prewencji. W dwóch przypadkach, stwierdzonych zagrożeń nie dało się wyeliminować żadnymi dostępnymi środkami technicznymi, organizacyjnymi, bądź innymi będącymi w dyspozycji pracodawców. Stan faktyczny zagrażał życiu lub zdrowiu pracowników bądź osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, co upoważniło okręgowego inspektora pracy do wydania pod adresem pracodawców nakazów zaprzestania działalności określonego rodzaju. Wobec 11 pracodawców branży budowlanej, którzy rażąco naruszali przepisy bhp inspektorzy pracy po kolejnych kontrolach skierowali wnioski do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o podwyższenie składek na ubezpieczenie wypadkowe. W sześciu przypadkach ZUS wydał już decyzje o podwyższeniu na najbliższy rok o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Z ustaleń lubelskich inspektorów pracy wynika, że najwyższy procent wykroczeń w zakresie naruszania przepisów bhp występuje w mikroprzedsiębiorstwach i małych firmach. Tam również zdarza się najwięcej wypadków przy pracy. Dzieje się tak dlatego, że małe zakłady mają wiele problemów: konkurencje silniejszych, niską zdolność kredytową czy trudności z pozyskaniem wykwalifikowanej kadry. Ilość wypadków przy pracy w województwie lubelskim w okresie kilku ostatnich lat nie odbiega od średniej krajowej. W stosunku do roku 2009 zwiększyła się liczba zgłoszonych wypadków śmiertelnych, natomiast zmalała liczba wypadków z ciężkim uszkodzeniem ciała. 32 Najwięcej wypadków zaistniało podczas prowadzenia prac budowlanych oraz w branży przetwórstwa przemysłowego. Najczęstsze przyczyny zdarzeń to upadki z wysokości, utrata kontroli nad środkami transportu. W 2010 r. na terenie działania okręgu lubelskiego zintensyfikowano działania prewencyjno-promocyjne poprzez celowane akcje informacyjne. Polegały one na kierowaniu do wytypowanych pracodawców pism profilaktycznych informujących o okolicznościach, skutkach i przyczynach wypadków przy pracy, charakterystycznych branżowo. W programach prewencyjnych i kampaniach uczestniczy coraz większa liczba pracodawców, zainteresowanych poprawą warunków pracy. Trudno na razie ocenić wymierne efekty działań profilaktycznych – z natury rzeczy długofalowych – ale z pewnością będą one procentować w przyszłości pozytywną ewolucją środowiska pracy. W ubiegłym roku na poziom ochrony pracy wpływał częściowo kryzys gospodarczy, który choć relatywnie na Lubelszczyźnie łagodny w przebiegu, odcisnął jednak swoje piętno na położeniu pracowników i pracodawców. Nie można jednak usprawiedliwiać zaniedbań w sferze bhp spowolnieniem gospodarczym i trudnościami ekonomicznymi firm. Określone przepisami standardy wymagań muszą być przestrzegane, a ich osiągnięcie wymaga także konsekwentnych działań wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej oraz nadzoru i kontroli, jak również spójnych unormowań prawnych. Oceniając stan przestrzegania prawa pracy w szczególności dotyczący stosunku pracy, urlopów wypoczynkowych, uprawnień związanych z rodzicielstwem, zatrudnianiem młodocianych, stwierdzić należy, iż poziom przestrzegania prawa w tych obszarach w 2010 r. utrzymywał się na stabilnym niskim poziomie lub uległ nieznacznej poprawie. Niestety wysoki poziom naruszeń w zakresie wypłaty wynagrodzeń oraz czasu pracy rzutuje jednak na ogólną, negatywną ocenę praworządności w stosunkach pracy. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w rosnącej liczbie skarg wpływających do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie (z 951 skarg w roku 2007 do 1.824 skarg w roku 2010). W ubiegłym roku wzrosła, w porównaniu do roku poprzedniego, liczba niewypłaconych pracownikom świadczeń z 2.138.788 zł do 9.105.149 zł. Jednocześnie w wyniku działań inspektorów pracy wyegzekwowano na rzecz pracowników tytułem niewypłaconych świadczeń kwotę ogółem 6.298.600 zł. Nasilająca się tendencja niewypłacania bądź nieterminowego wypłacania wynagrodzenia i innych świadczeń jest po części wynikiem sytuacji ekonomicznej w kraju ale również świadomym przerzucaniem przez pracodawców kosztów i ryzyka prowadzonej działalności na pracowników. Zwiększyła się również liczba kontroli z zakresu czasu pracy – zarówno skargowych, jak i rutynowych – jednak stwierdzone nieprawidłowości pokrywały się z tymi z lat ubiegłych. Do najczęściej występujących uchybień należało: nieprowadzenie bądź wadliwe prowadzenie ewidencji czasu pracy oraz zatrudnianie pracowników w ponad przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy. Utrzymujący się proceder niewykazywania rzeczywistych godzin pracy może świadczyć o tym, iż zyski płynące dla pracodawców z nierzetelnie prowadzonej dokumentacji są wciąż wyższe od strat spowodowanych grzywnami nakładanym po kontrolach zarówno w postaci mandatów, jak i orzeczeń sądów. 33 Tłumaczenie pracodawców, że nieprawidłowości są wynikiem niedostatecznej wiedzy z ich strony nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż przepisy w tym zakresie należą do elementarnej wiedzy, a ponadto nie podlegały w ostatnim czasie istotnym zmianom. V. PLAN NA 2011 ROK. Przyjęty w Państwowej Inspekcji Pracy podział zadań kontrolnych i ich kierunki w 2011 roku, zostały podporządkowane głównym celom, jakimi są obniżenie liczby wypadków i poprawa praworządności w stosunkach pracy. Lepszemu diagnozowaniu stanu bezpieczeństwa i przestrzegania prawa pracy w regionie sprzyja zasada, że co czwarta kontrola ma dotyczyć zagadnień uznawanych w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Lublinie za specyficzne dla naszego regionu albo wymagające przeciwdziałania ze względu na skalę stwierdzanych nieprawidłowości. Szczególną uwagą inspektorów pracy objęty zostanie sektor budownictwa oraz transport. Ogólną liczbę kontroli do wykonania przez OIP Lublin w 2011 r. zaplanowano na poziomie 4.400 natomiast działania prewencyjne obejmą łącznie 1674 podmiotów, w tym: pracodawców, przedsiębiorców, rolników indywidualnych, pracowników młodocianych, studentów i uczniów, przedstawicieli organizacji pracodawców, związków zawodowych, organów samorządu terytorialnego i innych podmiotów. W 2011 r. Okręgowy Inspektorat Pracy w Lublinie realizował będzie zadania wynikające bezpośrednio z zapisów ustawowych dotyczące: • analizowania przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy (w tym wszystkich wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych); • oceny zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym; • zatrudniania pracowników młodocianych; • funkcjonowania służby bhp; • kontrole związane ze skargami pracowników. W ramach rutynowej działalności kontrolnej inspektorzy zwrócą uwagę na roboty wykonywane w miejscach ogólnodostępnych, w celu eliminowania zagrożeń o charakterze publicznym. Nadal prowadzone będą kontrole dotyczące właściwego przygotowania pracowników do pracy (szkolenia w dziedzinie bhp, badania lekarskie, informowanie pracowników o ryzyku zawodowym) oraz kontrole przestrzegania przepisów dotyczących zatrudniania osób niepełnosprawnych, stanowiących grupę pracowników – obok kobiet i młodocianych – podlegającą szczególnej ochronie. Kontynuowane będą kontrole placówek handlowych (w tym wielkopowierzchniowych), ze szczególnym zwróceniem uwagi na ocenę stanu przestrzegania prawa pracy w tych sklepach, których pracownicy w poprzednich latach zgłaszali do PIP skargi. Przewiduje się także prowadzenie kontroli na wniosek struktur związkowych oraz innych podmiotów zainteresowanych problematyką ochrony pracy. Kontrole będą dotyczyły np. zakładów opieki zdrowotnej w związku z wnioskami ZZ Pielęgniarek i Położnych. W 2011 r. będą kontynuowane podstawowe działania z zakresu: kontroli legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli polskich oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców, a także przestrzegania przez agencje zatrudnienia przepisów ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. 34 Realizować będziemy formułę „krótkotrwałych kontroli”, skoncentrowanych na nieprawidłowościach stwarzających bezpośrednie zagrożenia dla życia lub zdrowia. Zależnie od potrzeb powtarzane one będą u tego samego pracodawcy w następnych dniach lub tygodniach, w celu wyegzekwowania likwidacji zagrożeń oraz osiągnięcia trwałej poprawy warunków pracy. Kontrole te prowadzone będą przede wszystkim na budowach. Zadaniami własnymi Okręgowego Inspektoratu Pracy w Lublinie w roku 2011 będą: • przestrzeganie przepisów prawa pracy wobec pracowników tymczasowych zatrudnionych w agencjach pracy tymczasowej oraz przez pracodawców użytkowników; • przestrzeganie przepisów bhp przy prowadzeniu robót budowlanych związanych z remontem i modernizacją obiektów oraz sieci sanitarnych; • legalność zatrudnienia, prawna ochrona pracy i bhp przy tzw. pracy sezonowej; • czas pracy pracowników zatrudnionych w ruchu zakładów górniczych. Program długofalowy zadań prewencyjno-kontrolnych na lata 2010-2012 uwzględnia następujące zadania: budownictwo, transport drogowy, wzmożony nadzór w stosunku do zakładów charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń. Program roczny zadań prewencyjno-kontrolnych obejmuje m.in. zagadnienia dotyczące: wynagrodzeń i innych świadczeń ze stosunku pracy; czasu pracy; zarządzania bezpieczeństwem pracy w zakładach, w których następuje duże nasilenie wypadków przy pracy; stanowisk pracy, na których występują atmosfery wybuchowe; bezpieczeństwa pracy na stacjach paliw płynnych i autogazu; spełniania wymagań zasadniczych i minimalnych dla maszyn do plastycznej obróbki metali; spełniania wymagań zasadniczych dla prostych zbiorników ciśnieniowych oraz dla środków ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości; kontroli amoniakalnych instalacji chłodniczych i wybranych zakładów branży naftowej i energetycznej. Z tematami kontrolnymi korespondują: • programy informacyjno-prewencyjne: - „Kultura bezpieczeństwa” na rzecz edukacji młodzieży szkolnej i akademickiej w zakresie podstaw prawa pracy, w tym przepisów bhp; - „Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym”; - „Zdobądź Dyplom PIP”; - „Stres i inne czynniki psychospołeczne w środowisku pracy w korporacjach”; • konkursy: - „Pracodawca – organizator pracy bezpiecznej”; - „Bezpieczna piekarnia”; - „Najaktywniejszy zakładowy społeczny inspektor pracy”; - „Konkurs dla pracowników młodocianych”; - „Bezpieczna budowa”; - „Bezpieczne gospodarstwo rolne”; - „Bezpieczne lato”; • kampanie: - Kampania informacyjna „Poznaj swoje prawa w pracy”; promujące pożądane postawy w zakresie ochrony pracy skierowane do szerokiej rzeszy odbiorców. 35
